G ÓWNY URZ D STATYSTYCZNY POLSKIE TOWARZYSTWO STATYSTYCZNE STATYSTYCY POLSCY

Transkrypt

1

2 G ÓWNY URZ D STATYSTYCZNY POLSKIE TOWARZYSTWO STATYSTYCZNE STATYSTYCY POLSCY WARSZAWA 2012

3 Zespó³ Redakcyjny Wojciech Adamczewski, Jan Berger, Kazimierz Kruszka, Miros³aw Krzyœko (przewodnicz¹cy), Bo ena azowska Sk³ad komputerowy i grafika Zespó³ pracowników Urzêdu Statystycznego w Poznaniu w sk³adzie: Agnieszka Bieniek, Emilia Bogacka, Hanna Cieœliñska, Ewa Filipczuk, Marta Kowalczyk, Katarzyna Piêtak, Maciej Pilarski, Leszek Siwka, Ewelina e³obowska pod kierunkiem Ewy Kowalki Projekt ok³adki Maciej Pilarski Korekta jêzykowa Katarzyna Muzia-Ceglarz Druk Zak³ad Wydawnictw Statystycznych, al. Niepodleg³oœci 208, Warszawa Publikacja dofinansowana ze œrodków Narodowego Banku Polskiego ISBN

4 Szanowni Pañstwo Polskie Towarzystwo Statystyczne i G³ówny Urz¹d Statystyczny przekazuj¹ Pañstwu pierwsz¹ edycjê publikacji pt. Statystycy polscy z nadziej¹, e uzupe³ni ona i wzbogaci wiedzê o historii polskiej statystyki. Znajduje siê w niej 85 biogramów osób, które wnios³y istotny wk³ad do rozwoju polskiej myœli i praktyki statystycznej w okresie od pocz¹tku XX wieku do czasów wspó³czesnych. Opracowania charakteryzuj¹ce polskich statystyków maj¹ ju pewn¹ tradycjê. Edward Rosset w monografii zatytu³owanej Rozwój polskiej myœli statystycznej. Wybór pism statystyków polskich (PWE, Warszawa 1968) dokona³ wyboru 51 statystyków, prezentuj¹c ich oryginalny dorobek. Pod wp³ywem zachêty ze strony prof. E. Rosseta w 1984 r. w Oddziale ódzkim PTS powsta³a inicjatywa opracowania biogramów statystyków polskich. Mimo przewidywanych trudnoœci w gromadzeniu materia³ów i wobec braku literatury o historii statystyki z szerokiego zakresu, zespó³ w sk³adzie: Jan Berger, Czes³aw Domañski, Henryk Kowalczyk i Stanis³aw Kwiatkowski podj¹³ siê tego zadania, którego pok³osiem by³a praca pt. Sylwetki statystyków polskich (WUS i PTS, ódÿ 1984). W tym miejscu pragniemy podziêkowaæ redaktorowi tej ksi¹ ki Panu Stanis³awowi Kwiatkowskiemu ówczesnemu dyrektorowi Wojewódzkiego Urzêdu Statystycznego w odzi za wyj¹tkowe zaanga owanie w gromadzeniu materia³ów biograficznych, bêd¹cych czêsto w trudno dostêpnych archiwach i zbiorach rodzinnych. Wspomniane opracowanie ukaza³o siê w 1990 r. w jêzyku angielskim i rosyjskim. W 1993 r. opublikowano rozszerzon¹ wersjê tej monografii w jêzyku polskim, zawieraj¹c¹ 62 biogramy, a w 1998 r. zosta³ wydany S³ownik Biograficzny Statystyków Polskich (GUS i PTS, Warszawa 1998), w którym znalaz³o siê 166 hase³. Publikacja Statystycy polscy ukazuje siê w 100. rocznicê utworzenia Polskiego Towarzystwa Statystycznego z myœl¹ upamiêtnienia pracowników nauki i praktyków, którzy w szczególny sposób utrwalili siê na kartach historii statystyki. Wpisuje siê ona w ten jubileusz jako swoisty dokument, a jednoczeœnie jest dowodem uznania dla osób, które swoj¹ prac¹, postaw¹ i osi¹gniêciami tworzy³y jego treœæ i przes³anie.

5 Statystyka rozwija siê teraz jako metanauka, której przedmiotem jest logika i metodologia innych nauk logika podejmowania decyzji i logika eksperymentowania. Przysz³oœæ statystyki le y we w³aœciwym przekazywaniu idei statystycznych badaczom z innych ga³êzi nauki, bêdzie te zale eæ od sposobu formu³owania zasadniczych problemów w tych dziedzinach. W rekomendowanej tu ksi¹ ce przenikaj¹ siê ró norodne idee z wielu dyscyplin, co œwiadczy o uniwersalnoœci statystyki. Prezes Polskiego Towarzystwa Statystycznego Prezes G³ównego Urzêdu Statystycznego Czes³aw Domañski Janusz Witkowski Warszawa, kwiecieñ 2012 r.

