Wpływ czynników socjologicznych i demograficznych na wybór porodu tradycyjnego lub rodzinnego

Transkrypt

1 Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 4, zeszyt 2, 96-, 11 Wpływ czynników socjologicznych i demograficznych na wybór porodu tradycyjnego lub rodzinnego BOGUSŁAWA RUDNICKA 1, ZBIGNIEW PIETRZAK 2, GRZEGORZ KRASOMSKI 3 Streszczenie Wstęp: Oczekiwania i preferencje kobiet rodzących oraz presja społeczna spowodowały zmiany standardów opieki położniczej w latach osiemdziesiątych XX wieku. Pojawiła się nowa koncepcja opieki śródporodowej, która uwzględniała potrzeby rodziny i możliwość wyboru formy porodu. Celem pracy była analiza czynników socjologicznych i demograficznych kobiet rodzących konwencjonalnie lub z osobą towarzyszącą. Materiał i metodyka: Materiał badawczy opierał się na analizie badań ankietowych uzyskanych od uczestników porodu rodzinnego i tradycyjnego. Do przeprowadzenia analizy użyto skonstruowanej na potrzeby badania ankiety, której podstawą był kwestionariusz ankiety. Analizie badawczej poddano 393 kobiety, które rodziły w Klinice Położnictwa i Ginekologii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi. Badane osoby wyłoniono w sposób losowy, przyjmując stałą regułę wyboru co trzeciego porodu rodzinnego i tradycyjnego. Obie grupy kobiet porównano pod względem danych demograficznych jak: stan cywilny, miejsce zamieszkania, stopień wykształcenia, wykonywanie i rodzaj pracy zawodowej, sytuacja materialna rodziny. Do badania zakwalifikowano 191 kobiet rodzących w zwykłych warunkach, bez udziału osoby bliskiej i 2 kobiety, które zdecydowały się na. Wyniki: Więcej kobiet (86%) wybierających mieszkało w mieście w porównaniu z kobietami rodzącymi tradycyjnie (77%). Na podjęcie decyzji o porodzie m miała wpływ także wielkość miejscowości. Mieszkanki większych miast częściej wybierały. Wśród kobiet rodzących w towarzystwie osoby bliskiej więcej było kobiet zamężnych (87%) niż wśród kobiet wybierających (73%). Kobiety wybierające posiadały wyższy poziom wykształcenia, nieco lepszą sytuację materialną, częściej pracowały zawodowo 8% vs 71%, częściej wykonywały pracę umysłową 84% vs 64%. Badane grupy kobiet porównano także pod względem wieku matki. Średnia wieku wszystkich kobiet wynosiła 29 lat. Wnioski: Kobiety mieszkające w miastach powyżej 5 mieszkańców częściej wybierały. Wśród kobiet rodzących w towarzystwie osoby bliskiej więcej było kobiet zamężnych. Kobiety z wyższym poziom wykształcenia częściej decydowały się na. Rodzące z bliską osobą deklarowały nieco lepszą sytuację materialną, częściej pracowały zawodowo i częściej wykonywały pracę umysłową. Można zatem przypuszczać, że wykształcone kobiety mieszkające w dużych miastach, częściej pracujące i wykonujące pracę umysłową mają większą świadomość w zakresie wyboru formy opieki śródporodowej, która kształtuje się wraz ze wzrostem ich statusu społecznego. Wśród mieszkanek małych miast i wsi, z niższym poziomem wykształcenia i rzadziej pracującymi zawodowo należałoby systematycznie podnosić świadomość w zakresie możliwości wyboru wspólnego uczestnictwa w porodzie poprzez właściwą edukację. Istotną rolę powinien spełniać lekarz ginekolog-położnik i położna, przyczyniając się do optymalizacji opieki położniczej. Słowa kluczowe: czynniki socjologiczne i demograficzne, i Wstęp Narodziny dziecka dla rodzącej kobiety, jej partnera i ich rodzin są nie tylko procesem medycznym, ale niezwykłym, wyjątkowym przeżyciem, doświadczeniem dotykającym sfery psychologicznej, kulturowej i społecznej [1-4]. Opieka nad kobietą rodzącą zmieniała się wraz z jej potrzebami i oczekiwaniami. Modele narodzin określane były nie tylko przez okresy w dziejach ludzkości, ale wytyczały je normy kulturowe, społeczne oraz religia [5]. