UNIA EUROPEJSKA PRAWO WSPÓLNOTOWE ORGANY GŁÓWNE UNII EUROPEJSKIEJ WYBRANE ZAGADNIENIA FUNKCJONOWANIA (BUDŻET) PROCEDURY PODEJMOWANIA DECYZJI

Transkrypt

1 UNIA EUROPEJSKA PRAWO WSPÓLNOTOWE ORGANY GŁÓWNE UNII EUROPEJSKIEJ WYBRANE ZAGADNIENIA FUNKCJONOWANIA (BUDŻET) PROCEDURY PODEJMOWANIA DECYZJI

2 W PRAWIE UE NALEŻY ROZRÓŻNIĆ PRAWO PIERWOTNE I PRAWO WTÓRNE (POCHODNE), KTÓRE TWORZĄ TZW. ACQUIS COMMUNAUTAIRE. Prawem pierwotnym są traktaty założycielskie (wraz z nowelizującymi je traktatami), jak również traktaty akcesyjne i stowarzyszeniowe oraz prawo międzynarodowe. Prawem wtórnym (pochodnym) są akty prawne poszczególnych organów i instytucji UE, a także umowy zawierane przez UE oraz państwa członkowskie. Prawo pochodne musi być zgodne z prawem pierwotnym o jego ewentualnej niezgodności orzeka Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Akty prawa pochodnego dzieli się na: akty wiążące: rozporządzenia, dyrektywy i decyzje; akty niewiążące: zalecenia i opinie.

3 Traktaty założycielskie 1951/1952- traktat paryski o utworzeniu EWWiS (wygasł w 2002 r.) 1957/1958- traktaty rzymskie o utworzeniu EWG i Euratomu 1992/1993 -traktat z Maastricht o utworzeniu Unii Europejskiej/ Wspólnoty Europejskiej Traktat paryski i traktaty rzymskie powołały do życia tzw. Wspólnoty Europejskie (EWWIS, EWG, i Euratom), a traktat z Maastricht Unię Europejską. Traktaty nowelizujące Traktaty założycielskie Traktat, który nie wszedł w życie 1958 protokół do traktatów rzymskich o wspólnym Zgromadzeniu Parlamentarnym i Trybunale Sprawiedliwości. 1965/1967 traktat ustanawiający jedną Radę i jedną Komisję Wspólnot Europejskich (tzw. Układ o Fuzji). 1986/1987 Jednolity akt europejski 1997/1999 traktat amsterdamski 2007/2009 traktat lizboński 2004 podpisano traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy, który jednak został odrzucony w 2005 r. Przez Francję i Niderlandy.

4 TRAKTAT PARYSKI Traktat paryski został podpisany w 1951 r. przez sześć państw założycielskich: Belgię, Francję, Luksemburg, Niderlandy, RFN i Włochy. Wszedł w życie w 1952 r. Utworzył on Europejska Wspólnotę Węgla i Stali. EWWiS zajmowała się polityką i kontrolą wydobycia węgla i stali na terytorium państw członkowskich. Traktat został podpisany na 50 lat z możliwością przedłużenia. Decyzją tych państw EWWiS przestała istnieć w 2002 r., a jej uprawnienia zostały przekazane UE.

5 TRAKTATY RZYMSKIE Traktat rzymski o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej został podpisany w 1957 r. przez sześć państw założycielskich: Belgię, Francję, Luksemburg, Niderlandy, RFN i Włochy. EWG zajmowała się wspólną polityka gospodarczą państw członkowskich. Miała za zadanie zniesienie ceł oraz doprowadzenie do swobodnego przepływu osób, kapitału, towaru i usług oraz do wspólnej polityki handlowej, rolnej, transportowej i energetycznej. W ten sposób EWG działała na rzecz równomiernego rozwoju gospodarczego i podniesienia poziomu życia.

6 TRAKTATY RZYMSKIE Traktat rzymski o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratomu) został podpisany w 1957 r. przez sześć państw założycielskich: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy. Euratom ma na celu pokojową współpracę państw związaną z rozwojem energii jądroqwej.

7 JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI Jednolity akt europejski został podpisany w 1986 r., a wszedł w życie w 1987r. Wniósł on wiele zmian dotyczących instytucji i procedur obowiązujących we Wspólnotach Europejskich, rozszerzył zakres ich polityki oraz wprowadził reguły mające umożliwić EWG realizację rynku wewnętrznego.

8 ZMIANY PRZYJĘTE W JEDNOLITYM AKCIE EUROPEJSKIM: Poszerzenie możliwości głosowania kwalifikowaną większością głosów w Radzie Ministrów. Wprowadzenie procedury kooperacji-współdziałania bądź współpracy instytucjonalnej pomiędzy Radą Ministrów a Parlamentem Europejskim. Na tej podstawie Parlament Europejski uzyskał prawo wprowadzania poprawek do propozycji przedkładanych przez Radę Ministrów. Wprowadzenie procedury zgodności zwiększającej kompetencje Parlamentu Europejskiego. Powołanie w 1989 r. Sądu Pierwszej Instancji przy Trybunale Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, który rozpatruje skargi osób prawnych i fizycznych.

9 Przyjęcie zasady, zgodnie z która Komisja Europejska wprowadza w życie decyzje podejmowane przez Radę Ministrów. Poszerzanie zakresu wspólnej polityki Wspólnot Europejskich o sektory: walutowy, społeczny, ochrony środowiska, badań naukowych i rozwoju technologicznego. Stworzenie prawnych podstaw funkcjonowania Rady Europejskiej jako celu Europejskiej Współpracy Politycznej (wspólna polityka zagraniczna). Zdefiniowanie jednolitego rynku wewnętrznego jako obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony wolny przepływ osób, towarów, usług i kapitału (tzw. cztery wolności).

