MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH i NADWYŻKOWYCH w POWIECIE ŚWIDNICKIM

Transkrypt

1 Powiatowy Urząd Pracy w Świdnicy MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH i NADWYŻKOWYCH w POWIECIE ŚWIDNICKIM RAPORT POWIATOWY za 2012 rok część I- diagnostyczna Świdnica, marzec 2013

2 SPIS TREŚCI Strona 1. Wstęp 3 Cel opracowania, podstawa opracowania, metodologia opracowania 3 2. Analiza bezrobocia wg zawodów 4 Bezrobotni wg zawodów w powiecie świdnickim 4 Ranking zawodów z największą liczbą osób zarejestrowanych i generujących długotrwałe bezrobocie w powiecie świdnickim Napływ bezrobotnych wg zawodów w powiecie świdnickim Analiza ofert pracy wg zawodów 9 Oferty pracy wg zawodów w powiecie świdnickim 9 4. Analiza zawodów deficytowych i nadwyżkowych 11 Ranking zawodów deficytowych w powiecie świdnickim 13 Ranking zawodów nadwyżkowych w powiecie świdnickim 15 Ranking zawodów zrównoważonych w powiecie świdnickim Wnioski 18 2

3 1. WSTĘP. /Cel opracowania, podstawa opracowania, metodologia opracowania/ Prowadzenie prawidłowej polityki rynku pracy wymaga sprawnego systemu informacyjnego w tej dziedzinie. Podstawowym źródłem informacji o poziomie i strukturze bezrobocia, stosowanych aktywnych i pasywnych programach przeciwdziałaniu bezrobociu i łagodzeniu jego negatywnych skutków, a także o instytucjonalnej obsłudze rynku pracy jest system statystyczno - sprawozdawczy z rynku pracy. Choć zawiera on wiele cennych danych to jednak wydaje się niewystarczający do zapewnienia bieżącej koordynacji szkolenia bezrobotnych oraz kształcenia zawodowego z potrzebami rynku pracy. W związku z tym powstała jednolita metoda służąca bieżącej koordynacji szkolenia bezrobotnych oraz kształcenia zawodowego z potrzebami rynku pracy w postaci Monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Monitoring ten jest procesem systematycznego śledzenia (obserwowania) zjawisk zachodzących na rynku pracy, nie odnosi się jednak do ogólnej sytuacji na rynku pracy, ale do popytu i podaży w poszczególnych rynkach zawodowo- terytorialnych. Pozwala na formułowanie ocen, wniosków i krótkotrwałych prognoz niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania systemów kształcenia zawodowego i szkolenia bezrobotnych. Jego celem jest: po pierwsze opisanie rzeczywistości lokalnego rynku pracy (ze szczególnym uwzględnieniem rożnych aspektów jego nierównowagi); po drugie umożliwienie formułowania ocen i wniosków dla systemu kształcenia zawodowego, szkolenia bezrobotnych oraz poradnictwa zawodowego. Ponadto służyć on ma pełniejszemu dopasowaniu strumienia popytu i podaży na pracę. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art.8, ust. 1 pkt 3 i art. 9, ust. 1 pkt 9 ) opracowanie analiz rynku pracy, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest jednym z zadań samorządu województwa oraz samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy. Źródłem informacji do opracowania w/w Raportu są : - załącznik 3 do sprawozdania MPiPS - 01 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności. Stan w końcu 2012r., - załącznik 2 do sprawozdania MPiPS - 01 Bezrobotni według rodzaju działalności, ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy. Stan w końcu 2012r.. Monitoring dotyczy 10 grup wielkich, 43 grup dużych (wewnętrzny podział grup wielkich), 132 grup średnich (wewnętrzny podział grup dużych), 444 grup elementarnych (wewnętrzny podział grup średnich) przy czym grupy elementarne obejmują 2366 zawodów i specjalności określonych w Klasyfikacji zawodów i specjalności wprowadzonej do stosowania Rozporządzeniem MPiPS z dnia 27 kwietnia 2010r. (Dz. U. Nr 82 z dnia 17 maja 2010r., poz. 537, z póź. zm)). Ponadto przy monitoringu uwzględniono poziom i strukturę bezrobotnych oraz zgłaszane oferty pracy według Polskiej Klasyfikacji Działalności. Wdrożenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych miało pozwolić w szczególności na: - określenie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowo - kwalifikacyjnej na lokalnym, regionalnym i krajowym rynku pracy; 3

4 - stworzenie bazy informacyjnej dla opracowania przyszłych struktur zawodowo - kwalifikacyjnych w układzie lokalnym, regionalnym i krajowym; - określenie odpowiednich kierunków szkolenia bezrobotnych, zapewniających większą efektywność organizowanych szkoleń; - bieżącą korektę poziomu, struktury i treści kształcenia zawodowego (dot. władz oświatowych oraz dyrekcji szkół ); - usprawnienie poradnictwa zawodowego poprzez wskazanie zawodów deficytowych i nadwyżkowych; - usprawnienie pośrednictwa pracy poprzez uzyskanie informacji o planowanych ofertach pracy na rok przyszły oraz przewidywanej liczbie absolwentów według zawodów; - ułatwienie realizacji programów specjalnych. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych powstał więc jako narzędzie mające stanowić pomoc do m.in. opracowywania kierunków kształcenia. Miał być także instrumentem pomocnym w aktywizacji osób bezrobotnych. Należy jednak pamiętać, że każdy taki raport przedstawia jedynie diagnozę aktualnej sytuacji w powiecie świdnickim. Zawiera, zatem opis tego, co już się wydarzyło. Nie zapominajmy jednak, że na podstawie przedstawionych poniżej danych można obserwować zachodzące zmiany, a na ich podstawie wyciągać istotne dla naszego regionu wnioski. 2. ANALIZA BEZROBOCIA WG ZAWODÓW. Analizę bezrobocia wg zawodów dokonano w oparciu o dane statystyczne w końcu 2012r. ze sprawozdań MPiPS 01 wygenerowane dzięki programowi komputerowemu. Najwięcej osób bezrobotnych w końcu 2012r. było w n/w zawodach: L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie 2012r. ogółem kobiety bez zawodu sprzedawca ślusarz murarz technik ekonomista robotnik gospodarczy krawiec szwaczka tokarz w metalu technik mechanik magazynier technik prac biurowych

