Wpływ czasu podawania zwiększonej dawki witaminy E w mieszankach z olejem lnianym na wskaźniki odchowu i wartość rzeźną kurcząt brojlerów

Transkrypt

1 Tom XXVIII ROŚLINY OLEISTE OILSEED CROPS 2007 Maria Osek, Anna Milczarek, Alina Janocha, Barbara Klocek Akademia Podlaska w Siedlcach, Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Wpływ czasu podawania zwiększonej dawki witaminy E w mieszankach z olejem lnianym na wskaźniki odchowu i wartość rzeźną kurcząt brojlerów Influence of vitamin E level in mixtures with linseed oil on rearing results and post-slaughter value of broiler chickens Słowa kluczowe: olej lniany, witamina E, wyniki produkcyjne i poubojowe, skład chemiczny mięsa Przeprowadzono doświadczenie na 200 kurczętach rzeźnych ROSS 308, podzielonych na 4 równoliczne grupy (5 10 ptaków w każdej). Kurczęta odchowywano przez 42 dni, żywiąc je mieszankami kukurydziano-sojowymi natłuszczonymi olejem lnianym (5% Starter, 4% Grower). Czynnikiem różnicującym grupy żywieniowe był poziom (mg kg -1 ) witaminy E w mieszankach S/G: grupa I kontrolna 40/35, II 100/35, III 40/100, IV 100/100. Oceniono efekty produkcyjne, wartość rzeźną oraz skład chemiczny mięsa. Wykazano, że stosowanie przez cały okres odchowu podwyższonej dawki witaminy E obniżyło masę ciała kurcząt w 21 dniu życia. Wielkość dawki, jak i czas podawania witaminy nie miały wpływu na masę ciała w 42 dniu życia, wydajność rzeźną i umięśnienie ptaków. Podwyższony poziom witaminy E w mieszankach zmniejszył istotnie udział kwasu palmitynowego o działaniu hipercholesterolemicznym w lipidach mięśni. Key words: linseed oil, vitamin E, productive and post-slaughter results, chemical composition of meat The experiment was carried out on 200 chickens ROSS 308 divided into 4 groups (5 10 birds in each). The birds had been reared for 42 days. Broiler chickens received maize soybean mixtures with linseed oil (5% Starter, 4% Grower). Dietary treatments differed in respect to dose (mg kg -1 ) of vitamin E in mixtures S/G: group I control 40/35, II 100/35, III 40/100, IV 100/100. The influence of feeding on productive results, post-slaughter value and chemical composition of meat were evaluated. It was shown that the use of a higher dose of vitamin E throughout the whole period of rearing decreased body weight of broiler at 21 day of age. The dose and time of feeding vitamin did not have any influence on final body weight, dressing percentage and musculature of birds. Higher level of vitamin E in mixtures significantly decreased the content of palmitic acid (hipercholesterolemic) in muscles.

2 294 Maria Osek... Wstęp Energetyczne dowartościowanie mieszanek dla kurcząt brojlerów tłuszczami bogatymi w długołańcuchowe kwasy tłuszczowe (zwłaszcza kwas linolenowy), do których należy między innymi olej lniany, wiąże się z pewnym ryzykiem. Z jednej strony olej ten skutecznie modyfikuje profil kwasów tłuszczowych w lipidach mięsa drobiowego (Nguyen i in. 2003, Osek i in. 2005). Z drugiej zaś, podniesienie zawartości kwasów wielonienasyconych (PUFA) w produktach zwierzęcych zwiększa ich podatność na utlenianie i powstawanie wolnych rodników, które uszkadzają mięsień sercowy i powodują zmiany w systemie nerwowym. Ponieważ procesy utleniania zachodzą w tkankach zwierzęcych zarówno w trakcie przechowywania, jak i przerobu, obniżając ich wartość dietetyczną, żywieniowcy zmuszeni są do stosowania antyoksydantów. Naturalnym czynnikiem hamującym procesy utleniania w tkankach jest witamina E (King i in. 1995, Surai i Sparks 2000). Zapotrzebowanie