10 TRAKTAT O UNII EUROPEJSKIEJ TRAKTATY Z MAASTRICHT Traktat o Unii Europejskiej został podpisany w Maastricht w 1992 r. i wszedł w życie w roku 1993 po ratyfikacji przez wszystkie pańśtwa członkowskie i Parlament Europejski. Jednym z efektów ratyfikowania traktatu z Maastricht jest przekształcenie traktatu rzymskiego z 1957 r. o ustanowieniu EWG w traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską.

11 Głównym celem traktatu z Maastricht jest przekształcenie trzech Wspólnot Europejskich w Unię Europejska. Poza tym w zakresie instytucji i procedur wprowadził następujące zmiany: zmiana nazwy EWG na Wspólnotę Europejską; wszystkie trzy wspólnoty (EWWiS, Euratom, Wspólnota Europejska) stały się częścią nowo powołanej Unii Europejskiej; wprowadził procedurę współdecydowania, dzięki której Parlament Europejski ma prawo zawetowania decyzji Rady Unii Europejskiej; nadał Parlamentowi europejskiemu prawo do udziału w mianowaniu oraz odwoływaniu Komisji Europejskiej, a także prawo do udziału w podpisywaniu umów międzynarodowych; poszerzył zakres wspólnej polityki WE o sektory: sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, przemysłu, sieci transeuropejskich, ochrony konsumenta, edukacji, młodzieży, ochrony zdrowia, kultury.

12 TRAKTAT NICEJSKI Traktat nicejski został podpisany w 2001 r. i wszedł w życie w 2003 r. Wprowadził on następujące zmiany: Dotyczące Komisji Europejskiej: Wprowadził zasadę jeden komisarz z jednego kraju obowiązującą do momentu, kiedy UE będzie miała co najwyżej 27 członków (wcześniej największe państwa miały w Komisji po dwóch członków); Wprowadził nowy sposób wyboru członków Komisji Europejskiej; Nadał Przewodniczącemu Komisji prawo decydowania o jej organizacji wewnętrznej i o rozdziale zakresu obowiązków pomiędzy jej członków; Po rozszerzeniu UE do więcej niż 27 państw, skład Komisji będzie się opierał na zasadzie równości rotacji, przy czym w Komisji powinno zasiadać mniej członków niż wynosi liczba państw członkowskich UE;

13 Dotyczące Parlamentu Europejskiego: zwiększył maksymalną liczbę jego członków do 732; Dotyczące Rady Unii Europejskiej: wprowadził nowy system ważenia głosów w tej Radzie; Dotyczące Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich: wprowadził zasadę jeden sędzia z jednego państwa ; Dotyczące Sądu Pierwszej Instancji: w jej skład będzie wchodzić co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego; W zakresie prawnych warunków funkcjonowania wzmocnionej współpracy zachowano zasadę, aby również po rozszerzeniu UE możliwe było zastosowanie mechanizmu wzmocnionej współpracy już przy zgodzie ośmiu państw, z tym że każde państwo członkowskie ma prawo do niej dołączyć. Wyłączono z mechanizmu kwestie dotyczące obronności; W czasie szczytu w Nicei w 200 r. przyjęto też Kartę praw podstawowych jako deklarację polityczną, którą poszczególne państwa UE mogły podpisać (nie było to obligatoryjne).

14 TRAKTAT USTANAWIAJĄCY KONSTYTUCJĘ DLA EUROPY Traktat ten został przygotowany w 2003 r. przez Konwent Europejski powołany przez Radę Europejską specjalnie w celu ustanowienia nowego traktatu reformującego UE. Francja i Niderlandy odrzuciły traktat w 2005 r. w referendach ogólnokrajowych, co uniemożliwiło wejście w życie Konstytucji dla Europy.

15 WYBRANE POSTANOWIENIA KONSTYTUCJI DLA EUROPY WPROWADZONE NASTĘPNIE DO TRAKTATU LIZBOŃSKIEGO: Włączenie inicjatywy obywatelskiej do procesu legislacyjnego UE: grupa licząca milion obywateli posiada prawo do złożenia wniosku do Komisji Europejskiej w sprawie projektu przepisu prawnego; Rezygnacja z wprowadzonego w traktacie nicejskim systemu ważonych głosów i zastąpienie go systemem większości kwalifikowanej, w której każde państwo ma siłę jednego głosu; Nadanie Unii Europejskiej podmiotowości prawnej, czyli m.in. zdolności ndo podpisywania umów międzynarodowych;

16 Uznanie prawnej możliwości wystąpienia z UE; Uczynienie Rady Europejskiej instytucją wewnątrzunijną, z Przewodniczącym wybieranym na dwa i pół roku; Wprowadzenie Karty praw podstawowych jako obowiązującej w prawie wspólnotowym; Zwiększenie maksymalnej liczby członków Parlamentu Europejskiego do 750, przy zagwarantowaniu liczby minimum sześciu deputowanych na każde państwo członkowskie.

17 TRAKTAT LIZBOŃSKI TRAKTAT REFORMUJĄCY UNIĘ EUROPEJSKĄ Traktat ten został podpisany w Lizbonie 13 grudnia 2007 r. Wszedł w życie po ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie i Parlament Europejski w grudniu 2009 r. Jednym z efektów jego podpisania jest przekształcenie traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (dawnego z czasów przed traktatem w Maastricht traktatu rzymskiego) w traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

18 TRAKTAT Z LIZBONY WPROWADZIŁ PODZIAŁ POMIĘDZY UE A PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE Unia Europejska Poszczególne państwa członkowskie Posiada wyłączność w zakresie polityki konkurencji, polityki monetarnej w strefie euro oraz wspólnej polityki handlowej. Są odpowiedzialne za ochronę zdrowia, edukację i przemysł. Dzielą kompetencje w takich dziedzinach jak: rynek wewnętrzny, rolnictwo, transport i energia.