5 L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie 2012r. ogółem kobiety kucharz robotnik budowlany pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemyśle sprzątaczka biurowa piekarz pedagog kamieniarz mechanik samochodów osobowych kierowca samochodu ciężarowego pakowacz technik informatyk kucharz małej gastronomii specjalista administracji publicznej stolarz technik administracji ekonomista stolarz meblowy cukiernik elektromonter (elektryk) zakładowy 48 3 Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. UWAGA: W powyższej tabeli zaprezentowano tylko te zawody i specjalności, w których w końcu 2012r. zarejestrowanych było co najmniej 48 osób bezrobotnych. Tabela obejmuje 31 zawodów, w których w końcu 2012r. zarejestrowanych było 5436 spośród 8942 osób, co stanowi 60,79% ogółu. Poddając analizie porównawczej zawody, w których było najwięcej osób bezrobotnych w końcu 2011 i 2012r. należy stwierdzić, że zwiększyła się ogólna liczba osób bezrobotnych z 7510 w końcu 2011r. do 8942 w końcu 2012r., tj. o 1432 osoby. Jak wynika z powyższej tabeli struktura bezrobocia w powiecie świdnickim opiera się na następujących grupach: bez zawodu, sprzedawca, ślusarz, murarz, technik ekonomista, robotnik gospodarczy, krawiec, szwaczka, tokarz w metalu, technik mechanik, magazynier. W grupach tych w końcu 2012r. zarejestrowanych było 4025 osób, co stanowi: 74,04% osób zarejestrowanych w zawodach wymienionych w tabeli oraz 45,01% ogółu zarejestrowanych. 5

6 W wyszczególnionych w tabeli zawodach najwięcej zarejestrowanych kobiet obserwujemy w następujących grupach: bez zawodu, sprzedawca, technik ekonomista, krawiec, szwaczka, technik prac biurowych, sprzątaczka biurowa, kucharz, robotnik gospodarczy, pedagog. W grupach tych w końcu 2012r. zarejestrowanych było 2392 kobiet, co stanowi: 44,00% osób zarejestrowanych w zawodach wymienionych w tabeli, 26,75% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych oraz 53,04% ogółu zarejestrowanych kobiet. Ważnym odzwierciedleniem sytuacji na rynku pracy w poszczególnych zawodach oprócz ilości osób zarejestrowanych jest wskaźnik długości czasu pozostania bez pracy, czyli tzw. długotrwałe bezrobocie. Ranking zawodów z największą liczbą osób zarejestrowanych w końcu 2012r. i generujących długotrwałe bezrobocie przedstawia się następująco: L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie 2012r. Liczba osób zarejestrowanych w tym zawodzie w tym powyżej 12 m-cy A B C D E F E :D w % ekonomista , sprzątaczka biurowa , technik prac biurowych , szwaczka , tokarz w metalu , stolarz meblowy , robotnik gospodarczy , sprzedawca , mechanik samochodów osobowych , ślusarz , robotnik budowlany , technik ekonomista , krawiec , magazynier , cukiernik ,15 6

7 L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie 2012r. Liczba osób zarejestrowanych w tym zawodzie w tym powyżej 12 m-cy E :D w % A B C D E F technik mechanik , technik administracji , pakowacz , kierowca samochodu ciężarowego specjalista administracji publicznej , , stolarz , pedagog , kucharz , piekarz , pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemyśle elektromonter (elektryk) zakładowy , , kucharz małej gastronomii , bez zawodu , murarz , technik informatyk , kamieniarz ,35 Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. Jak można zaobserwować w obu tabelkach na pierwszych 10 miejscach pojawiły się zawody: szwaczka, tokarz w metalu, robotnik gospodarczy, sprzedawca, ślusarz. W zawodach tych figurowało w ewidencji dużo osób bezrobotnych oraz spory procent z nich zarejestrowanych było powyżej 12 miesięcy. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na zawody: sprzątaczka biurowa, technik prac biurowych, szwaczka, robotnik gospodarczy, sprzedawca, w których duży odsetek stanowią kobiety oraz są w czołówce zawodów generujących długotrwałe bezrobocie. Dane te sugerują, że osoby zarejestrowane i poszukujące pracy w tych zawodach mogą mieć spore trudności z podjęciem zatrudnienia na tych stanowiskach. Największy liczbowo napływ bezrobotnych w powiecie świdnickim w 2012r. był w n/w zawodach: L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie 2012r. ogółem kobiety bez zawodu sprzedawca ślusarz

