WADY POLSKIEGO SYSTEMU PODATKOWEGO NA PRZYKŁADZIE ROZWIĄZAŃ ORGANIZACYJNO-PRAWNYCH 1

Transkrypt

1 Antoni Krzysztof Sobczak Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Ciechanowie, Wydział Ekonomii WADY POLSKIEGO SYSTEMU PODATKOWEGO NA PRZYKŁADZIE ROZWIĄZAŃ ORGANIZACYJNO-PRAWNYCH 1 1. Wprowadzenie Polski system podatkowy nie jest całkowicie różny od systemów obowiązujących w innych krajach, zarówno europejskich jak i poza europejskich. Podobnie jak w tych krajach, mamy zatem system podatków bezpośrednich (m in. podatki dochodowe) i pośrednich (np. VAT). Różnica występująca pomiędzy rozwiązaniami polskimi a rozwiązaniami stosowanymi w innych krajach wynika z ich praktycznego zastosowania, szczególnie w rozumieniu legislacyjnym i organizacyjno-administracyjnym. W tym wypadku ocena polskiego systemu podatkowego wypada zdecydowanie niekorzystnie. Stan ten jest powodem powstawania wielu zjawisk niepożądanych, zarówno powszechnie znanych - do których zaliczyć można opieszałość w obsłudze podatnika, rozbieżność interpretacyjną przepisów prawa podatkowego jak też skomplikowane procedury. Są to niewątpliwie skutki. Jednak w celu poprawy istniejącego stanu rzeczy, należy dążyć do ustalenia przyczyn. Przyczyn, które w drodze całkowitej likwidacji spowodują wyeliminowanie lub minimalizację zjawisk w postaci powszechnie znanych skutków, prowadzących do patologii czy też korupcji. Walka z tymi zjawiskami nie polega bowiem na tym, że nakładem budżetu państwa tworzone są kolejne instytucje w których zatrudnianych jest tysiące pracowników lecz na analizowaniu, projektowaniu, wdrażaniu i eliminowaniu zagrożeń w sposób systemowy. Dotychczasowe działania w tym zakresie, jeżeli w ogóle były prowadzone, swoim zasięgiem obejmowały lokalne powiatowe struktury, rzadko już wojewódzkie, a na poziomie krajowym praktycznie nie istniały. Żadna z centralnych instytucji kontroli państwa z Najwyższą Izbą Kontroli na czele nie ustalała w trakcie prowadzonych czynności kontrolnych przyczyn występowania określonych zjawisk i zagrożeń. Celem działań kontrolnych było jedynie raportowanie skutków ustaleń kontrolnych i wydawanie zaleceń pokontrolnych. 1 Tekst był publikowany w: Pietrzak M., Gąsiorowska E., 2010, Ekonomiczne i organizacyjne aspekty konkurencyjności przedsiębiorstw; Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Ciechanowie; Ciechanów.

2 W obecnej sytuacji budżetowej działaniem koniecznym staje się analiza obowiązujących procedur postępowania, rozbieżności legislacyjnych, programów informatycznych i rozwiązań organizacyjnych. Jej brak prowadzi bowiem do dublowania uprawnień organów lub ich struktur, skutkuje niejasnościami lub lukami w zapisach prawa i poprzez rozbudowane struktury powoduje wydłużanie czasu obsługi klienta. Tym samym, z uwagi na skomplikowany charakter postępowanie podatkowo-administracyjne jest kosztowne i powoduje napięcia społeczne, choć nie powinno 2. Nadrzędne cele podejmowanych działań powinny uwzględniać uproszczenie procedur, skracanie terminów załatwiania spraw a nade wszystko wygenerowanie oszczędności w budżecie. 