Składniki odżywcze o właściwościach immunomodulacyjnych w dietach dzieci w wieku miesięcy ich znaczenie i źródła
|
|
- Urszula Krawczyk
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 474 Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): Składniki odżywcze o właściwościach immunomodulacyjnych w dietach dzieci w wieku miesięcy ich znaczenie i źródła Dietary factors influencing immune system in nutrition of children aged months their role and sources Grażyna Rowicka 1/, Halina Weker 1,2/, Marta Barańska 3/, Agnieszka Riahi 1/ 1/ Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka w Warszawie 2/ Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny w Warszawie 3/ Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej, Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Wprowadzenie. Do składników diety wykazujących działanie immunomodulacyjne zaliczamy między innymi niektóre witaminy rozpuszczalne w tłuszczach A, D, E, witaminę C, składniki mineralne żelazo, cynk, selen, a także wielonienasycone kwasy tłuszczowe głównie szeregu n-3, n-6. Cel. Określenie zawartości oraz pokarmowych źródeł wybranych składników odżywczych o działaniu immunomodulacyjnym w dietach dzieci w wieku miesięcy. Materiał i metody. Badania przeprowadzono w grupie dzieci w wieku miesięcy (n=400). Wartość odżywczą średniej całodziennej racji pokarmowej badanych obliczono przy wykorzystaniu programu komputerowego Dieta 5.0. Wyniki. Zawartość większości składników o działaniu immunomodulacyjnym w dietach dzieci w wieku miesięcy była wyższa od zalecanego spożycia, z wyjątkiem witaminy D oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT). Źródłem żelaza, witaminy C i A były produkty wzbogacane w te składniki odżywcze, a w przypadku witamin także warzywa i owoce. Głównym źródłem kwasów tłuszczowych n-3 i n-6 oraz witaminy E były tłuszcze roślinne oraz produkty mleczne, w tym mleko modyfikowane. Mięso i jego przetwory, ryby i jaja były również źródłem kwasów tłuszczowych n-3 i n-6, a warzywa, owoce i soki witaminy E. Witamina D oraz cynk pochodziły głównie z mleka modyfikowanego, mięsa i jego przetworów, ryb oraz nabiału. Wnioski. Podstawowym źródłem składników odżywczych o działaniu immunomodulacyjnym była żywność z grupy środków spożywczych specjalnego żywieniowego przeznaczenia dla dzieci, głównie mleko modyfikowane. Istnieje konieczność prozdrowotnej modyfikacji sposobu żywienia dzieci w wieku miesięcy ze szczególnym zwróceniem uwagi na zwiększenie udziału naturalnych źródeł witaminy D i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych WNKT w diecie. Introduction. Maturation and functioning of the child s immune system depends on many factors, including the dietary intake of selected nutrients, such as fat-soluble vitamins A, E, D, vitamin C, minerals iron, zinc, selenium, long-chain polyunsaturated fatty acids n-3 and n-6. Aim. The assessment of dietary intake and food sources of selected nutrients with immunomodulatory properties in diets of children aged months. Material & methods. The nation-wide study covered 400 children aged months. The nutritional value of daily food rations was calculated using the Dieta 5.0 computer programme. Results. The mean intake of the majority of the nutrients with immunomodulatory properties was higher than the recommended levels, with the exception of vitamin D and long-chain polyunsaturated fatty acids. The food sources of iron, vitamin C and A were mostly products fortified with these nutrients. Vitamin C and A were also provided with vegetables and fruits. The main dietary sources of fatty acids n-3 and n-6 as well as of vitamin E were oils and dairy products including junior formulae. A significant share of fatty acids was derived from meat and meat products, fish and eggs. Vitamin E was also provided with vegetables, fruits and juices. The sources of vitamin D and zinc were mainly junior formulae, meat, fish, eggs and dairy products. Conclusions. The basic source of nutrients with immunomodulatory properties was special nutritional-purpose food for toddlers, mainly junior formulae. The feeding practices and diets of children aged months require modification in order to meet the criteria of safe nutrition. Provision of natural food sources of vitamin D and long-chain polyunsaturated fatty acids in diets of children would be highly recommended. Key words: immunomodulation, nutrients, children aged months Słowa kluczowe: immunomodulacja, składniki odżywcze, dzieci w wieku miesięcy Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence Grazyna Rowicka Instytut Matki i Dziecka, Zakład Żywienia ul. Kasprzaka 17a, Warszawa zaklad.zywienia@imid.med.pl