8 L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie 2012r. ogółem murarz kobiety technik ekonomista krawiec robotnik gospodarczy technik mechanik robotnik budowlany szwaczka pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemyśle kucharz magazynier technik prac biurowych tokarz w metalu piekarz pedagog sprzątaczka biurowa pakowacz technik informatyk mechanik pojazdów samochodowych kamieniarz mechanik samochodów osobowych specjalista administracji publicznej stolarz kierowca samochodu ciężarowego cukiernik fryzjer kucharz małej gastronomii elektromonter (elektryk) zakładowy ekonomista Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. UWAGA: W powyższej tabeli zaprezentowano napływ bezrobotnych w 2012r. wg zawodów (co najmniej 84 osoby). Tabela obejmuje 31 zawodów, w których w 2012r. napłynęło 9589 spośród osób, co stanowi 61,20% ogółu. Zawody, w których w powiecie świdnickim w 2012r. wystąpił największy napływ osób bezrobotnych to: bez zawodu, sprzedawca, ślusarz, murarz, technik ekonomista, krawiec, robotnik gospodarczy, technik mechanik, 8

9 robotnik budowlany, szwaczka, pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemyśle. W grupach tych w 2012r. Napłynęło 7193 osoby, co stanowi: 75,01% osób w zawodach wymienionych w tabeli oraz 45,91% ogółu napływu bezrobotnych. We wskazanych w tabeli zawodach najwięcej spośród kobiet napłynęło w następujących grupach: bez zawodu, sprzedawca, technik ekonomista, krawiec, szwaczka, technik prac biurowych, kucharz, pedagog, sprzątaczka biurowa, robotnik gospodarczy, pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemyśle. W grupach tych w 2012r. napłynęło 4020 kobiet, co stanowi: 41,92% osób w zawodach wymienionych w tabeli, 25,66% ogółu napływu osób oraz 54,59% ogółu napływu kobiet. Jak wynika z analizy powyższych tabel w 2012r. grupy zawodowe: bez zawodu, sprzedawca, ślusarz, murarz, technik ekonomista, krawiec, robotnik gospodarczy, technik mechanik, szwaczka - to te, w których jest najwięcej zarejestrowanych osób bezrobotnych i nastąpił największy napływ osób do bezrobocia. Należy zwrócić również uwagę, że duży odsetek w grupach: bez zawodu, sprzedawca, technik ekonomista, krawiec, robotnik gospodarczy, szwaczka, kucharz, technik prac biurowych, pedagog, sprzątaczka biurowa stanowią kobiety. Ponadto w grupach: sprzątaczka biurowa, technik prac biurowych, szwaczka, robotnik gospodarczy, sprzedawca wystąpił wysoki procent osób zarejestrowanych w ewidencji powyżej 12 miesięcy, czyli czynnik tzw. długotrwałego bezrobocia. Porównując te dane z tymi z lat r. można zobaczyć, że we wszystkich tych okresach powtarzają się grupy zawodów: bez zawodu, sprzedawca, robotnik gospodarczy, szwaczka. W ich przypadku można już mówić, że stanowią one dominującą strukturę bezrobocia w powiecie świdnickim i to na przestrzeni kilku ostatnich lat. Zatem w zawodach tych może być najtrudniej podjąć pracę osobom je reprezentującym. Zwłaszcza, że jest to niestety jak widzimy stała tendencja utrzymująca się od kilku lat i charakterystyczna dla lokalnego bezrobocia. 3. ANALIZA OFERT PRACY WG ZAWODÓW. W 2012r. najwięcej ofert pracy wpłynęło w n/w zawodach: L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie 2012r robotnik gospodarczy robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym pozostali pracownicy obsługi biurowej sprzedawca 231 9

10 L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie 2012r pracownik ochrony fizycznej bez licencji sprzątaczka biurowa kamieniarz pakowacz robotnik budowlany kontroler jakości wyrobów elektronicznych kierowca samochodu ciężarowego ślusarz kucharz magazynier murarz operator maszyn do produkcji sznurka i tulei kontroler jakości wyrobów mechanicznych kelner kierowca autobusu mechanik- monter maszyn i urządzeń technik prac biurowych formierz odlewnik przedstawiciel handlowy rozbieracz - wykrawacz pomoc kuchenna technik administracji kasjer handlowy mechanik samochodów osobowych operator obrabiarek sterownych numerycznie księgowy stolarz 30 Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. UWAGA: W powyższej tabeli zaprezentowano tylko te oferty pracy wg zawodów, których zgłoszono co najmniej 30. Tabela obejmuje 31 zawodów, które zawierają 3516 spośród 5386 ofert pracy zgłoszonych w 2012r., co stanowi 65,28% ogółu. Zmiany na rynku pracy zwykle najbardziej widoczne są w obrębie zgłaszanych w Urzędzie ofert pracy. To one bowiem stanowią trzon wiedzy o przyszłych tendencjach na rynku zatrudnienia, mówią o upadku, bądź o wzroście popularności konkretnego zawodu, a przede wszystkim, o tym, jakie zapotrzebowanie na pracowników wykazywali i mogą wykazać w przyszłości pracodawcy. Najwięcej ofert pracy zostało zgłoszonych w zawodach: robotnik gospodarczy, robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym, pozostali pracownicy obsługi biurowej, sprzedawca, pracownik ochrony fizycznej bez licencji, 10