na tę witaminę wzrasta wraz ze zwiększaniem się ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie zwierząt. Badania dotyczące wpływu stosowania w całym okresie odchowu kurcząt brojlerów mieszanek z podwyższonym w stosunku do zapotrzebowania poziomem witaminy E dowiodły, że ma ona pozytywny wpływ. W miarę wzrostu dawki witaminy następowało zmniejszanie się otłuszczenia ptaków i udziału kwasów hipercholesterolemicznych (Młodkowski i in. 2002, Osek i in. 2006), a zwiększała się zawartość α-tokoferolu w tkankach (Soto-Salanova i in. 1996, Pieszka i in. 2004, Koreleski i Świątkiewicz 2005). Przeprowadzone badania miały na celu określenie wpływu czasu podawania zwiększonej do 100 mg kg -1 paszy dawki witaminy E na wyniki odchowu i wartość rzeźną kurcząt brojlerów. Materiał i metody Badania przeprowadzono na 200 kurczętach rzeźnych ROSS 308, podzielonych na 4 grupy. W każdej grupie utworzono 5 podgrup po 10 ptaków, które utrzymywano w klatkach o powierzchni 0,56 m 2. Kurczęta odchowywano przez 42 dni, żywiąc je mieszankami sypkimi typu Starter (21 dni) i Grower (21 dni), które sporządzono we własnym zakresie na bazie kukurydzy, poekstrakcyjnej śruty sojowej i dodatków mineralno-witaminowych. Do natłuszczenia mieszanek użyto oleju lnianego (tab. 1 i 2), do diet II, III i IV dodawano witaminę E, aby otrzymać następujący poziom: I kontrolna: 40 mg kg -1 (Starter), 35 mg kg -1 (Grower) II 100 mg kg -1 (Starter), 35 mg kg -1 (Grower) III 40 mg kg -1 (Starter), 100 mg kg -1 (Grower) IV 100 mg kg -1 (Starter), 100 mg kg -1 (Grower)

3 Wpływ czasu podawania zwiększonej dawki witaminy E W trakcie trwania odchowu kurczęta ważono, mierzono spożycie paszy oraz odnotowywano upadki. Dane te posłużyły do oceny wskaźników produkcyjnych. Po zakończeniu doświadczenia żywieniowego z każdej podgrupy wybrano jedną kurkę i jednego koguta (łącznie 10 ptaków z grupy) głodzono je przez dobę, Tabela 1 Udział [% sumy] kwasów tłuszczowych w oleju lnianym Content [% of sum] of fatty acids in linseed oil Kwasy tłuszczowe Fatty acids Udział Content C 16:0 palmitynowy palmitic 4,59 C 16:1 palmitoleinowy palmitoleic 0,02 C 18:0 stearynowy stearic 3,04 C 18:1 oleinowy oleic 19,71 C 18:2 linolowy linoleic 14,96 C 18:3 linolenowy linolenic 57,61 C 20:1 eikozenowy eicosenic 0,04 C 20:2 eikozadienowy eicosadienic 0,02 Inne Others 0,01 Ogółem Total 100,0 Nasycone Saturated (SFA) 7,63 Nienasycone Unsaturated (UFA) 92,36 Jednonienasycone Monounsaturated (MUFA) 19,77 Wielonienasycone Polyunsaturated (PUFA) 72,59 Neutralne i hipocholesterolemiczne Neutral or hypocholesterolemic (DFA) 95,40 Hipercholesterolemiczne Hypercholesterolemic (OFA) 4,59 PUFA n-3 / n-6 1: 0,26 DFA (UFA + C 18:0 ); OFA (C 14:0 + C 16:0 ) a następnie ubito. Po oskubaniu i wypatroszeniu, tuszki chłodzono przez 24 godziny w temperaturze 0 4 o C. Po wychłodzeniu przeprowadzono ich rozbiór zgodnie z metodyką podawaną przez Ziołeckiego i Doruchowskiego (1989). Następnie pobrano próbki mięśni piersiowych i nóg do oznaczenia zawartości składników podstawowych według AOAC (1990) oraz składu i udziału poszczególnych kwasów tłuszczowych we frakcji lipidowej. Analizy składu kwasów tłuszczowych w oleju lnianym i lipidach mięśni wykonano techniką chromatografii gazowej estrów metylowych stosując chromatograf gazowy CHROM-5, wyposażony w detektor płomieniowo-jonizujący. Wyniki badań poddano jednoczynnikowej analizie wariancji, a o istotności różnic pomiędzy wartościami średnimi dla grup wnioskowano na podstawie wielokrotnego testu rozstępu Duncana (Ruszczyc 1981).

