Warunki korzystania z wód zlewni rzeki Redy (SCWP: DW1802, DW1803) Etap 1 Dynamiczny bilans ilościowy zasobów wodnych

Transkrypt

1 Warunki korzystania z wód zlewni rzeki Redy (SCWP: DW1802, DW1803) Etap 1 Dynamiczny bilans ilościowy zasobów wodnych Zamawiający: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku ul. Franciszka Rogaczewskiego 9/ Gdańsk Wykonawca: Pectore-Eco Sp. z o.o. Al. Przyjaźni 7/ Gliwice Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Gliwice, sierpień 2012 r.

2 Zespół autorski: mgr inż. Agnieszka Hobot Kierownik projektu inż. Katarzyna Banaszak Z-ca Kierownika projektu dr Małgorzata Stolarska mgr inż. Katarzyna Sowińska mgr Rafał Serafin mgr inż. Agnieszka Stachura 2

3 Spis treści 1. Podstawa i cel realizacji pracy Charakterystyka zlewni Ogólna charakterystyka zlewni Ogólna charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna Użytkowanie terenu Charakterystyka hydrograficzna Obszary chronione w zlewni Charakterystyka części wód powierzchniowych w zlewni Redy Znaczące oddziaływania antropogeniczne w zlewni Redy Ogólna charakterystyka występujących w zlewni Redy problemów z punktu widzenia ochrony przed powodzią Metodyka wykonania bilansowania zasobów wodnych w zlewni Redy Wstęp Założenia ogólne Wyznaczanie przekroi bilansowych Obliczenia hydrologiczne dla wód powierzchniowych Ustalenie wielolecia dla obliczeń Obliczenia przepływów Przepływ nienaruszalny Przepływy średnie dekadowe i charakterystyczne Przepływ gwarantowany Naturalizacja przepływów Wyliczanie zasobów zwrotnych i bezzwrotnych Wyznaczanie przepływów w przekrojach niekontrolowanych Bilans jezior Bilans ilościowy wód podziemnych Powiązanie zasobów wód powierzchniowych i podziemnych Bilans ilościowy zasobów wodnych w zlewni Redy Przepływy charakterystyczne Zestawienie przepływów dekadowych znaturalizowanych dla przekroi bilansowych Ilościowa gwarancja czasowa przepływów Przepływy nienaruszalne

4 4.5. Bilans ilościowy zasobów wodnych w zlewni Redy przy założeniu braku, bądź minimalnego użytkowania wód Aktualny bilans ilościowy zasobów wodnych w zlewni Redy Perspektywiczny bilans ilościowy zasobów wodnych w zlewni Redy Analiza wpływu użytkowania terenu na reżim hydrologiczny Analiza oddziaływania obiektów hydrotechnicznych na reżim hydrologiczny Bilans zasobów wód podziemnych Bilans wodny jezior Analiza możliwości zaspokojenia potrzeb wodnych użytkowników z uwzględnieniem prognozowanego zapotrzebowania na wodę Podsumowanie

5 1. Podstawa i cel realizacji pracy Podstawą realizacji przedmiotowego zadania jest Umowa Nr 11/2012 z dnia r., zawarta między Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w Gdańsku, a Pectore- Eco Sp. z o.o. z siedzibą w Gliwicach. Przedmiotem zamówienia jest wykonanie dynamicznego bilansu ilościowego w zlewni rzeki Redy wraz z oceną jego wyników. Bilans stanowi pierwszy etap sporządzania warunków korzystania z wód zlewni. Wynik pracy zawiera niezbędne informacje dla sformułowania w Warunkach korzystania z wód zlewni rzeki Redy zakazów, ograniczeń i ustalenia priorytetów w zakresie ilościowego rozrządu zasobów wodnych. 2. Charakterystyka zlewni 2.1. Ogólna charakterystyka zlewni Zlewnia Redy administracyjnie położona jest w województwie pomorskim, w przeważającej części w obrębie powiatu wejherowskiego. Największym skupiskiem ludności w zlewni są miasta: część miasta Gdynia oraz Rumia, Reda i Wejherowo. Poza tymi obszarami gęstość zaludnienia jest niewielka. Budowa geologiczna obszaru charakteryzuje się sfałdowaniami i spękaniami skalnymi. W krajobrazie dominują wzgórza morenowe, których powierzchnia zbudowana jest głównie z piasków i glin zwałowych. Regiony fizycznogeograficzne Obszar zlewni rzeki Redy położony jest w północnej Polsce, w obrębie następujących regionów (Kondracki J., Geografia fizyczna Polski, PWN Warszawa 2002 r.): Podprowincja: Pobrzeże Południowobałtyckie (313) Makroregion: Pobrzeże Koszalińskie (313.4) Mezoregion: Pradolina Łeby i Redy (313.46) Makroregion: Pobrzeże Gdańskie (313.5) Mezoregion: Pobrzeże Kaszubskie (313.51) Podprowincja: Pojezierze Południowobałtyckie (314) Makroregion: Pojezierze wschodniopomorskie (314.5) Mezoregion: Pojezierze Kaszubskie (314.51) 5

6 Pradolina Łeby i Redy (313.46) Jest bardzo wyraźnie wykształconą formą dolinną, powstałą w czasie recesji zlodowacenia z terytorium dzisiejszej Polski i odpływu wód roztopowych na zachód. Pradolina ma około 90 km długości i około 350 km² powierzchni. W kierunku zachodnim tworzy wyraźny meander do 5,5 km u wylotu i zmienia kierunek z zachodniego na północny, na zachód od Lęborka. Współcześnie spadek dna doliny następuje w dwóch kierunkach (Reda płynie na wschód do Zatoki Puckiej). Dział wodny pod Strzebielinem leży na wysokości 40 m i biegnie po stożku napływowym i dzieli pradolinę na część należącą do Pobrzeża Koszalińskiego (Pradolina Łeby) i część związaną z Pobrzeżem Gdańskim (Pradolina Redy). Dolne części obu pradolin są zatorfione. Pobrzeże Kaszubskie (313.51) Jest mezoregionem o powierzchni o około 400 km², położonym po zachodniej stronie Zatoki Gdańskiej od Władysławowa po Gdańsk. Swoim zasięgiem obejmuje dwa typy krajobrazu: wysoczyznowe kępy i rozdzielające je części pradolin z okresu recesji pomorskiej fazy zlodowacenia. W ramach Pobrzeża Kaszubskiego można wyróżnić następujące mikroregiony: Kępę Swarzewską, Dolinę Płutnicy, Kępę Pucką, tzw. Pradolinę Kaszubską, Kępę Oksywską, Obniżenie Redłowskie, Kępę Redłowską, Taras Sopocko-Wrzeszczański. W pobliżu ujścia Redy do Zatoki Puckiej znajduje się rezerwat ptasi Beka. Pobrzeże Kaszubskie uległo znacznym przekształceniom antropogenicznym, zwłaszcza w części południowej, gdzie rozbudowała się aglomeracja trójmiejska. Pojezierze Kaszubskie (314.51) Pojezierze Kaszubskie graniczy od wschodu z wąskim Pobrzeżem Kaszubskim i Żuławami Wiślanymi, od północy z Pradoliną Łeby i Redy, od zachodu z Wysoczyzną Polanowską i Pojezierzem Bytowskim, od południowo-zachodniej strony z Równiną Tucholską, a od południowo-wschodniej strony z Pojezierzem Starogardzkim. Region obejmuje powierzchnię około 3000 km². Duża miąższość utworów czwartorzędowych i układ moren wynika z usytuowania między dwoma wielkimi lobami lodowcowymi w fazie pomorskiej zlodowacenia wiślańskiego: zachodniopomorskim i wschodniopomorskim. Z najwyższej części Pojezierza Kaszubskiego wody spływają we wszystkich kierunkach np. na północ do Redy i Łeby. Wody płynące znajdujące się na tym obszarze wykorzystują rynny polodowcowe i tylko częściowo mają ukształtowane doliny erozyjne. Jeziorność tego regionu należy do największych w kraju - jeziora zajmują około 3,5% powierzchni regionu. Znaczne powierzchnie zajmują także bagna i mokradła. Lesistość na tym terenie kształtuje się na 6

