Skrócona historia Powstania Warszawskiego

Transkrypt

1 Skrócona historia Powstania Warszawskiego 1

2 2

3 Front nad Wisłą W czerwcu i lipcu 1944 front wojny nazistowskich Niemiec i komunistycznego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) przesuwał się coraz bardziej w kierunku Warszawy. Gdy 21 lipca Warszawa dowiedziała się o zamachu na Hitlera, odbyła się narada prowadzona przez gen. Tadeusza Komorowskiego Bora, który był dowódcą AK. Decyzja o podjęciu walk o Warszawę zapadła około południa. Plan powstania zbrojnego na terenie całego kraju nazywał się akcja Burza. Miał być przeprowadzony, gdy siły niemieckie będą w odwrocie oraz czas i warunki powstania muszą być uzgodnione z zachodnimi aliantami 1. Sytuacja polityczna zmieniała się na niekorzyść Polaków. Sztab brytyjski nie chciał pomagać polskiemu podziemiu, żeby nie popsuć relacji z Sowietami. W Warszawie, wśród Niemców, wybuchała jawna panika. Szefowie wszystkich oddziałów sztabu AK odbyli naradę 25 lipca. Komenda Główna AK zalecała współpracę z Sowietami tylko w walce z Niemcami, w innych przypadkach należało pokazać im niezależność Polaków. Akcja Burza miała postawić władze radzieckie w trudnym położeniu. Z punktu widzenia Komendy Głównej AK te działania wojskowe miały charakter przede wszystkim polityczny. Wbrew porozumieniom między aliantami, rząd w Londynie proponował wszystkie możliwe koncepcje polityczne, z wyjątkiem takich, które prowadziłyby do porozumienia się z ZSRR. Od 26 lipca Warszawa zaczęła się zmieniać. Gubernator dr Ludwig Fischer zapowiedział, że Niemcy będą bronić miasta, ściągnięto posiłki, tempo ewakuacji zmalało. Działania wojskowe polskiego podziemia na wschodzie nie udały się. Wobec tych wydarzeń zebrała się Komenda Główna AK, która przegłosowała wybuch powstania 28 lub 29 lipca. Zarządzenie gubernatora kazało stawić się 100 tysiącom ludzi do kopania rowów nad Wisłą, jednak zostało zlekceważone przez mieszkańców. Płk Antoni Chruściel Monter wydał rozkaz alarmowy, zarządzając zgrupowanie oddziałów na stanowiskach wyczekiwania 28 lipca. Jednak rozkaz został odwołany i mobilizacja nie przerodziła się w powstanie. Rano, 31 lipca, Komenda Główna AK przegłosowała decyzję, która nakazywała wstrzymanie się od rozpoczęcia walk. Na podstawie informacji płk Montera, który podał, że sowieckie oddziały pancerne są na obrzeżach Warszawy, gen. Bór, samodzielnie wydał rozkaz rozpoczęcia walk 1 sierpnia o godzinie 17:00. Godzina W Dzień 1 sierpnia 1944 był pochmurny i parny. Od południa ulicami miast przechodziły grupki młodych chłopców w oficerkach i płaszczach. Niemcy przygotowywali się do odparcia powstania od połowy Gubernatorem dystryktu warszawskiego Generalnego Gubernatorstwa był dr Ludwig Fischer. Dowódcą obrony miasta od 31 lipca był gen. Reiner Stahel. W tym czasie w Warszawie było 15 tysięcy żołnierzy niemieckich. Płk. Paulowi Geiblowi (dowódcy SS 2 i policji) podlegało ponad 5 tysięcy policjantów, żandarmów i SS-manów. Słabość Niemców polegała na zdolności tylko do biernej obrony, ponieważ byli zbyt zdemoralizowania porażkami w walce z Sowietami. 1 Alianci nazwa krajów walczących przeciwko państwom Osi (przede wszystkim przeciw Niemcom). 2 SS (Die Schultzstaffel der NSDAP) paramilitarna i elitarna niemiecka formacja nazistowska, podległa Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników. 3