11 sprzątaczka biurowa, kamieniarz, pakowacz, robotnik budowlany, kontroler jakości wyrobów elektronicznych, kierowca samochodu ciężarowego. W zawodach tych w 2012r. zgłoszone zostały 2552 oferty pracy, co stanowi: 72,58% ofert w zawodach wymienionych w tabeli oraz 47,38% ogółu ofert pracy. Wykształcenie oraz posiadany zawód silnie determinują pozycję danej osoby na rynku pracy. Przyjęte było, że osoby z wyższym wykształceniem mają większe szanse na podjęcie pracy niż osoby legitymujące się niższym stopniem wykształcenia. Jednak obserwowana obecnie sytuacja na rynku pracy powiatu świdnickiego wykazuje, że największe szanse na znalezienie pracy mają osoby z wykształceniem zawodowym i średnim. Potwierdzać to wydaje się zwłaszcza ilość ofert pracy w zawodach robotnik gospodarczy oraz robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym. Z analizy danych zawartych w powyższych tabelach wynika także, że w zaprezentowanych statystykach powtarzają się następujące grupy zawodowe: robotnik gospodarczy i sprzedawca. Wystąpiła w nich największa liczba osób bezrobotnych, największy napływ do bezrobocia, zgłoszono w nich dużo ofert pracy oraz obserwujemy w nich duży odsetek kobiet. Przy czym w zawodzie sprzedawca mamy też do czynienia ze sporym procentem osób zarejestrowanych w ewidencji Urzędu Pracy powyżej 12 miesięcy. Porównując te dane z tymi z lat r. można zobaczyć, że we wszystkich tych okresach powtarzają się zawody: sprzedawca i robotnik gospodarczy. W ich przypadku można już mówić o stałej, powtarzającej się tendencji. Tym samym poddając analizie poczynione obserwacje można dojść do wniosku, że oferty pracy zgłaszane w grupach tych zawodów mogą dotyczyć wielokrotnie tego samego miejsca pracy. Wynikałoby z tego, że w podmiotach działających na lokalnym rynku pracy coraz częściej możemy mieć do czynienia z brakiem płynności zatrudnieniowej dla tych zawodów. Tym samym można przypuszczać, że liczba ofert pracy zgłoszonych w tych zawodach nie przekłada się w sposób jednoznaczny na nowe miejsca zatrudnienia. Na rynku pracy powiatu świdnickiego istnieje zapotrzebowanie pracodawców na pracowników o niższych kwalifikacjach i jednocześnie obserwowany jest duży napływ osób bezrobotnych w tych zawodach. W praktyce okazuje się więc, że ten rodzaj popytu jest trudny do zaspokojenia ze względu chociażby na brak wśród kandydatów do pracy, osób posiadających umiejętności odpowiednie dla danego stanowiska pracy. Jak widzimy w ostatnich kilku latach problem kwalifikacji, doświadczenia, umiejętności, a ostatnio także mentalności na rynku pracy staje się obok posiadanego zawodu głównym generatorem długotrwałego bezrobocia. Poniższy wykres przedstawia zmiany w zakresie liczby osób bezrobotnych, napływu osób bezrobotnych oraz ilości zgłoszonych ofert pracy jakie zaszły w 2012r. w stosunku do lat

12 liczba osób bezrobotnych napływ osób bezrobotnych ilość ofert pracy r. 2009r. II półrocze 2010r. 2011r. 2012r. W powyższym wykresie uwzględniono dane za II półrocze 2010r. ponieważ w związku ze zmianą Klasyfikacji zawodów i specjalności tworzony wówczas monitoring nie obejmował danych całorocznych, a jedynie dane za każde półrocze z osobna. 4. ANALIZA ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH. Przez zawód: deficytowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie; nadwyżkowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie; w równowadze należy rozumieć zawód, na który występuje na danym rynku pracy takie samo zapotrzebowanie jak liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Wartość wskaźników intensywności deficytu lub nadwyżki przedstawia się następująco: W < 0,9 dla zawodów nadwyżkowych 0,9 W 1,1 dla zawodów w równowadze W > 1,1 dla zawodów deficytowych średnio- miesięczny napływ ofert pracy gdzie wskaźnik W = średnio- miesięczny napływ osób do bezrobocia X 100% 12

13 Dane statystyczne /wg kodu 6 cyfrowego/ dotyczące zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie świdnickim w 2012r. zawierają 977 zawodów. Spośród nich, aż 734 (75,13%) przynależy do grupy zawodów nadwyżkowych, 191 (19,55%) do grupy zawodów deficytowych natomiast 52 (5,32%) zalicza się do grupy zawodów w równowadze. Powyższe dane w ujęciu wykresowym na przestrzeni lat i 2012 roku przedstawiają się następująco: 1000 ilość zawodów zawody nadwyżkowe zawody deficytowe zawody w równowadze r. 2009r. II półrocze 2010r. 2011r. 2012r. W powyższym wykresie również uwzględniono dane za II półrocze 2010r. ponieważ w związku ze zmianą Klasyfikacji zawodów i specjalności tworzony wówczas monitoring nie obejmował danych całorocznych, a jedynie dane za każde półrocze z osobna. Ranking zawodów deficytowych w 2012r.: L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie 2012r rozbieracz- wykrawacz robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym mechanik- monter maszyn i urządzeń monter konstrukcji stalowych spawacz metodą MAG monter instalacji gazowych operator maszyn do produkcji sznurka i tulei pracownik ochrony fizycznej bez licencji operator urządzeń do produkcji cukru elektryk operator koparki operator myjni 13