19 ZMIANY WPROWADZONE PRZEZ TRAKTAT LIZBOŃSKI Wprowadzenie nowego stanowiska Wysokiego Przedstawiciela Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa; Zmiany dotyczące Rady Unii Europejskiej: Wprowadzenie zasady, zgodnie z którą debata i głosowanie nad projektami aktów prawnych będą odbywać się publicznie; Poszerzenie możliwości głosowania kwalifikowaną większością głosów; Wprowadzenie od 2014 r. systemu podwójnej większości mającej obowiązywać przy głosowaniach większością kwalifikowaną. Aby dany akt został uchwalony, musi zostać poparty przez 55 % państw, których ludność nie może stanowić mniej niż 65 % mieszkańców całej Unii. Tym samym rezygnuje się z zapisanego w traktacie nicejskim systemu ważonych głosów; Przyjęcie zasady, że mniejszość blokującą stanowią cztery państwa; Uznanie, że jednomyślność jest wymagana w sprawach podatkowych i obronnych.

20 Zmiany dotyczące Komisji Europejskiej: Przedłużenie zasady :jeden komisarz z jednego państwa ; Zmiana sposobu jej powoływania; Zmiany dotyczące Parlamentu Europejskiego: Zwiększenie roli PE w procedurze uchwalania budżetu UE; Określenie maksymalnej i minimalnej liczby deputowanych państwa członkowskiego (odpowiednio 96 i 6). Liczba ogólna członków Parlamentów ma oprócz jednego Przewodniczącego wynosić 750 deputowanych; Zmiany dotyczące Rady Europejskiej: Nadanie jej statusu instytucji UE; Wprowadzenie nowego stanowiska: Przewodniczącego Rady Europejskiej. Jest on wybierany przez Radę Europejską na okres nie przekraczający pięciu lat, przewodniczy jej obradom i reprezentuje ją na zewnątrz. Zastępuje tym samym dotychczasowy system rotacyjnego przewodnictwa w Radzie Europejskiej.

21 UNIA EUROPEJSKA CZŁONKOWIE, KANDYDACI I PAŃSTWA ASPIRUJĄCE DO UE.

22 CZŁONKOWIE I ETAPY PROCESU ROZSZERZENIA Lata założenia Wspólnot Europejskich Rok założenia Wspólnota 1952 EWWiS 1958 EWG i Euratom 1993 Unia Europejska/ Wspólnota Europejska

23 Etapy rozszerzenia Sześć państw założycielskich I etap 3 państwa II etap 1 państwo III etap 2 państwa IV etap 3 państwa V etap 10 państw Członkowie Wspólnot Europejskich Liczba państw Rok przystąpienia r. do EWWiS, 1958 r. do EWG i Euratomu Państwa Belgia, Francja, Holandia, Niderlandy, RFN i Włochy EWG r. Dania, Irlandia, Wielka Brytania EWG r. Grecja EWG r. Hiszpania, Portugalia EWG r. Austria, Finlandia, Szwecja EWG r. Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry VI etap 2 państwa EWG r. Bułgaria, Rumunia

24 PROCES NEGOCJACJI I AKCESJI DO UE. 1. Państwo kandydujące składa do Rady UE wniosek o przyjęcie do UE. 2. Rada po uprzednim uzyskaniu pozytywnej opinii Komisji zezwala na przeprowadzenie negocjacji, które będzie prowadzić Komisja. Wszystkie państwa członkowskie muszą zatwierdzić stanowisko negocjacyjne UE. 3. Rozpoczynają się negocjacje wstępne otwarcie negocjacji w celu zbadania zgodności ustawodawstwa państwa kandydującego z prawem unijnym (acquis communautaire). 4. Trwają negocjacje właściwe ustalenie terminów i warunków przystosowania ustawodawstwa i gospodarki kandydata do zasad UE. 5. Komisja przedkłada Radzie UE projekt wspólnego stanowiska (Rada przyjmuje go lub modyfikuje). 6. Przygotowanie umowy akcesyjnej przez przedstawicieli Komisji państw członkowskich i państwa kandydującego. 7. Parlament Europejski wyraża zgodę na przyjęcie nowego państwa do EU. 8. Umowa akcesyjna wchodzi w życie po uprzednim ratyfikowaniu przez państwa członkowskie oraz państwo kandydujące.

25 PAŃSTWA UBIEGAJĄCE SIĘ O PRZYJĘCIE DO UE. Państwa, którym UE nadała oficjalny status kandydata Chorwacja Posiada status kandydata od 2004 r. Od 2005 r. trwają rozmowy akcesyjne i prawdopodobnie przystąpi do UE w 2012 r. Macedonia Turcja Posiada status kandydata od 2005 r. Nie nastąpiło jednak jeszcze rozpoczęcie rozmów w wyniku braku akceptacji dla przyjęcia Macedonii do UE przez Grecję. W 1964 r. kraj ten podpisał umowę o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi, w 1987 r. złożył wniosek o przyznanie członkostwa w UE, a w 1995 r. zawarł z nią unię celną. Posiada status kandydata o d 1999 r., a w 2005 rozpoczęły się negocjacje akcesyjne.

26 Państwa uznane przez Komisję Europejską za aspirujące do przystąpienia do EU Albania Złożyła wniosek o członkostwo w 2009 r. Bośnia i Hercegowina W 2009 r. podpisała umowę o stowarzyszeniu z UE. Czarnogóra Wniosek o przystąpienie do UE złożyła w 2008 r. Obecnie możliwe jest rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych. Islandia W 2009 r. złożyła oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych, które rozpoczęły się w połowie 2010 r. Prawdopodobne przyjęcie do Unii nastąpi w 2012 r. razem z Chorwacją. Kosowo Serbia W rozumieniu rezolucji nr 1244 Rady Bezpieczeństwa ONZ może stać się terytorium należącym do UE. W 2009 r. złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w EU.