4 Po godzinie 13:00 na Żoliborzu padły pierwsze strzały (starcie drużyny pchor. Zdzisława Sierpińskiego Świdy z patrolującym aleję Krasińskiego samochodem niemieckim). Powstańcy jeszcze przed godziną W przystąpili do wypełniania zadań, lecz ich ataki nie powiodły się. Na Woli ogromne siły niemieckie rozbiły oddziały powstańcze. Zaczęto budować pierwsze barykady, nie zajęto wielu ważnych obiektów, nie doszło do współdziałania z pułkiem ppłk Jana Mazurkiewicza Radosława, który podlegał bezpośrednio Komendzie Głównej AK. Oddziały ppłk Radosława (w tym harcerskie bataliony Zośka i Parasol ) zdobyły szkołę na Okopowej 55a, zajęły fabrykę Pfeifera oraz cmentarz żydowski przy Okopowej i inne pobliskie cmentarze. Na Ochocie nie udało się osiągnąć większości celów. Bezskutecznie uderzono na lotnisko Okęcie. Na Mokotowie nie udało się zdobyć gmachów oddzielających Śródmieście od Mokotowa. Wiele mokotowskich oddziałów powstańczych uszło do Lasu Kabackiego. W Śródmieściu opanowano budynek Prudentialu 3 (najwyższy budynek w mieście, wywieszono na nim biało-czerwoną flagę widoczną w całej Warszawie) oraz kilka budynków w rejonie alei Jerozolimskich. Toczono walki o plac Krasińskich na Starym Mieście, nie udało się opanować mostu Kierbedzia, ani żadnego ważnego obiektu na południu obwodu. Z dymem pożarów Początkowo gen. Stahel nie przywiązywał większej wagi do wystąpień polskich. W końcu w porozumieniu z Hitlerem i Himmlerem na Warszawę wydano wyrok całkowite zniszczenie i wymordowanie miasta. Oddziały ze Starego Miasta i Ochoty wyszły do Puszczy Kampinoskiej, podczas tego odwrotu doszło do wielu starć z Niemcami. W innych częściach Śródmieścia powstańcy zaczęli odnosić sukcesy, Stare Miasto zostało uwolnione od Niemców. Nadal nie można było zdobyć budynku PAST-y na Zielnej i Dworca Głównego. Wola płonęła, masowo mordowano ludność cywilną. Na Powązkowskiej batalion Zośka zdobył czołgi, które potem służyły powstańcom. Wola, Powązki i Ochota stały się w pierwszych dniach powstania centralnym frontem walki. Nad Warszawą pojawiły się samoloty. Zrzucano bomby i ulotki, a samoloty alianckie zrzuciły pierwsze pakunki z bronią i amunicją. Całe miasto przykryło się barykadami, kopano umocnienia i rowy przeciwczołgowe. Rosjanie zatrzymali swoje wojska na północ od Warszawy, na ich szybkie wkroczenie nie można było liczyć. Na rozkaz płk Montera oddziały wróciły na Żoliborz. Dzielnica zaczęła pełnić rolę osłonowej od północy. Mokotów odparł ataki z południa. Na Pradze powstańcy okazali się bezsilni wobec nieprzyjaciela i zakończyli walkę 2 sierpnia. Patrząc z uporem w niebo Komenda Główna AK ciągle oczekiwała zrzutów z bronią i amunicją oraz liczyła na walkę oddziałów sowieckich i niemieckich po drugiej stronie Wisły. Odmówiono udziału w powstaniu I Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej 4. Armia Ludowa w całości 3 Budynek, który znajduje się przy pl. Powstańców Warszawy (przedwojennym pl. Napoleona). 4 I Samodzielna Brygada Spadochronowa oddział złożony ze 2200 świetnie wyszkolonych polskich żołnierzy (skoczków spadochronowych) dowodzony przez gen. Stanisława Sosabowskiego, który brał udział w inwazji aliantów w Arnhem. 4