7 poziomie około 30%. Lasy występują na bardziej wyniesionych partiach terenu i wzdłuż cieków Ogólna charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna Obszar zlewni Redy znajduje się w obrębie jednostki geologicznej określonej jako platforma prekambryjska (wschodnioeuropejska), zbudowanej z krystalicznych skał prekambryjskich, zalegających pod miąższymi kompleksami skał paleozoiku, mezozoiku i kenozoiku, pokrytych osadami trzeciorzędowymi i czwartorzędowymi. Większość powierzchni zlewni pokrywają utwory zlodowacenia północnopolskiego. W północnej części są to gliny morenowe i piaski z głazami akumulacji lodowcowej, zaś w północno-zachodniej piaski i żwiry akumulacji rzecznolodowcowej. Południowa część zlewni pokryta jest częściowo glinami morenowymi i piaskami z głazami akumulacji lodowcowej, zaś częściowo piaskami, żwirami, głazami i glinami morenowymi strefy marginalnej lądolodu. Dolina Redy w górnym biegu to piaski miejscami ze żwirami, akumulacji rzecznej, również z okresu zlodowacenia północnopolskiego. Jedynie w dolnej części doliny Redy dominują utwory holoceńskie mady, iły i piaski, miejscami ze żwirami oraz torfy rzeczne i jeziorne. (Ogólna charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna regionu wodnego Dolnej Wisły, PIG Gdańsk 2004) Główny użytkowy poziom wodonośny w zlewni Redy to czwartorzęd oraz trzeciorzęd, a w południowo-wschodniej części również kreda. Podstawą zaopatrzenia w wodę są wody czwartorzędowego poziomu wodonośnego Użytkowanie terenu Obszar zlewni rzeki Redy charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem zagospodarowania terenu. Występują tu zarówno obszary o charakterze przemysłowo-składowym (np. rejon portu i stoczni Gdynia), obszary o zwartej zabudowie miejskiej (Gdynia, Wejherowo, Reda, Rumia), obszary o funkcjach turystyczno-rekreacyjnych (Pojezierze Kaszubskie), a także obszary rolnicze. Znaczną powierzchnię obszaru zlewni zajmują lasy. 7

8 Zagospodarowanie terenu Procentowy udział w powierzchni zlewni tereny rolne 47,5 lasy i ekosystemy seminaturalne 45,9 wody 5,1 tereny zantropogenizowane 0,8 strefy podmokłe 0,6 Rys. 1 Użytkowanie terenu w zlewni Redy 8

9 2.4. Charakterystyka społeczno-ekonomiczna i gospodarcza Zlewnia Redy leży w całości w województwie pomorskim, w powiatach: kartuski pucki wejherowski Gdynia Miasto z czego zdecydowana większość około 90% w powiecie wejherowskim. Gminy na obszarze zlewni to: Przodkowo, Kosakowo, Puck, Reda, Rumia, Wejherowo (gmina miejska), Wejherowo, Gniewino, Linia, Luzino, Łęczyce, Szemud, M. Gdynia. Rys. 2. Gminy w zlewni rzeki Redy 9

10 Wśród gałęzi gospodarki we wschodniej i środkowej części zlewni, w miastach i wokół nich, dominują usługi i przemysł, zaś na pozostałym obszarze rolnictwo, a w zachodniej części zlewni również turystyka. Główne gałęzie przemysłu i większe zakłady przemysłowe w zlewni to: przemysł spożywczy i przetwórstwa rolnego (m.in. zakłady: Rieber Foods Polska S.A. King Oscar Gniewino, AGRO-Fish w Gniewinie, Hodowla i Przetwórstwo Ryb TransFish w Gościcinie, Hodowla i Przetwórnia Ryb Salar w Ciekocinie, Mleczarnia Śnieżka w Perlinie, przetwórstwo Ryb PRORYB w Rumi, Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowe Ubojnia Drobiu LEMADRÓB w Nowym Dworze Wejherowskim, Wytwórnia Mączek Mięsno-Kostnych w Łęczycach); przemysł materiałów budowlanych (CEMENTOWNIA WEJHEROWO w Wejherowie, PREFABET REDA w Redzie, BALEX METAL w Bolszewie); przemysł metalowy (GALLUX w Rumi, Fabrykę Urządzeń Okrętowych RUMIA w Rumi, Fabrykę kotłów FAKO w Rumi); przemysł drzewny i meblowy (Fabryka Drzwi PORTA KMI POLAND w Bolszewie, KLOSE Gościcińska Fabryka Mebli w Gościcinie, Meblarska Spółdzielnia Inwalidów ZRYW w Wejherowie, LIBOR w Redzie, FORNITEX w Wejherowie, POLTAREX w Godętowie) Charakterystyka hydrograficzna Zlewnia Redy położona jest w obszarze dorzecza Wisły, w regionie wodnym Dolnej Wisły. Powierzchnia zlewni wynosi 638,56 km 2. Głównym ciekiem jest rzeka Reda o długości 50,6 km, uchodząca do Zatoki Puckiej. Największe dopływy Redy wraz z ich długością przedstawiono w poniższej tabeli. Nazwa cieku Dopływy prawostronne Dopływ ze Strzebielina 5,1 Bolszewka 31,4 Dopływ z Lewina 6,6 Struga Zęblewska 4,7 Gościcina 33,5 o Dopływ z Głazicy 4,4 o Dopływ z Sopieszyna 4,7 Cedron 12,7 Dopływ z polderu Rekowo 3,3 Dopływy lewostronne Długość cieku [km] 10

11 Nazwa cieku Dopływ spod Chynowa 6,6 Kanał Kostkowo 10,2 Dopływ w Kostkowie 7,2 Długość cieku [km] W zlewni bilansowej znajduje się również druga rzeka uchodząca bezpośrednio do Zatoki Puckiej Zagórska Struga, o długości 28,7 km. Jest ona połączona z Redą Kanałem Łyski. Jej dopływy przedstawiono w tabeli poniżej. Nazwa cieku Dopływy prawostronne Cisowska Struga 10,9 Dopływy lewostronne Dopływ z Bieszkowic 7,0 Długość cieku [km] Rzeka Reda rozpoczyna swój bieg na stożku napływowym na zachód od Strzebielina na wysokości 49 m n.p.m. W górnym i środkowym odcinku rzeka płynie Pradoliną Redy i Łeby ukształtowaną ok lat temu przez topniejący lądolód. Dopiero poniżej miejscowości Reda rzeka wpływa na obszar Pradoliny Kaszubskiej. Rzeka uchodzi po 50,6 km do Zatoki Puckiej (A= 485,55 km 2 ) na wysokości miejscowości Rewa w dawnej osadzie Beka, która spłonęła w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Źródło rzeki znajduje się 1,5 km na północny zachód od stacji kolejowej Strzebielino. W miejscowości tej znajduje się również przy moście na ul. Starowiejskiej (rz. Reda km ) łata wodowskazowa, a średnie roczne przepływy z wielolecia w tym miejscu wynoszą 0,18 m 3 /s. Generalnie od tego momentu rzeka płynie w kierunku północnowschodnim i wschodnim. W górnym odcinku rzeka charakteryzuje się dość dużym spadkiem koryta wynoszącym 2,37, a jej szerokość nie przekracza 8 m przy maksymalnych głębokościach wynoszących 1,5 m. Płynąc przez obszar Gminy Łęczyce, a następnie Gminę Luzino oraz Gniewino wśród pól uprawnych jest w znacznej mierze zasilana przez rowy melioracyjne, służące do odwodnienia gruntów rolnych w tym łąk i ugorów. Powyżej miejscowości Zamostne, z lewej strony dopływa Słuszewska Struga (A=40,60 km 2 ). W samej już wsi, na moście kolejowym znajduje się (km rzeki Redy) łata wodowskazowa, a średnie przepływy wody z wielolecia kształtują się na poziomie 1,46 m 3 /s. Na odcinku od Kniewa do ujścia do jeziora Orle znajduje się kaskada składająca się z pięciu drewnianych progów, zabezpieczająca przed zjawiskiem tzw. cofki ze strony jeziora (Zał. 1, fot. 1). Jezioro Orle zostało utworzone pierwotnie przez lodowiec (Zał. 1, fot. 2-5). W 1872 r. rozpoczęto eksploatację złóż kredy jeziornej znajdującej się na jego dnie, jednocześnie w tymże roku oddano 5,4 km kanału żeglownego o średniej szerokości 15 m, praktycznie na całej długości obwałowanego, umożliwiającego transport marglu do cementowni w Wejherowie. 11