27 Państwa, które złożyły wniosek o członkostwo w UE. Maroko Państwo to złożyło wniosek w 1987 r., ale odrzucono go. Norwegia Szwajcaria Ukraina Norwegia złożyła wnioski o członkostwo w UE w latach 1962, 1967 i 1992, jednak w 1972 i 1994 r. w referendum Norwegowie sprzeciwili się Przystąpieniu do Wspólnot Europejskich i UE. Rząd Szwajcarii w 1992 r. złożył wniosek o przystąpienie do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, jednak odrzucono go w wyniku referendum krajowego. W 2001 r. Również w referendum odrzucono wniosek o natychmiastowym rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z UE. Od 2008 r. Szwajcaria należy do strefy Schengen. Również Ukraina jest krajem aspirującym do integracji europejskiej; zarówno były prezydent, Wiktor Juszczenko, jak i obecny prezydent, Wiktor Janukowicz, wskazują na potrzebę zbliżenia Ukrainy do struktur UE.

28 ORGANY GŁÓWNE UNII EUROPEJSKIEJ Traktat lizboński wymienia następujące organy UE: Radę Europejską; Radę Unii Europejskiej; Komisje Europejską; Parlament Europejski; Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej; Europejski Bank Centralny; Trybunał Obrachunkowy.

29 RADA EUROPEJSKA PO TRAKTACIE LIZBOŃSKIM Rada Europejska jest obecnie jednym z głównych organów Unii Europejskiej i najważniejszym organem politycznym. Jej skład został powiększony (w porównaniu ze stanem przed traktatem lizbońskim) o Przewodniczącego Rady Europejskiej. W jej pracach uczestniczy również Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Rada Europejska uczestniczy w procedurze mianowania Przewodniczącego Rady i członków Komisji Europejskiej oraz mianuje Prezesa Europejskiego Banku Centralnego.

30 Traktat lizboński zmienił również system przewodnictwa w Radzie Europejskiej. Obecnie funkcjonuje oddzielny urząd przewodniczącego Rady Europejskiej, który jest wybierany przez Radę Europejską większością kwalifikowaną na okres dwu i pół roku. Mandat Przewodniczącego może być jednokrotnie odnowiony. Istnieje również możliwość odwołania Przewodniczącego zgodnie z procedurą powołania. Przewodniczący nie może równocześnie pełnić żadnej krajowej funkcji publicznej. Kieruje pracami Rady, zapewnia ciągłość jej prac oraz przedstawia sprawozdania z posiedzeń Parlamentowi Europejskiemu. Szczyty Rady Europejskiej odbywają się dwa razy w ciągu półrocza, mogą być również zwoływane szczyty nadzwyczajne.

31 Skład Funkcje Sposób podejmowania decyzji i zasady funkcjonowania Rada Europejska Szefowie państw lub rządów państw członkowskich (w przypadku podjęcia takiej decyzji przez RE mogą im towarzyszyć ministrowie do sp. zagranicznych); Przewodniczący Rady Europejskiej i Przewodniczący Komisji Europejskiej mogą brać udział w dyskusjach, nie posiadają możliwości głosowania; W jej pracach uczestniczy również Wysoki Przedstawiciel Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa ; Na zaproszenie Rady Europy Przewodniczący Parlamentu Europejskiego w celu jego wysłuchania. Podejmowanie decyzji politycznych; Wyznaczanie kierunku rozwoju Unii; Koordynowanie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa; Podejmowanie decyzji dotyczących stowarzyszenia i członkostwa nowych państw Unii. opodejmuje główne decyzje poprzez konsensus (z możliwością wstrzymania się od głosu); owiększością kwalifikowaną mianuje Przewodniczącego Rady Europejskiej; owydaje oświadczenia, które mogą być zaleceniami dla innych instytucji Unii; owyniki spotkań Rady są relacjonowane Parlamentowi Europejskiemu, lecz nie ma on wpływu na działania Rady; odziałalność Rady nie podlega Trybunałowi Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich

32 Rada Unii Europejskiej Skład Funkcje Zadania Przedstawiciele państw członkowskich na szczeblu ministerialnym; zależnie od omawianych problemów Rada spotyka się w różnych składach resortowych; Najważniejsze Rady zbierają się co miesiąc (Rada ds. Ogólnych, Rada ds. Rolnictwa, Rada ds. Gospodarki i Finansów). Rzadziej spotykają się Rady m.in. zajmujące się kwestiami: edukacji, rozwoju, zdrowia, transportu oraz środowiska. Główny organ prawodawczy UE Podstawowa struktura decyzyjna UE Przygotowanie i uchwalanie aktów prawnych wraz z Parlamentem Europejskim i Komisją Europejską; Udział w procedurze uchwalania budżetu razem z Parlamentem Europejskim; Odpowiedzialność za realizację Unii Gospodarczej i Walutowej; Wyrażanie zgody na zawieranie umów międzynarodowych; Wyrażanie zgody na rozpoczęcie negocjacji między UE a państwami trzecimi bądź innymi organizacjami międzynarodowymi; Zawieranie umów wiążących zarówno dla wszystkich państw członkowskich, jak i instytucji UE; Uchwalanie aktów prawnych.