14 L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie 2012r robotnik przy myciu części i zespołów kierownik małego przedsiębiorstwa w przemyśle przetwórczym kontroler jakości wyrobów elektronicznych kasjer bankowy blacharz budowlany goniec kierownik małego przedsiębiorstwa budowlanego monter konstrukcji aluminiowych robotnik gospodarczy kierownik budowy mistrz produkcji w budownictwie ogólnym spedytor animator kultury ślusarz galanterii metalowej kierowca mechanik operator maszyn i urządzeń odlewniczych recepcjonista kierowca autobusu Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. UWAGA: W powyższej tabeli zaprezentowano w sposób malejący zawody deficytowe, w których wskaźnik intensywności deficytu wyniósł od 40,0000 do 2,3500. Tabela obejmuje 30 spośród 191 zawodów deficytowych. W tabelce, zgodnie z sugestiami MPiPS, nie uwzględniono zawodów, których wskaźnik wynosi MAX oraz które kończą się cyframi 90 (czyli Pozostali...). Wskazane powyżej zawody należy uznać za szczególnie deficytowe, mimo, że są osoby bezrobotne zarejestrowane w danym zawodzie. Na taki stan rzeczy z jednej strony ma wpływ m.in. fakt, że osoby mające przerwę w wykonywaniu pewnych zawodów tracą po upływie określonego czasu kwalifikacje do wykonywania takiego zawodu, co również wpływa na możliwość podjęcia przez nich zatrudnienia. Z drugiej strony osoby posiadające aktualne kwalifikacje i uprawnienia bardzo często nie mają doświadczenia zawodowego, a jak widzimy w większości w/w zawodów jest ono niezbędne dla prawidłowego ich wykonywania. Ponadto porównując zawody deficytowe na przestrzeni lat oraz w obecnym zestawieniu można stwierdzić, że zawody: rozbieracz- wykrawacz, robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym i robotnik gospodarczy pojawiają się we wszystkich tych okresach. Wynikałoby z tego, że w zawodach tych nie powinno być problemu ze znalezieniem zatrudnienia. Wciąż obserwujemy duże zapotrzebowanie na lokalnym rynku pracy na osoby mogące podjąć w nich zatrudnienie. Jednakże chociażby w przypadku zawodu rozbieracz- wykrawacz kandydat do zatrudnienia powinien być wykwalifikowany w tej dziedzinie i posiadać zgodne z tym zawodem (czasem kilkuletnie) doświadczenie. Jak widzimy obecnie prawdziwy wpływ na możliwość podjęcia pracy w danym zawodzie mają zatem dodatkowe obwarowania występujące w ofertach pracy, a powodujące, że ilość osób bezrobotnych, która mogłaby być skierowana do ich wykonywania jest ograniczona. Ponadto z danych tabelarycznych wynika także, że deficytowy zawód robotnik gospodarczy jest tym, w którym zarejestrowanych jest dużo osób bezrobotnych, wystąpił ich znaczny napływ oraz zgłoszono w nim najwięcej ofert pracy. 14

15 Ranking zawodów nadwyżkowych w 2012r.: L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie 2012r krawiec ekonomista specjalista ds organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych ogrodnik terenów zieleni technik mechanik robotnik magazynowy pedagog technik ekonomista technik budownictwa cukiernik spawacz ręczny łukiem elektrycznym mechanik maszyn i urządzeń do obróbki metali operator sprzętu ciężkiego elektromonter (elektryk) zakładowy malarz budowlany inżynier inżynierii środowiska- instalacje technik informatyk kucharz małej gastronomii palacz kotłów centralnego ogrzewania gazowych technik elektryk rolnik stolarz meblowy terapeuta zajęciowy monter instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody piekarz elektromonter instalacji elektrycznych mechanik maszyn i urządzeń przemysłowych lakiernik samochodowy rolnik upraw polowych szwaczka Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. UWAGA: W powyższej tabeli zaprezentowano w sposób rosnący zawody nadwyżkowe, w których wskaźnik nadwyżki wyniósł od 0,0044 do 0,1209. Tabela obejmuje 30 spośród 734 zawodów nadwyżkowych. W tabelce, zgodnie z sugestiami MPiPS, nie uwzględniono zawodów, których wskaźnik wynosi 0 oraz które kończą się cyframi 90 (czyli Pozostali...). Jak widzimy do zawodów nadwyżkowych należą: krawiec, ekonomista, technik mechanik, pedagog, technik ekonomista, cukiernik, elektromonter (elektryk) zakładowy, technik informatyk, piekarz, szwaczka, kucharz małej gastronomii, w których mamy do czynienia z największą liczbą osób bezrobotnych i największym napływem do bezrobocia. Poza tym w zawodach: krawiec, pedagog, technik ekonomista, szwaczka spory odsetek stanowią kobiety. A także w zawodach: 15