2. Perspektywa zmian systemowych Możliwości przeprowadzenia zmian w resorcie finansów istnieją praktycznie na każdym szczeblu 3 poczynając od urzędów skarbowych na Ministerstwie Finansów kończąc. Struktura organizacyjna Ministerstwa Finansów wg stanu obowiązującego od 20 stycznia 2010r. 4 przewiduje funkcjonowanie w kierownictwie: Ministra Finansów, 9 wiceministrów (1 sekretarz stanu i 7 podsekretarzy stanu) i dyrektora generalnego, którym podlega 34 departamenty i 6 biur, z dyrektorem departamentu/biura na czele (40 osób) i wicedyrektorami w liczbie od 2-5 w każdym departamencie/biurze 5. Nawet niezorientowanemu w resorcie finansów, wystarczy spojrzeć na dostępny w internecie schemat organizacyjny Ministerstwa Finansów, by powstało wrażenie nieporządku wynikające z pobieżnej analizy. Chaos ten powoduje szereg pytań i wątpliwości: - czy zasadnym jest funkcjonowanie w strukturach Ministerstwa Finansów 3 departamentów polityki celnej, podatkowej, finansowej analiz i statystyki w pionach różnych wiceministrów może wystarczyłby jeden kreujący i koordynujący wspólną politykę resortu? 2 W. Kieżun O sprawną administrację publiczną, Ius et Lex, Zeszyty Nr (III) 1/2005, Warszawa, cyt. Nowoczesny model zarządzania publicznego wyraźnie nawiązuje do nowych paradygmatów współczesnych teorii organizacji i zarządzania, afirmuje również intelektualny charakter pracy w administracji wymagający inteligentnej przedsiębiorczości funkcjonariusza, nawet na wykonawczym operacyjnym stanowisku. Eliminuje bowiem tradycyjnie upowszechnioną postawę urzędnika, która niejednokrotnie była źródłem mojej irytacji: taki jest przepis, a że jest on bzdurny, to nie moja sprawa.. 3 I. Ożóg - Polska potrzebuje nowoczesnego systemu podatkowego, r. Bankier.pl, 4 Zarządzenie nr 3 Ministra Finansów z dnia 20 stycznia 2010 r. w sprawie podziału kompetencji w Kierownictwie Ministerstwa Finansów, 5 np. w Departamencie Finansowania Sfery Budżetowej jest ich pięciu.

3 - czy departamenty kontroli skarbowej, kontroli celno-akcyzowej, wywiadu skarbowego, audytu, itp. jako swoistego rodzaju kontrola kontroli nie powinny ograniczyć się do jednego departamentu kontroli resortowej, tym bardziej, że administracja podatkowa i celna podlegają innym departamentom? - czy departamenty (dwa) Gospodarki Narodowej i departament Rozwoju Rynku Finansowego nie powinny tworzyć jednego departamentu podlegającego jednemu a nie różnym wiceministrom? - czym zajmuje się Departament Reformy Finansów Publicznych, skoro reformy tej, jak powszechnie wiadomo, nie wprowadzono, choć usiłowano? Wiele takich pytań jawi się przedsiębiorcom prowadzącym działalność gospodarczą. - Dlaczego w trakcie trwania kontroli przeprowadzanej przez inspektorów z Urzędu Kontroli Skarbowej w kontrolowanej firmie pojawiają się pracownicy komórki kontroli Urzędu Skarbowego by dokonać czynności kontrolnych w związku ze zwrotem podatku VAT wynikającego z miesięcznej deklaracji rozliczeniowej? - Dlaczego okres przebywania kontrolerów w firmie jest tak długi? Również klientom urzędów skarbowych, którzy muszą czasami w długich kolejkach oczekiwać na załatwienie spraw nasuwa się wiele wątpliwości. - Dlaczego na zaświadczenie o nie zaleganiu firmy potrzebne do przetargu czy zaświadczenie o wysokości dochodów musi oczekiwać 7, 14 dni a czasami dłużej? - Dlaczego na zwrot podatku czekam tak długo? Pytań jest wiele. W rzeczywistości większość wymienionych w pytaniach sytuacji może i powinno znaleźć swoje lepsze rozwiązanie w obowiązującym postępowaniu administracyjnym 6. Choć przez lata wiele mówiono o profesjonalizacji administracji skarbowej, to rzeczywistość wydaje się nieco odbiegać od planowania e-administracja Na realizację projektu e-deklaracje wydatkowano ogromne środki publiczne. Wszem i wobec wiadomo, że uruchomiono podatnikom możliwość rozliczania swoich zobowiązań 6 I. Ożóg - Polska potrzebuje nowoczesnego systemu... op. cit., 7 Grażyna J. Leśniak, Profesjonalizm górą, Rzeczpospolita z ,