2 Rowicka G i wsp. Składniki odżywcze o właściwościach immunomodulacyjnych w dietach dzieci w wieku miesięcy Wprowadzenie Z prowadzonych od wielu lat badań wynika, że dojrzewanie i funkcjonowanie układu odpornościowego dziecka zależne jest od wielu czynników, między innymi od niektórych składników diety [1-3]. Do składników diety wykazujących działanie immunomodulacyjne zaliczamy między innymi niektóre witaminy rozpuszczalne w tłuszczach A, D, E, witaminy rozpuszczalne w wodzie np. witamina C, składniki mineralne żelazo, cynk, selen, a także wielonienasycone kwasy tłuszczowe głównie szeregu n-3, n-6. Optymalizacja diety pod względem zawartości składników o działaniu immunomodulującym ma znaczenie zarówno w profilaktyce, jak i we wspomaganiu leczenia chorób, w rozwój których zaangażowane są mechanizmy odpowiedzi immunologicznej. Cel pracy Określenie zawartości oraz pokarmowych źródeł wybranych składników odżywczych o działaniu immunomodulacyjnym w dietach dzieci w wieku miesięcy. Materiał i metody Badanie dotyczące oceny sposobu żywienia przeprowadzono metodą ankietową na reprezentatywnej ogólnopolskiej próbie dzieci w wieku miesięcy (n=400). Na podstawie autorskiego kwestionariusza ankietowego z włączonym 3-dniowym zapisem jadłospisów, zgodnie z metodyką przyjętą w badaniach żywieniowych, obliczono wartość odżywczą całodziennych racji pokarmowych (CRP) dzieci. Do obliczeń wartości odżywczej, w tym zawartości składników odżywczych o działaniu immunomodulacyjnym wykorzystano program komputerowy Dieta 5.0. Wyniki i omówienie W pracy zwrócono uwagę na składniki diety, które z racji swoich funkcji w organizmie dziecka wpływają na jego układ odpornościowy. W tabelach przedstawiono średnią zawartość podstawowych składników odżywczych, w tym o działaniu immunomodulacyjnym w dietach dzieci w wieku miesięcy (tab. I) oraz ich główne źródła (ryc. 1). W analizowanych dietach dzieci zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym kwasów z rodziny n-3 i n-6 była niższa w odniesieniu do norm (tab. I) [4]. Głównym źródłem tych kwasów były tłuszcze roślinne oraz produkty mleczne, w tym mleko modyfikowane. W mniejszym stopniu pochodziły one z mięsa i jego przetworów, ryb i jaj (ryc. 1). Kwasy tłuszczowe z szeregu n-3 hamują syntezę zarówno lipidowych, jak i peptydowych mediatorów reakcji zapalnej [5]. Suplementacja diety kwasami WNKT ,7% 17,0% 19,4% 5,2% 22,6% 33,8% 7,6% 10,4% 39,7% 37,0% Inne /Others Cukier i słodycze /Sugar and sweets Tłuszcze /Fats 70 19,2% 60 34,4% 7,3% 50 % ,8% 15,7% 15,8% 25,6% 18,5% 79,4% Cynk /Zinc Żelazo /Iron Wit. C /Vitamin C 68,9% Wit. D Vitamin D Ryc. 1. Źródła składników immunomodulujących w dietach dzieci w wieku miesięcy (badanie ogólnopolskie) Fig. 1. Sources of nutrients influencing immune system in diets of children aged months (nation-wide study) 27,4% 24,2% 7,1% Wit. E /Vitamin E 61,3% Wit. A /Vitamin A 19,5% 21,6% 26,9% 4,9% 14,1% Kw. tłuszczowe n-6 /Fatty acids n-6 19,3% 10,9% 5,7% Kw. tłuszczowe n-3 /Fatty acids n-3 Mięso, drób, wędliny, ryby, jaja /Meat, poultry, cold meats, fish, eggs Mleko i produkty mleczne, w tym mleko modyfikowane /Milk and dairy products including junior formulae Warzywa, owoce, nasiona, soki /Vegetables, fruits, seeds, juices Produkty zbożowe, w tym kaszki, kleiki /Bread, flour, pasta, groats, including baby cereals
3 476 Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): Tabela I. Wartość energetyczna i odżywcza, w tym składniki o działaniu immunomodulacyjnym, w średniej całodziennej racji pokarmowej (CRP) badanych dzieci (n=400) w wieku miesięcy Table I. Mean intake of energy and nutrients, including immunomodulators, in diets of children aged months (n=400) Lp. No. Wartość energetyczna /Energy Składniki odżywcze /Nutrients Wyniki badań /Study results SD me 1Q 3Q Normy żywienia 2008/2012 r. (RDA) /Recommended Dietary Intake in Poland 2008/2012 [4] A. Wartość energetyczna i makroskładniki /Energy and macronutrient intake Stanowisko Ekspertów 2012 /Nutritional guidelines statement of Polish Experts Group 2012 [11, 12] 1. Energia /Energy kcal 1217,5 331,8 1202,5 987,3 1400, Białko ogółem /Protein g 42,5 12,9 41,7 33,9 49, Tłuszcz ogółem /Fat g 39,9 13,1 38,2 30,4 46, kwasy tłuszczowe nasycone g 15,3 6,3 15,0 11,1 18,4 /saturated fatty acids kwasy tłuszczowe jednonienasycone g 13,9 6,0 13,1 9,7 17,1 /monounsatura- ted fatty acids kwasy tłuszczowe wielonienasycone /polyunsaturated fatty acids g 4,5 1,9 4,2 3,1 5,6 Nie ustalono DRV /DRV not established min. 6% energii (6,7g), optymalnie >10% energii (11,1g) /min. 6% of energy, optimally >10% of energy n-6 g 3,9 1,5 3,8 2,9 4,8 Nie ustalono DRV /DRV not established linolowy /linoleic acid g 3,9 1,5 3,7 2,8 4,8 AI=4% energii (4,4g) /AI=4% of energy min. 5% energii (5,5g) /min. 5% of energy n-3 g 0,8 0,4 0,7 0,5 0,9 Nie ustalono DRV /DRV not established α-linolenowy /α-linolenic acid g 0,7 0,4 0,6 0,5 0,9 AI=0,5% energii (0,55g) /AI=0,5% of energy min 1% energii (1,1g) /min. 1% of energy DHA /DHA mg 49,3 102,1 24,2 9,9 47,3 AI 7-24 m-ce: wyłącznie DHA = 100 mg/d, zalecenia żywieniowe 2-18 lat: EPA+DHA=250 mg/d /AI for children aged 7-24 months: exclusively DHA=100 mg/d; recommended intake for population aged 2-18 years: EPA+DHA=250 mg/d min. 100 mg DHA <2 r.