16 krawiec, ekonomista, technik mechanik, technik ekonomista, cukiernik, stolarz meblowy, szwaczka mamy do czynienia z dużym, bo ponad 20% odsetkiem osób pozostających w ewidencji Urzędu powyżej 12 miesięcy. Ponadto z danych tabelarycznych wynika także, że takie zawody jak: sprzedawca, ślusarz, murarz, tokarz w metalu, magazynier, technik prac biurowych, kucharz, robotnik budowlany, pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemyśle, mechanik samochodów osobowych, mechanik pojazdów samochodowych, kierowca samochodu ciężarowego, pakowacz, specjalista administracji publicznej, stolarz, technik administracji, fryzjer, czyli pojawiające się w innych zestawieniach przedstawionych powyżej, należą także do grupy zawodów nadwyżkowych chociaż z uwagi na posiadany wskaźnik intensywności nadwyżki nie znalazły się w powyższym zestawieniu tabelarycznym. Na uwagę zasługuje również grupa zawodów zrównoważonych, (wskazująca na równowagę na rynku pracy). Ranking zawodów zrównoważonych w 2012r.: L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie 2012r kierownik magazynu chemik- technologia chemiczna specjalista kontroli jakości inżynier mechanik- technologia mechaniczna nauczyciel matematyki rzeczoznawca majątkowy asystent prawny kontroler jakości wyrobów mechanicznych technik technologii żywności fakturzystka kamieniarz spawacz metodą MIG blacharz tokarz/ frezer obrabiarek sterownych numerycznie operator koparko- ładowarki sprzątaczka biurowa sortowacz pomoc kuchenna Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. UWAGA: W powyższej tabeli zaprezentowano 18 przykładowych zawodów w równowadze. Tabela obejmuje 18 spośród 52 zawodów w równowadze. W tabelce, zgodnie z sugestiami MPiPS, nie uwzględniono zawodów, które kończą się cyframi 90, czyli Pozostali.... Z danych tabelarycznych wynika, że zrównoważone zawody sprzątaczka biurowa i kamieniarz są tymi, w których zarejestrowanych jest dużo osób bezrobotnych, wystąpił ich znaczny napływ oraz zgłoszono w nich dużo ofert pracy. Na terenie powiatu świdnickiego doszło też do zmniejszenia ilości zawodów, w których zarejestrowane są osoby bezrobotne z 839 w 2011r. do 822 w końcu 2012r., tj. o 17 zawodów. Jednocześnie w zestawieniu z liczbą 2366 zawodów objętych Klasyfikacją zawodów 16

17 i specjalności, na rynku pracy powiatu świdnickiego liczba zawodów osób bezrobotnych i ofert pracy w 2012r. wynosiła 822 przy ogólnej ilości osób bezrobotnych 8942 i 977 przy ogólnej ilości ofert pracy Oznacza to, że 34,74% spośród zawodów wymienionych w/w Klasyfikacji reprezentowana jest przez interesantów Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. Powyższe dane w ujęciu wykresowym przedstawiają się następująco: liczba zawodów reprezentowanych przez osoby bezrobotne zarejestrowane w ewidencji liczba osób bezrobotnych w nich zarejestrowanych ilość zawodów, w których odnotowano oferty pracy liczba ofert pracy w nich sklasyfikowanych r. 2009r. II półrocze 2010r. 2011r. 2012r. W powyższym wykresie także uwzględniono dane za II półrocze 2010r. ponieważ w związku ze zmianą Klasyfikacji zawodów i specjalności tworzony wówczas monitoring nie obejmował danych całorocznych, a jedynie dane za każde półrocze z osobna. 17

18 5. WNIOSKI. Warunki na polskim rynku pracy w 2012 roku pogorszyły się na tle spowalniającej gospodarki, a stopa bezrobocia w kolejnych miesiącach roku pozostawała na dwucyfrowych poziomach. Wiele firm wstrzymało nowe projekty. Pracodawcy utrzymywali przyjętą już od kilku kwartałów strategię oczekiwania na rozwój sytuacji na rynku i z kwartału na kwartał coraz ostrożniej rekrutowali nowych pracowników. Zatem perspektywy na znalezienie pracy były także coraz gorsze. Nie bez wpływu na niezbyt pomyślną sytuację na polskim rynku pracy pozostawały również sygnały z państw strefy euro. Tym samym sytuacja na lokalnym rynku pracy powiatu świdnickiego w badanym okresie była z każdym upływającym miesiącem coraz trudniejsza. Na przestrzeni lat liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych spadała. Obecnie, w zależności od badanego okresu, mamy do czynienia bądź ze spadkiem (I półrocze 2010 i 2011r.), bądź ze wzrostem ilości osób bezrobotnych (koniec roku 2009, 2011, 2012 oraz II półrocze 2010r. i I półrocze 2012r.). Jak widzimy dotychczas końcówki każdego roku były tymi okresami trudniejszymi na lokalnym rynku pracy, ale obecnie także w I półroczu 2012r. zanotowaliśmy wzrost ilości osób bezrobotnych w stosunku do analogicznych okresów wcześniejszych lat. W obecnie analizowanym okresie czasu doszło do: zwiększenia liczby osób bezrobotnych w stosunku do końcówek lat r., zmniejszenia liczby bezrobotnych nowo zarejestrowanych w stosunku do 2009r. i 2011r., zwiększenia liczby bezrobotnych nowo zarejestrowanych w stosunku do II półrocza 2010r., zmniejszenia liczby ofert pracy w stosunku do II półrocza 2010r. i 2011r. Wszystko powyższe stanowi dowód na to, że sytuacja na rynku pracy była w badanym okresie trudniejsza niż w latach poprzednich. Ponadto problem bezrobocia jest bardzo złożony i analiza ilościowa nie jest w stanie w pełni go oddać. Natomiast pozwala ona obserwować kolejne zmiany na nim zachodzące z punktu widzenia opisu sytuacji dokonanych. Dlatego na podstawie sporządzonego rankingu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, analizy napływu bezrobotnych, ofert pracy, można zauważyć kilka prawidłowości. 1. Nadmiar pracowników występuje w większości zawodów i specjalności i nie jest go w stanie wchłonąć lokalny rynek pracy. Niestety w 2012r. w porównaniu do II półrocza 2010r. i 2011r. odnotowaliśmy zmniejszenie ilości zgłoszonych ofert pracy. Tym samym zgłoszone w 2012r. wolne miejsca pracy wystarczyłyby dla około 60,23% zarejestrowanych w tym 18