4 296 Maria Osek... Skład surowcowy [%] i wartość pokarmowa mieszanek Composition [%] and nutritive value of mixtures Surowce Raw materials Starter Grower Kukurydza Maize 55,0 61,7 Poekstrakcyjna śruta sojowa Soybean meal 36,1 30,4 Olej lniany Linseed oil 5,00 4,00 Fosforan dwuwapniowy Dicalcium phosphate 2,15 2,00 Kreda pastewna Limestone 0,65 0,75 NaCl 0,35 0,35 Premiks Starter Premix* 0,50 Premiks Grower Premix* 0,50 L-lizyna (99%) L-lysine (99%) 0,05 0,10 DL-metionina (99%) DL-methionine (99%) 0,20 0,20 Wartość pokarmowa 1 kg mieszanki Nutritive value per 1 kg of mixture Energia metaboliczna Metabolizable energy [MJ] 12,69 12,73 Białko ogólne Crude protein [g] Włókno surowe Crude fibre [g] 39,8 38,0 Lizyna Lysine [g] 12,2 11,3 Metionina +cystyna Methionine + cystine [g] 5,4 5,1 Ca ogólny Total Ca [g] 9,7 9,6 Fosfor przyswajalny Available phosphorus [g] 4,3 4,0 Na [g] 1,6 1,6 Tabela 2 * Premiksy Starter/Grower zawierały: witaminy A / j.m., D / j.m., E 8000/7000 mg, K 3 600/450 mg, B 1 650/400 mg, B /1450 mg, B /850 mg, B 12 6,5/6,0 mg, H 30/20 mg, B 9 300/200 mg, PP 9000/8000 mg, B /2400 mg, B t /90000 mg; mikroelementy Fe 13500/13000 mg, Zn 15000/13000 mg, Mn 20000/20000 mg, Cu 3500/3000 mg, I 200/160 mg, Se 55/50 mg, Co 80/80 mg; kokcydiostatyk; przeciwutleniacz * Premixs contained: witamins A / j.m., D / j.m., E 8000/7000 mg, K 3 600/450 mg, B 1 650/400 mg, B /1450 mg, B /850 mg, B 12 6,5/6,0 mg, H 30/20 mg, B 9 300/200 mg, PP 9000/8000 mg, B /2400 mg, B t /90000 mg; microelements Fe 13500/13000 mg, Zn 15000/13000 mg, Mn 20000/20000 mg, Cu 3500/3000 mg, I 200/160 mg, Se 55/50 mg, Co 80/80 mg; coccidiostatic; antioxidant Wyniki i dyskusja W tabeli 1 podano procentowy udział kwasów tłuszczowych w oleju lnianym, który pozyskano w wyniku tłoczenia za pomocą prasy hydraulicznej nasion lnu rozdrobnionych i podgrzanych do temperatury ok. 72 o C. Olej lniany zaliczany jest do tłuszczy roślinnych najbogatszych w kwas linolenowy, co znalazło potwierdzenie w przeprowadzonej analizie chemicznej, bowiem było go ponad 57% sumy

5 Wpływ czasu podawania zwiększonej dawki witaminy E wszystkich kwasów. Poziom ten był wyższy o 5% niż w oleju lnianym stosowanym w badaniach Osek i in. (2006). W oleju sojowym czy rzepakowym jego udział wynosi około 5 7%, natomiast w słonecznikowym występuje śladowo (Osek i in. 2005). Kwas linolenowy (C 18:3 n-3) jest prekursorem kwasów eikozapentaenowego (EPA C 20:5 n-3) i dokozaheksaenowego (DHA C 20:6 n-3), które zapobiegają miażdżycy (Goodnight 1993). Zasługuje więc na szczególną uwagę z racji korzystnego wpływu na profil kwasów tłuszczowych w produktach zwierzęcych, zawężając stosunek kwasów wielonienasyconych (PUFA) szeregu homologicznego n-6 do n-3. Zastosowanie w mieszankach natłuszczonych olejem lnianym podwyższonego do 100 mg kg -1 paszy poziomu witaminy E miało wpływ na wskaźniki odchowu kurcząt brojlerów (tab. 3). Istotne różnice stwierdzono głównie po okresie skarmiania mieszanek Starter, bowiem ptaki żywione mieszankami zawierającymi 40 mg kg -1 