Seria: Polska wieś w Europie Przemysł owocowo warzywny Bożena Nosecka Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej

Transkrypt

1 PRZETWÓRSTWO OWOCOWO WARZYWNE INFORMACJA DLA PRZETWÓRCÓW Bożena Nosecka 1. Ogólna ocena branży Produkcja sprzedana przemysłu owocowo-warzywnego stanowi ok. 10% łącznej wartości sprzedaży przemysłu spożywczego. Zatrudnienie (w zakładach zatrudniających powyżej 9 pracowników) wynosi ok. 80 tys. osób (8% zatrudnienia w całym przemyśle spożywczym). Łączna produkcja przetworów owocowych i warzywnych przekraczała na początku bieżącej dekady 2,5 mln ton, wobec 1 mln ton w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych. W strukturze produkcji (z udziałem ok. 40%) dominują obecnie soki pitne i napoje. W latach średni udział mrożonek owocowych wyniósł 15%, a warzyw mrożonych 13%. Koncentraty soków owocowych (w tym głównie zagęszczony sok jabłkowy) stanowiły 10% produkcji. Udział żadnego z pozostałych przetworów (dżemów, marynat, konserw, przetworów pomidorowych) nie przekracza 5%. Produkcja przetworów owocowych i warzywnych w Polsce stanowi 5-7% produkcji w UE-25, przy czym wskaźniki te są niższe w produkcji przetworów o wyższym stopniu przetworzenia. Polska jest największym w UE producentem zagęszczonych soków owocowych (w tym przede wszystkim koncentratu soku jabłkowego) oraz mrożonych owoców. Udział Polski w unijnej produkcji warzyw mrożonych wynosi 15-20%, a większymi od nas producentami tych przetworów są jedynie: Belgia i Hiszpania. Przetwórstwem owoców i warzyw w kraju zajmuje się ok. 1 tys. jednostek, z czego ok. 70% stanowią firmy mikro zatrudniające od 1 do 9 osób, a 20% to zakłady małe zatrudniające od 10 do 49 osób. Pozostałe 10% to firmy średnie i duże o zatrudnieniu powyżej 50 osób. Udział firm średnich i dużych w produkcji większości przetworów przekracza jednak znacznie 50%, a 1

2 największa jest koncentracja w produkcji soków pitnych i napojów, dżemów i marmolad oraz konserw warzywnych. Znaczne jest natomiast rozproszenie w przetwórstwie kapusty i ogórków oraz w produkcji warzywnych suszy. Udział kapitału zagranicznego w branży przetwórstwa owoców i warzyw przekracza 60%. Potencjał ekonomiczny przeciętnej firmy przetwórczej w Polsce jest mniejszy niż w większości krajów UE-15. Jednakże skala produkcji i wydajność pracy w grupie liderów sektora nie odbiegają od notowanych w przodujących firmach w UE. Dopływ kapitału inwestorów strategicznych (głównie zagranicznych) decyduje o tym, że poziom technologiczny w większości zakładów (średnich i dużych) nie odbiega od notowanego w krajach Europy Zachodniej. Równocześnie oferta krajowych zakładów przetwórczych zbliżona jest pod względem jakości i różnorodności do podaży firm zachodnioeuropejskich. Model przetwórstwa w Polsce jest już bardzo zbliżony do istniejącego w UE-15, tzn. w poszczególnych branżach funkcjonuje kilka wiodących jednostek i wiele zakładów przeznaczających swoje produkty przede wszystkim na zaopatrzenie rynków lokalnych. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw przemysłu owocowo-warzywnego bardzo zła w latach , od początku bieżącej dekady systematycznie się poprawia. Obecnie branża osiąga zyski na wszystkich poziomach rachunku i ma zadawalającą płynność finansową. Najmniejszym ryzykiem inwestowania (według Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową) obciążony jest sektor soków i napojów owocowych i warzywnych. Dużo większe jest ryzyko inwestowania w tradycyjnych kierunkach przetwórstwa owoców i warzyw. 2