4 przy pomocy elektronicznej. Powstaje więc pytanie o skutki jakie w związku z tymi wydatkami osiągnięto. W skali średniej wielkości powiatu 8 rozliczenia w formie elektronicznej dokonuje przeciętnie podatników 9. Ich liczba nie dziwi tych, którzy znają skalę zjawiska występującego w innych krajach 10. Dziwi jednak, że rezultat jest tak nieadekwatny do poniesionych nakładów 11. Podobnie jak inne wirtualne projekty w postaci jednego okienka, e-deklaracje, itp. e-administracja to bardzo dobry projekt a przy tym możliwy do realizacji w praktyce o ile organy podatkowe zostaną wyposażone w prawne i techniczne możliwości pozyskiwania informacji o podatnikach z rozproszonych baz danych. 4. Postępowanie egzekucyjne w administracji Wielokrotnie postulowano (Izby Skarbowe w Szczecinie i Warszawie) wdrożenie usprawnień w zakresie przekazywania przez wierzycieli tytułów egzekucyjnych do realizacji organowi egzekucyjnemu naczelnikowi urzędu skarbowego 12. Należy w tej kwestii zauważyć pewien postęp, ponieważ niektórzy wierzyciele przekazują tytuły egzekucyjne w formie elektronicznej. Pozostali jednak w dalszym ciągu stosują formę dokumentu papierowego. Organ egzekucyjny (naczelnik urzędu skarbowego) realizuje przy pomocy swoich służb egzekucyjnych proces postępowania egzekucyjnego, przy czym, przydzielenie tytułu do służby np. poborcy skarbowemu, może nastąpić po jego wprowadzeniu do systemu komputerowego. W aktualnym stanie zatrudnienia, okresowo wspomaganym na różne sposoby 13, należy do systemu komputerowego wprowadzić dane zawarte w liczbie od kilku do kilkudziesięciu tysięcy tytułów egzekucyjnych miesięcznie (w zależności od US). Spora ich liczba jest, z różnych przyczyn, przez wierzycieli wystawiona w sposób nieprawidłowy i podlega zwrotowi. Czas trwania całego procesu ewidencji, przydziału do służby, poszukiwania majątku dłużnika, rozliczenia służby, itp. aż do realizacji, niekoniecznie zakończonej wyegzekwowaniem kwoty zaległości od dłużnika, jest więc bardzo wydłużony. Skutkuje to także znacznym wzrostem liczby i kwoty zobowiązań realizowanych przez 8 ok. 90 tys. mieszkańców, 9 z wyjątkiem jednostek funkcjonujących w otoczeniu wielkich aglomeracji, 10 np. w Belgii wskaźnik osób dokonujących rozliczenia w formie elektronicznej nie przekracza 3% ogółu podatników, 11 kwota wydatków zawsze stanowiła tajemnicę poliszynela, choć wiadomo, że tylko na szkolenia pracowników komórek informatycznych wydatkowano środki przekraczające milion złotych, 12 pismo nr NB-016/40/06 Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 29 grudnia 2006r. w sprawie oprogramowania informatycznego umożliwiającego migrowanie tytułów egzekucyjnych z Oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, 13 wśród których najczęściej stosowanymi formami jest zatrudnienie na umowę-zlecenie, w ramach stażu absolwenckiego, itp.