33 RADA UNII EUROPEJSKIEJ Przewodnictwo sprawowane jest rotacyjnie przez kolejne państwa członkowskie i trwa pół roku nowe państwo obejmuje przodownictwo w Radzie 1 stycznia i 1 lipca. Kraj przewodniczący ma za zadanie zapewnie ciągłości prac poszczególnych resortów Rady EU oraz reprezentowanie jej na zewnątrz. Wyjątek stanowi Rada ds. Zagranicznych, gdyż traktat lizboński wprowadził nową instytucję Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Przewodniczy on w czasie swojej kadencji Radzie do Spraw Zagranicznych, czyli Radzie Unii Europejskiej składającej się z ministrów spraw zagranicznych poszczególnych państw.

34 SPOSÓB PODEJMOWANIA DECYZJI DO 2014 ROKU. Traktat lizboński wprowadza okres przejściowy, w którym będzie obowiązywać poniższy sposób podejmowania decyzji w Radzie (aktualny do r.): Zwykłe uchwały są podejmowane zwykła większością głosów. Uchwały dotyczące spraw zastrzeżonych w traktatach są podejmowane kwalifikowaną większością głosów lub jednomyślnie (w takich kwestiach jak dodatkowe uprawnienia dla Unii Europejskiej, ujednolicenie prawa, harmonizacja podatków). W przypadku wymogu jednomyślności członek Rady może wstrzymać się od głosu, ale nieobecność jednego z nich nie pozwala na podjęcie decyzji.

35 Siła głosu państwa zależy od jego potencjału ludnościowego. Większość kwalifikowana (wedle ustaleń traktatu nicejskiego): W przypadku złożenia wniosku przez Komisje Europejską: wynosi 258 głosów (ok. 75 %), w ramach których musi się znaleźć zwykła większość państw, reprezentująca równocześnie 62 % mieszkańców całej Unii (tzw. podwójna większość). Wpływa to na wzmocnienie pozycji dużych państw, jednak są one wciąż zobowiązane do uzyskania poparcia co najmniej dziesięciu małych państw. Mniejszość blokująca wynosi 88 głosów (25,5 %) W przypadku złożenia wniosku nie przez Komisję: 2/3 państw członkowskich

36 Siła głosu państw członkowskich w Radzie Unii Europejskiej Państwo Malta Cypr, Estonia, Luksemburg, Łotwa, Słowenia Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa, Słowacja Austria, Bułgaria, Szwecja Belgia, Czechy, Grecja, Portugalia, Węgry Niderlandy Rumunia Hiszpania, Polska Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy Liczba głosów 3 głosy Po 4 głosy Po 7 głosów Po 10 głosów Po 12 głosów 13 głosów 14 głosów Po 27 głosów Po 29 głosów Razem 345

37 SPOSÓB PODEJMOWANIA DECYZJI PO 2014 ROKU Powyższy system obliczania większości kwalifikowanej na podstawie traktatu lizbońskiego będzie obowiązywał do 31 października 2014 r. 1 listopada 2014 r. zostanie zastąpiony tzw. systemem podwójnej większości. System podwójnej większości Wniosek Komisji Europejskiej bądź Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Bezpieczeństwa Pozostałe wnioski Wymagane jest poparcie co najmniej 55 % członków Rady Członkowie głosujący za danym aktem muszą reprezentować co najmniej 65 % ludności Unii Mniejszość blokująca to czterech członków Rady Większość kwalifikowana wynosi co najmniej 72 % członków Rady, którzy muszą reprezentować co najmniej 65 % ludności Unii

38 KOMISJA EUROPEJSKA W 1967 r. na mocy traktatu o fuzji z 1965 r. powstała Komisja Wspólnot Europejskich. W 1993 r. na mocy traktatu z Maastricht (1992) została ona przemianowana na Komisje Europejską (ang. European Commission). Komisja jest organem ponadnarodowym, niezależnym od państw członkowskich tworzący ją komisarze maja realizować jedynie interesy unijne. Formalnie podlega Radzie Unii Europejskiej, w rzeczywistości jednak jest niezależna w funkcjach wykonawczej i zarządzającej. Komisja pełni funkcje mediacyjne i koncyliacyjne, inicjuje rozwiązania prawne UE oraz reprezentuje UE na zewnątrz.

39 KOMISJA EUROPEJSKA Skład 27 komisarzy (w tym Przewodniczący), po jednym z każdego państwa członkowskiego Kadencja komisarzy trwa 5 lat z możliwością przedłużenia mandatu o nową kadencję Funkcje Wykonawcze Inicjacyjne Zarządzające Mediacyjne Koncyliacyjne Reprezentacyjne Zalążek przyszłego rządu europejskiego

40 KOMISJA EUROPEJSKA Uprawnienia Uprawnienia Administruje środkami własnymi UE (w ramach funkcji wykonawczej) Posiada prawo do inicjatywy ustawodawczej (inicjuje rozwiązania prawne UE) Nadzoruje wykonywanie postanowień traktatowych i prawa wtórnego przez instytucje unijne i państwa członkowskie oraz przedsiębiorstwa. W celu realizacji tych uprawnień ma możliwość złożenia skargi do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, określając w niej, jaka sankcja pieniężna powinna być nałożona. Posiada prawo inicjatywy w zakresie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Przygotowuje projekt budżetu. Odpowiada za zachowanie zasady wolnej konkurencji w gospodarce Unii. Kieruje procesem integracji europejskiej. Przewodniczący reprezentuje Komisję w kontaktach zewnętrznych zarówno z innymi instytucjami Unii jak i innymi państwami czy organizacjami międzynarodowymi.