3 Tabela 1. Wyniki finansowe przemysłu owocowo-warzywnego Wyszczególnienie I-VI 2003 I-VI 2004 Rentowność brutto w % -0,02-1,24-4,30 0,51 2,47 2,09 3,22 2,77 Rentowność netto w % -0,95-1,74-4,76-0,58 1,51 1,17 2,15 1,96 Nadwyżka operacyjna w % przychodów netto Akumulacja kapitału w % przychodów netto 7,37 5,97 3,30 9,77 9,10 8,62 9,87 9,31 1,97 1,14-1,83 3,39 4,70 4,28 5,34 5,87 Współczynnik płynności 1,16 1,10 1,12 1,11 1,17 1,23 1,28 1,31 Stopa inwestowania 1,92 1,77 1,37 0,97 1,08 1,52 1,60 2,03 Źródło: I. Szczepaniak w: Przetwórstwo Rynek Owoców i Warzyw stan i perspektywy nr 25, listopad 2004 r. IERiGŻ Niższe, niż w UE są w Polsce ceny zbytu większości przetworów. Dotyczy to przede wszystkim produktów o niższym stopniu przetworzenia (soków zagęszczonych i mrożonek). W Polsce wyższe są jedynie, w porównaniu z południowymi krajami Wspólnoty ceny zbytu przetworów pomidorowych. Spożycie przetworów owocowych i warzywnych jest w Polsce o połowę niższe w stosunku do średniej w UE-15. Różnica ta największa jest w konsumpcji przetworów pomidorowych, mrożonych warzyw oraz konserw warzywnych i dżemów. Zbliżone do średniego w UE-15 jest spożycie soków i napojów owocowych i warzywnych, choć stanowi ono 50% poziomu w Niemczech i Austrii. 3

4 2. Ogólna informacja o rynku przetworów owocowych i warzywnych w Polsce wraz z jego organizacją Produkcja większości przetworów owocowych i warzywnych wykazuje dynamiczną tendencję wzrostową. Dotyczy to przede wszystkim soków pitnych i napojów, soków zagęszczonych, konserw i marynat warzywnych, mrożonek owocowych i warzywnych oraz przetworów pomidorowych wtórnego przetwórstwa (w tym głównie keczupu). Systematycznie zmniejsza się produkcja kompotów, a stabilna jest produkcja koncentratu pomidorowego (z uwagi na konkurencję cenową koncentratu importowanego). W 2004 r. łączna produkcja przetworów owocowych i warzywnych szacowana na 3 mln ton, była o 0,2 mln ton wyższa niż w roku poprzednim. Zwiększyła się produkcja wszystkich grup przetworów. Nie zwiększyła się jedynie produkcja zagęszczonego soku jabłkowego. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych ceny detaliczne i ceny zbytu większości przetworzonych owoców i warzyw wzrastały średniorocznie o ok. 20%, a tempo ich wzrostu było wyższe od wskaźnika inflacji. W latach ceny wielu produktów były niższe niż w latach poprzednich. Wynikało to ze spowolnienia wzrostu zapotrzebowania na rynku krajowym i rosnącej konkurencji na rynku podmiotów przetwórczych. Ceny eksportowe zagęszczonych soków owocowych i mrożonek (udział eksportu w produkcji tych przetworów przekracza 70%) wahają się znacząco w poszczególnych latach, co wynika z wahań podaży surowca w Polsce i zmienności zapotrzebowania na rynkach zbytu. Rynek przetworów owocowych i warzywnych w Polsce charakteryzuje się wyraźną przewaga podaży nad popytem, spowolnieniem wzrostu cen, a równocześnie rosnącym udziałem eksportu z zagospodarowaniu wytwarzanych produktów w tym także produktów o wyższym stopniu przetworzenia. 4