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to naturalna sytuacja w życiu człowieka postrzegana jako problem czysto medyczny, wykorzystujący najnowsze techniki i technologie, co wiąże się z instytucjonalizacją opieki położniczej i często z dehumanizacją [6-8]. Rozwój położnictwa doprowadził do podziału obowiązków personelu medycznego, co wpłynęło na przedmiotowy charakter opieki położniczej nad rodzącą [9, ]. Oczekiwania i preferencje kobiet rodzących oraz presja społeczna spowodowały jednak zmiany standardów opieki położniczej. W latach osiemdziesiątych XX wieku pojawiła się nowa koncepcja opieki śródporodowej, która uwzględniała potrzeby rodziny, pozwoliło to na dokonanie wyboru odpowiedniej formy porodu przez jego uczestników [11, 12]. Celem pracy była ocena czynników socjologicznych oraz demograficznych kobiet rodzących tradycyjnie i z osobą towarzyszącą. Materiał i metodyka badań Materiał badawczy opierał się na analizie badań ankietowych uzyskanych od uczestników porodu rodzinnego i tradycyjnego. Do przeprowadzenia analizy użyto skonstruowanej na potrzeby badania ankiety, której podstawą był kwestionariusz ankiety. Zebrany materiał poddano 1 Zakład Położnictwa Praktycznego, II Katedra Ginekologii i Położnictwa Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 2 Klinika Położnictwa i Ginekologii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi 3 Klinika Ginekologii Położnictwa, II Katedra Ginekologii i Położnictwa Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

2 Wpływ czynników socjologicznych i demograficznych na wybór porodu tradycyjnego lub rodzinnego 97 analizie opisowej i statystycznej. Analizę zgodności cech mierzalnych przeprowadzono za pomocą testu chi 2. Dla wnioskowania statystycznego przyjęto poziom istotności p <,5. Analizie badawczej poddano 393 kobiety, które rodziły w Klinice Położnictwa i Ginekologii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki. Badane osoby wyłoniono w sposób losowy, przyjmując stałą regułę wyboru co trzeciego porodu rodzinnego i tradycyjnego. Do badania zakwalifikowano 191 kobiet rodzących bez udziału osoby bliskiej i 2 kobiety, które zdecydowały się na. Obie grupy kobiet porównano pod względem danych demograficznych jak: stan cywilny, miejsce zamieszkania, stopień wykształcenia, wykonywanie i rodzaj pracy zawodowej oraz sytuacja materialna rodziny. Wyniki Więcej kobiet (86%) wybierających w porównaniu z kobietami rodzącymi tradycyjnie (77%) mieszkało w mieście (ryc. 1) A wieś D miasto -5 tys E miasto > 5 tys 42 Miejsce zamieszkania Ryc. 1. Miejsce zamieszkania Miejsce zamieszkania B miasto < 5 tys C miasto 5- tys miasto wieś Na podjęcie decyzji o porodzie m miała także wpływ wielkość miejscowości. Mieszkanki większych miast istotnie częściej wybierały (ryc. 2) A podstawowe B zawodowe C średnie D wyższe Małżeństwo Wykształcenie Ryc. 3. Stan cywilny rodzących kobiet tak nie Kobiety z grupy porodów ch istotnie częściej były w związku małżeńskim (p <,5). Kobiety wybierające posiadały wyższy poziom wykształcenia (ryc. 4), nieco lepszą sytuację materialną (tab. 1), częściej pracowały zawodowo (ryc. 5), częściej wykonywały pracę umysłową (ryc. 6) A B C D A B C D Ryc. 4. Wykształcenie rodzących kobiet Praca zawodowa 8 Ryc. 5. Praca zawodowa rodzących kobiet tak nie A B C D E A B C D E Ryc. 2. Miejsce zamieszkania rodzących kobiet Mieszkanki dużych miast istotnie częściej wybierały (p <,5). Wśród kobiet rodzących w towarzystwie osoby bliskiej więcej było kobiet zamężnych niż wśród kobiet wybierających zwykły (ryc. 3) Rodzaj wykonywanej pracy umysłowa fizyczna 16 Ryc. 6. Rodzaj wykonywanej pracy

3 98 B. Rudnicka, Z. Pietrzak, G. Krasomski Rodzące z grupy porodów ch posiadały istotnie wyższy poziom wykształcenia (p <,5). Poród Tabela 1. Sytuacja materialna rodzących kobiet Zła Przeciętna Dobra Bardzo dobra Razem n % n % n % n % n % Tradycyjny 5, ,5 182 Rodzinny 9 4, ,5 198 Razem Rodzące z grupy porodów ch posiadały nieco lepszą sytuację materialną (p =,51 granica istotności). Rodzące z grupy porodów ch istotnie częściej pracowały zawodowo (p <,5). Rodzące z grupy porodów ch istotnie częściej wykonywały pracę umysłową (p <,5). Badane grupy kobiet porównano także pod względem wieku matki. Średnia wieku wszystkich kobiet wynosiła 29 lat. Dyskusja W analizowanym materiale przedstawiono charakterystykę danych demograficznych rodzących z osobą towarzyszącą i rodzących w sposób pod względem