41 KOMISJA EUROPEJSKA Sposób podejmowania decyzji Odpowiedzialność Decyzje podejmowane są zwykłą większością głosów. Posiedzenia komisji s a niejawne i odbywają się co najmniej raz w tygodniu (w środę). Ponosi odpowiedzialność zbiorowa przed Parlamentem Europejskim, co wynika z kolegialnej zasady funkcjonowania Komisji. Komisarze nie ponoszą indywidualnej odpowiedzialności politycznej przed Parlamentem Europejskim. Rządy państw mogą odwołać komisarzy (ze swojego kraju). Ponosi odpowiedzialność prawną przed Trybunałem Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.

42 PARLAMENT EUROPEJSKI Parlament brał udział we wszystkich procedurach prawnych UE: konsultacji; zgodności współdecydowania; uchwalania budżetu. Po przyjęciu traktatu lizbońskiego bierze udział w następujących procedurach: zwykłej procedurze prawodawczej; szczególnej procedurze prawodawczej; procedurze uchwalania budżetu.

43 PARLAMENT EUROPEJSKI Skład 736 deputowanych wybieranych na 5-letnią kadencję; Deputowani nie zasiadają w grupach narodowych czy państwowych, lecz zrzeszają się w grupach międzynarodowych o charakterze politycznym; Obecnie w PE działa siedem grup (frakcji) i grupa posłów niezrzeszonych. Funkcje Prawodawcze: konsultuje inicjatywy ustawodawcze przygotowane przez Komisje; uczestniczy w dwukrotnym czytaniu projektów aktów prawnych; posiada prawo ograniczonego weta wobec zgłaszanych propozycji; Budżetowe: uczestniczy w procedurze przyjęcia budżetu; uchwala i udziela absolutorium z wykonania budżetu.

44 Funkcje PARLAMENT EUROPEJSKI Zatwierdzające: aprobuje lub odrzuca kandydata Rady Unii Europejskiej na stanowisko Przewodniczącego Komisji Europejskiej; zatwierdza lub odrzuca członków Komisji; zatwierdza przyjęcie nowych członków UE; wyraża zgodę na zatwierdzanie umów międzynarodowych; Kontrolne: posiada prawo zgłaszania wotum nieufności wobec Komisji; ma prawo do wystąpienia i interpelacją do Komisji oraz innych instytucji europejskich zgodnie z zasadą, że każdy obywatel ma prawo do wystosowania zapytań wobec nich; monitoruje wykonanie budżetu i udziela absolutorium z wykonania budżetu instytucjom Komisji; może wystąpić do Trybunału Sprawiedliwości ze skargą na nieprzestrzeganie prawa w działalności innych instytucji unijnych; posiada prawo do powołanie komisji śledczej (dochodzeniowej); rozpatruje petycje, które ma prawo złożyć każdy obywatel Unii bądź osoba fizyczna lub prawna z terytorium UE; Kreacyjna: mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich.

45 TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ Zgodnie z traktatem lizbońskim sądownictwo unijne tworzy Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej składający się z następujących instytucji: 1. Trybunału Sprawiedliwości; 2. Sądu (Sądu Pierwszej Instancji); 3. Sądów wyspecjalizowanych. Trybunał pilnuje przestrzegania prawa. Sprawuje funkcje sądów: międzynarodowego, konstytucjonalnego, administracyjnego, cywilnego, pracy i arbitrażowego. Rozstrzyga spory prawne pomiędzy instytucjami (organami) UE, a państwami członkowskimi, ale także pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi a organami UE. Jego zadaniem jest dbanie o spójność i praworządność prawa unijnego.

46 TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI Skład Funkcje 27 sędziów (po jednym z każdego państwa członkowskiego) wybieranych przez Radę Unii Europejskiej na 6-letnią kadencję (co 3 lata dochodzi do odnowienia połowy składu sędziowskiego) na podstawie nominacji rządów państw członkowskich dzięki temu reprezentują oni krajowe systemy prawne 27 członków UE; Trybunał zbiera się w pełnym składzie bądź 13 sędziów tworzących tzw. Wielką Izbę albo w składach 3- lub 5-osobowych; Pracę Trybunału wspierają rzecznicy generalni (adwokaci generalni) przedstawiający opinie na temat rozsądzanych spraw. Funkcja sądu międzynarodowego: Rozstrzyga spory na tle nieprzestrzegania acquis communautaire (porządku prawnego UE) między państwami, między państwami a Komisją i na mocy umów zawartych między państwami członkowskimi rozstrzyga spory między nimi; Rozstrzyga skargi jednego państwa członkowskiego na inne z racji nieprzestrzegania przez nie prawa traktatowego; Orzeka o zgodności umów międzynarodowych zawieranych przez UE z państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi; Sankcją karną nakładana na państwo jest kara pieniężna.

47 TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI Funkcje Funkcja sądu konstytucyjnego: Dokonuje wykładni prawa traktatowego; Orzeka o zgodności aktów normatywnych wydawanych przez organy Unii z prawem traktatowym oraz legalności uchwał Komisji, Rady UE i Parlamentu Europejskiego dotyczących innych podmiotów prawnych; Funkcja sądu administracyjnego: Ma prawo unieważnić lub zlecić zmianę decyzji administracyjnej organu Unii, jeśli została podjęta na podstawie błędnych przesłanek; Przyjmuje skargi z powodu bezczynności organów unijnych od osób prawnych (w tym państw członkowskich). Funkcja sądu pracy: Rozstrzyga spory między pracownikami unijnymi a UE. Funkcja sądu cywilnego: Kontroluje sprawy roszczeń i odszkodowań wytyczone przeciwko EU Funkcja sądu kasacyjnego: Od wyroków Sądu Pierwszej Instancji (jedynie w kwestiach prawnych); Funkcja sądu odwoławczego: Od niektórych wyroków sądów wyspecjalizowanych.