5 Tabela 2. Produkcja przetworów owocowych i warzywnych w Polsce (w tys. ton) Wyszczególnienie szacunek Przetwory owocowe 1266,8 1614,2 1642,7 1878,8 2000,0 Przetwory warzywne 619,7 870,2 892,0 959,6 1005,0 w tym: Soki zagęszczone 135,7 194,6 199,7 246,5 255,0 Marmolady, powidła, dżemy 65,3 81,2 83,8 94,2 95,0 Mrożone owocowe 266,4 292,2 299,7 309,6 380,0 Soki pitne i napoje 616,6 871,9 889,4 1052,0 1100,0 Konserwy i marynaty warzywne 127,6 194,6 204,2 208,7 210,0 Susze warzywne 14,9 22,3 26,6 27,7 30,0 Koncentrat pomidorowy 30,3 24,0 30,0 35,0 32,0 Mrożone warzywa 242,4 309,7 299,1 371,1 410,0 Keczup 52,3 65,3 52,2 55,5 60,0 Soki pitne warzywne 117,5 194,8 215,3 208,1 210,0 Źródło: Na podstawie danych GUS. Z uwagi na duże rozproszenie podaży, zakupu surowców dla zakładów (głównie owoców) dokonują w ponad 50% pośrednicy głównie firmy prywatne pracujące na zlecenie jednostek przetwórczych. W ramach umów kontraktacyjnych dostarczane jest do zakładów przetwórczych ok % skupowanych owoców i ponad 70% warzyw. Wzrost roli kontraktacji w przetwórstwie owoców zależał będzie od tempa tworzenia grup i organizacji producentów. Zakłady przetwórcze sprzedają swoje produkty na rynku krajowym w ok. 30% poprzez małe prywatne hurtownie, których liczba oceniana jest na ok. 3-3,5 tys. jednostek. Zwiększa się jednak koncentracja podaży na rynku hurtowym, a duże hurtownie stanowią źródło zakupu dla hurtowni małych. W dużych firmach rozwinięta jest sieć własnych hurtowni. Pozostała sprzedaż realizowana jest bezpośrednio 5

6 do sklepów detalicznych, przy czym udział supermarketów wynosi tu ponad 30%. Udział sklepów dyskontowych w łącznej sprzedaży w sieci detalicznej wynosi średnio we wszystkich grupach produktów ok. 15%. Poprzez średnie i małe sklepy wielobranżowe, a także spożywcze realizowane jest ok. 55% sprzedaży przetworów owocowych i warzywnych, jak też ok. 45% soków. Systematycznie obniża się udział małych i średnich sklepów na rzecz sieci handlowych. Oznacza to rosnące uzależnienie przetwórców od wyznaczających reguły gry rynkowej super i hipermarketów. W dużych sieciach handlowych produkty wytwarzane są coraz częściej pod marką tych sieci. W sprzedaży soków udział własnych marek sieci handlowych sięga 10%, a w sprzedaży pozostałych przetworów przekracza 5%. W Polsce nie było przed integracją (w ramach środków budżetowych) specjalnych form wsparcia dla zakładów przetwórstwa owocowo-warzywnego. Podobnie jak inne zakłady przetwórcze korzystać one mogły z dopłat do oprocentowania kredytów inwestycyjnych oraz gwarancji i poręczeń w ich spłacie. Ponadto dla zakładów tych (podobnie jak innych zakładów przetwórczych) dostępne były dopłaty do oprocentowania kredytów skupowych. W ramach pomocy przedakcesyjnej zakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego korzystać mogły ze wsparcia w ramach Programu SAPARD. 3. Produkcja i rynek przetworzonych owoców i warzyw w pozostałych krajach UE Łączną produkcję przetworzonych owoców i warzyw w UE-15 (produkty gotowe, mrożonki, susze i koncentraty soków owocowych) ocenia się na mln ton. W ostatnich kilkunastu latach produkcja większości przetworów we Wspólnocie nie wykazywała tendencji wzrostowych, a wynika to z dużego nasycenia rynku tymi produktami w krajach członkowskich. Na początku obecnej dekady wyższa niż na początku lat dziewięćdziesiątych była produkcja soków i napojów pitnych, przetworów pomidorowych o wyższym stopniu przetworzenia oraz mrożonych warzyw. W strukturze produkcji dominują, z ok. 50% udziałem, soki pitne i napoje. Konserwy 6