12 Równocześnie kanał stał się jedynym ciekiem wodnym odprowadzającym wody z jeziora, gdyż koryto Starej Redy (pierwotna rzeka) została odcięta od zbiornika. Koryto Starej Redy poniżej miejscowości Orle rozpoczyna się rowem melioracyjnym, zlokalizowanym po lewej stronie Kanału Redy w ok. km W km Kanału Redy z prawej strony wpada rzeka Bolszewka (A=222,6 km 2, SSQ na ujściu 1,75 m 3 /s, średni spadek 3,79 ) (Zał. 1, fot. 6). Wraz ze swoim dopływem rzeką Gościnną (5,33 ), stanowią główne źródło zasilania kanału Redy. Ich górski, potokowy charakter w okresach wezbrań powoduje nagły przybór wody, a tym samym nagłe wzrosty zagrożenia powodziowego dla obszarów rzeki Redy położonych poniżej. W celu m.in. odprowadzenia nadmiaru wody z Kanału Redy do Starej Redy, ok. 70 m poniżej ujścia Bolszewki po lewej stronie wybudowano kanał ulgi wraz z jazem ulgi (Zał. 1, fot. 7-10). Jednakże ich głównym celem jest utrzymywanie stałego piętrzenia dla celów elektrowni zlokalizowanej na obszarze cementowni (Zał. 1, fot. 11). Stara Reda uchodzi do Kanału Redy 400 m poniżej jazu/elektrowni cementowni (Zał. 1, fot. 12). W km w miejscowości Wejherowo w bezpośrednim sąsiedztwie mostu na ul. Ofiar Piaśnicy znajduje się wodowskaz, a średnie przepływy z wielolecia wynoszą tu 4,35 m 3 /s. Poniżej wodowskazu, aż do miasta Reda rzeka silnie meandruje, podmywa brzegi, tworzy nowe koryto (Zał. 1, fot. 13). Na wysokości szpital (m. Wejherowo) tzn. w km rz. Redy potok Cedron (A=30,69 km 2, śr. spadek 7,85 ) bystrym nurtem z prawej strony wpada do koryta, powiększając jednocześnie wielkość zlewni Redy do A= 442,82 km 2 (Zał. 1, fot. 14). Na wysokości miasta Redy, na odcinku 600 m rzeka rozdziela sią na dwa koryta, które dawniej służyły m.in. do zasilania dużego kompleksu gospodarczego. W km znajduje się jaz, który m.in. piętrzy wodę oraz rozdziela ją na Kanał Łyski i Kanał Mrzezino (Zał. 1, fot ). Kanał Łyski (Zał. 1, fot. 17) jak i Kanał Mrzezino (Zał. 1, fot. 8) mają m.in. za zadanie odprowadzenia wody z torfowisk pradolinowych, jak i nawodnienie pól rolniczych. Według opracowania PP-U Melprojekt z 1994r. obecnie odchodzi Kanałem Łyski 0,199 m 3 /s a kanałem Mrzezino 0,324 m 3 /s. Od Kanału Łyski odchodzi Kanał Połchowo (Q=0,064 m 3 /s), który biegnie wzdłuż prawego brzegu od Redy-Ciechocino do km 2+650, gdzie wpada po prawej stronie rzeki Redy. Przyujściowy odcinek rzeki Redy - Meander Kaszubski jest płaski, wyniesiony na kilka metrów ponad poziom morza. Otaczają go na lewo od koryta - wznoszące się na ponad 50 m n.p.m. Kępa Pucka i Kępa Oksywska na prawo. Koryto rzeki na tym odcinku zostało sztucznie zmienione i miejscami obwałowane, ale samo ujście i jego najbliższe otoczenie mają charakter naturalny. Ponieważ ląd wznosi się tu na nie wiele ponad poziom morza, w czasie jesiennych i wiosennych sztormów teren wokół ujścia bywa zalewany słonymi wodami morskimi. Najczęściej od jesieni do wiosny obszar ten jest zalany wodą (Zał. 1, fot. 17). 12

13 2.6. Obszary chronione w zlewni Na obszarze zlewni Redy znajdują się 3 parki krajobrazowe, 4 obszary ochronionego krajobrazu, 6 rezerwatów oraz 5 obszarów NATURA 2000 około 70% powierzchni zlewni objęte jest różnymi formami ochrony przyrody. Parki krajobrazowe: Nadmorski Park Krajobrazowy został utworzony w roku 1978 jako jeden z pierwszych parków krajobrazowych w Polsce. Jego powierzchnia wynosi prawie 19 tys. hektarów, z czego prawie 7,5 tys. ha to obszar lądowy, a prawie 11,5 tys. ha morski. Ponad połowa powierzchni Parku to wody Zatoki Puckiej Wewnętrznej, która jest oddzielona od reszty akwenu Zatoki piaszczystym, podłużnym wypłyceniem zwanym Ryfem Mew. Część lądowa Parku obejmuje całość Półwyspu Helskiego oraz wąski pas wybrzeża morskiego, ciągnący się od Białogóry do Władysławowa wraz z obszarem Karwieńskich Błot. Na południe od Władysławowa granica NPK obejmuje przymorskie fragmenty Kępy Swarzewskiej i Puckiej, pradolinnych obniżeń Płutnicy i Redy do miejscowości Mechelinki. W Parku występują wszystkie typy brzegów morskich, charakterystyczne dla południowego Bałtyku: wybrzeża klifowe, wydmowe i niskie wybrzeża zalewowe, co powoduje, że, flora NPK jest bardzo bogata i różnorodna. Występują tu rzadkie w skali kraju zespoły roślin halofilnych (słonolubnych), psammofilnych (charakterystycznych dla piasków wydmowym), torfowiskowych związanych z wysokim torfowiskiem atlantyckim i zagłębieniami wydmowymi. Ponad 40% powierzchni Parku pokrywają lasy, w większości zbiorowiska borowe. Szczególnie bogata jest awifauna Parku. Trójmiejski Park Krajobrazowy - został utworzony w 1979 roku. Obecna powierzchnia Parku wynosi ha., zaś otuliny ha. Do najcenniejszych walorów przyrodniczych parku należy unikatowa polodowcowa rzeźba terenu, uformowana przez procesy związane ze zlodowaceniem bałtyckim, a zwłaszcza z jego (ostatnią) fazą pomorską - od 15 do 13 tysięcy lat temu, od której zaczęło się ostateczne wycofywanie lądolodu z naszych ziem. Specyficzne środowiska chłodnych północnych zboczy, głębokich dolin z potokami o charakterze podgórskim, obszarów źródliskowych, miejsc do dziś w sposób naturalny aktywnych erozyjnie, torfowisk, czystych śródleśnych jezior, głazów narzutowych umożliwiły zachowanie się interesującej flory i fauny. Obszaru chronionego krajobrazu: Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Darżlubskiej Obszar Chronionego Krajobrazu Pradoliny Redy-Łeby Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Łeby Choczewsko-Saliński Obszar Chronionego Krajobrazu 13