5 organy egzekucyjne oraz stałym przyrostem liczby tytułów egzekucyjnych pozostających do realizacji w ramach postępowania egzekucyjnego przy jednoczesnym wzroście liczby tytułów realizowanych a jednocześnie niskim wskaźnikiem efektywności służb egzekucyjnych w zakresie liczby realizowanych tytułów i ściągalności kwot. Powody w zupełności wystarczające do tego, by podejmować działania usprawniające pracę organów egzekucyjnych. Tym bardziej, że struktura liczby tytułów kierowanych do egzekucji przez naczelnika US kształtuje się tak, że tytuły własne wystawione przez organy podatkowe na zaległości z tytułu podatków stanowią średnio ok. 10%, zaś pozostałe są kierowane przez wierzycieli tzw. obcych. Usprawnienia w zakresie elektronicznego przekazywania tytułów są o tyle istotne, że powodują znaczne przyśpieszenie procesu realizacji postępowania egzekucyjnego, wzrost efektywności działania służb egzekucyjnych i obniżenie kosztów ich funkcjonowania, ale także eliminują w sposób systemowy uznaniowość urzędniczą w zakresie wdrożenia tytułu do realizacji, uniemożliwiają dopuszczenie do przedawnienia a potencjalne zagrożenia zjawiskami patologicznymi. Należy jednak zauważyć, iż istotną przyczyną niskiej efektywności realizacji wierzytelności przez organy egzekucyjne jest całkowity brak dostępu do informacji. Administratorami baz danych są bowiem różne organy administracji 14 zaś same bazy funkcjonują w rozproszeniu, co praktycznie uniemożliwia sprawne pozyskanie informacji. Brak dostępu do bezpośredniej informacji o zobowiązanym i jego majątku powoduje ogromną niewydolność służb egzekucyjnych, długotrwałość postępowania i niemożliwość wyegzekwowania a często też przedawnienie możliwości egzekwowania zaległych zobowiązań. 4. Analiza obciążenia pracą jednostek administracji podatkowej Fakt dużego obciążenia pracą nigdy nie był przedmiotem kompleksowych badań w resorcie finansów (z wyjątkiem analiz prowadzonych przed utworzeniem wyspecjalizowanych US). Z uwagi na potrzebę ustalenia przyczyn występujących dysproporcji, efektywności osiąganych wskaźników i racjonalności gospodarowania zasobami ludzkimi Izba Skarbowa w Warszawie przeprowadziła w 2006r. w urzędach skarbowych woj. mazowieckiego analizę przyjmując do oceny jednolite kryteria 14 np. na podstawie wzoru określonego przez Ministra Finansów ewidencję pojazdów prowadzi wydział komunikacji starostwa powiatowego, ale jednostki podległe Ministrowi nie mają do niej swobodnego dostępu

6 wypracowane przez powołany w tym celu zespół. Z wynikami tej analizy zapoznano wiceministra odpowiedzialnego za administrację podatkową, który polecił w oparciu o opracowane w Warszawie kryteria przeprowadzić analizę obciążenia wszystkich urzędów skarbowych w całym kraju 15. W zespole powołanym przez ówczesnego wiceministra Mariana Banasia znaleźli się pracownicy Ministerstwa Finansów, niektórych izb skarbowych i związków zawodowych. Wyników tych badań, nie wiadomo dlaczego, nie podano do publicznej wiadomości. Jak świadczy treść przygotowywanego projektu ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej nie wyciągnięto też właściwych wniosków, tworząc kolejny kosztowny bubel. Tymczasem nie trzeba być wnikliwym analitykiem, by zauważyć, że Izbie Skarbowej w Warszawie podlega 51 urzędów skarbowych województwa mazowieckiego, w tym trzy wyspecjalizowane do obsługi dużych podmiotów a izbom skarbowym województwa opolskiego, lubuskiego czy świętokrzyskiego podlega odpowiednio 11, 12, 13 urzędów skarbowych. Suma zatrudnionych w obydwu urzędach skarbowych w Opolu jest mniejsza niż każdego z urzędów skarbowych w Warszawie ale też w Poznaniu, Olsztynie, Płocku, itd. 16. Stan