7 owocowe i warzywne stanowią 15-20% produkcji. Podobny (ok. 15%) jest udział w produkcji przetworów pomidorowych (bez soków, mrożonek i suszy). Udział mrożonych warzyw oscyluje wokół 5-7%. Udział poszczególnych pozostałych grup produktów (mrożonych owoców, suszy owocowych i warzywnych, koncentratów soków owocowych) nie przekracza 2-3%. W UE-15 surowce do przetwórstwa pozyskiwane są głównie w ramach umów kontraktacyjnych (zwłaszcza dotyczy to warzyw), a sprzedaż produktów gotowych realizowana jest przez potężne firmy hurtowe lub bezpośrednio do sieci super i hipermarketów. Ocenia się, że łączna produkcja przetworów owocowych i warzywnych we wszystkich krajach nowych członkach Wspólnoty jest zbliżona do notowanej w Polsce i wynosi 2-3 mln ton. Podobnie jak w Polsce, w nowych krajach członkowskich w produkcji dominują soki i napoje pitne. Produkty objęte wsparciem we Wspólnocie (głównie przetwory pomidorowe) liczą się jedynie w produkcji Węgier. W 2004 r. w krajach rozszerzonej Wspólnoty zwiększyła się produkcja koncentratów soków owocowych (głównie jabłkowego i winogronowego), a także: puszkowanych brzoskwiń, moreli i owoców cytrusowych oraz owoców mrożonych, przetworów pomidorowych, przetworów z kukurydzy, a także warzyw mrożonych. Wzrost produkcji większości przetworów oznaczał obniżenie cen przetworów na rynku rozszerzonej Wspólnoty. 4. Wspólna organizacja rynku przetworów owocowo-warzywnych i inne regulacje dotyczące przetwórstwa W UE wsparciem w zakresie przetworzonych owoców i warzyw objęte są: suszone winogrona, suszone figi, suszone śliwki odmiany d Ente, przetwory z owoców cytrusowych, gruszki i brzoskwinie w syropie lub soku naturalnym, a także przetwory pomidorowe (koncentrat 7

8 pomidorowy, przetwory w puszkach, soki, mrożonki, przeciery, susze). Łączny udział tych produktów w unijnej produkcji przetworów owocowych i warzywnych wynosi ok. 15%. Spośród przetworów objętych wsparciem we Wspólnocie, w Polsce liczą się jedynie przetwory z pomidorów (w tym głównie pomidorowy koncentrat). Wsparcie to polega na dopłatach do pomidorów przeznaczonych do produkcji tych przetworów. Dopłaty kierowane są do uznanych organizacji i grup producentów, a warunkiem ich uzyskania jest zawarcie umowy kontraktacyjnej z zakładami przetwórczymi. Dopłaty realizowane są w ramach kwoty surowca ustalonej dla poszczególnych krajów członkowskich. W Polsce kwota ta wynosi 194,6 tys. ton, a dopłata, tak jak w innych krajach członkowskich 34,5 euro/tonę przetworzonych pomidorów. Zakłady przetwórcze nie uzyskują zatem pomocy finansowej, a korzyścią jest dla nich możliwość oferowania niższych cen skupu dostawcom surowca a przez to wzrost konkurencyjności przetworów z tych warzyw. Zakłady, które chcą uczestniczyć w systemie pomocy muszą być, zgodnie z prawodawstwem unijnym, zatwierdzone przez wyznaczone instytucje krajów członkowskich. Warunki zatwierdzenia (i wpisu do rejestru) ustalane są przez poszczególne kraje. Produkty objęte wsparciem spełniać muszą ściśle określone i ustalone w Rozporządzeniach Komisji wymogi jakościowe (w przypadku przetworów pomidorowych dotyczą one w szczególności: zawartości wody, dopuszczalnych przypraw, poziomu zanieczyszczeń, zawartości soli, cukru, poziomu kwasowości). Obowiązek przestrzegania tych norm spoczywa na zakładach przetwórczych. W krajach członkowskich kontrolą przestrzegania ustalonych dla produktów objętych wsparciem, wymogów jakościowych zajmują się instytucje wyznaczone przez poszczególne kraje członkowskie. Instytucje te z reguły dysponują własnymi laboratoriami a kontrola jakości dokonywana jest na podstawie próbek produktów wytwarzanych w uczestniczących w systemie wsparcia zakładach przetwórczych. Obowiązkiem zakładów przetwórczych jest też przestrzeganie przyjętych prawodawstwem unijnym zasad przyjmowania surowca do przetwórstwa (odrzucanie partii lub ich części dotkniętych ściśle określonymi i ustalonymi w procentach wadami). Wady surowca i dopuszczalny ich udział w partii surowca określone są prawodawstwem unijnym. Jednakże szczegółowe procedury odbioru surowca określane są przez instytucje wyznaczone do zarządzania i monitorowania systemu wsparcia. Zakłady przetwórcze uczestniczące w systemie muszą także przesyłać w ściśle określonych terminach do wyznaczonych instytucji informacje dotyczące ilości przetworzonego surowca i wytworzonych produktów oraz stanu zapasów wyrobów gotowych, a 8