14 Rezerwaty przyrody: Beka Mechlińskie Łąki Gałęźna Góra Lewice Cisowa Pełcznica Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk Orle Biała Pełcznica Zatoka Pucka i Półwysep Helski Mechowiska Zęblewskie Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków Zatoka Pucka Puszcza Darżlubska Lasy Lęborskie 2.7. Charakterystyka części wód powierzchniowych w zlewni Redy Zgodnie z definicją Ramowej Dyrektywy Wodnej Część wód powierzchniowych oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych taki jak: jezioro, zbiornik, strumień, rzeka lub kanał, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych. W zlewni Redy na potrzeby prac planistycznych wyodrębniono 8 jednolitych części wód rzek oraz 3 jednolite części wód jezior. Jednolite części wód rzek zaklasyfikowano do 3 typów: 17 potok nizinny piaszczysty 19 rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta 22 rzeka przyujściowa pod wpływem wód słonych zaś jednolite części wód jezior do 2 typów: 1b - jeziora o niskiej zawartości wapnia, niestratyfikowane 14

15 2b - jeziora o wysokiej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, niestratyfikowane. Jednolite części wód rzek i ich zlewnie przedstawiono w tabelach oraz na mapie poniżej. Rys. 3. Podział zlewni rzeki Redy na JCWP Kod jednolitej części wód rzek Nazwa jednolitej części wód rzek Typ Długość [km] PLRW Cedron 17 12,7 PLRW Reda do Bolszewki 17 51,7 PLRW Bolszewka do Strugi Zęblewskiej ze Strugą Zęblewską i z jez. Lewinko 17 16,5 PLRW Bolszewka od Strugi Zęblewskiej do ujścia 19 26,2 PLRW Reda od Bolszewki do dopł. z polderu Rekowo 19 25,2 15

16 Kod jednolitej części wód rzek Nazwa jednolitej części wód rzek Typ Długość [km] PLRW Reda od dopł. z polderu Rekowo do ujścia 22 2,6 PLRW Zagórska Struga 17 52,3 PLRW Gościcina z jez. Otalżyno i Wysokie 17 38,2 kod jednolitej części wód jezior Nazwa jednolitej części wód jezior typ powierzchnia [ha] PLLW21057 Lewinko 2b 53 PLLW21059 Wysokie (Wysoka, Wytczok, Wycztok) 1b 49 PLLW21058 Otalżyno 1b 79 Scalone części wód Jednolite części wód są jednostkami często niewielkimi, przez co w wielu przypadkach prowadzenie prac planistycznych dla każdej z nich odrębnie może być utrudnione. Dlatego też RDW dopuszcza ich agregację (scalanie) na potrzeby tych prac. Takiego scalania jednolitych części wód dokonano na obszarze całego kraju, scalając zlewnie o podobnym zagospodarowaniu i podobnych problemach związanych z gospodarowaniem wodami. Do scalonych części wód zostały przypisane działania w programie wodnośrodowiskowym kraju. W zlewni Redy jednolite części wód zagregowano do 2 scalonych części wód, które przedstawiono w poniższej tabeli. Kod scalonej części wód Nazwa scalonej części wód Długość cieków istotnych [km] Powierzchnia zlewni [km 2 ] DW1802 Reda od źródeł do Bolszewki 132,5 394,7 DW1803 Reda od Bolszewki do ujścia z Zagórską Strugą i przymorzem do Kanału Ściekowego 92,9 243,9 Ocena stanu jednolitych części wód. W Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły zamieszczona została ocena stanu jednolitych części wód. Zamieszczono ją w tabelach. Jednakże, ponieważ od czasu 16

17 opracowania Planu ocena ta jest aktualizowana, zamieszczono również ocenę stanu za rok Kod jednolitej części wód rzek Nazwa jednolitej części wód rzek Ocena stanu według PGW Ocena stanu w roku 2010 stan/potencjał ekologiczny stan chemiczny PLRW Cedron dobry słaby dobry PLRW Reda do Bolszewki zły brak oceny brak oceny PLRW PLRW PLRW PLRW Bolszewka do Strugi Zęblewskiej ze Strugą Zęblewską i z jez. Lewinko Bolszewka od Strugi Zęblewskiej do ujścia Reda od Bolszewki do dopł. z polderu Rekowo Reda od dopł. z polderu Rekowo do ujścia dobry brak oceny brak oceny dobry dobry brak oceny zły brak oceny dobry zły brak oceny dobry PLRW Zagórska Struga zły brak oceny dobry PLRW Gościcina z jez. Otalżyno i Wysokie dobry dobry brak oceny Kod jednolitej części wód jezior Nazwa jednolitej części wód jezior Ocena stanu według PGW PLLW21057 Lewinko dobry PLLW21059 Wysokie (Wysoka, Wytczok, Wycztok) zły PLLW21058 Otalżyno dobry Silnie zmienione i sztuczne części wód W przypadku gdy charakterystyka fizyczna jednolitej części wód jest zmieniona wskutek działalności człowieka, a jednocześnie zmiany te są niezbędne lub niemożliwe do usunięcia, Ramowa Dyrektywa Wodna pozwala wyznaczyć taką część wód jako silnie zmienioną. Oznacza to złagodzenie wymagań w zakresie celów do osiągnięcia celem dla takich części wód nie jest dobry stan ekologiczny wód, a dobry potencjał ekologiczny. Oznacza to osiągnięcie najlepszych możliwych warunków dla życia biologicznego, jednak zachowując korzyści płynące ze zmian hydromorfologicznych. 17

18 Konieczne jest również wskazanie sztucznych części wód, czyli takich, które zostały stworzone przez człowieka w miejscu, gdzie naturalnie nie istniały żadne wody. Dla takich części wód również celem jest osiągnięcie dobrego potencjału ekologicznego. W roku 2007 dokonano wyznaczenia silnie zmienionych oraz sztucznych części wód. W zlewni Redy nie wyznaczono silnie zmienionych jednolitych części wód jezior, natomiast jako silnie zmienione zostały wyznaczone wszystkie jednolite części wód rzek w zlewni. Taką kwalifikację uzasadniono zabudową poprzeczną cieków, związaną z poborami wody na elektrownie wodne oraz stawy rybne, a także regulacjami i obwałowaniami dla potrzeb ochrony przed powodzią. Ponadto w przypadku 2 jednolitych części wód występuje zmiana biegu rzeki. Powyższe wyniki zostały uwzględnione przy sporządzaniu Planu gospodarowania wodami w 2009 roku. Jednak prowadzone prace pokazały, iż niezbędna jest weryfikacja tej klasyfikacji. Równolegle z niniejszym zadaniem prowadzone były prace związane z weryfikacją wyznaczania silnie zmienionych części wód. Podsumowanie wyznaczania silnie zmienionych jednolitych części wód rzek przedstawione zostało w tabeli poniżej. Wszystkie jednolite części wód jezior w zlewni zostały zakwalifikowane jako niezmienione. Kod SJCW Kod JCW Nazwa JCW DW1802 DW1803 PLRW Reda do Bolszewki SZCW PLRW PLRW PLRW PLRW PLRW Bolszewka do Strugi Zęblewskiej ze Strugą Zęblewską i z jez. Lewinko Bolszewka od Strugi Zęblewskiej do ujścia Gościcina z jez. Otalżyno i Wysokie Reda od Bolszewki do dopł. z polderu Rekowo Reda od dopł. z polderu Rekowo do ujścia Ostateczna kwalifikacja Przyczyna wyznaczenia SZCW zabudowa poprzeczna, zmiana biegu cieku NAT - SZCW zabudowa poprzeczna, regulacje NAT - SZCW SZCW obwałowania, zabudowa poprzeczna, regulacje obwałowania, regulacje PLRW Cedron NAT - PLRW Zagórska Struga SZCW zabudowa poprzeczna, regulacje 18