witaminy E (grupy I i III) uzyskały istotnie wyższą masę ciała przy Tabela 3 Wyniki odchowu kurcząt brojlerów Performance of broilers Wyszczególnienie Grupa Group SEM Item I II III IV Masa ciała Body weight [g] początkowa initial ,35 21 dzień 21 day 774 Aa 755 ABb 771 Aa 719 Bb 9,70 42 dzień 42 day ,27 Zużycie na 1 kg przyrostu masy ciała Conversion per 1 kg of body weight gain paszy feed [kg] 1 21 dni 1 21 days 1,66 B 1,71 AB 1,66 B 1,75 A 0, dni days 1,93 1,87 1,89 1,87 0, dni 1 42 days 1,84 1,81 1,81 1,84 0,03 białka ogólnego crude protein [g] 1 21 dni 1 21 days 363 B 373 B 362 B 382 A 4, dni days , dni 1 42 days ,44 energii metabolicznej metabolizable energy [MJ] 1 21 dni 1 21 days 21,06 B 21,70 B 21,10 B 22,40 A 0, dni days 24,06 23,80 24,20 24,00 0, dni 1 42 days 23,50 23,10 23,20 23,50 0,42 Europejski Index Produkcyjności [pkt.] European Index of Productivity [scores] ,29 Wartości w rzędach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie przy a, b P 0,05; A, B P 0,01 Means in rows with different letters differed significantly at a, b P 0.05; A, B P 0.01

6 298 Maria Osek... niższym zużyciu paszy i składników pokarmowych na jednostkę przyrostu niż otrzymujące podwyższony poziom witaminy E. Po zakończeniu odchowu nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic między grupami we wskaźnikach produkcyjnych. Zużycie paszy i składników pokarmowych w okresie 42 dni życia ptaków w przeliczeniu na jednostkę przyrostu było we wszystkich grupach zbliżone, podobnie jak Europejski Indeks Produkcyjny (P > 0,05). Porównując wyniki własne dotyczące wskaźników produkcyjnych z wynikami innych autorów należy stwierdzić, że były one bardzo dobre. Znacznie niższe masy ciała kurcząt żywionych mieszankami z olejem lnianym wykazali m.in. Potkański i Targowski (1997), Nguyen i in. (2003), Osek i in. (2005), które wynosiły odpowiednio: 1609, 2208 i 2145 g, przy podobnym lub nieznacznie mniejszym zużyciu paszy na jednostkę przyrostu. Nadmienić jednak należy, że autorzy stosowali inne udziały oleju wynoszące od 3 aż do 9,4%, poziom witaminy E nie był zwiększany w stosunku do zapotrzebowania, a kurczęta były innych linii genetycznych, z wyjątkiem badań Osek i in. (2005), które były prowadzone także na brojlerach ROSS 308. Z kolei wyniki badań, w których oceniano wpływ poziomu witaminy E w mieszankach natłuszczanych różnymi tłuszczami nie są jednoznaczne. Jedni autorzy zaobserwowali korzystny wpływ wyższych dawek witaminy E na przyrost masy ciała brojlerów i wykorzystanie paszy (Butcher i in. 1993, Młodkowski i in. 2002), a inni nie stwierdzili ich wpływu na wskaźniki produkcyjne kurcząt (Soto-Salanova i Sell 1996, Osek i in. 2005). Zastosowane żywienie nie miało istotnego wpływu na wydajność rzeźną i udział mięśni w tuszkach (tab. 4). Natomiast udział tłuszczu sadełkowego u ptaków żywionych przez cały okres odchowu mieszankami z wyższą dawką witaminy był Tabela 4 Wyniki analizy rzeźnej kurcząt brojlerów Results of slaughter analysis of broilers chicken Wyszczególnienie Grupa Group