9 także muszą prowadzić rejestry skupu i przetwórstwa (rejestracja codziennego przepływu surowców i produktów przetworzonych). Zakłady, które nie przetworzą dostarczonego im w ramach umów kontraktacyjnych surowca lub też nie przestrzegają wymogów jakościowych ustalonych dla produktów gotowych objętych wsparciem, utracić mogą status jednostek zatwierdzonych do uczestniczenia w systemie pomocy. Większość zakładów w Polsce włączyła się do systemu wspomagania w przetwórstwie pomidorów, a przyznany Polsce ilościowy próg wsparcia wykorzystany był w sezonie 2004/05 w ok. 80%. Zakłady okazywały pomoc producentom pomidorów w tworzeniu grup i organizacji dostarczających te warzywa do przetwórstwa. Zakłady i firmy zajmujące się przetwórstwem pozostałych owoców i warzyw (ani też dostawcy surowca do przetwórstwa) nie uzyskują wsparcia z Funduszu Gwarancji. Natomiast zakłady przetwórstwa owoców i warzyw (podobnie jak inne zakłady przemysłu spożywczego) korzystać mogą ze wsparcia z unijnych funduszy strukturalnych udzielanego w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego działanie 1.5. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych. Maksymalny poziom pomocy może wynieść do 50% kwalifikowanych kosztów inwestycji, jednak nie więcej niż 20 mln zł na jeden podmiot w okresie trwania Programu, tj. w latach Wielkość pomocy na realizację jednego projektu inwestycyjnego nie może być niższa niż 100 tys. zł. Inwestycje podlegające wsparciu służyć mają: poprawie warunków sanitarno-higienicznych, rynkowemu ukierunkowaniu produkcji, tworzeniu nowych i racjonalizacji istniejących kanałów zbytu, poprawie jakości produktów, zmniejszeniu negatywnego wpływu na środowisko, wprowadzaniu nowych i modernizacji istniejących technologii produkcji. W przetwórstwie owocowo-warzywnym szczególnie istotna jest możliwość uzyskania wsparcia na: wdrożenie nowych technologii produkcji (pod kątem rozszerzenia asortymentu produktów i obniżenia kosztów produkcji), dostosowanie produkcji do unijnych wymogów jakościowych i sanitarno-higienicznych i poprawę jakości surowców (zakup specjalistycznych środków transportu owoców i warzyw do przetwórstwa). W sektorze przetwórstwa owoców i warzyw dopuszcza się wspieranie zakładów, w których przetwarzane są surowce z krajów trzecich, pod warunkiem, że udział tych surowców nie przekracza 30% przetwarzanych produktów (w ujęciu wartościowym). Kwota pomocy jest jednak w tym przypadku mniejsza o zadeklarowany udział surowców zakupionych poza UE-25. Zakłady starające się o wsparcie powinny wykazywać żywotność ekonomiczną (ocenianą na podstawie danych ekonomicznych) oraz spełniać minimalne standardy sanitarne i dotyczące ochrony środowiska. Pomoc zostanie zrealizowana, gdy po zakończeniu 9