19 Odstępstwa od osiągnięcia celów środowiskowych Ramowa Dyrektywa Wodna dopuszcza, w uzasadnionych przypadkach, zastosowanie odstępstw od narzuconych celów środowiskowych. Odstępstwa mogą polegać bądź na przesunięciu terminu osiągnięcia celów środowiskowych, maksymalnie do roku 2027, bądź na ustaleniu mniej rygorystycznych celów. W omawianej zlewni mniej rygorystyczne cele zaproponowano dla jednej jednolitej części wód rzek Zagórska Struga. Uzasadniono to brakiem możliwości technicznych likwidacji części zmian morfologicznych (zmiana biegu rzeki). Przesunięcie terminu osiągnięcia celów środowiskowych zaproponowano dla prawie wszystkich pozostałych jednolitych części wód rzek, z wyjątkiem jednej (Bolszewka do Strugi Zęblewskiej ze Strugą Zęblewską i z jez. Lewinko). Jako przyczynę podano konieczność dodatkowych analiz oraz długość procesu inwestycyjnego. W przypadku jednolitych części wód jezior zastosowanie odstępstwa polegającego na przesunięciu terminu osiągnięcia celów zaproponowano tylko dla jednego jeziora Wysokie. Jako przyczynę podano, iż 6 lat jest okresem zbyt krótkim, aby mogła nastąpić poprawa stanu wód, nawet przy założeniu całkowitej eliminacji presji. W jeziorach zanieczyszczenia kumulują się, głównie w osadach dennych, które w jeziorach eutroficznych są źródłem związków biogennych oddawanych do jezior jeszcze przez bardzo wiele lat po zaprzestaniu dopływu zanieczyszczeń Znaczące oddziaływania antropogeniczne w zlewni Redy Gospodarka wodno-ściekowa Zdecydowana większość ścieków komunalnych produkowanych na obszarze zlewni jest odprowadzanych poza jej obszar. Wynika to z tego, iż ścieki z największych miejscowości odprowadzane są do oczyszczalni miasta Gdynia w Dębogórzu, a z niej do Zatoki Puckiej poza omawianą zlewnią. W zlewni odprowadzane są ścieki jedynie z 7 oczyszczalni, jednak 6 z nich odprowadza ilości ścieków nieznaczące w skali zlewni. Przedstawiono je w tabeli oraz na mapie poniżej. 19

20 Lp. Oczyszczalnia Ilość odprowadzanych ścieków Q śrd [m 3 /d] wg pozwolenia wodnoprawnego Odbiornik Rodzaj ścieków 1 Luzino 1500 Bolszewka poprzez rów komunalne 2 Gościcińska Fabryka Mebli Klose 147 Bolszewka komunalne (mieszanina ścieków przemysłowych z zakładu i bytowych z osiedla) 3 Gmina Szemud 180 Gościcina komunalne 4 Oczyszczalnia AWRSP w Pętkowicach 30 Gościcina poprzez 2,5 km rów melioracyjny komunalne 5 Jednostka Wojskowa Łużyce 7,6 Zagórska Struga poprzez ciek leśny komunalne 6 Nadleśnictwo Strzebielino m. Strzebielino 10 Kanał Młyński (Młynówka) komunalne 7 Jednostka Wojskowa Bieszkowice 17,5 Zagórska Struga poprzez rów komunalne Gościcińska Fabryka Mebli Klose jest jedynym zakładem przemysłowym w zlewni posiadającym własną oczyszczalnię. Pozostałe zakłady odprowadzają ścieki do kanalizacji. Wody podziemne w zlewni pobierane są przede wszystkim na cele komunalne. Wody powierzchniowe natomiast pobierane są głównie na cele chłodnicze i nawodnieniowe, a także na potrzeby hodowli ryb. Największe ujęcia przedstawiono na mapie oraz w tabeli. Lp. Użytkownik Wiekość poboru Qśrd [m3/d] wg pozwolenia wodnoprawnego Lokalizacja ujęcia Cele poboru pobory wód powierzchniowych 1 KLOSE Gościcińska Fabryka Mebli Sp. z o.o. 46,8 Gościcino technologiczne i p-poż 2 PZD Zarząd Pracowniczego Ogrodu Działkowego im. F.Ceynowy w Wejherowie 26,5 Wejherowo nawodnienia 3 Elektrociepłownia "WYBRZEŻE" Sp. Akcyjna w Gdańsku 0,04m 3 /s Rewa-Moście Błota chłodnicze 4 Cementownia Wejherowo 229 Wejherowo chłodnicze 5 Stefania Czaja 462 Wejherowo nawodnienia pobory wód podziemnych 1 Gmina Szemud 662 Szemud komunalne 2 Przedsiębiorstwo wodociagów i Kanalizacji w Gdyni 2000 Gościcino komunalne 20

21 Lp. 3 Użytkownik Przedsiębiorstwo wodociagów i Kanalizacji w Gdyni Wiekość poboru Qśrd [m3/d] wg pozwolenia wodnoprawnego Lokalizacja ujęcia Cele poboru 6000 Gowino komunalne 4 Gmina Luzino 1005 Luzino komunalne 5 Maciej Szur 950 Barłomino komunalne Przedsiębiorstwo Wodociagów i Kanalizacji w Gdynia Przedsiębiorstwo Wodociagów i Kanalizacji w Gdynia Przedsiębiorstwo Wodociagów i Kanalizacji w Gdynia Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp z o.o. w Gdyni Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp z o.o. w Gdyni 2640 Rumia komunalne Rumia komunalne 4680 Rumia komunalne Moście Błota komunalne 8400 Moście Błota komunalne 11 WILBO S.A. Władysławowo 750 Gdynia - Cisowa komunalne Znaczącym oddziaływaniem na jakość wód w zlewni Redy są pobory wody i zrzuty ścieków z ośrodków hodowli pstrąga. Takich zrzutów, posiadających ważne pozwolenie wodnoprawne, zidentyfikowano w zlewni 5. Przedstawiono je na mapie oraz w tabeli. Lp. Użytkownik Lokalizacja 1 Waldemar Sękowski Góra Pomorska 2 Zyta i Andrzej Kurec Gospodarstwo Rybackie A.Z. Kurec Gościcino 3 Aleksander i Marek Bartusch Hodowla Pstrąga Rumia 4 Dariusz Skiba Dąbrówka 5 Zbigniew Ignasiak Strzebielino 6 Marianna Huńko Dąbrówka Młyn 7 HODOWLA RYB Anny i Krzysztofa Kożyczkowskich, HODOWLA RYB Barbary i Józefa Okrucińskich Gościcino 8 Henryk i Małgorzata Karczewscy - Hodowla Ryb Karpiowych Słuszewo 9 Ośrodek Hodowli Pstrągów w Bolszewie Bolszewo 10 Gospodarstwo Rybackie - Hodowla Ryb łososiowatych "Reda" Grzegorz Dogwiałło, Jarosław Malinowski Reda 11 Gospodarstwo Rybackie - Hodowla Ryb łososiowatych - Tadeusz Jasik, Henryk Winowiecki Reda 21