zagrożenia jakie niesie za sobą nie wykonanie planu dochodów lub nieterminowe przekazanie udziałów dla gmin przez US wymienionych województw jest też zasadniczo różny w Opolu i w Warszawie. Izba Skarbowa w Warszawie realizuje ok. 50% wpływów budżetowych kraju a częstotliwość kontroli firm w woj. lubuskim jest zdecydowanie różna od Mazowsza i samej Warszawy w szczególności. Obciążenie pracą w urzędach skarbowych w Warszawie jest więc nieporównywalne do innych województw, choć spore braki są widoczne w Katowicach i Gdańsku 17. Pobieżna analiza w tym zakresie pozwala na stwierdzenie, iż jakość obsługi klienta US jest zdecydowanie niższa jak w innych US i poziom realizacji zadań niewystarczający. Powyższe nie oznacza jednak, jak uparcie twierdzą działacze związków zawodowych, konieczności uzupełnienia etatów w administracji skarbowej 18. Każdy, kto kiedykolwiek kierował jakąkolwiek strukturą lub jednostką wie, że w ślad za nowymi zatrudnionymi, idą koszty na wyposażenie stanowisk pracy, lokale, wynagrodzenia, itp. To nie jest rozwiązanie dla państwa w którym mamy do czynienia z ogromnym deficytem. Należy jednak dążyć do 15 z działania tego sporządzono Raport Analiza obciążenia pracą we wszystkich urzędach skarbowych na terenie Polski I etap, Warszawa Kraków 2006, 16 stan ten nie uległ zmianie, 17 sprawozdanie z prac zespołu do spraw analizy obciążenia pracą w jednostkach organizacyjnych resortu finansów 14 lipca 10 sierpnia 2006r., s. 4, 18 Raport Analiza obciążenia pracą we wszystkich urzędach skarbowych na terenie Polski I etap, Warszawa Kraków 2006, s. 79,

7 wdrożenia usprawnień minimalizujących manualność wykonywania zadań i przeniesienia ich ciężaru na rzecz zadań związanych z obsługą klienta i poprawą efektywności np. egzekucji czy kontroli. Pomimo kierowanych do Ministra Finansów projektów, nie uwzględniono ich autorów w pracach zespołu. 5. Biura Informacji Podatkowej Na utworzenie w 2006r. 4 biur w kraju, lokale, wyposażenie, sprzęt informatyczny, szkolenia pracowników, itp. wydatkowano spore środki publiczne. Do pracy w BIP skierowano pracowników urzędów i izb skarbowych a nie np. ministerstwa izb czy urzędów celnych, choć realizują także ich zadania. Po raz kolejny pozbawiono urzędy wykształconych pracowników z doświadczeniem zawodowym, by obsadzić wakujące stanowiska pracy. Poza informacją telefoniczną, która w nieznacznej części odciążyła urzędy skarbowe, interpretacje podatkowe udzielane na wniosek podatników w trybie art. 14 ustawy Ordynacja Podatkowa 19 stanowią istotne nieporozumienie. I nie chodzi tu o cel, bo on jest jak najbardziej przedni, ile o zasadę. Ustawodawca, dysponujący szeregiem możliwości, w postaci biur prawnych, opinii eksperckich, biura legislacyjnego kancelarii Sejmu, rozbudowanych struktur Ministerstwa Finansów, tworzy akt prawny w wydaniu, które następnie wymaga tłumaczenia z przysłowiowego polskiego na nasze za publiczne pieniądze i to przy użyciu całej rzeszy tłumaczy w specjalnie do tego utworzonych instytucjach. Komentarz wydaje się zbędny a sytuacja świadczy dobitnie o jakości tworzonego w Polsce prawa (nie tylko podatkowego). 6. Wyspecjalizowane urzędy skarbowe Utworzone kosztem urzędów skarbowych i funkcjonujące od stycznia 2004r. Ich celem miała być sprawniejsza obsługa podmiotów strategicznych z punktu widzenia zatrudnienia pracowników, wielkości osiąganych przychodów, udziału kapitału zagranicznego, banków, itp. W woj. mazowieckim zostały utworzone 3 takie US 20 (2 w Warszawie i 1 w Radomiu dla podmiotów z terenu województwa mazowieckiego). Usprawnienie miało polegać na tym, że podatnik z Kadzidła miał jechać po zaświadczenie o nie zaleganiu do Radomia a pracownicy III US w Radomiu jechali na kontrolę do podatnika w 19 ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.), 20 a właściwie 4, ponieważ II Urząd Skarbowy Warszawa-Śródmieście też jest wyspecjalizowanym i jedynym w Polsce właściwym w zakresie zwrotu podatku od towarów i usług podmiotom zagranicznym,