miejsca zamieszkania, wykształcenia, pracy zawodowej, sytuacji materialnej oraz wieku. Kobiety mieszkające w miastach częściej wybierały porody rodzinne (86%), mieszkanki wsi w tej grupie stanowiły 14% kobiet rodzących. W grupie porodów ch 77% rodzących pochodziło z miasta, a 23% ze wsi. Na wybór formy porodu miała wpływ także wielkość miejscowości, w której rodzące zamieszkiwały. Mieszkanki większych miast częściej wybierały (77%). Pochodzące z miast poniżej 5 mieszkańców i wsi wybierały częściej formę porodu tradycyjnego (19% i 23%) oraz odpowiednio (9% i 14%) formę porodu rodzinnego. Podobne dane przedstawili w swoich pracach Kossowski, Guzikowski i wsp. [13-17]. Przypuszczać należy, że mieszkanki dużych miast mają łatwiejszy dostęp do różnorodnych form informacji dotyczących opieki śródporodowej, są bardziej świadome i częściej wybierają formę porodu rodzinnego. Bachanek i wsp. [18] wśród badanych parametrów oceniali m.in. stan cywilny rodzących. W grupie rodzących rodzinnie nieznacznie więcej kobiet było mężatkami (8%) niż w grupie rodzących tradycyjnie (71,7%). Zbliżone dane uzyskano w badaniach własnych. Wyżej wymienieni autorzy przedstawili wykształcenie respondentek stwierdzając w grupie rodzących rodzinnie (I) w stosunku do rodzących tradycyjnie (II) więcej pacjentek z wyższym wykształceniem 61,7% vs 8,3%. Średnie wykształcenie w grupie I posiadało %, a w grupie II 25% kobiet, podstawowe odpowiednio 8,3% i 66,6% [18]. Wilk i wsp. [19] w swej analizie odnotowują 58,9% pacjentek z wykształceniem wyższym, które rodziły wspólnie z bliską osobą i 44,3% kobiet odbywających. Odsetek średniego wykształcenia w obydwu grupach wahał się następująco: 25,5% porody rodzinne i 26,1% porody tradycyjne, wykształceniem zawodowym i podstawowym legitymowało się 15,6% pacjentek z porodu rodzinnego i 29,6% z tradycyjnego. Podobne wyniki uzyskali Maciejewski i wsp. [] podając także większy odsetek wyższego wykształcenia wśród rodzących z bliską osobą. Zbliżone wnioski wysuwają Prażmowska i Radzik [21]. Według Guzikowskiego i wsp. [14] częściej wybierały rodzące z wykształceniem średnim 49,4% i wyższym 38,3%. Wykształcenie zawodowe posiadało 11% badanych i podstawowe 1,3%. Największą grupę wśród rodzących tradycyjnie stanowiły matki z wykształceniem zawodowym (39%), później średnim (36,7%), wyższym (16%) i podstawowym (8,3%). W badaniach Pietrasika i wsp. [22] 52% rodzących z osobą towarzyszącą miało także wykształcenie wyższe. Analogiczne wyniki uzyskano w pracy własnej. Kobiety z wyższym wykształceniem wybierały częściej w towarzystwie osoby bliskiej, co potwierdzają w/w autorzy. Można przypuszczać, że wykształcone kobiety mają większą świadomość i preferencje dotyczące porodu. Poglądy kobiet w zakresie wyboru różnorodnych form opieki śródporodowej zmieniają się wraz ze wzrostem ich statusu społecznego. Powyższych korelacji nie zaobserwowali Olejek i wsp. [23] analizujący wykształcenie kobiet, które podejmowały decyzję o wspólnym porodzie. Z wyników ich pracy dowiadujemy się, że 42% kobiet z wykształceniem średnim decydowało się na. Natomiast badane z wykształceniem wyższym i podstawowym rzadziej wybierały tę formę porodu. Dane dotyczące wykonywania, rodzaju pracy zawodowej i sytuacji materialnej znalazły potwierdzenie w piśmiennictwie w przypadku porodów ch. Pietrasik i wsp. [22] podkreślili, że 7% ankietowanych kobiet pracowało zawodowo bez uwzględnienia rodzaju wykonywanej pracy, a pozostałe % było bez pracy. Swoją sytuację materialną jako bardzo dobrą określiło 16% rodzin, 36% jako dobrą, 46% średnią i 2% ankietowanych jako złą. Wyniki, które uzyskano z przeprowadzonej analizy, wskazują, że 8% kobiet z porodów ch wykonywało pracę zawodową, a % badanych nie pracowało. Sytuacja materialna w opinii respondentek z tej grupy porodów była w 6% bardzo dobra, dobra w 49%, w 41% przeciętna i w 4% zła. Zatem większość kobiet rodzących w obecności osoby towarzyszącej pracowała zawodowo i określała swoją sytuację materialną jako przeciętną i dobrą. W piśmiennictwie nie odnaleziono danych powyższych czynników w grupie rodzących tradycyjnie.