19 okresie bezrobotnych. W badanym okresie zanotowaliśmy również wzrost ilości osób zarejestrowanych, tym samym wolne miejsca pracy mogły być dostępne dla mniejszego procenta osób bezrobotnych niż w 2011r. Wciąż mamy zatem do czynienia z nadwyżką siły roboczej i ten stan się pogłębił. Należy także pamiętać, że nie jesteśmy w stanie objąć analizą osób faktycznie nie pracujących, które nie są zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy. Identyczna sytuacja ma miejsce w przypadku ofert pracy, gdyż informacje dotyczące wolnych miejsc pracy, które zostały zgłoszone do Urzędu nie stanowią wszystkich ofert pracy jakie pojawiły się na lokalnym rynku. 2. Największą grupę wśród pozostających bez pracy nadal stanowią bezrobotni nieposiadający zawodu, a w analizowanym okresie było ich 1871 osób, czyli 20,92% ogółu zarejestrowanych. Osoby te znacznie częściej też tracą pracę o czym świadczy fakt, że w 2012r. były one dominującą grupą rejestrujących się, tj osób 24,35% wszystkich rejestrujących się. Wśród nich 1734 osoby, czyli 45,44% to kobiety. Natomiast najwięcej ofert pracy oczekiwało na robotników gospodarczych, robotników pomocniczych w przemyśle przetwórczym, pozostałych pracowników obsługi biurowej oraz sprzedawców i sprzątaczek biurowych, czyli pracowników o niższych lub średnich kwalifikacjach. W zawodach tych zgłoszono 2074 spośród 5386 ofert, co stanowiło 38,51% ogółu. Zauważalny wzrost zapotrzebowania na pracowników przy pracach prostych w szczególności robotników gospodarczych i robotników pomocniczych w przemyśle przetwórczym nie oznacza jeszcze, że osoby zarejestrowane jako bezrobotne w jednym z tych zawodów nie miały kłopotu z podjęciem zatrudnienia. Największe znaczenie w procesie rekrutacji pracodawcy niezmiennie przypisują doświadczeniu w wykonywaniu obowiązków na oferowanym stanowisku. Duże oczekiwania pracodawców dotyczą także kompetencji zawodowych i samoorganizacyjnych co przekłada się na fakt, że ilość osób mogąca być skierowana na takie oferty ulega dalszym ograniczeniom. Ponadto specyfika naszego lokalnego rynku pracy usytuowanego w pobliżu stref ekonomicznych wymusza także na osobach poszukujących zatrudnienia innego rodzaju spojrzenia na kwestie miejsca wykonywania pracy, o co nadal nie jest łatwo. Ponadto pojawiające się trudności lub wręcz niemożność obsadzenia wolnych miejsc pracy bywa też związana ze stanem zdrowia osób bezrobotnych, czy ich wiekiem oraz kwestią zdewaluowanych przez długotrwałe bezrobocie kwalifikacji. 3. Na terenie powiatu świdnickiego nadal przeważają zawody nadwyżkowe, a w badanym czasie doszło do ich dalszego wzrostu w stosunku do analogicznego okresu roku W dalszym ciągu obserwujemy więc wysokie niedopasowanie strukturalne podaży pracy 19

20 do popytu na nią z uwagi na fakt, że w zawodach tych występuje większa ilość osób poszukujących pracy niż wynikałoby to z zapotrzebowania rynku. W analizowanym okresie mamy do czynienia z kolejnym wzrostem ich liczby w stosunku do poprzednich lat, dlatego przewidujemy, że ich 75,13% udział w rynku pracy będzie mieć nadal znaczenie dla możliwości zatrudnieniowych wynikających z lokalnego rynku pracy. Nadal bardzo ważne byłoby zatem z jednej strony zaspokojenie potrzeb zatrudnieniowych pracodawców w zawodach deficytowych, z drugiej zaś ograniczenie kształcenia w zawodach nadwyżkowych o tym samym lub podobnym poziomie wykształcenia. Obserwując już istniejący, a w przypadku niektórych zawodów stale pogłębiający się deficyt pracowników o określonych umiejętnościach i kwalifikacjach (chociażby jak w przypadku zawodu kamieniarza) wymogiem wydaje się zwłaszcza zwiększenie kształcenia zawodowego kosztem kształcenia w stopniu ogólnym. 4. Niepokojące jest nadal zjawisko niewielkiego, bo 19,55% udziału w rynku pracy powiatu świdnickiego zawodów deficytowych oraz 5,32% udziału zawodów zrównoważonych. Mimo zaobserwowanego spadku w 2012r. ilości zawodów deficytowych i wzrostu ilości zrównoważonych w stosunku do wcześniejszych lat z powyższych danych wynika, że tylko w 24,87% spośród 977 zawodów wymienionych w statystyce zapotrzebowanie rynku pracy jest na tyle duże, że osoby bezrobotne nie powinny mieć większych kłopotów ze znalezieniem zatrudnienia. 5. Szanse na znalezienie pracy zwiększają się wraz ze wzrostem liczby ofert pracy zgłaszanych przez pracodawców, czego niestety nie można powiedzieć o roku Jednak szczególną uwagę proponujemy obecnie zwrócić na zawody: rozbieracz- wykrawacz, robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym, mechanik- monter maszyn i urządzeń, pracownik ochrony fizycznej bez licencji, robotnik gospodarczy, kierowca autobusu, w których zgłoszono dużą ilość ofert pracy i jednocześnie są zawodami deficytowymi. To one obecnie stanowią grupę zawodów, w których prawdopodobnie nie powinno być kłopotów ze znalezieniem zatrudnienia. Może to też być sygnał w jakim kierunku można uzupełniać, bądź zmieniać kwalifikacje osób bezrobotnych, aby zwiększyć ich szanse na zatrudnienie. Zwłaszcza biorąc pod uwagę, że nadal znaczna część osób pracuje w zawodach, w których może tylko w części wykorzystać wyuczone umiejętności i wiedzę. Dlatego prawdopodobnie w trakcie pracy z osobą bezrobotną powinno się obecnie bardziej skupiać na planowaniu ścieżki rozwoju zawodowego, elastycznego podejścia do oczekiwań pracodawców, ale przede wszystkim na uwzględnieniu konieczności kilkakrotnej reorientacji zawodowej na przestrzeni całej kariery zawodowej. 20