Item I II III IV Masa Weight of: SEM Ciała przed ubojem Body before slaughter [g] ,35 Wydajność rzeźna Dressing percentage [%] 77,7 78,2 78,0 78,5 0,53 Udział w tuszce schłodzonej Share in cold carcass [%] Mięśni ogółem Muscles total: 43,6 44,3 44,5 43,4 0,51 w tym including: piersiowych breast 23,2 24,1 23,5 22,7 0,44 udowych thigh 12,4 12,2 12,2 12,4 0,33 podudzi drumstick 8,11 ab 8,04 b 8,84 a 8,33 ab 0,26 Skóry z tłuszczem podskórnym Skin with subcutaneous fat 2,04 2,00 1,81 1,94 0,16 Tłuszczu sadełkowego Abdominal fat 12,9 ab 11,9 b 12,1 ab 13,0 a 0,35 Wartości w rzędach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie przy a, b P 0,05; A, B P 0,01 Means in rows with different letters differed significantly at a, b P 0.05; A, B P 0.01

7 Wpływ czasu podawania zwiększonej dawki witaminy E większy, a różnica okazała się istotna w porównaniu z kurczętami otrzymującymi 100 mg kg -1 witaminy tylko przez pierwsze 21 dni życia. Także w badaniach Młodkowskiego i in. (2002) nie odnotowano wpływu zwiększonych dawek witaminy na wydajność rzeźną kurcząt, ale stwierdzono zmniejszanie się ilości tłuszczu sadełkowego w miarę wzrostu poziomu witaminy, podobnie jak w badaniach Osek i in. (2006). Czas podawania większej dawki witaminy E zróżnicował skład chemiczny mięśni (tab. 5 i 6), a szczególnie udział poszczególnych kwasów tłuszczowych. Zawartość białka ogólnego i tłuszczu surowego w mięśniach piersiowych i nóg nie różniła się istotnie między grupami. Natomiast mięśnie nóg kurcząt grupy IV zawierały najmniej suchej masy, a w mięśniach nóg ptaków kontrolnych było najmniej popiołu surowego (P 0,05). Podawanie w różnych okresach odchowu podwyższonej do 100 mg kg -1 dawki witaminy E spowodowało obniżenie udziału kwasu palmitynowego, którego było istotnie mniej zarówno w mięśniach piersiowych (P 0,05), jak i nóg (P 0,01) kurcząt. Należy uznać to za zjawisko bardzo korzystne, bowiem kwas ten zaliczany jest tzw. hipercholesterolemicznych (OFA) w odróżnieniu do kwasu stearynowego zaliczanego do neutralnych i hipocholesterolemicznych (DFA). Tego ostatniego stwierdzono więcej w lipidach mięśni pier- Tabela 5 Skład chemiczny mięśni piersiowych Chemical composition of breast muscles Wyszczególnienie Grupa Group SEM Item I II III IV Składniki podstawowe Basal nutrients [%] Sucha masa Dry matter 25,9 Aa 25,9 Aa 25,3 ABa 25,1 Bb 0,16 Popiół surowy Crude ash 1,16 b 1,19 a 1,19 a 1,19 a 0,009 Białko ogólne Crude protein 23,6 23,9 23,2 23,3 0,26 Tłuszcz surowy Crude fat 1,32 0,91 1,04 1,03 0,18 Kwasy tłuszczowe [% sumy] Fatty acids [% of sum] C 14:0 0,12 ABbc 0,10 Bc 0,17 ABab 0,19 Aa 0,01 C 16:0 21,05 a 20,51 ab 20,38 ab 19,82 b 0,31 C 18:0 5,64 b 5,48 b 6,89 a 6,46 ab 0,30 C 18:1 34,71 34,40 33,00 34,20 0,64 C 18:2 22,09 23,46 23,20 23,35 0,51 C 18:3 12,62 13,04 12,94 12,80 0,48 SFA 27,05 26,29 27,80 26,88 0,54 UFA 72,78 73,55 72,05 72,96 0,54 MUFA 37,32 36,52 35,23 36,78 0,69 PUFA 35,46 37,04 36,82 36,18 0,82 DFA 78,41 79,03 78,94 79,42 0,38 OFA 21,17 a 20,61 ab 20,55 ab 20,00 b 0,31 Wartości w rzędach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie przy a, b P 0,05; A, B P 0,01 Means in rows with different letters differed significantly at a, b P 0.05; A, B P 0.01