6 Wstêp Ka dy moment w historii jest unikatowy, a jego wagê i donios³oœæ mo na oceniæ dopiero z perspektywy czasu. Z tego wzglêdu wydaje siê nies³ychanie istotne, by pamiêæ o ludziach i ich dokonaniach trwa³a w sercach i umys³ach potomnych. To bowiem konkretne osoby tworz¹ rzeczywistoœæ i s¹ sprawcami wydarzeñ, to ludzie poprzez swoj¹ pracê i umiejêtnoœci s¹ prawdziwymi kreatorami teraÿniejszoœci i przysz³oœci. Zatem informacja o osobach powinna byæ zapisywana w pierwszej kolejnoœci. Osi¹gniêcia statystyki polskiej licz¹ siê w istotny sposób na arenie miêdzynarodowej od kilku dziesi¹tków lat i nie mo na zapominaæ o twórcach tych osi¹gniêæ. Aby zachowaæ pamiêæ o tych wszystkich, którzy swoj¹ prac¹ naukow¹, dydaktyczn¹, wydawnicz¹, organizatorsk¹ i popularyzatorsk¹ tworzyli podstawy rozwoju statystyki w Polsce, przygotowaliœmy publikacjê Statystycy polscy. Oddaj¹c tê publikacjê do r¹k Czytelników w setn¹ rocznicê powstania Polskiego Towarzystwa Statystycznego, wyra amy nadziejê, e wzbogaci ona wiedzê o historii polskiej statystyki i ma szansê przez d³ugie lata byæ nieocenionym Ÿród³em informacji dla obecnych i przysz³ych pokoleñ. Nie jest to pierwsza inicjatywa z tego zakresu. W roku 1998, w osiemdziesiêciolecie powstania G³ównego Urzêdu Statystycznego, ukaza³ siê pod redakcj¹ Stanis³awa Kwiatkowskiego S³ownik biograficzny statystyków polskich wydany wspólnie przez G³ówny Urz¹d Statystyczny i Polskie Towarzystwo Statystyczne. Dobór postaci, których biogramy zamieszczone zosta³y w obecnej publikacji, jest wynikiem g³êbokiego namys³u Zespo³u Redakcyjnego. Za³o enia, które zosta³y przyjête przy wyborze postaci, by³y nastêpuj¹ce: publikacja ma zawieraæ biogramy statystyków polskich zmar³ych od pocz¹tku XX wieku do roku 2011, znanych ze swej wybitnej dzia³alnoœci naukowej i dydaktycznej, autorów dzie³ naukowych i podrêczników, twórców nowych pojêæ, odkrywców nowych metod i teorii, wybitnych organizatorów statystyki publicznej oraz redaktorów i wydawców publikacji statystycznych. Nie mniejszego namys³u wymaga³ dobór autorów biogramów. D¹ ¹c do wiarygodnoœci informacji, braliœmy pod uwagê bliskoœæ osobist¹ i œrodowiskow¹ autora biogramu z opisywan¹ postaci¹ oraz ³atwy dostêp do materia³ów Ÿród³owych.

7 Redaguj¹c biogramy zawarte w niniejszej publikacji, staraliœmy siê w mo liwie najwy szym stopniu zachowaæ ich zgodnoœæ z tekstem opracowanym przez autorów, którym nie narzucano adnego szablonu s³ownikowego, sugeruj¹c jedynie orientacyjn¹ objêtoœæ tekstu. Takie podejœcie spowodowa³o wprawdzie pewn¹ niejednorodnoœæ w rozmiarach, strukturze i formie opracowania, ale pozwoli³o oddaæ indywidualny styl autorów, odzwierciedliæ ich emocjonalny stosunek do opisywanych postaci, a tak e prezentowan¹ przez nich ocenê faktów. Mo na s¹dziæ, e ró - nice w objêtoœci poszczególnych biogramów wynikaj¹ g³ównie z iloœci materia³ów, jakimi dysponowali ich autorzy, co wi¹ e siê zwykle z krótsz¹ lub d³u sz¹, mniejsz¹ lub wiêksz¹ aktywnoœci¹ bohaterów biogramów. Przygotowuj¹c niniejszy tom, d¹ yliœmy do maksymalnej rzetelnoœci informacji o opisywanych postaciach, jednak trudno nie pope³niæ adnego b³êdu. Bêdziemy zatem niezmiernie wdziêczni za wszelkie uwagi, sprostowania i uzupe³nienia dotycz¹ce naszej pracy, które pozwol¹ w jeszcze pe³niejszy sposób realizowaæ misjê upamiêtniania dokonañ wybitnych statystyków polskich in perpetuam rei memoriam. Zespó³ Redakcyjny Statystyków polskich pragnie gor¹co podziêkowaæ wszystkim osobom, które przyczyni³y siê do powstania tego dzie³a, a przede wszystkim autorom poszczególnych biogramów. Podziêkowania nale ¹ siê tak e pracownikom Urzêdu Statystycznego w Poznaniu, którzy pod kierunkiem Pani Ewy Kowalki przygotowali publikacjê do druku. Dziêkujemy równie Panu Wojciechowi Adamczewskiemu, dyrektorowi Zak³adu Wydawnictw Statystycznych, który zadba³ o to, by Statystycy polscy mogli siê ukazaæ w odpowiednim nak³adzie i odœwiêtnej szacie graficznej. Osobne podziêkowania kierujemy do prof. dra hab. Janusza Witkowskiego prezesa G³ównego Urzêdu Statystycznego i prof. dra hab. Czes³awa Domañskiego prezesa Polskiego Towarzystwa Statystycznego za yczliwoœæ i wsparcie, bez których publikacja ta nie mog³aby siê ukazaæ. Prof. dr hab. Miros³aw Krzyœko Przewodnicz¹cy Zespo³u Redakcyjnego