22 Rys. 4. Gospodarka wodno ściekowa w zlewni Redy 2.9. Ogólna charakterystyka występujących w zlewni Redy problemów z punktu widzenia ochrony przed powodzią Najistotniejsze zagrożenia powodziowe w zlewni Redy to powodzie opadowe i roztopowe oraz lokalnie zatorowe. W strefie brzegowej Zatoki Puckiej występuje również zagrożenie powodzią sztormową spowodowaną spiętrzeniami wód morskich przez silne wiatry. Dodatkowy problem to gromadzenie się lub stagnowanie wody na terenach urbanizowanych, wywołane deszczami nawalnymi lub gwałtownymi roztopami dotyczy to głównie miast Reda oraz Wejherowo. Osłonę przeciwpowodziową terenów zagrożonych powodzią ze strony morza stanowią wały przeciwpowodziowe. Wały chronią również tereny wzdłuż dolnego odcinka rzeki Redy. Natomiast Reda na odcinku najbardziej zurbanizowanym od Wejherowa do Redy nie jest obwałowana. 22

23 Zagadnienia związane z gospodarką wodną, a wśród nich ochrona przeciwpowodziowa, są regulowane przez dyrektywy unijne, do wdrażania których Polska zobowiązała się traktatem akcesyjnym. Jedną z takich dyrektyw jest Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzani nim, tzw. Dyrektywa Powodziowa. Dnia 18 marca 2011 r. weszła w życie znowelizowana ustawa Prawo wodne z dnia 5 stycznia 2011 r. (Dz.U. z dnia 15 lutego 2011r. nr 32, poz. 159), która transponuje do prawa polskiego postanowienia Dyrektywy Powodziowej. Zgodnie ze znowelizowaną ustawą Prawo wodne obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią uznaje się za obszary szczególnego zagrożenia powodzią i rozumie się przez nie: - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat, - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat, - obszary między linią brzegu, a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, a także wyspy, przymuliska, o których mowa w art. 18 ustawy Prawo wodne, stanowiące działki ewidencyjne, - pas techniczny w rozumieniu art. 36 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej w administracji morskiej. Nawet przed nowelizacją ustawy Prawo wodne za realizację zadań związanych z ochroną przed powodzią odpowiedzialny był dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. W związku z powyższym w 2003 r. na zlecenie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku powstało opracowanie Studium określające granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią dla obszarów nieobwałowanych rzeki Redy i jej głównych dopływów Cedronu, Bolszewki, Gościciny. Mapy obszarów zalewowych wodą powodziową h1% (woda stuletnia), h10% (woda dziesięcioletnia), którego wykonawcą był Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział Morski w Gdyni. Opracowanie to obejmuje wyznaczenie granic obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią od wody o prawdopodobieństwie występowania (przewyższenia) 1% i 10%, m.in dla rzeki Redy oraz jej głównych dopływów: Cedronu, Bolszewki oraz Gościciny. Przedmiotowa praca obejmowała wyznaczenie rzędnych zwierciadła wody dla przepływów o prawdopodobieństwie przewyższenia 1% i 10%. W ten sposób opracowane wyniki naniesiono na podkłady map topograficznych w skali 1:10000 z naniesionymi strefami zalewu odpowiadającymi wyznaczonym rzędnym zwierciadła wody. Wyniki powyższej pracy przedstawiono na mapie. Zaprezentowano jedynie zasięg wody 1%, gdyż zasięg wody 10% nie jest dostępny w postaci warstw map numerycznych. 23

24 Rys. 5 Zasięg stref zagrożenia powodziowego rzeki Redy (1%). W roku 2008 wykonana została aktualizacja powyższego opracowania dla odcinka rzeki Redy od jeziora Orle do wodowskazu Wejherowo oraz dla rzeki Bolszewki na odcinku od wodowskazu Bolszewo do ujścia do Kanału Redy: Zasięg stref zagrożenia powodziowego dla przepływów maksymalnych o prawdopodobieństwie przewyższenia 1% i 10% na odcinku rzeki Redy od jeziora Orle do wodowskazu Wejherowo oraz rzeki Bolszewki na odcinku od wodowskazu Bolszewo do ujścia do Kanału Redy sporządzona przez Wydział Inżynierii 24

25 Lądowej i Środowiska Politechniki Gdańskiej. Praca została wykonana w związku ze zmianami warunków przepływu wód powodziowych, na zlecenie gminy Wejherowo. Zakres pracy obejmował: obliczenia hydrologiczne przepływów maksymalnych o założonych prawdopodobieństwach przekroczenia na podstawie obserwacji IMGW na wodowskazach Zamostne i Wejherowo na rzece Redzie oraz Bolszewo na rzece Bolszewce; identyfikację hydraulicznych parametrów koryta poszczególnych cieków na podstawie własnych pomiarów hydrometrycznych wykonanych w terenie; obliczenia hydrauliczne układu zwierciadła wody dla określonych przepływów maksymalnych z uwzględnieniem istniejącej zabudowy hydrotechnicznej; określenie granic stref zagrożenia powodziowego dla Q1% i Q10% wraz z naniesieniem ich na mapę w skali 1: Nie są dostępne warstwy map numerycznych stref zagrożenia powodziowego z tego opracowania. Mapa w formacie pdf dostępna jest na stronie internetowej RZGW Gdańsk. Na mocy art. 88c ust. 1 znowelizowanej ustawy Prawo wodne Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej jest odpowiedzialny za przygotowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego (WORP), która jest pierwszym z czterech dokumentów planistycznych wymaganych Dyrektywą Powodziową. Celem WORP jest wskazanie obszarów, na których istnieje znaczące ryzyko powodzi lub jest prawdopodobne wystąpienie znaczącego ryzyka powodzi. Dnia 21 grudnia 2011 r. Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej zatwierdził wstępną ocenę ryzyka powodziowego, która została wykonana przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej PIB - Centra Modelowania Powodziowego w Gdyni, w Krakowie, w Poznaniu, we Wrocławiu, w konsorcjum z Krajowym Zarządem Gospodarki Wodnej, a opracowana została w ramach projektu Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami (ISOK) finansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Wynikiem przedmiotowego opracowania są zestawienia oraz mapy przedstawiające znaczące powodzie historyczne, powodzie prawdopodobne oraz obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi. 25

26 Znaczące powodzie historyczne mapa obrazująca zasięg oraz zestawienie tabelaryczne przedstawiające ocenę znaczących negatywnych skutków powodzi, które wystąpiły w przeszłości. Zamieszczona poniżej mapa przedstawia zasięg powodzi historycznych w zlewni Redy. Rys. 6 Zasięg znaczących powodzi historycznych w zlewni Redy (1%). 26

27 Powodzie prawdopodobne mapa obrazująca obszary dla których wystąpienie powodzi jest prawdopodobne oraz zestawienie potencjalnych negatywnych skutków tych powodzi. Zamieszczona poniżej mapa przedstawia zasięg powodzi prawdopodobnych w zlewni Redy. Rys. 7 Zasięg powodzi prawdopodobnych w zlewni Redy (1%). 27