8 Sierpcu (notabene nikt nie analizował kosztów jakie poniósł budżet państwa na realizację tego zadania). A można było w istniejących urzędach skarbowych wydzielić komórki organizacyjne do obsługi dużych podmiotów bez potrzeby uszczęśliwiania podatnika i własnych pracowników przenoszonych służbowo np. z Mławy do Radomia, tym bardziej, że rozwiązanie tego typu zastosowano w oddziałach banków, gdzie utworzono wydziały ds. obsługi kluczowych (strategicznych) klientów. Przykłady można mnożyć. Nie rzecz jednak w tym by je wymieniać, lecz by stały się one przyczyną do podjęcia decyzji w zakresie niezbędnych zmian. 7. Podsumowanie W celu uproszczenia procedur postępowania podatkowego i minimalizacji kosztów funkcjonowania jednostek administracji skarbowej należy więc rozważyć: I. w działaniach legislacyjnych: 1. uproszczenie zapisów ustaw podatkowych niespójność zapisów w obowiązujących aktach prawnych powoduje konieczność interpretacji zapisów przez urzędników, sądy, trwające latami postępowania i zły wizerunek organu reprezentującego państwo, 2. minimalizację obowiązku podatkowego podatnika przedsiębiorca winien prowadzić działalność gospodarczą, która poprzez swój rozwój powodowałaby większe wpływy podatkowe. Nakładanie na niego licznych obowiązków wynikających z prawa pracy, ubezpieczeń jak również obowiązków podatkowych, przymusza do ograniczenia aktywności gospodarczej na rzecz pozostałej i zmierza do zmniejszenia przychodu i mniejszego podatku, 3. informacje i interpretacje podatkowe a orzecznictwo sądowe konieczne jest uporządkowanie w tym zakresie, szczególnie na etapie sądownictwa, gdyż rozstrzygnięcia sądów niejednokrotnie nie uwzględniają oficjalnych wykładni organów centralnych a orzeczenia wydawane przez różnych sędziów w tym samym sądzie są niekiedy sprzeczne,

9 4. rozszerzenie zakresu opodatkowania zryczałtowanymi formami to możliwość znacznego zmniejszenia obciążenia dla małego przedsiębiorcy 21, czy też wykonującego wolny zawód jak też gwarancja pewnych, comiesięcznych wpływów, ułatwiających np. w samorządach planowanie budżetu. Przy zastosowaniu opodatkowania na zasadach ogólnych (z uwzględnieniem kosztów uzyskania przychodu) wpływy z tej samej działalności w znaczny sposób maleją a nierzadko spadają do zera, 5. wprowadzenie zmian w zakresie obowiązującej ewidencji księgowej przez podmioty ekonomii społecznej. Obowiązek ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych w księgach rachunkowych (handlowych) stanowi istotny hamulec rozwoju np. spółdzielni socjalnych, gdyż osoby podejmujące aktywność w tym obszarze najczęściej nie posiadają wiedzy i umiejętności księgowych wymaganych dla prowadzenia ksiąg tego typu. Rozmiar i zakres funkcjonowania podmiotów ekonomii społecznej uzasadniają możliwość zastosowania uproszczonych ewidencji księgowych, 6. zmianę systemu kar za wykroczenia lub przestępstwa w kodeksie karnym skarbowym powinna uwzględniać zdecydowanie wyższe kary za czyny naruszające wykonanie obowiązku podatkowego przez podatnika, przy czym, ich wysokość powinna zależeć nie od uznania urzędnika lecz od dochodu osiąganego przez tego, który prawo naruszył (model skandynawski). II. w administracji: 1. wprowadzenie jednolitej struktury wewnętrznej i sieci terenowej jednostek administracji skarbowej praktyka wskazuje na różne rozwiązania w jednostkach administracji skarbowej, co znacznie utrudnia życie podatnikom a także samym urzędnikom, gdyż niejednolite nazewnictwo komórek wymaga sprawdzenia ich zakresu wynikającym z regulaminu. 