4 Wpływ czynników socjologicznych i demograficznych na wybór porodu tradycyjnego lub rodzinnego 99 Średnia wiekowa badanych wynosiła 29 lat. Porody rodzinne reprezentowane były przez kobiety w przedziale wiekowym lat, a tradycyjne lata. Zbliżony średni wiek w obydwu grupach potwierdzili inni autorzy [19, 24-26]. Podsumowanie 1) Kobiety mieszkające w miastach powyżej 5 mieszkańców częściej wybierały. 2) Wśród kobiet rodzących w towarzystwie osoby bliskiej więcej było kobiet zamężnych. 3) Kobiety z wyższym poziom wykształcenia częściej decydowały się na. 4) Rodzące z bliską osobą deklarowały nieco lepszą sytuację materialną, częściej pracowały zawodowo i częściej wykonywały pracę umysłową. Można zatem przypuszczać, że wykształcone kobiety mieszkające w dużych miastach, częściej pracujące i wykonujące pracę umysłową mają większą świadomość w zakresie wyboru form opieki śródporodowej, która kształtuje się wraz ze wzrostem ich statusu społecznego. Wśród mieszkanek małych miast i wsi, kobiet z niższym poziomem wykształcenia i rzadziej pracującymi zawodowo zasadne wydaje się systematyczne podnoszenie ich świadomości w zakresie preferencji różnorodnych form opieki śródporodowej poprzez właściwą edukację przekazywaną przez lekarzy ginekologów-położników i położne, przyczyniając się do optymalizacji opieki położniczej i zwrotu w kierunku społecznego modelu narodzin. W wymienionych działaniach niezwykle pomocne będzie rozporządzenie Ministra Zdrowia z 23 września r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem, które weszło w życie 8 kwietnia 11 r. (Dz. U. nr.187, poz. 1259). Piśmiennictwo [1] Ropacka M. (2) Poród prawidłowy. [W:] Położnictwo. Podręcznik dla położnych i pielęgniarek. [Red.] Bręborowicz G.H., PZWL, Warszawa. [2] Ropacka M. (6) Poród prawidłowy. [W:] Położnictwo i Ginekologia. [Red.] Bręborowicz G.H., PZWL, Warszawa. [3] Laudański T (1997) Poród w wodzie. Konferencja Naukowo Szkoleniowa Postępy w perinatologii i ginekologii. Łódź, s [4] Sajdak S. (1) Poród o przebiegu fizjologicznym. [W:] Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów. [Red.] Pisarski T., PZWL, Warszawa. [5] Domańska U.M. (6) Modele narodzin i opieki położniczej w kontekście procesu medykalizacji. Pielęgniarstwo XXI wieku 3(16): [6] Otffinowska A., Kubicka-Kraszyńska U. (7) Jak rodzą współczesne Polki? Magazyn Pielęgniarki i Położnej 12:. [7] Otffinowska A. (2) Czy zmedykalizowany stał się w Polsce normą? [W:] Materiały z Konferencji Naukowej Warszawa Dokąd sięgają granice medycznego bezpieczeństwa? Fundacja Rodzić po Ludzku, Warszawa, s [8] Wagner M. (6) Ryby nie widzą wody: potrzeba humanizacji porodu. Pielęgniarka i Położna 11-12: [9] Iwanowicz-Palus G. (5) Opieka Położnicza wczoraj i dziś. [W:] Materiały z I Międzynarodowej Konferencji dla położnych Jastrzębia Góra Opieka śródporodowa wczoraj i dziś. Jastrzębia Góra, s [] Iwanowicz-Palus G., Reglińska J. (7) Opieka położnicza okołoporodowa wczoraj i dzisiaj. Pielęgniarstwo XXI wieku 1(18): 1-8. [11] Balaskas J. (1997) Poród aktywny. Nowe spojrzenie na naturalny sposób rodzenia. Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa. [12] Bednarek M. (8) Jak rodzi współczesna Polka techniki porodowe. Położna środowiskowa/rodzinna 2 (22): [13] Kossowski P., Piwowarczyk M., Sikora J. (4) Poród w materiale Kliniki Położnictwa i Ginekologii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia Supl. I: [14] Guzikowski W., Kowalczyk D., Mączka M. (4) Aspekty socjologiczne i demograficzne uczestników porodów ch i ch. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia Supl. I: [15] Guzikowski W. () Porody rodzinne analiza socjo-psychologiczna ich uczestników. Ginekologia Polska 71(4): [16] Guzikowski W. (2) Psychologiczne aspekty porodów ch kierunki koncentracji świadomości rodzących. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia Supl. XXV: [17] Guzikowski W. (4) Porody rodzinne we współczesnym położnictwie. A.M., Wrocław. [18] Bachanek M. i wsp. (4) Analiza wybranych parametrów przebiegu porodu rodzinnego. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia Supl. I: [19] Wilk K. i wsp. (4) Wpływ wykształcenia i wieku rodzących na częstość porodów ch i obecność studentów w trakcie porodu. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia Supl. I: [] Maciejewski J. i wsp. (4) Poród w doświadczeniach Kliniki Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia Supl. I: [21] Prażmowska B., Radzik T. (4) Wsparcie społeczne kobiet podczas porodów ch. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia Supl. I: [22] Pietrasik D. i wsp. (4) Dlaczego ojcowie chcą być przy narodzinach swoich dzieci? Kliniczna Perinatologia i Ginekologia Supl. I: [23] Olejek A. i wsp. (4) Analiza porodów ch w materiale Katedry i Oddziału Klinicznego Położnictwa i Ginekologii w Bytomiu Śląskiej Akademii Medycznej w latach Klin. Perinat. i Ginekol. Supl. I: [24] Guzikowski W. () Porody rodzinne analiza uczestników (według miejsca zamieszkania). Ginekologia Polska Supl. XXVII: 14. [25] Świątkowska-Freund M., Kawiak D., Preis K. (7) Pozytywne aspekty obecności ojca przy porodzie. Ginekologia Polska 78: [26] Ulman-Włodarz I. i wsp. (7) Poród z udziałem ojca wpływ na kształtowanie więzi w rodzinie. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia 43(3): J Bogusława Rudnicka II Katedra Ginekologii i Położnictwa UM w Łodzi Łódź ul. Rzgowska 281/289 boguslawa.rudnicka@umed.lodz.pl

5 B. Rudnicka, Z. Pietrzak, G. Krasomski The influence of sociological and demographic factors on the form of labor: traditional or family Introduction: The expectations and preferences of parturient women, as well as public pressure, resulted in changes of obstetrical standards in th century eighties. A new concept of perinatal care was born, taking into consideration the needs of a family, with a choice of preferred form of labor. The aim of the study was analysis of sociological and demographic factors of women giving birth conventionally and with an accompanying person. Materials and methods: The data was based on analysis of questionnaires submitted by participants of family childbirth and traditional labor. For the need of analysis, a special questionnaire was used. 393 women were questioned, all of the women gave birth in Department of Obstetrics and Gynecology of Polish Mother s Health Memorial Institute in Lodz, Poland. The studied subjects were chosen at random, with the constant rule of every third family and traditional labor. Both groups of women were compared according to demographic data: marital status, place of residence, education, occupation, and financial status of the family. 191 women giving traditional birth, and 2 women having family childbirth were qualified for the analysis. Results: More women (85%) choosing a family childbirth lived in town, as compared to women giving a traditional childbirth (77%). The decision on family childbirth was also influenced by the size of place (of living). Citizens of larger towns more often chose a family childbirth. Among women giving childbirth in company of a close person, there were more married subjects (87%) than in the group of women that chose a traditional labor (73%). Women choosing a family childbirth were more educated, were in a slightly better financial condition, they more often had a job (8% vs. 71%), and more frequently they were office workers (84% vs. 64%). The analyzed groups of women were also compared according to their age. Mean age for all women was 29. Conclusions: Women living in cities exceeding 5 citizens more often chose a family childbirth. More married women were in a group giving birth in a company of a close person. Women with higher education more frequently chose a family childbirth. Women giving birth in a company of a close person declared a slightly better financial status, more often they had an occupation, and more frequently they were office workers. Therefore, one can suppose that educated women living in large cities, being active workers, and working in an office, were more aware of choices in perinatal care, this awareness rising with better social status. Among citizens of small towns and villages, with less education and more rarely having a job, the awareness of choices between traditional and family childbirth should be constantly increased by proper education. This important role should be fulfilled by obstetricians and midwifes, thus optimizing the perinatal care. Key words: sociological and demographic factors, family and traditional labour