5 przystąpiła do powstania i podporządkowała się AK 4 sierpnia. Grupa Reinefartha przystąpiła 5 sierpnia do ataku na Wolę. Ten atak przesądził o dominacji Niemców w walkach powstańczych. Dokonywano masowych egzekucji, między innymi. Oddziały walczące na Woli wycofywały się po ciężkiej obronie. Na Ochotę wkroczyła brygada RONA gen. SS Kamińskiego. Te ataki świadczyły o tym, że Niemcy zdołali ściągnąć do Warszawy odsiecz. Barykady wśród ruin Wola i Ochota upadły postanowiono opuścić wszystkie placówki, żołnierze przeszli kanałami na Śródmieście. Całe natarcie niemieckie zostało skierowane na Stare Miasto. Niemcy nacierali ze wszystkich stron, ostrzeliwali dzielnicę z artylerii, dokonywano kolejnych egzekucji i wysiedlano ludność. Starówka została odcięta od reszty Śródmieścia. Alianckie samoloty przelatywały nad Warszawą, wiele z nich zostało zestrzelonych. Siły polskie okazały się zbyt słabe i mimo zrzutów zabrakło odpowiedniej broni. Czy to Jodła zawiodła? Grupa AK Kampinos była odcięta od wydarzeń powstańczych. Oddział ruszył do Warszawy i dostał się na Żoliborz. Gen. Reinefarth przystąpił do kolejnego gwałtownego natarcia na Stare Miasto 19 sierpnia. Każdy odcinek powstańców odniósł ogromne straty. Na apel gen. Bora, który liczył na uderzenie oddziałów AK na tyły wojsk niemiecki, co znacznie odciążyłoby warszawskich powstańców odpowiedział tylko Okręg Kielce-Radom, zwany Jodłą. Grupa odsieczy zasiliła załogę twierdzy Mokotów. Nie doszło do odsieczy grupy partyzantów złożonej z wielu słynnych oddziałów Kielecczyzny, która rozwiązała się 25 sierpnia pod Pilicą. Walka na gruzach Od godziny W walczono o budynek PAST-y. Po zaciekłych walkach odniesiono wielki sukces i zdobyto budynek 20 sierpnia. Odczuwalny był brak amunicji. Niemcy nie dawali Starówce ani chwili spokoju. Nie udało się przebicie z Żoliborza na Stare Miasto. Niemcy pragnąc wzmocnić swój sukces uderzyli na odcinek zgrupowania Radosław. Od natarcia na Dworzec Gdański 22 sierpnia, które było zakończone klęską, wszystkie działania powstańców miały charakter wyłącznie obronny. Najprawdopodobniej od 26 sierpnia gen. Bór uważał powstanie za przegrane. Padł Arsenał i odparto silne natarcie na Starówkę, starty powstańców były duże. Sukcesem tego dnia, 23 sierpnia, stało się zestrzelenie stukasa 5, który został strącony przez załogę cekaemu 6 w ruinach ratusza. Zajęto Komendę Policji na Krakowskim Przedmieściu i stację telefonów (małą PAST-ę) na Piusa XI. Na Śródmieściu powstał optymistyczny nastrój. Jednak nie trwało to długo, bo Niemcy mozolnie, ale konsekwentnie 5 Stukas (Junkers Ju 87 Stuka) niemiecki bombowiec nurkujący. 6 Cekaem ciężki karabin maszynowy. 5