21 6. W badanym okresie jedyną pozytywną sytuacją na naszym rynku pracy jest zmniejszony napływ osób bezrobotnych w stosunku do 2011r. Jednocześnie analiza danych dotycząca zawodów w 2012r. w powiecie świdnickim pokazuje, że istnieje niekorzystny trend, czyli powtarzanie się kategorii zawodowych, które mając wysokie wskaźniki średniej miesięcznej liczby ofert pracy, jednocześnie wykazują wysoką średnią miesięczną nadwyżkę podaży pracy. Do tej kategorii należy zaliczyć zawody: sprzedawca, ślusarz, murarz, robotnik gospodarczy, magazynier, technik prac biurowych, kucharz, robotnik budowlany, sprzątaczka biurowa, kamieniarz, kierowca samochodu ciężarowego, stolarz, technik administracji. Jak zatem widzimy w niektórych zawodach niedopasowanie ma charakter strukturalny. Prawidłowość tego spostrzeżenia zdaje się potwierdzać również fakt, że w większości tych zawodów, tj. 8 występuje znaczny bo ponad 20% odsetek osób bezrobotnych zarejestrowanych w ewidencji Urzędu Pracy ponad 12 miesięcy. Naszym zdaniem niniejsze opracowanie potwierdza fakt, że sytuacja na lokalnym rynku pracy jest trudna. Jak widać w powyższych zestawieniach wiele osób bezrobotnych ma trudności ze znalezieniem pracy w posiadanym zawodzie. Ponadto wśród osób zarejestrowanych w naszym powiecie duży odsetek bezrobotnych to osoby nie posiadające kwalifikacji lub z umiejętnościami zawodowymi nie przystosowanymi do wymagań współczesnego rynku pracy. Powiększa się więc populacja osób trudnych do reaktywacji zawodowej. Związane jest to często z faktem, że mimo posiadania przez osobę bezrobotną wymaganego przez pracodawcę zawodu, nie spełnia ona innych wymagań takich jak np. odpowiednie doświadczenie, czy inne dodatkowe umiejętności i uprawnienia. Tymczasem w realiach obecnego rynku pracy, coraz większe znaczenie ma właśnie posiadanie umiejętności praktycznych, czyli doświadczenie kandydata (mierzone stażem pracy). Oprócz doświadczenia nadal najbardziej poszukiwane były u kandydatów trzy rodzaje kompetencji: samoorganizacyjne związane z samodzielnym organizowaniem sobie pracy, jak: samodzielność, zarządzanie czasem, podejmowanie decyzji, inicjatywa, odporność na stres i ogólnie chęć do pracy, interpersonalne dotyczące kontaktów z ludźmi, bycia komunikatywnym, współpracy w grupie oraz rozwiązywania konfliktów, zawodowe umiejętności i wiedza niezbędne do wykonania zadań specyficznych poszczególnych zawodów. Zatem ważnymi dla lokalnego rynku pracy czynnikami nadal są: jakościowy rozwój zasobów ludzkich, rozwijanie systemu edukacji, szkoleń i poradnictwa zawodowego prowadzenie polityki spójności między rynkiem pracy, a profilem oferty dydaktycznej, rozwijanie i wspomaganie sektora 21

22 usług, wspomaganie samozatrudnienia, wyrównywanie szans kobiet, osób niepełnosprawnych oraz osób w podeszłym wieku, kreowanie i prowadzenie regionalnej polityki przeciwdziałania bezrobociu, i co najważniejsze - monitorowanie potrzeb pracodawców w zakresie zasobów ludzkich skoordynowane z systemem edukacji. Analiza lokalnego rynku pracy, w tym także monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych, powinna być zatem punktem wyjścia przy planowaniu działań na rzecz aktywizacji zawodowej społeczności naszego powiatu. Ponadto ranking zawodów nadwyżkowych i deficytowych powinien być traktowany priorytetowo w procesie podejmowania przez władze oświatowe decyzji o rozpoczęciu w swoich palcówkach kształcenia w zawodach już istniejących w ofercie innych instytucji oraz podczas rozważenia ewentualnej potrzeby korekty poziomu struktury i treści kształcenia zawodowego u siebie - szczególnie w aspekcie dużego napływu absolwentów szkół kształcących w zawodzie, którzy nie posiadają kwalifikacji zawodowych (brak zdanego egzaminu dyplomowego). Monitoring zawodów nie daje pełnego obrazu sytuacji na rynku pracy, pozwala jednak na identyfikację tendencji jakie zachodzą w obszarze popytu i podaży. Dlatego rozpatrując powyższe uwagi podkreślić należy, że raport ten nie odzwierciedla w pełni rzeczywistej sytuacji, jaka ma miejsce na lokalnym rynku pracy w badanym zakresie, a stanowi jedynie pewną jej część będącą składową większej całości. Sporządziła: K. Ślimak- Kołodziejska doradca zawodowy II stopnia 22