2. uproszczenie metod kontroli i badania prawidłowości rozliczeń przedsiębiorców należy wprowadzić autoryzowany przez MF program do rachunkowości firm. Jego stosowanie przez przedsiębiorców mogłoby ograniczyć kontrolę organów skarbowych do 1-go dnia, gdyż wiązałoby się z pobraniem i przetworzeniem przez kontrolerów na miejscu w siedzibie firmy 22. W przypadku zgodności z dokumentami rozliczeniowymi 21 Raport Analiza obciążenia pracą... op. cit., s z jego treści wynika wręcz odwrotny wniosek. Autorzy proponują bowiem cyt.,likwidację zryczałtowanego podatku dochodowego (karty podatkowej oraz ryczałtu ewidencjonowanego), 22 Ministerstwo Finansów przygotowało i udostępniło specjalny bezpłatny program, dzięki któremu każdy podatnik może sprawnie i szybko złożyć swoje zeznanie podatkowe za pośrednictwem internetu przesyłając je

10 pozostającymi w US w stosunku do podatnika urzędnicy nie prowadziliby dalszych postępowań, 3. dostępność do baz danych 23 konieczna z uwagi na prowadzone przez organy postępowania, szczególnie egzekucyjne. Brak dostępu do bezpośredniej informacji o zobowiązanym i jego majątku powoduje ogromną niewydolność służb egzekucyjnych, długotrwałość postępowania i niemożliwość prowadzenia a często też zobowiązania ulegają przedawnieniom, 4. ograniczenie zadań jednostek administracji skarbowej do niezbędnych przy realizacji ich zadań statutowych należy spowodować odejście od systemu wydawania zaświadczeń na rzecz oświadczeń składanych pod odpowiedzialnością karną; także zadania edukacyjne realizowane przez urzędników w klasach V szkół podstawowych w obowiązującym zakresie tematycznym mogą być realizowane przez nauczycieli po uprzednim przeszkoleniu, 5. administracja skarbowa - część zadań związanych z poborem zobowiązań samorządowych /opłata skarbowa, podatek od czynności cywilnoprawnych, dochodowy od osób fizycznych w formie karty podatkowej/ jest realizowana przez urzędy skarbowe, choć wymaga określenia stanowiska zarządu gminy. Naczelnik US jest więc niejako tylko inkasentem, ponieważ decydentem jest samorządowy organ podatkowy. Ustawiczna korespondencja między gminą a US jest po prostu zbędna i kosztowna. Należy więc rozważyć, czy kompetencji w tym zakresie nie należałoby przekazać do samorządów, III. w procedurach poboru podatków: 1. wyeliminowanie zasady samoopodatkowania na rzecz określenia wysokości podatku dokonywanego w oparciu o dostarczone przez podatnika dokumenty przy pomocy urzędnika, 2. wprowadzenie jednego organu egzekucyjnego obecnie oprócz naczelnika US organami egzekucyjnymi są: dyrektor izby celnej, dyrektor oddziału ZUS, szef WAM, itd. 24 Każdy z nich (przynajmniej teoretycznie) prowadzi działania egzekucyjne jednak na adres: Nie jest więc problemem stworzenie i udostępnienie przedsiębiorcom autoryzowanego programu umożliwiającego ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych w ramach prowadzonej działalności. 23 Raport Analiza obciążenia pracą... op. cit., s. 76, 24 art. 19 ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2005r Nr 229, poz z późn. zm.),