28 Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi mapa obrazująca obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi wraz z zestawieniem rzek wskazanych do opracowania map zagrożenia powodziowego (MZP) i map ryzyka powodziowego (MRP). Zamieszczona poniżej mapa przedstawia zasięg tych obszarów w zlewni Redy. Rys. 8 Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w zlewni Redy (1%). 28

29 3. Metodyka wykonania bilansowania zasobów wodnych w zlewni Redy 3.1. Wstęp Głównym celem sporządzenia bilansu wodnogospodarczego w zlewni Redy, jest zobrazowanie sposobu i poziomu wykorzystania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych w analizowanej zlewni oraz możliwości dalszego dysponowania tymi zasobami w miarę potrzeb, z uwzględnieniem konieczności zapewnienia równowagi ekologicznej wód i ekosystemów od wód zależnych. Przy przygotowywaniu założeń metodycznych, zgodnie z zaleceniem Zamawiającego, oparto się na materiałach będących zapisami dotychczas opracowanych metodyk bilansowania zasobów wodnych w Polsce, tj.: Metodyka opracowywania warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz warunków korzystania z wód zlewni, Pro-Woda Warszawa, 2008; Metodyka jednolitych bilansów wodnogospodarczych, Hydroprojekt Warszawa, pomocniczo Założenia ogólne Opracowany w ramach projektu bilans wodnogospodarczy dla zlewni Redy zostanie zrealizowany z użyciem danych udostępnionych Wykonawcy przez Zamawiającego, tj.: danych o przepływach dla wód powierzchniowych oraz danych o zasobach wód podziemnych określonych w dokumentacji hydrogeologicznej zasobów wód podziemnych ( Dokumentacja zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych zlewni Redy, Zagórskiej Strugi i Piaśnicy oraz rzek Przymorza od Karwianki do Chylonki, Polgeol 2004). Potrzeby wodne użytkowników wód zarówno powierzchniowych i podziemnych zostaną określone na podstawie danych zawartych w pozwoleniach wodnoprawnych (pobory i zrzuty), wiedzy własnej Wykonawcy oraz innych danych przekazanych przez Zamawiającego. Dodatkowo dla bilansu perspektywicznego, przewidywane potrzeby wodne użytkowników zostaną oszacowane na podstawie informacji pozyskanych od gmin oraz ZMiUW. Potrzeby wodne dla zapewnienia równowagi ekologicznej wód, określone są poprzez przepływy nienaruszalne. Bilans wodnogospodarczy zlewni Redy zostanie przeprowadzony z zastosowaniem modelu matematycznego odzwierciedlającego obszarową strukturę systemu wodnogospodarczego analizowanej zlewni, tj. układ sieci rzecznej, lokalizację użytkowania wód (pobory wody i zrzuty ścieków). Zakłada się, że obszarowa struktura systemu wodnogospodarczego odzwierciedlona zostanie poprzez warstwy tematyczne. Wykorzystanie funkcjonalności GIS pozwala użytkownikowi na tworzenie dowolnych kompozycji mapowych na podstawie wszystkich dostępnych warstw informacyjnych. 29

30 Model będzie umożliwiał prowadzenie wariantowych symulacji gospodarowania wodą w zlewni z uwzględnieniem proponowanej hierarchii użytkowania zasobów wodnych: zachowanie przepływów nienaruszalnych; zaopatrzenie w wodę ludności; zaopatrzenie w wodę na pozostałe cele. Główne założenia dla przeprowadzenia bilansowania ilościowego zasobów wodnych Redy: 1. Bilans wodnogospodarczy zostanie opracowany dla trzech wariantów: - bilans przy założeniu braku bądź minimalnego użytkowania wód, czyli z zastosowaniem tzw. naturalizacji przepływów, - bilans aktualny odwzorowujący bieżące warunki gospodarowania wodą - jako rok bazowy przyjęto 2011 rok, - bilans perspektywiczny dla stanu prognozowanego użytkowania określonego na podstawie informacji pozyskanych od gmin oraz ZMiUW. 2. Bilansowanie zasobów wodnych będzie odbywać się w sposób dynamiczny, z krokiem czasowym równym 1 dekadzie (10 dni). 3. W przekrojach bilansowych zasoby wodne będą charakteryzowane poprzez wskazanie: - wartości przepływów gwarantowanych, o gwarancji występowania wraz z wyższymi równej 90% (Qgw,90%), 95% (Qgw,95%), 98% (Qgw,98%) oraz 100%(Qgw,100%), - wartości przepływów nienaruszalnych (QN), - wartości przepływów średnich dekadowych oraz średnich rocznych. 4. Dla obliczenia wartości przepływów nienaruszalnych (QN) zastosowana zostanie jedna z metod analitycznych wybrana poprzez wyłonienie najbardziej adekwatnej dla analizowanej zlewni. 5. Prezentacją graficzną wariantowych analiz bilansowych będą mapy przedstawiające sieć rzeczną w zlewni Redy wraz z lokalizacją przekroi bilansowych, przedstawiające wartości wyników bilansowania zasobów dla przekroi bilansowych, bądź odcinków cieków. 30

31 6. Bilans wodnogospodarczy będzie uwzględniał użytkowanie wód w zlewni Redy wg wartości średnich wpisanych do wydanych decyzji administracyjnych (pozwoleń wodnoprawnych). Wartości użytkowania zasobów wodnych wg pozwoleń wodnoprawnych w większości przypadków przekraczają wartości rzeczywistego korzystania, dlatego przyjęto wartości średnie, jako relatywnie zbliżone do poziomu rzeczywistego użytkowania wód. Mogą wystąpić przypadki określenia w pozwoleniu wodnoprawnym wyłącznie wartości maksymalnych użytkowania wód, które w takiej sytuacji zostaną uwzględnione w bilansie wodnogospodarczym. 7. Zakłada się, że bilans perspektywiczny zostanie wykonany na podstawie danych pozyskanych przez Wykonawcę z gmin oraz ZMiUW, poprzez skierowanie zapytań o planowane zmiany w zakresie użytkowania zasobów wodnych (pobory i zrzuty), bądź o realizację nowych inwestycji, np. budowa ujęcia wody, oczyszczalni ścieków, zbiornika wodnego, itp. Dodatkowo przeanalizowane zostaną zamierzenia uwzględnione w Aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych z 2010 r. oraz w Programie wyposażenia aglomeracji poniżej 2000 RLM w oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacji zbiorczej, w zakresie planowanych inwestycji, tj. budowy nowych oraz rozbudowy istniejących oczyszczalni, co będzie miało wpływ na zmianę stopnia użytkowania zasobów wodnych w kolejnych latach. 8. Na podstawie bilansu nastąpi określenie wielkości gwarantowanych zasobów dyspozycyjnych zwrotnych (ZDZgw,p%) i bezzwrotnych (ZDBgw,p%), nazywanych również rezerwami. Zasoby dyspozycyjne zwrotne i bezzwrotne zostaną określone dla gwarancji występowania: 90%, 95%, 98% oraz 100%, jednakże model będzie umożliwiał dokonanie obliczeń dla dowolnie wybranej gwarancji z przedziału 0 100%. 9. Zasoby dyspozycyjne zwrotne i bezzwrotne wyrażone zostaną także w postaci odpływów jednostkowych przypadających na jeden kilometr kwadratowy zlewni (l/s*km 2 ). 10. W ramach bilansowania zostanie uwzględnione wzajemne oddziaływanie zasobów wód powierzchniowych i podziemnych. W tym celu zostaną uwzględnione dane o zasobach wód podziemnych dostępnych do zagospodarowania w zlewni Redy, opracowane w ramach dokumentowania zasobów odnawialnych i dyspozycyjnych przedmiotowej zlewni i przedstawione w udostępnionej dokumentacji hydrogeologicznej. 11. Uwzględnienie funkcjonowania w zlewni użytkowników wykazujących się sezonowością korzystania z wód, zostanie przeprowadzone poprzez rozpatrzenie sposobu tego użytkowania, tj.: Stawy karpiowe zostanie uwzględniona zmienność sposobu użytkowania zasobów wód w poszczególnych miesiącach wg informacji z pozwolenia 31