10 inwestycji i w ciągu następnych pięciu lat zakłady pozyskiwać będą 50% przetwarzanego surowca na podstawie umów zawieranych z producentami rolnymi. Po akcesji utrzymane zostały (finansowane ze środków krajowych) dopłaty do oprocentowania kredytów inwestycyjnych (w okresie pierwszych trzech lat po akcesji). Natomiast dopłaty do oprocentowania kredytów na skup produktów rolnych realizowane były jedynie do końca 2004 r. Obowiązkiem wszystkich zakładów przetwórczych, w tym także zajmujących się przetwórstwem owoców i warzyw, jest przestrzeganie wspólnych dla UE zasad ochrony środowiska, bezpieczeństwa zdrowotnego żywności i higieny produkcji. Wszystkie te wymogi określone są w UE Prawem Żywnościowym i szeregiem obligatoryjnych rozporządzeń i dyrektyw. Ponadto konieczne jest przestrzeganie unijnych wymogów jakości handlowej niektórych przetworów. Wymogi te dotyczą: soków i napojów pitnych, dżemów, konfitur, galaretek, marmolad i powideł śliwkowych. Wszystkie zakłady sektora przetwórstwa owoców i warzyw objęte są, tak jak inne podmioty rynku, ogólnymi regulacjami dotyczącymi zasad prowadzenia działalności przez firmy osób fizycznych i prawnych, rynku pracy, ubezpieczeń, konkurencji itd. Produkty wytwarzane przez liderów sektora spełniają już unijne standardy zarówno w zakresie jakości handlowej, jak i bezpieczeństwa żywności. Liderzy sektora spełniają też kryteria związane z ochroną środowiska. Duże problemy z dostosowaniem się do wymogów ochrony środowiska i bezpieczeństwa zdrowotnego żywności mają słabe ekonomicznie i organizacyjnie firmy. Firmy takie stanowią ponad 30% ogólnej liczby zakładów, lecz ich udział w rynku oscyluje wokół 15-20%. 10

11 5. Instytucje polskie włączone w system kontroli i zarządzania w ramach regulacji dotyczących przetwórstwa oraz procedury uczestnictwa w systemie wsparcia W Polsce rejestracją zakładów przetwórczych, chcących uczestniczyć w systemie wsparcia w zakresie przetwórstwa pomidorów (i ewentualnie innych produktów objętych wspieraniem) jak również odbiorem wymaganych dokumentów i informacji zajmuje się Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Wnioski o zatwierdzenie jak również wymagane prawem informacje i dokumenty kierowane są do Oddziałów Regionalnych ARiMR. W oddziałach tych dostępne są wzory wszystkich dokumentów wymaganych unijnym prawodawstwem. We wnioskach o zatwierdzenie zakłady przetwórcze (lub też organizacje producentów prowadzące przetwórstwo w ramach własnych struktur organizacyjnych) podać muszą: nazwę, siedzibę i adres, numer identyfikacji podatkowej, numer REGON, rodzaj wykonywanej działalności. Do wniosku należy dołączyć: oświadczenie wnioskodawcy, że nie jest prowadzone wobec niego postępowanie upadłościowe, informacje o urządzeniach i maszynach służących do wytwarzania przetworów, zobowiązanie do corocznego przekładania dyrektorowi oddziału regionalnego ARiMR szacunkowego planu dostaw surowca do przetwórstwa i dokument potwierdzający tytuł prawny wnioskodawcy do obiektu. Wszystkie obowiązki i prawa zakładów przetwórczych uczestniczących w systemie wsparcia, są zgodne z prawodawstwem unijnym. Do Oddziałów Regionalnych ARiMR składane są też wnioski o dofinansowanie inwestycji realizowanych w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego. ARiMR dokonuje też wpłat środków pomocowych jednorazowo po zakończeniu inwestycji lub w dwóch etapach (jeśli było to przewidziane umową). Kontrolą jakości objętych wsparciem przetworów gotowych (w przypadku Polski przetworów pomidorowych) zajmuje się Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych. Nadzór nad bezpieczeństwem produktów spożywczych (w tym przetworzonych owoców i warzyw) sprawuje w Polsce Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta, realizujący swoje zadania przy pomocy Inspekcji Handlowej. 11