ż. i min. 250 mg DHA + EPA 2 r.ż. /min. 100 mg DHA <2nd year of life and min. 250 mg DHA+EPA 2nd year of life EPA /EPA mg 9,9 39,1 0,0 0,0 4,5 4. Węglowodany ogółem g 180,8 53,0 176,0 144,8 213, /Carbohydrates 5. Błonnik pokarmowy g 10,3 3,7 9,8 7,6 12,8 10 (AI) 19 /Dietary fiber 6. Udział energii /Energy % 14,1 2,5 13,9 12,6 15, share z białka /of protein z tłuszczu /of fat % 28,9 5,2 28,9 25,0 32, z węglowodanów /of carbohydrates % 57,0 6,1 57,0 53,2 61, w tym z sacharozy /of saccharose % 14,3 5,7 13,9 10,4 17, B. Witaminy i składniki mineralne /Vitamins and minerals 1. Witamina A /Vitamin A µg 1080,1 663,4 937,0 683,4 1308, Witamina E /Vitamin E mg 5,7 2,3 5,4 4,1 7, Witamina D /Vitamin D µg 5,1 3,6 4,7 1,7 7, Witamina B1 /Vitamin B1 mg 0,8 0,3 0,8 0,6 1,0 0,5 5. Witamina B2 /Vitamin B2 mg 1,2 0,5 1,1 0,9 1,4 0,5 6. Kwas foliowy /Folic acid µg 180,1 123,7 165,7 138,1 205, Witamina B12 /Vitamin B12 mg 2,4 1,8 2,1 1,6 2,7 0,9 8. Witamina C /Vitamin C mg 96,5 66,9 85,3 63,1 118, Witamina PP /Vitamin PP mg 11,6 4,5 11,1 8,6 14, Witamina B6 /Vitamin B6 mg 1,3 0,4 1,2 1,0 1,6 0,5 11. Wapń /Calcium mg 654,3 232,9 645,7 503,7 779, Fosfor /Phosphorus mg 740,1 232,7 723,7 582,4 865, Magnez /Magnesium mg 159,6 52,1 154,2 123,6 188, Żelazo /Iron mg 8,5 3,0 8,2 6,5 10, Cynk /Zinc mg 6,2 2,0 5,8 4,9 7, Miedź /Copper mg 0,6 0,2 0,6 0,5 0,8 0,3 17. Mangan /Manganese mg 1,8 0,9 1,7 1,2 2,3 18. Jod /Iodine µg 90,0 36,6 85,1 62,3 112, Potas /Potassium mg 1910,6 603,0 1823,6 1500,9 2292, (AI) 20. Sód /Sodium mg 1640,7 613,7 1631,4 1235,0 2002,4 750 (AI) AI Adequate Intake (Wystarczające spożycie) RDA Recommended Dietary Allowances (Zalecane spożycie) DRV Dietary Reference Values (Wartości referencyjnego spożycia)
4 Rowicka G i wsp. Składniki odżywcze o właściwościach immunomodulacyjnych w dietach dzieci w wieku miesięcy n-3 hamuje zdolność monocytów do prezentowania antygenów [6]. Zawartość witaminy A w średniej całodziennej racji pokarmowej przewyższała normę ponad dwukrotnie, podczas gdy spożycie witaminy E było zgodne z zaleceniami (tab. I). Źródłem witaminy A było mleko modyfikowane wzbogacane w wit. A, soki owocowe, a także warzywa i owoce, natomiast witamina E pochodziła głównie z tłuszczów, w tym roślinnych oraz mleka i produktów mlecznych, owoców i warzyw (ryc. 1). Witaminy A i E, uczestnicząc w pierwszej linii obrony przed reaktywnym formami tlenu (RFT), zapobiegają peroksydacji fosfolipidów błon komórkowych. Związki określane jako witamina A wpływają nie tylko na funkcjonowanie tzw. odporności wrodzonej, ale także na mechanizmy odporności swoistej (nabytej), dzięki której układ immunologiczny może w bardzo precyzyjny sposób odpowiadać na zakażenie [1, 7-10]. W dietach badanych dzieci wykazano prawidłową zawartość witaminy D w odniesieniu do norm żywienia (tab. I), natomiast w odniesieniu do stanowiska ekspertów z 2012 roku jej ilość była niedoborowa (tab. I) [11, 12]. Głównym źródłem tej witaminy było mleko modyfikowane, mięso i jego przetwory, ryby oraz nabiał (ryc. 1). Podstawową funkcją witaminy D jest jej wpływ na gospodarkę wapniowo-fosforanową. Jednak z uwagi na to, że receptory dla tej witaminy posiada większość komórek organizmu, w tym komórki układu odpornościowego (m.in. monocyty, makrofagi a także limfocyty T i B), istnieje także możliwość modulowania przez witaminę D odpowiedzi immunologicznej. Aktywna forma witaminy D (1,25 (OH)2 D3) osłabia prezentację przez makrofagi antygenów, a wytwarzana przez makrofagi pod jej wpływem katelicydyna ma silne właściwości antybakteryjne. Sugerowany jest także hamujący wpływ witaminy D na proliferację limfocytów T oraz wydzielanie przez limfocyty B przeciwciał [13]. Zawartość rozpuszczalnej w wodzie witaminy C oraz kwasu foliowego w średniej racji pokarmowej dzieci przewyższała normę (tab. I). Witamina C uważana jest za główny antyoksydant środowiska wodnego organizmu. Jej wpływ na układ odpornościowy polega między innymi na stymulacji migracji makrofagów oraz zwiększeniu liczby limfocytów CD4+ i CD8+ [14, 15]. Odpowiednia podaż w diecie kwasu foliowego jest konieczna między innymi do utrzymania stabilności DNA limfocytów [16]. Diety dzieci zawierały wyższą w odniesieniu do zaleceń ilość żelaza oraz cynku (tab. I). Źródłem żelaza były produkty wzbogacane w ten składnik odżywczy, głównie mleko modyfikowane a także warzywa i owoce, w tym soki owocowe, produkty zbożowe, w tym kaszki, kleiki zbożowe oraz mięso, wędliny, ryby i jaja. Podstawowe źródła cynku były podobne (ryc. 1). Żelazo i cynk są współodpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie nieswoistej oraz swoistej odpowiedzi immunologicznej. Żelazo wpływa na dojrzewanie, aktywację i proliferację limfocytów. Limfocyty czerpią niezbędną ilość żelaza z białka transportującego żelazo, czyli transferryny [17, 18]. Cynk wywiera wpływ między innymi na wytwarzanie, dojrzewanie oraz aktywność leukocytów. Zwrócenie uwagi na odpowiedni w diecie dzieci młodszych udział składników pokarmowych wywierających wpływ na układ odpornościowy jest szczególnie ważne z uwagi na obserwowane w tym czasie jego dojrzewanie. Wnioski 1. Zawartość większości składników o działaniu immunomodulacyjnym w dietach dzieci w wieku miesięcy była wyższa w odniesieniu do zaleceń, z wyjątkiem witaminy D oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT), których spożycie było niższe, niż jest to zalecane. 