6 zdobywali dom po domu. Granica wytrzymałości mieszkańców Warszawy została przekroczona. Przestawali sprzyjać powstańcom. Brakowało chleba, zupa (rozgotowana kasza z ziemniakami, grochem lub kluskami) rzadko była dla nich dostępna. Z powodu fatalnych warunków sanitarnych (ludzie pili nieprzegotowaną wodę z zanieczyszczonych studzienek) zaczęła szerzyć się epidemicznie czerwonka 7. Samoloty niemieckie oprócz bomb zrzucały także ulotki, namawiające w imieniu von dem Bacha do opuszczenia Warszawy. Dowódcy powstańczego Śródmieścia nie pozwolili mieszkańcom na opuszczenie dzielnicy. Po 28 sierpnia Stare Miasto opuściło kanałami ponad 4000 powstańców (na Śródmieście i Żoliborz). W nocy z 1 na 2 września runęła strzaskana przez Niemców Kolumna Zygmunta. W przededniu kapitulacji? Upadek Starego Miasta zmieniał drastycznie sytuację powstańczej. Natarcie, którego zamiarem było połączenie się Mokotowa z Górnym Czerniakowem, gdzie dowodził kpt. Zygmunt Netzer Kryska, ruszyło w nocy z 26 na 27 sierpnia. Zajęto tylko klasztor nazaretanek na Czerniakowskiej. Dowódcą sił niemieckich w rejonie Mokotowa, Sadyby i Wilanowa był gen. Günther Rohr. Uderzył na Sadybę 1 i 2 września na tyle skutecznie, że zdobył tę dzielnicę. Tym samym kolejny etap okrążania Śródmieścia był wykonany. Niemcy zaatakowali Powiśle 3 września, na co ppłk Radosław wsparł dzielnicę swoimi oddziałami. Dzień 4 września był jednym z najcięższych podczas powstania. Niemcy bombardowali Powiśle i Śródmieście. Kolejny szturm nastąpił 5 września, do ataku ruszyły czołgi i działa szturmowe, przed którymi Niemcy pędzili na polskie barykady kobiety i dzieci wzięte do niewoli na Starym Mieście. Następnie przystąpili do generalnego szturmu na Powiśle 6 sierpnia, które po tym ataku upadło. Nowe nadzieje Od 10 sierpnia w powstańców Warszawy wstąpiła nowa nadzieja. Było to spowodowane tym, że Armia Czerwona odniosła znaczne sukcesy w Jugosławii. Niemcy czuli się coraz mniej pewnie podczas oblężenia Warszawy. Nad miastem pojawiły się radzieckie myśliwce, odbyła się nawet bitwa powietrzna na warszawskim niebie. Tym samym oczy powstańców nie były już skierowane na zachód, lecz na wschód. Dlatego najważniejsze stały się odcinki nad Wisłą Żoliborz, Górny Czerniaków i Sielce. Od 9 września Niemcy atakowali Sielce, ale zostały obronione. Od 11 września atakowali Górny Czerniaków ze wsparciem artylerii i bombardowań. W tej dzielnicy wiele domów już było spalonych lub w gruzach, powstańcy z pewnymi stratami obronili i ten odcinek walk. Jednak 13 września został odseparowany od innych dzielnic walczącej Warszawy. Niemcy zorientowali się, że Rosjanie zajęli przedmieścia Pragi. Wysadzili wszystkie warszawskie mosty. Atakowali również Żoliborz, który dostał radzieckie zrzuty z amunicją, dokonywano masowych mordów ludności. Upadł Marymont (część Żoliborza) i Sielce 7 Czerwonka - ostra choroba zakaźna jelit, w szczególności jelita grubego, której objawem jest uporczywa biegunka i obecność krwi oraz śluzu w stolcu. Nieleczona prowadzi do śmierci. 6