48 SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI Sąd Pierwszej Instancji został powołany w 1989 r. na mocy Jednolitego aktu europejskiego z 1986 r. W 1993 r. stał się sądem UE. Jego siedziba mieścin się w Luksemburgu. W traktacie lizbońskim nazwa Sąd Pierwszej Instancji została zastąpiona określeniem Sąd. SĄD (SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI) Skład 27 sędziów (po jednym z każdego państwa członkowskiego) wybieranych przez Radę Unii Europejskiej na 6-letnią kadencje (co trzy lata dochodzi do odnowienia połowy składu sędziowskiego) na podstawie nominacji rządów państw członkowskich dzięki temu reprezentują oni krajowe systemy prawne 27 członków UE Sąd zbiera się zazwyczaj w składzie 13 sędziów tworzących tzw. Wielką Izbę albo składach 3-, 5-, a nawet 1-osobowym.

49 SĄD (SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI) Funkcje Funkcje Funkcja sądu konstytucyjnego: orzeka o zgodności aktów normatywnych wydawanych przez organy Unii z prawem traktatowym Orzeka o legalności uchwał Komisji, Rady EU i Parlamentu Europejskiego dotyczących innych podmiotów prawnych Funkcja sądu administracyjnego: Przyjmuje skargi z powodu bezczynności organów unijnych od osób prawnych (w tym państw członkowskich) Funkcja sądu pracy: Rozstrzyga spory między pracownikami unijnymi a UE Funkcja sądu cywilnego: Kontroluje sprawy roszczeń i odszkodowań wytyczone przeciwko UE Funkcja sądu odwoławczego Od niektórych wyroków sądów wyspecjalizowanych Skargi do Trybunału na naruszenie prawa traktatowego mogą złożyć: państwa członkowskie, Rada UE, Parlament Europejski oraz Komisja Europejska. Poza tym każda osoba fizyczna bądź prawna może złożyć skargę na decyzję, której jest adresatem, a nawet inne, jeśli dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie.

50 TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY (TRYBUNAŁ AUDYTORÓW/ TRYBUNAŁ REWIDENTÓW KSIĘGOWYCH) Trybuna ł ten rozpoczął pracę w 1977 r. na mocy umowy z 1975 r., kiedy to zastąpił Komitet Kontroli istniejący przy EWG i Euratomie oraz Kontrolera Finansów z EWWiS. Traktat z Maastricht uznał Trybunał Obrachunkowy za jedną z głównych instytucji Wspólnot. Siedziba Trybunału mieści się w Luksemburgu. TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY Skład Funkcje 27 członków (po jednym z każdego kraju Unii) mianowanych na 6-letnią kadencję przez Radę Unii Europejskiej w porozumieniu z Parlamentem Europejskim. Przedstawia Parlamentowi i Radzie UE sprawozdanie z wykonania budżetu przez Komisję Europejską; Przeprowadza kontrole dochodów i wydatków organów Unii, jak również samej UE pod kątem prawidłowości i zgodności z prawem; Ma prawo przepropwadzić kontrolę każdej osoby fizycznej lub prawnej otrzymującej płatności z budżetu UE

51 BUDŻET UNII EUROPEJSKIEJ Za wykonanie budżetu UE odpowiada Komisja Europejska odpowiedzialna przed Parlamentem Europejskim. Od 1975 r. właśnie PE odgrywa decydującą rolę w procedurze uchwalania budżetu. Określa on kierunki polityki budżetowej, uchwala budżet, kontroluje jego wykonanie oraz udziela Komisji absolutorium z jego wykonania. Budżet roczny wchodzi w skład długoterminowego planu wydatku tzw. ram finansowych. Są one ustalane na 7 lat (obecnie obowiązuje budżet na lata ). Rok budżetowy trwa od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego ogłasza uchwalenie budżetu i podpisuje go, a następnie zostaje on opublikowany w Dzienniku Urzędowym. Prawo traktatowe zakazuje deficytu w budżecie UE wszystkie wydatki muszą być pokrywane z dochodami.

52 PROCEDURA UCHWALANIU BUDŻETU PO WEJŚCIE W ŻYCIE TRAKTATU LIZBOŃSKIEGO Traktat lizboński wprowadził kluczowe zmiany w procedurze uchwalania budżetu. Zniósł podział wydatków na obligatoryjne (obowiązkowe) i nieobligatoryjne (nieobowiązkowe): Wydatki obligatoryjne wynikały z postanowień traktatowych bądź z umów międzynarodowych. Ostateczny głos w ich kwestii miała Rada UE; Wydatki nieobligatoryjne wszystkie pozostałe wydatki (m.in. wydatki z funduszy strukturalnych na badania, technologie). To w uchwalaniu tej części budżetu Parlament miał większe uprawnienia, jednak obecnie Parlament ma taki sam wpływ na wszystkie wydatki co Rada UE.

53 ETAPY PRAC NAD BUDŻETEM Procedura uchwalania budżetu jest zbliżona do procedury prawodawczej UE traktat lizboński wprowadza w obu przypadkach możliwość powołania komitetu pojednawczego. 1. Prace w Komisji Europejskiej: - przed rozpoczęciem prac w Komisji każda instytucja unijna przedkłada jej swój preliminarz wydatków; - wstępny projekt jest przygotowywany przez Komisję i przekazywany Radzie UE. 2. Pierwsze czytanie w Radzie UE: - Rada przyjmuje stanowisko (wprowadza poprawki) w sprawie budżetu oraz przekazuje je PE wraz z uzasadnieniem.