2. Podstawowym źródłem składników odżywczych o działaniu immunomodulacyjnym była żywność z grupy środków specjalnego żywieniowego przeznaczenia dla dzieci. 3. Istnieje konieczność prozdrowotnej modyfikacji sposobu żywienia dzieci w wieku miesięcy ze szczególnym zwróceniem uwagi na zwiększenie udziału naturalnych źródeł witaminy D i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych WNKT w diecie. Piśmiennictwo / References 1. Krzysik M, Biernat J. Grajeta H. Wpływ wybranych składników odżywczych pożywienia na funkcjonowanie układu odpornościowego. Cz. II. Immunomodulacyjne działanie witamin i pierwiastków śladowych na organizm człowieka. Adv Clin Med 2007, 16, 1: Socha P. Korzystny efekt immunomodulacyjny składnika tłuszczowego diety. Pediatr Współcz Gastroenterol Żyw Dziecka 2001, 3, 1: Rutkowski M i wsp. Witaminy E, A, C jako antyoksydanty. Pol Merk Lek 2010, XXIX, 174: Jarosz M. Normy żywienia dla populacji polskiej nowelizacja. IŻŻ, Warszawa Krzysik M, Biernat J, Grajeta H. The influence of nutrients on immune system functioning. Part I. Immunomodulatory effects of fatty acid on the human body. Adv Clin Exp Med 2006, 15, 6:
5 478 Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): Hughes A. In vitro and in vivo effects of n-3 polyunsaturated fatty acid on human monocyte function. Proc Nutr Soc 1998, 57: Langseth L. Nutrition and immunity in Man. ISLI Europe Concise Monographs 1999: Semba RD. Vitamin A and immunity to viral, bacterial and protozoan infections. Proc Nutr Soc 1999, 58: Gołąb J i wsp. Immunologia. PWN, Warszawa Rutkowski M i wsp. Właściwości antyoksydacyjne witaminy E podstawą jej nowych zastosowań w terapii. Pol Merk Lek 2006, 20: Dobrzańska A i wsp. Normy żywienia zdrowych dzieci w 1-3. roku życiu stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów. Część I. Zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze. Standardy Medyczne. Pediatria 2012, 9: Dobrzańska A i wsp. Normy żywienia zdrowych dzieci w 1 3. roku życiu stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów. Część II. Omówienie poszczególnych składników odżywczych. Standardy Medyczne. Pediatria 2012, 9: Deluca HF, Cantorna MT. Vitamin D: its role and uses in immunology. FASEB J 2001, 15: Racek J, Holecek V, Trefil L. Antioxydative properties of ascorbic acid. Cas Lek Cesk 2000, 139: Zając M, Pawelczyk E, Jelińska A. Chemia leków. AM, Poznań 2006: Duthie SJ, Hawdon A. DNA instability (stand breakage, uracil misincorporation, and defective repair) is increased by folic acid depletion in human lymphocytes in vitro. FASEB J 1998,12: Rink L, Gabriel P. Zinc and immune system. Proc Nutr Soc 2000, 59(4): Brock JH, Mulero V. Cellular and molecular aspects of iron and immune function. Proc Nutr Soc 2000, 59:
ANALIZA ZMIAN W PROFILU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GOTOWEJ ŻYWNOŚCI PRZEZNACZONEJ DLA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 711 717 Halina Weker 1, 3, Małgorzata Więch 1, Marta Barańska 2, Hanna Wilska 3 ANALIZA ZMIAN W PROFILU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GOTOWEJ ŻYWNOŚCI PRZEZNACZONEJ
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoW jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowodr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć?
dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć? Do prawidłowego rozwoju, dobrego stanu zdrowia, odpowiedniej sprawności fizycznej i umysłowej powinnyśmy codziennie spożywać określoną
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoAnaliza wartości energetycznej i odżywczej diet dzieci w wieku miesięcy badanie ogólnopolskie
116 Probl Hig Epidemiol 2013, 94(1): 116-121 Analiza wartości energetycznej i odżywczej diet dzieci w wieku 13-36 miesięcy badanie ogólnopolskie Analysis of energy and nutritional value of diets of Polish
Bardziej szczegółowoKategoria żywności, środek spożywczy lub składnik żywności. Warunki dla stosowania oświadczenia
Kategoria, WITAMINY VITAMINS 1 Wiatminy ogólnie Vitamins, in general - witaminy pomagają w rozwoju wszystkich struktur organizmu; - witaminy pomagają zachować silny organizm; - witaminy są niezbędne dla
Bardziej szczegółowoOCENA JADŁOSPISÓW PRZEDSZKOLNYCH OFEROWANYCH PRZEZ KUCHNIE WŁASNE I FIRMY CATERINGOWE NA TERENIE POWIATU LESZCZYŃSKIEGO
ROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 521 525 Dominik Kmiecik, eata Poślednik, Katarzyna Waszkowiak, Joanna Kobus-Cisowska, Anna Jędrusek-Golińska OCENA JADŁOSPISÓW PRZEDSZKOLNYCH OFEROWANYCH PRZEZ
Bardziej szczegółowo"Program pilotażowy - Dieta Mamy".