8 Spis treœci Przedmowa... 3 Wstêp... 5 Abt Stefan Baksalary Jerzy K Barbacki Stefan Bartoszyñski Robert Borowski Stanis³aw Bortkiewicz W³adys³aw Borucka-Ubysz Leokadia Bronsztejn Szyja Bukietyñski W³adys³aw Zygmunt Bu³awski Rajmund Buzek Józef Chmielewski Czes³aw Czarnowska Maria Cecylia Czekanowski Jan Czerniewska Maria Emilia Czerniewski Konstanty Czerwiñski Zbigniew Elandt-Johnson Regina C Falewicz Jan Fierich Jerzy

9 8 Fisz Marek Gnot Stanis³aw Greñ Jerzy Guzik Bogus³aw Heliñski Zbigniew Benedykt Holzer Jerzy Zdzis³aw Kawalec Wincenty Kêdelski Mieczys³aw Ko³odziejczyk Stanis³aw Marian Krawiec Bogdan Krysicki W³odzimierz Krzeczkowska Eugenia Krzywicki Ludwik Kubik Lech Tadeusz Kulczycki Roman Kumaniecki Kazimierz W³adys³aw Lange Oskar Ryszard Latuch Miko³aj Leo Juliusz Limanowski Zygmunt omnicki Antoni Machnowski Adam Mikos Henryk Moszczeñski Stefan

10 9 Nadobnik Marcin Nawrocki Zygmunt Neyman Jerzy Oktaba Wiktor Olekiewicz Miko³aj Padowicz Zygmunt Paw³owski Zbigniew Perkal Julian Pieka³kiewicz Jan Platt Czes³aw Przybysz Tadeusz Puchalski Tadeusz Pytkowski Wac³aw Romaniuk Kazimierz Rosset Edward Róg Stanis³aw Rzendowski Leon Sadowski Wies³aw Siedlecka Urszula Steinhaus Hugo Dyonizy Szturm de Sztrem Edward Szulc Stefan Aleksander Tomaszewicz Andrzej Trybu³a Stanis³aw Czes³aw

11 10 Ulam Stanis³aw Marcin Vielrose Egon Wagner Wies³aw Warmus Mieczys³aw Jan Waszak Stanis³aw Wierzchos³awski Stanis³aw Wiœniewski Jan Wójcik Aleksander Ryszard Za³êski Edmund Za³êski Witold Zarzycka Zofia Zasêpa Ryszard Zeliaœ Aleksander Józef Zieliñski Zygmunt Zienkowski Leszek Ziomek Maksymilian Józef Zubrzycki Stefan Autorzy biogramów Zespó³ Redakcyjny

12 11 ABT STEFAN ( ) Stefan Abt urodzi³ siê 22 lutego 1937 roku w Œmiglu (powiat koœciañski), w rodzinie kupieckiej, jako syn Czes³awa i Heleny z domu Krupka. Jego ojciec by³ powstañcem wielkopolskim. W czasie okupacji niemieckiej Stefan Abt z ca³¹ rodzin¹ zosta³ wysiedlony do Miechowa, sk¹d w roku 1945 powróci³ do Œmigla i tu ukoñczy³ szko³ê podstawow¹. W wieku szesnastu lat (1953) zda³ maturê w Gimnazjum i Liceum w Koœcianie (obecnie I Liceum Ogólnokszta³c¹ce im. Oskara Kolberga). Rozpocz¹³ studia w Wy - szej Szkole Ekonomicznej (póÿniej by³a to Akademia Ekonomiczna, a teraz jest Uniwersytet Ekonomiczny) w Poznaniu. Tam w roku 1957 uzyska³ dyplom magistra ekonomii i podj¹³ pracê jako asystent w Katedrze Statystyki. Zawar³ zwi¹zek ma³ eñski z Jadwig¹ GoŸdziewicz, z któr¹ wychowywali dwoje dzieci Bo enê i S³awomira. Doktoryzowa³ siê w roku 1964 na podstawie rozprawy pt. Stosowanie statystycznej kontroli w badaniu jakoœci wêdlin, której promotorem by³ prof. Stanis³aw Waszak. Stopieñ doktora habilitowanego nauk ekonomicznych uzyska³ w roku 1991, po opublikowaniu pracy pt. Optymalizacja struktur konsumpcji (IRWiK, Warszawa 1991). Tytu³ naukowy profesora nadzwyczajnego otrzyma³ w roku 1996, a profesorem zwyczajnym zosta³ w By³ promotorem czterech obronionych rozpraw doktorskich. Pracuj¹c jako nauczyciel akademicki w Wy szej Szkole Ekonomicznej i Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Stefan Abt ukoñczy³ jeszcze studia na trzech fakultetach Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (magister matematyki 1963; magister historii 1969; magister teologii 2000). Sta e odbywa³ w uczelniach, instytutach naukowych i urzêdach: francuskich, kanadyjskich, niemieckich, rosyjskich i wêgierskich. Stefan Abt by³ pionierem informatyzacji poznañskiej uczelni ekonomicznej. Jako statystyk uczestnicz¹cy w rozleg³ych badaniach empirycznych dostrzega³ narastaj¹ce