32 wodnoprawnego. W przypadku braku szczegółowych informacji w pozwoleniu, przyjęte zostaną dane literaturowe o sposobie gospodarowania wodami dla stawów karpiowych w poszczególnych miesiącach roku; Stawy pstrągowe z uwagi na przepływowy charakter stawów, przyjmuje się, że nie wpływają one w sposób istotny na zmiany zasobów wód (pobór i zrzut wody w niedalekiej odległości), dlatego nie będą uwzględniane w bilansie. W przypadku ew. przerzutów wody między zlewniami oraz gdy zrzut wód ze stawu znajduje się w znacznej odległości od miejsca poboru dany użytkownik zostanie uwzględniony w bilansie; Małe elektrownie wodne z uwagi na przepływowy charakter użytkowania wód, przyjmuje się, że nie wpływają one w sposób istotny na zmiany zasobów wód, dlatego nie będą uwzględniane w bilansie. Wyjątek stanowią obiekty elektrowni na kanałach derywacyjnych, które będą uwzględniane w bilansie z uwagi na wpływ na przepływ w cieku; Nawodnienia rolnicze - zostanie uwzględniona zmienność sposobu użytkowania zasobów wód w poszczególnych miesiącach wg informacji z pozwolenia wodnoprawnego. 12. Zgodnie z założeniami do sposobu realizacji projektu, w ramach analiz bilansowych nie będzie uwzględniane użytkowanie zasobów przez stawy rybne karpiowe i nawadnianie kompleksów użytków rolnych z wykorzystaniem modeli umożliwiających określanie na bieżąco ich potrzeb wodnych w zależności od warunków meteorologicznych danej dekady oraz stopnia realizacji zaopatrzenia w wodę w poprzednich dekadach Wyznaczanie przekroi bilansowych Jednym z głównych elementów prac zmierzających do opracowania modelu bilansowania zasobów wodnych, a w konsekwencji określenia zasobów wodnych, jest wskazanie lokalizacji przekroi bilansowych na analizowanej sieci rzecznej. Metodyka wyznaczania przekroi bilansowych została opracowana w oparciu o wcześniejsze metodyki dot. bilansowania zasobów wodnych zlewni: Metodyka opracowywania warunków korzystania z wód regionu wodnego i warunków korzystania wód zlewni, Pro-Woda Warszawa 2008; Metodyka jednolitych bilansów wodnogospodarczych, Hydroprojekt Warszawa, Powyższe opracowania określają zbieżne sposoby wyznaczania przekroi bilansowych. Zestawienie najważniejszych kryteriów ich wyznaczania przedstawia poniższa tabela. 32

33 Kryteria wyznaczania przekroi bilansowych wg dotychczasowych metodyk (dla sporządzenia bilansu ilościowego). Metodyka jednolitych bilansów wodnogospodarczych, Hydroprojekt Warszawa (1992) na recypientach powyżej ujść znaczących dopływów powyżej ujścia do rzeki wyższego rzędu w miejscach znaczących poborów i zrzutów wód w miejscach usytuowania obiektów hydrotechnicznych kształtujących reżim przepływów (zbiorniki, przerzuty) na granicach państwa, jednostek administracyjnych i obszarów Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej - - Metodyka opracowywania warunków korzystania z wód regionu wodnego i wód zlewni, Pro-Woda (2008) na recypientach powyżej ujść znaczących dopływów powyżej ujścia do rzeki wyższego rzędu w miejscach znaczących poborów i zrzutów wód w miejscach usytuowania obiektów hydrotechnicznych kształtujących reżim przepływów (zbiorniki, przerzuty) na granicach państwa, jednostek administracyjnych i obszarów Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej przekroje zamykające scalone części wód powierzchniowych przekroje wodowskazowe i monitoringowe Metodyka Pro-Wody opracowana w 2008 roku bazuje na założeniach przyjętych przez Hydroprojekt Warszawa w roku Metodyka ta poszerza zakres kryteriów wyznaczania przekroi bilansowych o zamknięcia zlewni scalonych części wód (co ze względu na datę wydania Metodyka Hydroprojektu Warszawa nie przewiduje) oraz przekroi wodowskazowych i monitoringowych. Do analiz prowadzonych w ramach niniejszego projektu, w celu wyznaczenia przekroi bilansowych, przewiduje się wykorzystać następujące dane: Lokalizacja stacji wodowskazowych (z których pochodzą ciągi przepływów, spełniające warunki ciągłości, synchroniczności oraz jednorodności statystycznej), Lokalizacja punktów monitoringowych jakości wód powierzchniowych, Lokalizacja ujść dopływów stanowiących jednolite części wód powierzchniowych (JCWP) na ciekach głównych, 33

34 Powyżej ujścia dopływu (JCWP) do cieku głównego (bilansowanie dopływów (JCWP) do cieków przyjętych jako główne, odbywać będzie się w przekroju ujściowym do cieku głównego), Lokalizacja wszystkich poborów wody oraz zrzutów ścieków (dla celów komunalnych, przemysłowych, rolniczych, innych istotnych, których obecność powoduje zmiany hydrologiczne na dłuższych odcinkach cieków, np. nie uwzględnia się użytkowania zasobów wodnych dla małych elektrowni wodnych bez doprowadzalników), Granice SCWP na ciekach głównych- przekroje stanowiące granice scalonych jednolitych części wód powierzchniowych na ciekach, na których zlokalizowane są wodowskazy, z których dane o przepływach średnich dekadowych z wielolecia stanowią informację wejściową dla przeprowadzenia bilansowania zasobów wodnych w zlewni, Przekroje ujściowe na ciekach do i z jeziora, Przekrój zamykający obszar o udokumentowanych zasobach dyspozycyjnych wód podziemnych Obliczenia hydrologiczne dla wód powierzchniowych W ramach opracowywanego dynamicznego bilansu wodnogospodarczego podstawą do określenia warunków korzystania z wód jest ocena zasobów wodnych. W przypadku niniejszego projektu, podstawą opracowania bilansu zasobów będą ciągi przepływów średnich dekadowych z wielolecia, zanotowane w przekrojach wodowskazowych. Warunkiem poprawności obliczeń jest by dane hydrologiczne: spełniały warunek ciągłości i synchroniczności, spełniały warunek jednorodności statystycznej, odzwierciedlały stan zasobów wodnych wolny od wpływu obiektów hydrotechnicznych i użytkowań (punktowych i obszarowych). W obliczeniach bilansowych uwzględnia się użytkowanie wód takie jak: Pobory wód powierzchniowych, Pobory wód podziemnych, Zrzuty ścieków Ustalenie wielolecia dla obliczeń Dla zlewni rzeki Redy przyjęto, że danymi do analizy będą dane z wielolecia W przypadku gdy na początku lub na końcu ciągu danych występują braki, zastosowana zostanie procedura jego wydłużania (metody analogii hydrologicznej - Byczkowski 1979 i metoda jawnego wydłużania ciągów - Ozga-Zielińska, Brzeziński 1994). W przypadku obecności na cieku co najmniej dwóch wodowskazów celem wydłużenia ciągu na jednym z 34