"Program pilotażowy - Dieta Mamy". Dnia 1.10.2019 r Szpital Powiatowy im.t.malińskiego w Śremie podjął współpracę z programem pilotażowym Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym-dieta
Bardziej szczegółowoSPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku
SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku NASZE KULINARNE TRADYCJE NASZE KULINARNE TRADYCJE Co składa się na nie? Bez jakich produktów i potraw nie wyobrażamy sobie
Bardziej szczegółowoNormy żywienia zdrowych dzieci w 1 3. roku życia stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów
Normy żywienia zdrowych dzieci w 1 3. roku życia stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów Część II Omówienie poszczególnych składników odżywczych Nutritional guidelines for healthy children aged 1 3 years Polish
Bardziej szczegółowoPiramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS
Piramida Żywienia Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Zasady zdrowego żywienia 1. Dbaj o różnorodnośd spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.
Bardziej szczegółowoWARTOŚĆ ODŻYWCZA WYBRANYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCI TRADYCYJNEJ.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 236 240 Barbara Ratkovska, Krystyna Iwanow, Agata Gorczakowska, Beata Przygoda, Anna Wojtasik, Hanna Kunachowicz WARTOŚĆ ODŻYWCZA WYBRANYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCI
Bardziej szczegółowoŻywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie
Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoNORMY ŻYWIENIA INSTYTUTU ŻYWNOSCI I ŻYWIENIA W WARSZAWIE
Załącznik nr 6 do SIWZ Znak sprawy: 13/IK/13pn/07 NORMY ŻYWIENIA INSTYTUTU ŻYWNOSCI I ŻYWIENIA W WARSZAWIE źródło: www.izz.waw.pl/wwzz/normy.html I. ENERGIA Tabela 1. Normy na energię dla niemowląt i dzieci
Bardziej szczegółowoZaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości ocena spożycia energii i wybranych składników pokarmowych
652 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 652-656 Zaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości ocena spożycia energii i wybranych składników pokarmowych Disorders of
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 610 614 Anna Harton, Joanna Myszkowska-Ryciak OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE Katedra Dietetyki Wydziału
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIKI ROZPORZĄDZENIA DELEGOWANEGO KOMISJI (UE) /...
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 2.6.2017 r. C(2017) 3664 final ANNEXES 1 to 2 ZAŁĄCZNIKI do ROZPORZĄDZENIA DELEGOWANEGO KOMISJI (UE) /... uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoWARZYWA I OWOCE ŹRÓDŁEM WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE STUDENTEK DIETETYKI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 2, str. 145 151 Alicja Kucharska, Natalia Oleksiak, Beata Sińska, Magdalena Zegan, Ewa Michota-Katulska WARZYWA I OWOCE ŹRÓDŁEM WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI
ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę.
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 723 727 Danuta Czapska, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska, Jan Karczewski OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
Bardziej szczegółowoZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA. Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku Nadwaga i otyłość - najważniejszy problem zdrowia publicznego. Istnieje ok. 80 chorób powstających na tle wadliwego
Bardziej szczegółowoRACJONALNE ŻYWIENIE. Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów. 2007 r.
RACJONALNE ŻYWIENIE Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów 2007 r. RACJONALNE ŻYWIENIE Polega na systematycznym dostarczaniu do organizmu wszystkich niezbędnych składników odżywczych w ilościach i proporcjach
Bardziej szczegółowoWaldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 285 290 Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ I KALORYCZNEJ JADŁOSPISU DLA DOROSŁYCH Z CUKRZYCĄ TYPU II PROPONOWANEGO W JEDNEJ Z PORADNI
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2)
Dz.U.07.137.967 2010.01.22 zm. Dz.U.2010.9.63 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2) (Dz. U. z dnia 31 lipca 2007 r.) Na
Bardziej szczegółowoZajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych
Bardziej szczegółowoZalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach
Zalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach NORMY ŻYWIENIA DLA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I SZKOLNYM W POLSCE OPRACOWANO W INSTYTUCIE ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA I ZATWIERDZONE ZOSTAŁY PRZEZ INSTYTUT
Bardziej szczegółowoW WIEKU PRZEDSZKOLNYM
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM 1.Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2.Bądź codziennie aktywny fizycznie ruch korzystnie wpływa na sprawność
Bardziej szczegółowoSTOPIEŃ REALIZACJI NORM ŻYWIENIOWYCH U KOBIET O RÓŻNEJ WARTOŚCI WSKAŹNIKA WAGOWO-WZROSTOWEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 2, str. 171 177 Elżbieta Głodek, Marian Gil STOPIEŃ REALIZACJI NORM ŻYWIENIOWYCH U KOBIET O RÓŻNEJ WARTOŚCI WSKAŹNIKA WAGOWO-WZROSTOWEGO Katedra Przetwórstwa i Towaroznawstwa
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ TYPU 2
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 1, str. 89 94 Katarzyna Cieloszczyk, Małgorzata E. Zujko, Anna Witkowska OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ TYPU 2 Zakład Technologii i Towaroznawstwa Żywności
Bardziej szczegółowoŻywienie dziecka. Żywienie dziecka. Budowa nowych tkanek (rozrost) Odnowa zużytych tkanek. Wytwarzanie energii. Utrzymywanie temperatury ciała
Żywienie dziecka dr n.med. Jolanta Meller Na wiele potrzebnych nam rzeczy możemy poczekać. Dziecko nie może. Właśnie teraz formują się jego kości, tworzy się krew, rozwija umysł. Nie możemy mu powiedzieć
Bardziej szczegółowoEcho Dobrocina. Nr 1 W zdrowym ciele zdrowy duch.