13 12 problemy zwi¹zane z opracowaniem i analiz¹ wyników obserwacji, a zarazem œledz¹c pilnie rozwój maszyn licz¹cych trafnie i wczeœnie wskazywa³ mo liwoœci pokonywania tych trudnoœci z zastosowaniem elektronicznych maszyn cyfrowych. Jego starania sprawi³y, e ju w roku 1967 w poznañskiej Wy szej Szkole Ekonomicznej zosta³a zainstalowana ODRA Maszyna ta zajê³a pomieszczenie o powierzchni 100 m 2, powiêkszaj¹c znaczny wówczas deficyt sal wyk³adowych. Wiele osób uzna³o to za klêskê gorsz¹ od prawdziwej odry (Krasiñski, 1996). Patrz¹c z dzisiejszej perspektywy Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, gdzie funkcjonuje nowoczesne Centrum Informatyki oraz Wydzia³ Informatyki i Gospodarki Elektronicznej, trudno uwierzyæ, e takie by³y pocz¹tki nowej ery w dziejach tej uczelni. Utworzona w Katedrze Statystyki przez S. Abta jeszcze w roku 1967 Pracownia Elektronicznej Techniki Obliczeniowej zosta³a przekszta³cona (w ramach Instytutu Statystyki i Ekonometrii) w Pracowniê Przetwarzania Danych, a po rozbudowie sta³a siê Oœrodkiem Przetwarzania Informacji. Kieruj¹c tymi jednostkami, S. Abt stworzy³ bazê do realizacji wielu zamówieñ na obliczenia, sk³adanych przez pracowników szko³y i u ytkowników zewnêtrznych. Wprowadzi³ równie problematykê elektronicznego przetwarzania danych do procesu nauczania na wszystkich szczeblach kszta³cenia ekonomistów. W roku 1969 zorganizowa³ Podyplomowe Studium Organizacji Przetwarzania Danych i prowadzi³ je do 1978 r. W latach kierowa³ Zak³adem Systemów Informatycznych, który wydzielono z Oœrodka Przetwarzania Informacji jako komórkê dydaktyczn¹. W latach Stefan Abt by³ kierownikiem Zak³adu Zastosowañ Informatyki w Instytucie Gospodarki Magazynowej w Poznaniu. Prowadzi³ te zajêcia dydaktyczne na Politechnice Poznañskiej, w Oœrodku Doskonalenia Kadr Kierowniczych, w Poznañskiej Szkole Menad erów oraz w Towarzystwie Naukowym Organizacji i Kierownictwa. W marcu 1992 roku zorganizowa³ Katedrê Systemów Logistycznych w Akademii Ekonomicznej w Poznaniu i kierowa³ ni¹ przez 10 nastêpnych lat. Od roku 1994 by³ równie zatrudniony w Wy szej Szkole Bankowej w Poznaniu, a od 1996 w Politechnice Zielonogórskiej. Po utworzeniu Poznañskiej Wy szej Szko³y Biznesu i Jêzyków Obcych zosta³ w niej wyk³adowc¹ i pe³ni³ funkcjê rektora. Wspó³pracowa³ te z Europejskim Uniwersytetem Viadrina we Frankfurcie nad Odr¹. Stefan Abt by³ autorem oko³o 300 publikacji. S¹ wœród nich monografie, liczne artyku³y i referaty oraz podrêczniki i skrypty uczelniane. Tematykê tych prac, podobnie jak zainteresowania ich autora, cechuje du a ró norodnoœæ i wielop³aszczyznowoœæ. Jedn¹ z dziedzin, której S. Abt poœwiêci³ czêœæ swoich opracowañ, g³ównie w pocz¹tkowym okresie dzia³alnoœci naukowej, by³y zagadnienia demograficzne zwi¹zane zw³aszcza