7 (część Mokotowa). Powstańcy mieli dostęp do Wisły tylko na Górnym Czerniakowie, którego bronili żołnierze Radosława i Kryski. Rankiem, 15 września na rzece pojawiły się trzy gumowe łodzie, z których dwie zatonęły w wyniku niemieckiego ostrzału nim dobiły do brzegu. Byli to żołnierze z plutonu polskiej 1 Armii Wojska Polskiego dowodzonej przez gen. dyw. Zygmunta Berlinga. Ostatnia szansa Według planów gen. Berlinga niemal cała 1 Armia miała być przerzucona na warszawski brzeg. Wcześniej wszyscy Niemcy zostali wyparci z Pragi przez siły radzieckie. Obrońcy Górnego Czerniakowa odparli 18 września co najmniej 11 niemieckich ataków. Przez cały dzień 19 września niemal na całej przestrzeni Wisły trwały walki pomiędzy 1 Armią a Niemcami. Powstańcza Warszawa nie miała sił na uderzenie w kierunku Wisły. Górny Czerniaków upadł ostatecznie 23 września. Spadająca gwiazda Przez dwa dni, 15 i 16 września, krążyły nad Mokotowem samoloty nieprzyjaciela, spadały bomby, czyniąc ogromne spustoszenia. Potem, 23 września, Niemiecki atak rozpoczął się silnym ostrzałem artyleryjskim. Pociskami był obrzucony praktycznie każdy metr dzielnicy. Następny dzień zdecydował o sytuacji Mokotowa. Niemcy atakowali wściekle od samego rana, a z godziny na godzinę sytuacja była coraz gorsza. Powstańcy Mokotowa przeszli kanałami pod stanowiskami niemieckimi. Niemcy wrzucali do kanałów karbid, który w kanałach wydawał duszący gaz, od którego ludzie chwilowo ślepli. Mokotów skapitulował 27 września o 13:00. Już po kapitulacji, dokonano egzekucji powstańców na Dworkowej i w piwnicach budynku na alei Niepodległości 119. Po południu 27 września rozpoczęli w Puszczy Kampinoskiej akcję Sternschnuppe (spadająca gwiazda), która była skierowana przeciw powstańczej Grupie AK Kampinos. Cisza nad miastem W rękach powstańców pozostawał już tylko Żoliborz i Śródmieście. Panował głód, nie można było liczyć na pomoc z zewnątrz. Na zwołanej 28 września przez gen. Bora odprawie podjęto decyzję o zakończeniu prowadzenia dalszej walki. Otoczony Żoliborz toczył swój ostatni ciężki bój. Podczas obrony na wałach przy Wiśle musieli się poddać i zostali niemieckimi jeńcami. Przedstawiciele dowódcy AK podpisali 2 października o 21:00 w kwaterze gen. von dem Bacha akt kapitulacyjny. Mając za tło swojego przemarszu hymn polski, kolumna powstańcza ruszyła 5 sierpnia ulicami Warszawy, nie zwracając uwagi na wyczekujących Niemców. A kiedy zrównała się z nimi, maszerując noga w nogę, powstańcy unieśli głowy. Część z nich przyciskała do piersi broń, którą za chwilę mieli cisnąć na stos. Broń już zupełnie niepotrzebną, której tak bardzo brakowało w ciągu 63 dni i nocy. 7

8 Obwody AK w Warszawie Obwód I Śródmieście ppłk Edward Pfeiffer "Radwan" Obwód II Żoliborz ppłk sap. Mieczysław Niedzielski Żywiciel Obwód III Wola mjr Jan Tarnowski Waligóra Obwód IV Ochota ppłk. Mieczysław Sokołowski "Grzymała" Obwód V Mokotów ppłk. kaw. Aleksander Hrynkiewicz "Przegonia" Obwód VI Praga ppłk Konrad Szramka Gliszczyński "Zawisza" Obwód VII okolice Warszawy - mjr Kazimierz Krzyżak "Bronisław" Obwód VIII Okęcie mjr Stanisław Babiarz ps. "Wysocki" Spis skrótów i skrótowców AK Armia Krajowa dr doktor dypl. - dyplomowany dyw. dywizji gen. generał kaw. kawalerii kpt. kapitan mjr major PAST Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna pchor. podchorąży płk pułkownik por. porucznik ppłk podpułkownik sap. saper ZSRR Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich Uwagi Podane nazwy ulic są przedwojennymi nazwami. Podane numery domów są przedwojennymi numerami. Stopnie wojskowe podane są takie jak w danym momencie Powstania Warszawskiego. Jeśli podany jest tylko pseudonim, a nazwisko osoby noszącej pseudonim nie jest nigdzie wymienione to znaczy, że to nazwisko nie jest ustalone. Opis wydarzeń powstańczych ma w dużej mierze charakter relacji i ma elementy oceniające poszczególne działania i decyzje. 8