Echo Dobrocina Nr 1 W zdrowym ciele zdrowy duch. Kwiecień 2015 Ważne aspekty wychowania fizycznego Aby poznać pojęcie wychowania fizycznego należy najpierw zaznajomić się z definicją kultury fizycznej.
Bardziej szczegółowoMateriałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA LICEALISTÓW Z OLEŚNICY
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 598 603 Bożena Regulska-Ilow, Rafał Ilow, Dorota Sarzała-Kruk, Jadwiga Biernat OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA LICEALISTÓW Z OLEŚNICY Katedra i Zakład Bromatologii i
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM (Instytutu Żywności i Żywienia 2009) 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 28 czerwca 2012 r. Poz. 728. Rozporządzenie. z dnia 19 czerwca 2012 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 28 czerwca 2012 r. Poz. 728 Rozporządzenie Ministra Zdrowia 1) z dnia 19 czerwca 2012 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych Na podstawie
Bardziej szczegółowoodżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I
Niedźwiedzka-Stadnik Probl Hig Epidemiol 2013, M i wsp. 94(4): Zawartość 773-779składników odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I 773 Zawartość składników odżywczych w dietach wybranej
Bardziej szczegółowoPlan żywieniowy: TYDZIEŃ 3 - SZKOŁA CHRZANÓW
Plan żywieniowy: TYDZIEŃ 3 - SZKOŁA CHRZANÓW Ile dni: 5 Termin rozpoczęcia: 2017-01-16 Posiłki: 1. obiad Przypisana grupa żywieniowa: Norma na energię dla podanej grupy: Wybrane posiłki mają zapewnić %
Bardziej szczegółowoŻywienie dziecka. dr n.med. Jolanta Meller
Żywienie dziecka dr n.med. Jolanta Meller Na wiele potrzebnych nam rzeczy możemy poczekać. Dziecko nie może. Właśnie teraz formują się jego kości, tworzy się krew, rozwija umysł. Nie możemy mu powiedzieć
Bardziej szczegółowoMIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA
MIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA Wartość odżywcza Żywność z tej grupy należy do grupy produktów białkowych. Białko mięsa, ryb i jaj charakteryzuje sie dużą wartością
Bardziej szczegółowoSkładniki odżywcze w diecie kobiet karmiących piersią z województwa śląskiego
Mojska Probl Hig H Epidemiol i wsp. Składniki 2014, odżywcze 95(2): 325-330 w diecie kobiet karmiących piersią z województwa śląskiego 325 Składniki odżywcze w diecie kobiet karmiących piersią z województwa
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
Bardziej szczegółowoOcena sposobu żywienia kobiet z poronieniem samoistnym
94 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(1): 94-98 Ocena sposobu żywienia kobiet z poronieniem samoistnym Estimation of nutrition of women with miscarriage Wioleta J. Charkiewicz 1/, Maria H. Borawska 1/, Tadeusz
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 240-244 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia
Bardziej szczegółowoOBLICZENIOWA OCENA POBRANIA AZOTANÓW I AZOTYNÓW ORAZ WITAMIN ANTYOKSYDACYJNYCH Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI PRZEZ DZIECI W WIEKU 1 6 LAT
ROCZN. PZH, 2003, 54, NR 1, 65 72 AGATA WAWRZYNIAK, JADWIGA HAMUŁKA, EWA SKIBIŃSKA OBLICZENIOWA OCENA POBRANIA AZOTANÓW I AZOTYNÓW ORAZ WITAMIN ANTYOKSYDACYJNYCH Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI PRZEZ
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej
Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej Zdrowe odżywianie polega na odpowiednim wyborze produktów i przygotowaniu posiłków umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu poprzez
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka Ćwiczenie nr 4 Temat: Normy żywienia 1. Badania stosowane
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE DZIECI W WIEKU PONIEMOWLĘCYM Z TRÓJMIASTA I OKOLIC
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVIII, 2015, 3, str. 412 417 Witold Kozirok, Beata Mroczkowska ŻYWIENIE DZIECI W WIEKU PONIEMOWLĘCYM Z TRÓJMIASTA I OKOLIC I. CZĘSTOŚĆ SPOŻYCIA WYBRANYCH PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 19 czerwca 2012 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 19 czerwca 2012 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych Na podstawie art. 78 ust. 4 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia
Bardziej szczegółowoOCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW
ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 2, 173 179 OCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW EVALUATION OF FATTY ACIDS AND CHOLESTEROL INTAKE BY A GROUP OF STUDENTS Agata Wawrzyniak,
Bardziej szczegółowoWarsztaty dla Rodziców. Wiosenne śniadanie. Warszawa 26.05.2015 r.
Warsztaty dla Rodziców Wiosenne śniadanie Warszawa 26.05.2015 r. Urozmaicenie Uregulowanie Umiarkowanie Umiejętności Unikanie Prawidłowe żywienie 7 zasad wg prof. Bergera + Uprawianie sportu + Uśmiech
Bardziej szczegółowoEwa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 2, str. 131 135 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA OCENA ŻYWIENIA STUDENTÓW UCZELNI SPORTOWEJ Zakład Higieny i Epidemiologii
Bardziej szczegółowoSklepik wzorowy smaczny i zdrowy
Sklepik wzorowy smaczny i zdrowy To NASZ Zielony sklepik w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Zielonkach! ZIELONKI = Zielony Sklepik = zdrowe i smaczne jedzenie Mamy coś do powiedzenia o piramidzie zdrowego
Bardziej szczegółowoNORMY ŻYWIENIA ZDROWYCH DZIECI W 1 3. ROKU ŻYCIA STANOWISKO POLSKIEJ GRUPY EKSPERTÓW. CZĘŚĆ II OMÓWIENIE POSZCZEGÓLNYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH
94 Developmental Period Medicine, 2013, XVII, 1 IMiD, Wydawnictwo Aluna Grupa ekspertów: Anna Dobrzańska, Jadwiga Charzewska, Halina Weker, Piotr Socha, Hanna Mojska, Janusz Książyk, Danuta Gajewska, Hanna
Bardziej szczegółowoWARTOŚĆ ODŻYWCZA CAŁODZIENNYCH RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY LICEALNEJ Z BURSY SZKOLNEJ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 398-403 Renata Markiewicz-Żukowska, Katarzyna Mystkowska 1), Wioleta J. Omeljaniuk, Maria H. Borawska WARTOŚĆ ODŻYWCZA CAŁODZIENNYCH RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY
Bardziej szczegółowoRola poszczególnych składników pokarmowych
Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.