14 z konstrukcj¹ szacunków i prognoz ludnoœciowych (Problematyka demograficzna, 1965, w: Monografia geograficzno-gospodarcza województwa koszaliñskiego, Instytut Zachodni, Poznañ; Przed³u anie siê ycia mieszkañców województwa koszaliñskiego, 1968, w: Studia i materia³y do dziejów Wielkopolski i Pomorza,t.IX;Ludnoœæ Poznania w XVI i pierwszej po³owie XVII wieku oraz ycie codzienne i kultura materialna, 1988, w: Dzieje Poznania, t.1 *, rozdz. XVII i XIX; Ludnoœæ oraz Ludnoœæ w drugiej po³owie XVIII wieku, w: Dzieje Poznania, t. 1 **, rozdz. XXVI i XXXIII, PWN, Warszawa-Poznañ; Moralno-demograficzne aspekty sztucznych poronieñ, 1990, Z Pomoc¹ Rodzinie, nr 3-4). W innym nurcie znajduj¹ siê prace S. Abta traktuj¹ce o zastosowaniach matematyki i statystyki w badaniach ekonomicznych (Aproksymacja funkcji regresji w modelach przestrzenno-ekonomicznych, 1976, Biuletyn Informacyjny PAN, z. 11; Matematyczno-statystyczne podstawy analizy rynku, 1972, PWE, Warszawa; Metody analizy statystycznej, 1999, AE Poznañ). Do nich zaliczyæ nale y liczne skrypty i inne pomoce dydaktyczne dla studentów (miêdzy innymi s¹ to: Zarys matematyki wy szej dla zawodowych studiów ekonomicznych z zastosowaniami w æwiczeniach, 1966; Zarys statystyki dla zawodowych studiów ekonomicznych, 1967; Statystyczna kontrola jakoœci, 1973). Chyba najliczniejsze s¹ prace S. Abta zwi¹zane z informatyk¹. Na ich liœcie jest blisko 80 pozycji, wœród których miejsca graniczne czasowo zajmuj¹ Ekonomiczne zastosowania maszyn licz¹cych (1967), Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, z. 4, i Mikrokomputery w biznesie (1995), AE Poznañ. W treœci tych opracowañ na pierwszym planie lub wy³¹cznie znajduj¹ siê kwestie aplikacyjne, natomiast aspekty narzêdziowe uwzglêdnione zosta³y tylko wówczas, gdy by³o to niezbêdne dla systemowego ujêcia rozpatrywanych zagadnieñ i nawi¹zania do aktualnej platformy sprzêtu komputerowego. Przyk³adowo, w ujêciu chronologicznym, wymieniæ tu mo na nastêpuj¹ce publikacje Stefana Abta: Mo liwoœci symulacji procesów gospodarczych na elektronicznych maszynach cyfrowych (1967), Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, z. 3; Budowa systemów informatycznych w œwietle cybernetyki (1977), Zeszyty Naukowe AE w Katowicach, z. 4/72; Metodyczne podstawy projektowania systemów informatycznych (1982), ZETO-CSI ódÿ; Przygotowanie organizacyjne u ytkowników sprzêtu mikrokomputerowego (1990), TNOiK Poznañ; Wdra anie zintegrowanych systemów zarz¹dzania przedsiêbiorstwem (1995), Zeszyty Naukowe TNOiK, nr 3. Wœród opracowañ o charakterze dydaktycznym, które S. Abt przygotowa³ dla studentów w pocz¹tkowym okresie szybko rozwijaj¹cego siê rynku informatycznego, znalaz³y siê: Ekonomiczne zastosowania EMC Odra Informacje dla u ytkowników (1971), WSE, Poznañ; Elektroniczne przetwarzanie danych w planszach 13

15 14 i schematach (1973), WSE, Poznañ; Komputery i ich u ytkowanie (1976), WUP-TWP, Poznañ; Mikrokomputery w kszta³ceniu ekonomistów (1986), TNOiK, Poznañ; Mo liwoœci sprzêtu mikrokomputerowego (1988), TNOiK, Poznañ. Do tego dorobku dodaæ trzeba liczne prace projektowe i programy komputerowe oraz ekspertyzy na rzecz praktyki gospodarczej. W ostatnim okresie swojej dzia³alnoœci naukowej ( ) Stefan Abt koncentrowa³ siê na problematyce logistycznej. W tym czasie opublikowa³ liczne artyku³y (miêdzy innymi by³y to: Wewn¹trzregionalne przep³ywy towarów w ³añcuchach magazynowo-transportowych, 1985, Biuletyn Informacyjny PAN ; Wdra anie kodów kreskowych w Polsce w œwietle systemów logistycznych, 1991, Problemy Magazynowania i Transportu, nr 1-4; Potrzeba budowy logistycznych centrów dystrybucji w Polsce, 1996, Przegl¹d Komunikacyjny, nr 7/8) oraz ksi¹ ki traktuj¹ce o systemach logistycznych (Zarz¹dzanie logistyczne, 1996; Systemy logistyczne w gospodarowaniu. Teoria i praktyka logistyki, 1997; Zarz¹dzanie logistyczne w przedsiêbiorstwie, 1998; Logistyka w teorii i praktyce, 2001). Stefan Abt by³ cz³onkiem Komisji Nauk Towaroznawczych (Nauk o Jakoœci) PAN oraz Komisji Problemowej ds. Logistyki w Polskim Komitecie Normalizacyjnym. Pe³ni³ funkcjê redaktora naczelnego kwartalnika Problemy Magazynowania i Transportu, wchodzi³ w sk³ad kolegium redakcyjnego czasopisma Logistyka i Jakoœæ. W latach by³ zastêpc¹ przewodnicz¹cego Rady Oddzia³u Polskiego Towarzystwa Statystycznego w Poznaniu. Nale a³ te do wielu innych towarzystw i organizacji naukowych w kraju i za granic¹. W Towarzystwie Naukowym Organizacji i Kierownictwa (TNOiK) pe³ni³ funkcje wiceprezesa Zarz¹du G³ównego i prezesa Oddzia³u Poznañskiego. By³ cz³onkiem Miêdzynarodowego Towarzystwa Logistycznego i prezesem Poznañskiego Oddzia³u Polskiego Towarzystwa Logistycznego. Nale a³ do Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego i Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Dowodem uznania dla pracy i osi¹gniêæ S. Abta by³y liczne nagrody, wyró nienia i odznaczenia. Otrzyma³ Srebrn¹ i Z³ot¹ Odznakê TNOiK, w roku 1995 zosta³ odznaczony Krzy em Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 1996 Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Honorowe Obywatelstwo Miasta i Gminy Œmigiel otrzyma³ 25 kwietnia 2002 roku. We wspomnieniach prof. Stefan Abt pozosta³ jako cz³owiek czynu, którego ycie by³o pasmem ci¹g³ych poszukiwañ, ustawicznego uczenia siê i pracy (Sojkin, 2006). Bior¹cy pod uwagê wszystkie formy aktywnoœci profesora pisz¹, e by³ cz³owiekiem, który harmonijnie ³¹czy³ w sobie doœwiadczenie religijne i naukowe (Przybysz, 2002). Trzeba bowiem dodaæ, e S. Abt znany by³ z aktywnego udzia³u w Ruchu Domowego