12 6. Spodziewane efekty rynkowe Konieczność dostosowania się zakładów przetwórczych do wymogów dotyczących ochrony środowiska i bezpieczeństwa żywności, spowodować może zmniejszenie liczby małych zakładów przetwórczych, dla których dostosowanie to będzie trudne z uwagi na niedobór środków finansowych. Nie wpłynie to na zmniejszenie produkcji, bowiem wzrośnie wykorzystanie mocy przetwórczych w zakładach spełniających wszystkie wymogi prawa unijnego i charakteryzujących się dużą efektywnością produkcji. W miejscu jednostek, które wymogów tych nie spełniają, powstaną zakłady nowe, spełniające wszystkie kryteria funkcjonowania na rynku rozszerzonej Wspólnoty. Wzrostowi stopnia dostosowania zakładów do unijnych wymogów i zwiększenia ich pozycji konkurencyjnej wobec podmiotów przetwórczych z innych krajów UE sprzyjać będzie wsparcie działalności inwestycyjnej z unijnych funduszy strukturalnych. Wsparcie tworzenia i funkcjonowania organizacji i grup producentów spowoduje wzrost koncentracji podaży surowca do przetwórstwa i obniżenie cen owoców i warzyw. W konsekwencji zwiększyć się może przewaga kosztowo-cenowa, jaką ma krajowe przetwórstwo owoców i warzyw w porównaniu z innymi krajami rozszerzonej Wspólnoty. Wzrost skali podaży surowca i zwiększenie znaczenia umów konkurencyjnych w jego pozyskiwaniu doprowadzi też do zmniejszenia wahań cen na rynku skupowanych owoców i warzyw oraz ich przetworów. 7. Podstawy prawne Ustawy i Rozporządzenia polskie: 1. Ustawa o organizacji rynku przetworów owocowych i warzywnych z 19 lutego 2004 r. zmieniającą ustawę z 27 lipca 2002 r. (Dz. U. nr 150 z 2002 r.). 12

13 2. Ustawa o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych z 21 grudnia 2000 r. Dz. U. nr 5/ Ustawa o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z 11 maja 2001 r. Dz. U Nr 63/2001. Nowelizacja ustawy Dz. nr 135/ Ustawa o ogólnym bezpieczeństwie produktów z 22 stycznia 2000 r. Dz. U. nr 15/ Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów z 15 grudnia 2000 r. Dz. U. nr 122/ Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 28 lutego 2002 (Dz. U. nr 30/2002) w sprawie warunków sanitarnych i zasad przestrzegania higieny przy produkcji i obrocie środkami spożywczymi 7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 19 grudnia 2002 r. (Dz. U. nr 21/2003) w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości środków chemicznych stosowanych przy uprawie, ochronie, przechowywaniu i przetwórstwie roślin, które mogą znajdować się w środkach spożywczych. 8. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie znakowania środków spożywczych i dozwolonych substancji dodatkowych z 29 marca 2004 r. (Dz. U. nr 58/2004). 9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych, substancji pomagających w przetwarzaniu i warunków ich stosowania z 17 marca 2003 r. (Dz. U. nr 87/2003) 10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wymagań sanitarnych środków transportu żywności, substancji pomagających w przetwarzaniu, substancji dodatkowych i innych składników żywności z 12 lutego 2003 r. (Dz. U. nr 21/2003). 11. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 kwietnia 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej dżemów, konfitur, galaretek, marmolad, powideł śliwkowych oraz słodzonego przecieru z kasztanów jadalnych (Dz. U. nr 73/2004) uzupełniające rozporządzenie z 29 lipca 2003 r. (Dz. U. nr 143/2003). 12. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 lipca 2004 r. w sprawie wzoru świadectwa dostawy owoców i warzyw do przetwórstwa (Dz. U. nr 178/2004). 13