11 zbieżność egzekucji wymaga rozstrzygnięcia sądowego i wskazania organu prowadzącego egzekucję, 3. regulację prawną działań organów skarbowych w stosunku do osób uchylających się od wykonywania obowiązku podatkowego oraz zapewnienie sprawnego funkcjonowania wewnętrznych i zewnętrznych aplikacji informatycznych, w tym również doprowadzenie do kompatybilności między aplikacjami ZUS, KRUS, wojewodów, sądów, itp, tj. możliwości kompleksowego korzystania z danych o podatniku wynikających z różnych obecnie stosowanych aplikacji 25, stworzenie prawnych możliwości prowadzenia egzekucji z majątku osób, które przenoszą na skarb państwa ciężar odpowiedzialności za likwidację ruchomości (najczęściej samochodów) zatrzymanych przez policję w trybie art. 130a ustawy prawo o ruchu drogowym 26, 4. minimalizacja ulg w spłacie zobowiązań, Zastosowanie wymieniowych działań i usprawnień spowoduje: 1. skrócenie terminu załatwiania spraw, prowadzenia kontroli i postępowań podatkowych, 2. poprawę jakości prowadzonych postępowań oraz mniejszą liczbę odwołań i skarg, 3. zmniejszenie liczby i kwot zobowiązań przedawnionych, 4. wzrost efektywności gospodarowania środkami publicznymi, 5. zwiększenie wpływów budżetowych wynikające z możliwości prowadzenia analiz, 6. poprawę poziomu obsługi podatnika i wizerunku administracji, 7. zwiększenie efektywności egzekucji administracyjnej, 8. oszczędności w budżecie państwa. Wszystkich tych działań nie uda się zrealizować natychmiast. Wymaga to bowiem rzetelnego przygotowania poprzedzonego analizami i dostosowania do możliwości finansowych naszego kraju. Spora ich część może być realizowana w oparciu o akty wykonawcze (rozporządzenia) nie wymagające skomplikowanej ścieżki parlamentarnej a otworzy możliwości wygenerowania sporych oszczędności, które można wykorzystać efektywniej. Długoletnia praktyka wskazuje, że działania polegające na uszczelnieniu 25 Raport Analiza obciążenia pracą... op. cit., s. 76, 26 ustawa z dnia 20 czerwca 1997r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005r. Nr 108, poz. 908 z późn. zm.),

12 systemu podatkowego mogą i powinny stanowić jeden z elementów oszczędnego gospodarowania środkami publicznymi zarówno w resorcie finansów jak też innych resortach. Bibliografia 1. W. Czyżowicz - Podatkowe definicje działalności gospodarczej, w: W. Czyżowicz, A. Werner. Przegląd ustawodawstwa gospodarczego. vol. 5 (719) pp , 2. W. Kieżun - Cele, konceptualizacja i realizacja reformy administracji publicznej (zwanej decentralizacyjną), w: Cele i skuteczność reformy administracji publicznej w RP w latach , Uniwersytet Warszawski, Centrum Studiów Samorządu Terytorialnego i Rozwoju Lokalnego, Warszawa 2003, 3. W. Kieżun O sprawną administrację publiczną, Ius et Lex, Zeszyty Nr (III) 1/2005, Warszawa, 4. Irena Ożóg - Polska potrzebuje nowoczesnego systemu podatkowego, r. Bankier.pl, 5. Grażyna J. Leśniak, Profesjonalizm górą, Rzeczpospolita z , 6. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.), 7. Ustawa z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2005r Nr 229, poz z późn. zm.), 8. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005r. Nr 108, poz. 908 z późn. zm.), 9. Zarządzenie nr 3 Ministra Finansów z dnia 20 stycznia 2010r. w sprawie podziału kompetencji w Kierownictwie Ministerstwa Finansów, 10. Raport Analiza obciążenia pracą we wszystkich urzędach skarbowych na terenie Polski I etap, Warszawa Kraków 2006, WADY POLSKIEGO SYSTEMU PODATKOWEGO NA PRZYKŁADZIE ROZWIĄZAŃ ORGANIZACYJNO-PRAWNYCH Streszczenie System podatkowy stanowi część konstrukcji struktur państwa. Jego zadania nie ograniczają się tylko do dostarczania środków finansowych niezbędnych do funkcjonowania struktur, lecz stanowią cenne źródło informacji o stanie tego państwa. Są to więc elementy niezbędne w procesie decyzyjnym. Celem artykułu jest prezentacja niektórych wad polskiego systemu podatkowego w aspekcie rozwiązań organizacyjnoprawnych a także wskazanie możliwości zastosowania rozwiązań, które mogą mieć istotny wpływ na obniżenie wysokości wydatków budżetowych przeznaczanych na funkcjonowanie systemu podatkowego.