16 15 Koœcio³a oraz Odnowy w Duchu Œwiêtym. Od roku 1994 by³ prezesem ko³a Stowarzyszenia Rodzin Katolickich przy parafii pw. Pierwszych Polskich Mêczenników w Poznaniu. Wyk³ada³ w Podyplomowym Studium Nauk o Rodzinie Papieskiego Wydzia³u Teologicznego w Poznaniu, publikowa³ rozwa ania w Przewodniku Katolickim i miesiêczniku Katecheta. Ostatnie lata ycia Stefana Abta by³y okresem zmagania siê z nowotworem. Niestety, choroba zwyciê y³a i profesor zmar³ 25 maja 2002 roku. Pochowany zosta³ na cmentarzu parafialnym w rodzinnym Œmiglu. ród³a Akademia Ekonomiczna w Poznaniu PWN, Warszawa-Poznañ 1976, s. 118, i 325. Archiwum Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Krasiñski Z., Z dziejów Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznañ 1996, s Pracownicy naukowo-dydaktyczni i ich publikacje, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznañ 1975, s Przybysz L.S., Wspomnienie o œp. profesorze Stefanie Abcie. Katecheta 2002, nr 9, s Sojkin B., Stefan Abt, w: Byli wœród nas. Red. Z. Knakiewicz. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznañ 2006, s Statystyczna karta historii Poznania. Red. K. Kruszka. US, Poznañ 2008, s Sylwetki, Nowe ycie Gospodarcze 2000, nr 30, s. 6. Wielka ksiêga jubileuszu 85-lecia Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Wydawnictwo HELION, Gliwice 2011, s. 5. Wspó³czeœni uczeni polscy. S³ownik biograficzny, t. I (A-G). Red. J. Kapuœcik. Oœrodek Przetwarzania Informacji, Warszawa KAZIMIERZ KRUSZKA

17 16 BAKSALARY JERZY K. ( ) Jerzy K. Baksalary urodzi³ siê 25 czerwca 1944 roku w Poznaniu. Studia matematyczne odby³ na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, uzyskuj¹c w roku 1969 tytu³ magistra. Bezpoœrednio po ukoñczeniu studiów zosta³ zatrudniony w Katedrze Matematyki Wy szej Szko³y Rolniczej w Poznaniu (w roku 1972 Uczelnia przyjê³a nazwê Akademia Rolnicza, a w roku 2008 nazwê Uniwersytet Przyrodniczy). Katedra ta zosta³a w roku 1975 w³¹czona do, maj¹cego charakter miêdzywydzia³owy, Zak³adu Metod Matematycznych i Statystycznych Akademii Rolniczej w Poznaniu. W tym Zak³adzie, a obecnie Katedrze, Jerzy K. Baksalary pracowa³ do roku W roku 1975 uzyska³ stopieñ doktora nauk matematycznych na podstawie rozprawy pt. Estymowalnoœæ funkcji parametrycznych w modelach liniowych, napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Tadeusza Caliñskiego. Stopieñ doktora habilitowanego nauk matematycznych w zakresie matematyki uzyska³ w roku 1984 na podstawie rozprawy pt. A study of the equivalence between a Gauss- -Markoff model and its augmentation by nuisance parameters, opublikowanej w Mathematische Operationsforschung und Statistik, Series Statistics 15 (1984) 3-35; oba stopnie naukowe uzyska³ na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza (odpowiednio na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii oraz na Wydziale Matematyki i Fizyki). W tym czasie, tj. do roku 1988, Jerzy K. Baksalary opublikowa³ ³¹cznie 85 prac, w tym 53 przed habilitacj¹ i 32 po habilitacji, a ponadto w³¹cza³ siê w dzia³ania spo³eczne. W latach by³ jednym z organizatorów i aktywnym dzia³aczem Solidarnoœci na Akademii Rolniczej oraz w regionie poznañskim. W roku 1988 Jerzy K. Baksalary przeniós³ siê do Zielonej Góry, gdzie podj¹³ pracê na stanowisku docenta w Instytucie Matematyki Wy szej Szko³y Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbiñskiego (WSPTK). Rok akademicki 1989/1990 by³ w karierze naukowej prof. Baksalarego szczególny. Jako profesor Fiñskiej Akademii Nauk, prowadzi³ w tym czasie badania na Uniwersytecie w Tampere, a ich efektem by³o opublikowanie (jako autor lub wspó³autor), z dat¹ 1989 b¹dÿ 1990, 22 prac. W roku 1990, na wniosek Rady