9 Norman Davis 8 : Osiem tez o Powstaniu Warszawskim 1. To niesprawiedliwe i niehistoryczne, by potępiać uczestników Powstania Warszawskiego na podstawie materiałów ujawnionych po fakcie, które w tamtych czasach nie były znane. Na przykład teraz wiemy, że Armia Czerwona wstrzymywała się z wkroczeniem do Warszawy. Jednak pod koniec lipca/na początku sierpnia 1944 roku polscy przywódcy i dowódcy sowieccy wierzyli, że Armia Czerwona wkroczy do miasta. Ósmego sierpnia Marszałkowie Żukow i Rokossowski nawet nakreślili plan ofensywy na Warszawę i dalej. Tak więc niemożliwe jest wymagać od Polaków, by wiedzieli co Stalinowi chodziło po głowie. W tamtym momencie nikt nie wiedział jakie są zamiary Stalina. Nawet on sam. 2. Decyzje o rozpoczęciu Powstania podjął 25 lipca Polski Rząd w Londynie po długich konsultacjach z zachodnimi aliantami. Nie została ona podjęta lekkomyślnie czy niedbale. Przeszła po serii ostrych debat w gabinecie. Rząd przekazał dalsze decyzje odnośnie daty i operacji podległym mu dowódcom AK w Warszawie. Zarówno politycy jak i wojskowi działali odpowiedzialnie. Premier Mikołajczyk za radą amerykańskiego prezydenta Roosevelta natychmiast poleciał do Moskwy, by skoordynować plany ze Stalinem. To była wina dyplomacji alianckiej, a nie tylko premiera Mikołajczyka, że jego misja się nie powiodła. Co do samych przywódców AK to po prostu wykonywali oni rozkazy. Zgodnie z dostępnymi informacjami dobrze wyznaczyli Godzinę W sierpnia wszyscy specjaliści wojskowi niemieccy, sowieccy, polsccy, brytyjccy i amerykanccy byli zgodni, że Powstanie nie mogłoby trwać dłużej niż 6-7 dni. Uznano, że w ciągu tygodnia Armia Krajowa musiałaby się poddać albo Niemcom, albo nacierającym Sowietom. Generał Bór-Komorowski w rozmowie ze swoją żoną 31 lipca powiedział, że jeżeli nie zginie, to w ciągu tygodnia wyląduje w sowieckiej celi. Nikt nie zdołał przewidzieć tego, co się później wydarzy: a) Wehrmacht rozpocznie udaną kontrofensywę, która odeprze Sowietów od linii Wisły; b) SS nie będzie w stanie stłumić AK. 4. Armie mogą jedynie być rozliczane zgodnie ze swoimi celami. Nie mogą być potępione za to, że nie osiągnęły zwycięstw, których nigdy nawet nie próbowały osiągnąć. Na przykład Armia Krajowa nigdy nie miała złudzeń, że pokona Wehrmacht, czy że wyzwoli i utrzyma Warszawę na czas nieokreślony. Ich założenia były skromniejsze i 8 Norman Davies urodził się w Przez wiele lat był profesorem historii na wydziale Badań Słowiańskich i Wschodnioeuropejskich Uniwersytetu Londyńskiego. Jest autorem książek Biały orzeł, czerwona gwiazda" (1972), Boże igrzysko. Historia Polski" (1981), bestselleru Europa. Rozprawa historyka z historią" (1996), Wyspy. Historia" (1998), Powstanie 44" (2003), Europa walczy Nie takie proste zwycięstwo" (2006). Od 1997 roku jest członkiem British Academy, a od 2011 roku Walijskiego Towarzystwa Naukowego, został uhonorowany polskim Orderem Orła Białego i brytyjskim orderem św. Michała i św. Jerzego za zasługi dla historii. Otrzymał honorowe doktoraty wielu uczelni w Wielkiej Brytanii i w Polsce, jak również honorowe obywatelstwo pięciu miast. 9