Bardziej szczegółowoZasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży
Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Pamiętaj o codziennym spożywaniu produktów zawartych w piramidzie! PRODUKTY ZBOŻOWE ( mąki, kasza, ryż, płatki, pieczywo i makarony) Sągłównym
Bardziej szczegółowoŻYWNOŚĆ DLA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI AKTUALNE SPOJRZENIE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVIII, 215, 3, str. 55 556 Halina Weker 1), Małgorzata Więch 1), Hanna Wilska 2), Marta Barańska 3) ŻYWNOŚĆ DLA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI AKTUALNE SPOJRZENIE 1) Zakład Żywienia,
Bardziej szczegółowoZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 363-370 MARLENA PIEKUT, JUSTYNA ZWIERZYK ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY FULFILLING NUTRITION NEEDS
Bardziej szczegółowoOcena żywienia za pomocą wywiadu żywieniowego przez Internet
Sochacka-Tatara Probl Hig Epidemiol E, Pac 2010, A, Majewska 91(1): 77-82 R. Ocena żywienia za pomocą wywiadu żywieniowego przez Internet 77 Ocena żywienia za pomocą wywiadu żywieniowego przez Internet
Bardziej szczegółowoRafał Ilow, Bożena Regulska-Ilow, Jadwiga Biernat, Alicja Kowalisko 1)
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 3, str. 293 298 Rafał Ilow, Bożena Regulska-Ilow, Jadwiga Biernat, Alicja Kowalisko 1) OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA WYBRANYCH GRUP POPULACJI DOLNOŚLA SKIEJ 50-LATKOWIE Katedra
Bardziej szczegółowoOCENA DIETY REDUKUJĄCEJ STOSOWANEJ PRZEZ OTYŁE KOBIETY W TRAKCIE LECZENIA NADMIERNEJ MASY CIAŁA
ROCZN. PZH 2008, 59, NR 3, 343-349 LUCYNA OSTROWSKA, EWA STEFAŃSKA, DANUTA CZAPSKA, JAN KARCZEWSKI OCENA DIETY REDUKUJĄCEJ STOSOWANEJ PRZEZ OTYŁE KOBIETY W TRAKCIE LECZENIA NADMIERNEJ MASY CIAŁA ASSESSMENT
Bardziej szczegółowoOcena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym
Probl Sochacka-Tatara Hig Epidemiol E, Jacek 8, R, Sowa 89(3): A, 389-394 Musiał A. Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym 389 Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym Assessment
Bardziej szczegółowoWarsztaty nauczycieli Zespołu Szkół Zawodowych im. Króla Jana III Sobieskiego w Przeworsku w szkole partnerskiej Universita dei Sapori 10 14 marzec
Warsztaty nauczycieli Zespołu Szkół Zawodowych im. Króla Jana III Sobieskiego w Przeworsku w szkole partnerskiej Universita dei Sapori 10 14 marzec 2014 r. Realizacja komponentu ponadnarodowego W dniach
Bardziej szczegółowoPrawidłowe odżywianie. Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie?
Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych Prawidłowe odżywianie. Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie? prof. dr hab. Lidia Wądołowska
Bardziej szczegółowoNauka Przyroda Technologie
Nauka Przyroda Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Nauki o Żywności i Żywieniu Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2009 Tom 3 Zeszyt 4 HALINA WEKER 1,2,
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH W TŁUSZCZACH W DZIENNEJ RACJI POKARMOWEJ OSÓB Z NYSY I OKOLIC
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 692 698 Elżbieta Grochowska-Niedworok 1, Marta Misiarz 1, Joanna Wyka 1,2, Ewa Malczyk 1,Beata Całyniuk 1, Aleksandra Mamala 1 ZAWARTOŚĆ WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH
Bardziej szczegółowoNormy żywienia zdrowych dzieci w 1 3. roku życia stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów
Normy żywienia zdrowych dzieci w 1 3. roku życia stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów Część I Zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze Nutritional guidelines for healthy children aged 1 3 years Polish
Bardziej szczegółowoGDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)
1. Czym jest GDA? GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) to wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie zostały wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego
Bardziej szczegółowoOCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z AUGUSTOWA (WOJ. PODLASKIE) W OPARCIU O PODAŻ PODSTAWOWYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 332 336 Barbara Smorczewska-Czupryńska, Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska, Ewa Granacka, Jan Karczewski OCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z
Bardziej szczegółowoPrawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu
Prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu zdrowia. Polega ono na całkowitym pokryciu zapotrzebowania
Bardziej szczegółowoCo jadłem/jadłam wczoraj?
1 Co jadłem/jadłam wczoraj? 2 Talerz zdrowia 2 Pieczywo i produkty zbożowe Podstawowe źródło węglowodanów złożonych w diecie i pokarm o stosunkowo dużej wartości odżywczej. Produkty zbożowe dostarczają
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE CZŁOWIEKA. Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia.
ŻYWIENIE CZŁOWIEKA Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia. Prawidłowe żywienie należy do najważniejszych czynników środowiskowych,
Bardziej szczegółowo8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum
8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum Temat: Wybory żywieniowe produkty zalecane i niezalecane w żywieniu. Cel: Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Zdobyte
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoMAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA
MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA Na czym polega zdrowy styl życia? ZDROWY STYL ŻYCIA Prawidłowe odżywianie Aktywność
Bardziej szczegółowoDlaczego leczenie otyłości u małych dzieci jest problemem?