18 Wydzia³u Matematyki i Fizyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, uzyska³ tytu³ naukowy profesora nauk matematycznych. Po powrocie z Finlandii prof. Baksalary ³¹czy³ pracê naukow¹ z dzia³alnoœci¹ administracyjn¹. W roku 1990 zosta³ rektorem WSPTK i sprawowa³ tê zaszczytn¹ funkcjê przez dwie kolejne kadencje ( i ). W okresie tym wzmocni³ uczelniê kadrowo oraz znacznie poszerzy³ ofertê studiów powo³uj¹c, miêdzy innymi Instytut Zarz¹dzania, Instytut Filozofii, kolegia jêzykowe oraz nowe kierunki nie zwi¹zane œciœle z pedagogik¹. Jego dorobek publikacyjny, przypadaj¹cy na lata , obejmuje 23 prace. Wy sza Szko³a Pedagogiczna sta³a siê miejscem corocznych spotkañ matematyków w ramach konferencji,,konfrontacje Zielonogórskie. Rektor Baksalary stworzy³ w WSPTK podwaliny nowoczesnego oœrodka akademickiego, co mia³o istotne znaczenie dla powo³ania w 2001 roku Uniwersytetu Zielonogórskiego. W 1991 roku Jerzy K. Baksalary zosta³ profesorem zwyczajnym na Wydziale Matematyki, Fizyki i Techniki WSPTK, a po zakoñczeniu sprawowania funkcji rektora pe³ni³ w latach funkcjê dziekana Wydzia³u Matematyki, Fizyki i Techniki. Od roku 2001, to jest od chwili powstania Uniwersytetu Zielonogórskiego, by³ kierownikiem Zak³adu Algebry Liniowej i Statystyki Matematycznej na Wydziale Matematyki, Informatyki i Ekonometrii. Jerzy K. Baksalary wypromowa³ czterech doktorów: Paw³a Pordzika (rozprawa: Testymatory funkcji parametrycznych w modelach liniowych), Zenona Tabisa (rozprawa: Odpornoœæ i minimalnoœæ modeli liniowych ze wzglêdu na estymowalnoœæ funkcji parametrycznych), Augustyna Markiewicza (rozprawa: Dopuszczalne estymatory liniowe w modelach liniowych) oraz Idziego Siatkowskiego (rozprawa: Modele liniowe z dwiema grupami parametrów wtr¹conych); wszystkie przewody przeprowadzono na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza (odpowiednio w latach: 1985, 1985, 1988 i 1990). W ostatnim okresie swej dzia³alnoœci sprawowa³ opiekê naukow¹ nad trzema doktorantkami. Profesor Baksalary recenzowa³ rozprawy doktorskie, habilitacyjne oraz wnioski o tytu³ naukowy. By³ cz³onkiem kolegiów redakcyjnych trzech znanych periodyków (w latach : Journal of Statistical Planning and Inference, a od roku 2001: Current Index to Statistics i IMAGE ) oraz wspó³redaktorem specjalnego tomu Journal of Statistical Planning and Inference (36 nr 2-3 (1993)) i specjalnego tomu Linear Algebra and Its Applications (176 (1992)). Uczestniczy³ w wielu miêdzynarodowych konferencjach naukowych, czêsto bêd¹c zapraszanym do wyg³oszenia wyk³adów plenarnych. Jerzy K. Baksalary prowadzi³ badania naukowe w takich oœrodkach naukowych jak: Indian Statistical Institute (Indie), University of Tampere (Finlandia), McGill University oraz University of Waterloo (Kanada), Universität Dortmund oraz Universität Augsburg (Niemcy) i Pittsburg University oraz Pennsylvania State University (USA). 17