14 13. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 sierpnia 2004 r. w sprawie metod pobierania i badania prób owoców i warzyw dostarczanych do przetwórcy (Dz. U. nr 180/2004) Prawodawstwo UE: 1. Rozporządzenie Rady (UE) nr 2201/96 dotyczące wspólnej organizacji rynku przetworzonych owoców i warzyw 2. Rozporządzenie Rady (UE) nr 2699/2000 w sprawie wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw przetworzonych (uzupełniające i zmieniające Rozporządzenie Rady nr 2201/96) 3. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1535/2003 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania Rozporządzenia Rady (UE) w 2201/96 dotyczące schematu pomocy w ramach wspólnej organizacji rynku przetworzonych owoców i warzyw 4. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1764/86 dotyczące minimalnych wymogów jakościowych dla przetworów pomidorowych objętych wsparciem 5. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 217/2002 ustalające kryteria klasyfikacji surowców w ramach systemu pomocy do produkcji ustanowionego Rozporządzeniem Rady (UE) nr 2201/96 6. Dyrektywa Rady UE nr 92/95 o ogólnym bezpieczeństwie produktu, o ochronie niektórych praw i odpowiedzialności za szkodę. 7. Dyrektywa Rady UE nr 83/397 w sprawie urzędowej kontroli żywności 8. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 178/2002 ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, ustanawiające Europejski Urząd ds. bezpieczeństwa żywności i procedury dotyczące bezpieczeństwa żywności 9. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 2000/ COD w sprawie higieny środków spożywczych 10. Rozporządzenie Rady UE nr 882/2004 ustanawiające zasady i procedury urzędowej kontroli odnoszące się do ogólnych zasad prawa żywnościowego oraz zasad regulujących zdrowie zwierząt i ich dobrostanu. 14

15 8. Bibliografia 1. Polskie rolnictwo w UE. Biuletyn Informacyjny Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nr 1/2 z 2003 r. 2. Biuletyny Agencji Rynku Rolnego (miesięcznik) aktualne rozwiązania prawne i mechanizmy regulacji na poszczególnych rynkach. 3. Nosecka B.: Materiały szkoleniowe Wspólna polityka rolna na rynku przetworzonych owoców i warzyw opracowanie w ramach projektu PL 2000/IB/AB 08a dla Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, sierpień 2002 r. 4. Nosecka B.: Wspólna organizacja rynku przetworzonych owoców i warzyw w UE (procedury i wzory dokumentów) opracowane dla Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, marzec 2003 r. 5. Szot E.: Polskie rolnictwo w UE. Fundusz Współpracy 2003 r. 6. Ochrona środowiska w przemyśle owocowo-warzywnym, FAPA 1997 r. 7. Nosecka B i zespół.: Rynek owoców i warzyw Stan i perspektywy analizy rynkowe. IERiGŻ. 9. Ważne instytucje i organizacje związane z przetwórstwem owoców i warzyw 1. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Warszawa, ul. Jana Pawła II 70 arimr@arimr.gov.pl Departament Pomocy Krajowej tel. (022) , Departament Wsparcia Sapard i Funduszy Strukturalnych tel. (022) Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Warszawa, ul. Wspólna 30 tel. (022) , Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Warszawa, ul. Wspólna 30 15

16 Departament Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych tel. (022) Departament Unii Europejskiej i Wspólpracy Międzynarodowej tel. (022) Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa Warszawa, ul. Wspólna 30 Centrum Informacji i Dokumentacji Integracji Europejskiej tel. (022) , cid@fapa.com.pl 5. Krajowa Unia Producentów Soków Warszawa ul. Rakowiecka 36 tel , biuro@kupsinb.org.pl 6. Krajowa Rada Przetwórstwa i Zamrażalnictwa Owoców i Warzyw Warszawa, ul Czackiego 3/5 tel. (022) , sitrspoż@pol.pl 10. Przydatne strony internetowe Polska Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Agencja Rynku Rolnego Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Polski Komitet Normalizacyjny Główny Urząd Statystyczny Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa Fundacja Fundusz Współpracy, Program Agro Info 16

17 Unia Europejska Główny serwer UE Wyszukiwarka aktów prawnych Komisji Europejskiej: 17