54 3. Pierwsze czytanie w Parlamencie Europejskim: - Parlament może przyjąć projekt (budżet zostaje przyjęty) bądź wnieść poprawki do projektu (większością głosów). Niepodjęcie żadnych kroków w ciągu 42 dni od dnia otrzymania projektu jest równoznaczne z przyjęciem go przez PE; - W przypadku wniesienia poprawek przez PE oraz nieprzyjęcia ich przez Radę (w ciągu 10 dni) Przewodniczący PE zwołuje komitet pojednawczy. 4. Prace w komitecie pojednawczym: -składa się z przedstawicieli Rady (bądź ich członków) oraz z przedstawicieli PE, w pracach Komitetu uczestniczy również Komisja. Celem jest uzgodnienie wspólnego stanowiska Rady EU i PE. Musi ono zostać przyjęte większością kwalifikowaną głosów przez przedstawicieli Rady oraz większością głosów przez przedstawicieli PE; - Wspólny projekt jest przekazywany do PE i Rady UE; jeśli komitet pojednawczy nie doprowadzi do wypracowania wspólnego projektu, Komisja przedkłada nowy projekt.

55 5. Czytanie w PE i Radzie UE, w przypadku, kiedy: -PE i Rada UE przyjmą wspólny projekt lub nie podejmą decyzji, bądź kiedy jedna z nich zatwierdzi projekt, a druga nie podejmie decyzji budżet uznaje się za przyjęty w postaci przyjętej przez komitet pojednawczy; -PE i Rada UE odrzucą wspólny projekt, bądź kiedy jedna z nich odrzuci wspólny projekt, a druga nie podejmie decyzji wspólny projekt uznaje się za odrzucony, Komisja przedkłada nowy projekt; -PE odrzuci wspólny projekt, a Rada UE go zatwierdzi- wspólny projekt uznaje się za odrzucony, Komisja przedkłada nowy projekt; -PE zatwierdzi wspólny projekt, a Rada EU go odrzuci PE może większością 3/5 głosów wszystkich deputowanych zdecydować o potwierdzeniu wszystkich bądź części poprawek wniesionych przez siebie w czasie I czytania w PE kiedy co najmniej jedna z poprawek nie zostanie potwierdzona przez PE, projekt budżetu uznaje się za przyjęty w postaci opracowanej przez komitet pojednawczy. W przypadku kiedy PE zatwierdzi wszystkie poprawki, budżet zostaje przyjęty w formie wypracowanej po I czytaniu w Parlamencie Europejskim. 6. Przewodniczący PE ogłasza uchwalenie budżetu oraz go podpisuje budżet zostaje opublikowany w Dzienniku Urzędowym.

56 DOCHODY UNII EUROPEJSKIEJ Głównymi źródłami dochodu budżetu UE są: Zasoby własne: opłaty wyrównawcze (cła importowe), subsydia eksportowe ok. 15 %: Opłaty rolne i opłaty wyrównawcze od cukru; Pieniądze pochodzące z podatku (wynoszącego 1,4 %) od wartości dodanej (VAT) około 15 %; Bezpośrednie środki wpłacane przez państwa członkowskie: ich wielkość zależy od dochodu narodowego brutto (DNB), od którego pobierana jest kwota w wysokości 0,73 %; 6,7 % pozostałych dochodów stanowią inne źródła. Na podstawie wpłacanych składek można w przybliżeniu określić zamożność państw w stosunku do innych państw członkowskich. Trzeba jednak pamiętać, że niektóre z państw korzystają ze zniżek podczas obliczania swoich składek (dzieje się tak w przypadku Wielkiej Brytanii, Holandii, Austrii i Szwecji).

57 PROCEDURA PRAWODAWCZA Pierwsze czytanie Rada UE Komisja Europejska przekazuje projekt aktu prawnego do PE i Rady UE. Pe w pierwszym czytaniu uchwala swoje stanowisko i przekazuje je do Rady UE. Rada może: przyjąć własne stanowisko (nie przyjmując tym samym stanowiska PE) i przekazać je do PE. Następnie Komisja informuje PE o swoim stanowisku wobec Rady, a projekt wraz ze stanowiskami Rady i Komisji trafia do PE, gdzie odbywa się drugie czytanie. zatwierdzić stanowisko PE akt zostaje ostatecznie przyjęty.

58 Drugie czytanie Parlament Europejski Parlament może: Wprowadzić poprawki do aktu zaakceptowanego przez Radę. Trafią one wówczas do Rady i Komisji, która je opiniuje. W przypadku pozytywnej opinii Komisji co do poprawek PE (większością kwalifikowaną głosów) bądź w przypadku negatywnej opinii (jednomyślnie), Rada może): Odrzucić stanowisko Rady większością głosów akt uważa się wówczas za nieprzyjęty. Przyjąć akt zgodny ze stanowiskiem Rady bądź nie podjąć żadnych kroków akt zostanie ostatecznie przyjęty. Nie przyjąć aktu z poprawkami PE w rezultacie zwoływany jest Komitet Pojednawczy. Przyjąć akt z poprawkami PE akt zostanie przyjęty.

59 Procedura Pojednawcza- Komitet Pojednawczy Składa się z przedstawicieli Rady (bądź ich członków) oraz Parlamentu Europejskiego, w jego pracach uczestniczy również Komisja. Ma na celu uzgodnienie wspólnego stanowiska Rady UE i PE. Musi ono zostać przyjęte większością kwalifikowaną głosów przez przedstawicieli Rady oraz większością głosów przez przedstawicieli PE. W przypadku uchwalenia wspólnego stanowiska odbywa się trzecie czytanie. Jeśli Komitet nie ustali wspólnego stanowiska w terminie, akt uważa się ostatecznie za nieprzyjęty. Trzecie czytanie w PE i Radzie UE PE (bezwzględną większością głosów) oraz niezależnie Rafa (większością kwalifikowaną) mogą: Zatwierdzić wspólne stanowisko Komitetu Pojednawczego akt uważa się za przyjęty. W przypadku negatywnego stanowiska jednej z instytucji procedura kończy się niepowodzeniem.