19 18 W oœrodkach tych wyg³asza³ odczyty, prezentowa³ wyniki swoich prac i prowadzi³ wyk³ady. W latach prof. Baksalary bra³ aktywny udzia³ w seminarium œrodowiskowym poœwiêconym teorii macierzy i zastosowaniom metod algebry liniowej, które odbywa³o siê na Akademii Rolniczej w Poznaniu. Do grona uczestników tego seminarium nale eli równie : prof. A. Markiewicz, dr hab. T. Szulc, dr O.M. Baksalary, dr J. Hauke oraz grupa doktorantów z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Akademii Rolniczej i Wy szej Szko³y Zawodowej w Gorzowie Wielkopolskim. PLAG, bo tak nazwa³ to seminarium Jerzy K. Baksalary (skrót od Poznañ Linear Algebra Group), kontynuuje spotkania dbaj¹c, jak to by³o w latach , o kontakt z g³ównymi nurtami literatury œwiatowej. Jerzy K. Baksalary jest autorem lub wspó³autorem 183 prac naukowych, z czego znakomita wiêkszoœæ opublikowana jest w renomowanych czasopismach o zasiêgu œwiatowym. Swoje badania prowadzi³ w szerokiej wspó³pracy. Grono jego wspó³pracowników krajowych liczy 18 osób, a grono partnerów z zagranicy 26 osób. Zainteresowania badawcze Jerzego K. Baksalarego obejmowa³y ró ne problemy z pogranicza algebry macierzy i wnioskowania statystycznego w ramach modeli liniowych. W obszarze algebry macierzy nale y odnotowaæ nastêpuj¹ce kierunki badañ, które zaowocowa³y czêsto cytowanymi wynikami: 1. Równania macierzowe (m.in. prace: The matrix equation AX YB = C. Linear Algebra and Its Applications 25 (1979) (wspó³autor: R. Kala), Nonnegative definite solutions to some matrix equations occurring in distribution theory of quadratic forms. Sankhyâ, Series A 42 (1980) (wspó³autorzy: J. Hauke, R. Kala), The matrix equation AXB + CYD = E. Linear Algebra and Its Applications 30 (1980) (wspó³autor: R. Kala), The pair of matrix equations AX = B and A*Y + CX = D. Atti Della Accademia Nazionale dei Lincei, Rendiconti della Classe di Scienze Fisiche, Matematiche e Naturali 73 (1982) 81-88, Nonnegative definite and positive definite solutions to the matrix equation (AXA)* = B. Linear and Multilinear Algebra 16 (1984) ). 2. Porz¹dki macierzowe (m.in. prace: Two properties of a nonnegative definite matrix. Bulletin de l Academie Polonaise des Sciences, Serie des Sciences Mathematiques 28 (1980) (wspó³autor: R. Kala), Partial orderings between matrices one of which is of rank one. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Series Mathematics 31 (1983) 5-7 (wspó³autor: R. Kala), The matrix inequality M B*MB. Linear Algebra and Its Applications 54 (1983) (wspó³autorzy: R. Kala, K. K³aczyñski), Inheriting independence and chi-squaredness under certain matrix orderings. Statistics&Probability Letters 2 (1984) (wspó³autor: J. Hauke), A note on the matrix ordering of special C-matrices. Linear Algebra and Its Applications 70 (1985) (wspó³autor: F. Pukels-

20 19 heim), A relationship between the star and minus orderings. Linear Algebra and Its Applications 82 (1986) , Partial orderings of matrices referring to singular values or eigenvalues. Linear Algebra and Its Applications 96 (1987) 17-26; Comments Ibid. 360 (2003) 279 (wspó³autor: J. Hauke), A note on comparing the unrestricted and restricted least squares estimators. Linear Algebra and Its Applications 127 (1990) (wspó³autor: P. Pordzik), A complete solution to the problem of robustness of Grubbs s test. The Canadian Journal of Statistics 18 (1990) (wspó³autor: S. Puntanen), Characterizations of the best linear unbiased estimator in the general Gauss-Markov model with the use of matrix partial orderings. Linear Algebra and Its Applications 127 (1990) (wspó³autor: S. Puntanen), Further relationships between certain partial orders of matrices and their squares. Linear Algebra and Its Applications 375 (2003) (wspó³autorzy: O.M. Baksalary, X. Liu)). 3. W³asnoœci wybranych klas macierzy (m.in. prace: Idempotency of linear combinations of an idempotent matrix and a tripotent matrix. Linear Algebra and Its Applications 354 (2002) (wspó³autorzy: O.M. Baksalary, G.P.H. Styan), A property of orthogonal projectors. Linear Algebra and Its Applications 354 (2002) (wspó³autorzy: O.M. Baksalary, T. Szulc), Nonsingularity of linear combinations of idempotent matrices. Linear Algebra and Its Applications 388 (2004) (wspó³autor: O.M. Baksalary), On linear combinations of generalized projectors. Algebra and Its Applications 388 (2004) (wspó³autor: O.M. Baksalary), Solution (problem 31-7 On the product of orthogonal projectors postawiony przez G. Trenklera). IMAGE 32 (2004) (wspó³autor: O.M. Baksalary), Further properties of generalized and hypergeneralized projectors. Linear Algebra and Its Applications 389 (2004) (wspó³autorzy: O.M. Baksalary, X. Liu), Solution (problem 31-2, Matrices commuting with all nilpotent matrices postawiony przez H. Ricardo). IMAGE 32 (2004) (wspó³autorzy: O.M. Baksalary, X. Liu), A note on linear combinations of commuting tripotent matrices. Linear Algebra and Its Applications 388 (2004) (wspó³autorzy: O.M. Baksalary, H. Özdemir), Properties of Schur complements in partitioned idempotent matrices. Linear Algebra and Its Applications 379 (2004) (wspó³autorzy: O.M. Baksalary, T. Szulc)). W zakresie wnioskowania statystycznego najczêœciej cytowane wyniki dotycz¹: 1. Estymowalnoœci i estymacji funkcji parametrycznych w modelach jedno- i wielowymiarowych (m.in. prace: Criteria for estimability in multivariate linear models. Mathematische Operationsforschung und Statistik 7 (1976) 5-9 (wspó³autor: R. Kala), Extensions of Milliken s estimability criterion. The Annals of Statistics 4 (1976) (wspó³autor: R. Kala), An extension of a rank criterion for the least squares estimator to be the best linear unbiased estimator. Journal of Stati-