848 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): 848-853 Dlaczego leczenie otyłości u małych dzieci jest problemem? Why is the childhood obesity treatment ineffective? Halina Weker 1,2/, Marta Barańska 3/, Agnieszka
Bardziej szczegółowoAE/ZP-27-17/15 Załącznik Nr 1 Formularz Cenowy
AE/ZP-27-17/15 Załącznik Nr 1 Formularz Cenowy Cena brutto zamówienia - każdego pakietu powinna stanowić sumę wartości brutto wszystkich pozycji ujętych w pakiecie, natomiast wartość brutto poszczególnych
Bardziej szczegółowoOcena zawartości witamin i składników mineralnych w całodziennej racji pokarmowej uczniów V i VI klas wybranych warszawskich szkół podstawowych
408 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 408-413 Ocena zawartości witamin i składników mineralnych w całodziennej racji pokarmowej uczniów V i VI klas wybranych warszawskich szkół podstawowych Assessment of
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB STARSZYCH ZAMIESZKUJĄCYCH WYBRANE DOMY OPIEKI SPOŁECZNEJ W KRAKOWIE
Żywność. Technologia. Ja ko ść" 4(17), 1998 ELŻBIETA SIKORA, EWA CIEŚLIK, AGNIESZKA FILIPIAK-FLORKIEWICZ, IWONA CETNAROWICZ OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB STARSZYCH ZAMIESZKUJĄCYCH WYBRANE DOMY OPIEKI SPOŁECZNEJ
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ ENERGII I WYBRANYCH SKŁADNIKÓW W RACJACH POKARMOWYCH PRZEDSZKOLI Z REJONU WARSZAWSKIEGO
ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 2, 181-185 ZAWARTOŚĆ ENERGII I WYBRANYCH SKŁADNIKÓW W RACJACH POKARMOWYCH PRZEDSZKOLI Z REJONU WARSZAWSKIEGO ENERGY AND SELECTED NUTRIENTS CONTENT IN PRE-SCHOOL CHILDREN DIET OF
Bardziej szczegółowoOcena żywienia dzieci pozostających na diecie laktoowowegetariańskiej w przedszkolu
INNE PRACE OTHER PAPERS PRACA ORYGINALNA ORIGINAL PAPER Borgis Nowa Pediatr 2016; 20(1): 26-30 *Maria Dymkowska-Malesa 1, Agnieszka Szparaga 2 Ocena żywienia dzieci pozostających na diecie laktoowowegetariańskiej
Bardziej szczegółowoWarzywa i owoce powinny wchodzić w skład codziennej diety, gdyż są źródłem cennych witamin, zwłaszcza witaminy C oraz B - karotenu.
Warzywa i owoce powinny wchodzić w skład codziennej diety, gdyż są źródłem cennych witamin, zwłaszcza witaminy C oraz B - karotenu. Dostarczają także kwasu foliowego. Zawierają znaczne ilości składników
Bardziej szczegółowoBEBILON PROSYNEO HA 2 mleko następne od 6. miesiąca życia 400 g
BEBILON PROSYNEO HA 2 mleko następne od 6. miesiąca życia 400 g Cena: 33,49 PLN Opis słownikowy Dawka - Opakowanie Postać Producent Rodzaj rejestracji Substancja czynna 400 g prosz. NUTRICIA POLSKA SP.
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola
3 SPIS TREŚCI 1. Znaczenie nauki o żywieniu 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu................................................8 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka.............................................9
Bardziej szczegółowoSposób żywienia ludzi starszych mieszkających w małym mieście Twardogórze
494 Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): 494-502 Sposób żywienia ludzi starszych mieszkających w małym mieście Twardogórze Food intake of elderly inhabitants of a small town Twardogora Dorota Różańska 1/,
Bardziej szczegółowoWybieram zdrowie i zdrowe odżywianie
Wybieram zdrowie i zdrowe odżywianie Doktorze Zdrówko, co to znaczy być zdrowym? Być zdrowym, to nie tylko nie chorować, ale też czuć się dobrze, być radosnym i sprawnym fizycznie. Czy wiesz, co pomaga
Bardziej szczegółowoOCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 2, str. 117 122 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH
Bardziej szczegółowoProgram sfinansowany ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw. Organizator Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków.
Program sfinansowany ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw. Organizator Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków. www.kups.org.pl І www.wszkole.5porcji.pl PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Prawidłowe żywienie
Bardziej szczegółowoTalerz zdrowia skuteczne
Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia
Bardziej szczegółowoWarszawa, 22.10.2010r. Katarzyna Stoś. Instytut Żywności i Żywienia
Warszawa, 22.10.2010r. Katarzyna Stoś Instytut Żywności i Żywienia 1. Suplementy diety- źródło składników o działaniu fizjologicznym, częstość stosowania 2. Zasadność suplementacji 3. 4. 5. Poziomy witamin
Bardziej szczegółowoOCENA POBRANIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ŻYWNOŚCI Z CRP PENSJONARIUSZEK DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 576 580 Zbigniew Marzec 1, Maria Łukasiewicz 2, Agnieszka Marzec 3, Lucyna Wyszogrodzka-Koma 1 OCENA POBRANIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ŻYWNOŚCI Z CRP PENSJONARIUSZEK
Bardziej szczegółowoJUSTYNA LIBERA, KATARZYNA BANACH, AGNIESZKA LATOCH
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2018, 25, 2 (115), 128 138 DOI: 10.15193/ZNTJ/2018/115/239 JUSTYNA LIBERA, KATARZYNA BANACH, AGNIESZKA LATOCH OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ PRZEDSZKOLNYCH RACJI POKARMOWYCH
Bardziej szczegółowo