10 bardziej realistyczne. Zamierzali przejąć znaczną część miasta na okres dni w taki sposób, by osłabić niemiecką linię obrony. Chcieli także, by świat usłyszał o tym, że Warszawa jest polskim miastem i że patriotyczni polscy żołnierze wewnątrz miasta są gotowi dać odczuć swoją obecność. Wszystkie te cele zostały osiągnięte. W rzeczy samej dziewięciokrotnie przekroczyły te założenia. Z punktu widzenia militarnego był to zaskakujący i znakomity sukces. 5. To nieprawda, że dowództwo Armii Krajowej pozostawało obojętne na los cywilów. Orientowali się, że niektórzy cywile byli przeciwni Powstaniu. Równocześnie mieli dobre powody ku temu, by uważać, że nie rozpoczęcie Powstania może przynieść skutki katastrofalne. Najgorszym scenariuszem dla cywili byłaby długa bitwa frontowa pomiędzy Wehrmachtem a Armią Czerwoną, która toczyłaby się w obrębie miasta. (Nieco wcześniej dziesiątki tysięcy mieszkańców Mińska białoruskiego zginęło w taki sposób). Nie mieli wątpliwości, że SS było zdolne do morderczych odwetów takich jak później popełniło na Woli. Jednak powszechnie oczekiwano, że w ciągu tygodnia Sowieci wkroczą do miasta. Raz jeszcze nikt nie przewidział, jakie działania podejmą Naziści, gdyby Sowieci nie weszli. Tylko na początku września Himmler powiedział Hitlerowi, że nadarza się szansa na totalne unicestwienie miasta które od siedmiuset lat blokuje niemiecką drogę na Wschód. 6. Kapitulacja, która ostatecznie miała miejsce w październiku, po 63 dniach, reprezentuje triumf determinacji i umiejętności rokowań. Te warunki zostały ustalone gdyż SS nie było w stanie zakończyć Powstania w taki sposób w jaki sobie życzyli bezwarunkowym poddaniem, które poprzedziłoby ogólna masakrę. Polacy zmusili niemieckich negocjatorów, by wyjątkowo uznać AK za legalnych kombatantów i odesłać ich do obozów jenieckich, a nie do obozów koncentracyjnych, a cywile mieli być ewakuowani w spokojny i zorganizowany sposób. 7. Ani Polski Rząd, czy Zachodni Alianci nie uważali, że wynik Powstania Warszawskiego będzie głównym determinantem przyszłości politycznej Polski. W 1944 roku zachodnie siły wciąż działały w wierze, że wszystkie problemy zostaną uzgodnione podczas wielkiej międzynarodowej konferencji pokojowej zbliżonej do tej, która rozstrzygnęła Pierwszą Wojnę Światową w 1919 roku. Do tego momentu uważano, że decyzje podjęte na konferencji w Teheranie za tymczasowe. O Jałcie, jeszcze nikt nie myślał. Natomiast Rządowi na uchodźstwie powiedziano bez ogródek, że przyszłość Polski będzie zagrożona, jeśli Armia Krajowa nie będzie walczyła. 8. Jeśli ktoś szuka najbardziej fundamentalnych powodów, dla których Powstanie Warszawskie zakończyło się tak tragicznie, trzeba szukać głębiej niż polskie decyzje i polskie działania. Polska była częścią wielkiej międzynarodowej koalicji i główną przyczyną tej tragedii był opłakana w skutkach porażka koordynacji wspólnych działań koalicyjnych. W tej porażce Polacy na pewno odegrali swoją rolę. To ich stolica była zagrożona i mogli byli przedstawić bardziej zjednoczony front, by skuteczniej zwrócić uwagę swoich sojuszników na dramatyczna sytuacje w kraju. Z drugiej strony Rząd Polski w 1944 roku był osłabionym partnerem w naradach Aliantów. Polska nie może być uważana za głównego winowajcę. Dwóch siłaczy, którzy mogliby zapobiec tragedii to po pierwsze Roosevelt, który już trzymał klucze do kwatermistrzostwa Armii Czerwonej, a po drugie Stalin. 10

11 Autor: Michał Matycz Na podstawie: Lesław M. Bartelski Powstanie warszawskie NaTemat.pl Profesor Norman Davies dla natemat: Osiem tez o Powstaniu Warszawskim Wersja: 1 ( ) 11

12 12