8 300 Maria Osek... Skład chemiczny mięśni nóg Chemical composition of leg muscles Wyszczególnienie Grupa Group Item I II III IV Tabela 6 SEM Składniki podstawowe Basic nutrients [%] Sucha masa Dry matter 25,2 25,3 24,5 24,5 0,31 Popiół surowy Crude ash 1,09 1,09 1,08 1,06 0,008 Białko ogólne Crude protein 19,5 19,7 19,5 19,3 0,18 Tłuszcz surowy Crude fat 4,61 4,68 4,04 4,54 0,28 Kwasy tłuszczowe [% sumy] Fatty acids [% of sum] C 14:0 0,10 ab 0,10 ab 0,12 a 0,09 b 0,007 C 16:0 21,60 A 19,74 B 19,23 B 19,51 B 0,37 C 18:0 3,76 3,92 3,93 3,64 0,14 C 18:1 35,39 33,24 33,15 34,72 0,71 C 18:2 22,89 22,55 24,46 24,21 0,63 C 18:3 13,44 Bb 15,55 ABb 16,16 Aa 14,83 ABab 0,48 SFA 25,55 Aa 23,93 ABb 23,43 Bb 23,38 Bb 0,45 UFA 74,28 Bb 75,93 ABa 76,43 Aa 76,44 Aa 0,45 MUFA 37,78 35,58 35,59 37,18 0,83 PUFA 36,50 b 40,36 a 40,84 a 39,26 ab 1,02 DFA 78,04 B 79,85 A 80,36 A 80,08 A 0,38 OFA 21,70 A 19,85 B 19,35 B 19,59 B 0,38 Wartości w rzędach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie przy a, b P 0,05; A, B P 0,01 Means in rows with different letters differed significantly at a, b P 0.05; A, B P 0.01 siowych kurcząt otrzymujących mieszanki z wyższym poziomem witaminy E tylko w drugim okresie lub przez cały odchów. W konsekwencji udowodniono statystycznie, że w mięśniach kurcząt otrzymujących mieszankę o zwiększonym poziomie witaminy było istotnie więcej kwasów OFA niż w mięśniach kurcząt kontrolnych. Zmniejszenie udziału kwasów hipercholesterolemicznych odnotowano także we wcześniejszych badaniach Osek i in. (2006), w których stosowano różne poziomy witaminy E i już dawka 100 mg kg -1 paszy skutecznie obniżyła poziom kwasów OFA. Dalsze podwyższanie poziomu witaminy do 250 mg kg -1 nie dawało efektu. Wnioski Uzyskane w badaniach wyniki upoważniają do zalecania stosowania podwyższonego do 100 mg kg -1 poziomu witaminy E w mieszankach dla kurcząt brojlerów natłuszczanych olejem lnianym. Wystarczy ją wprowadzić tylko do mieszanek Grower.

9 Wpływ czasu podawania zwiększonej dawki witaminy E Literatura AOAC Official Methods of Analysis. 15th Edition. Association of Official Analytical Chemists, Washington, DC. Butcher G.D., Rossi A.F., Miles R.D., Comer C.W Effect of supplemental vitamin E on performance and immuneresponse in egg-type pullets. Poultry Sci., 72, Suppl., 1: 119. Goodnight S.H The effects of n-3 fatty acids on atherosclerosis and the vascular response to injury. Arch. Pathol. Lab. Med., 117: 102. King A.J., Uijttenboogart T.G., de Vries A.W Alfa tocopherol, beta-carotene and ascorbic acid as antioxidants in stored poultry muscle. J. Food Sci., 60: Koreleski J., Świątkiewicz S Effect of fish oil and vitamin E in the diet on the fatty acid composition of breast meat in broiler chickens. J. Anim. Feed Sci., 14, Suppl., 1: Młodkowski M., Ślusarczyk K., Świątkiewicz S., Kubicz M Ocena wpływu zróżnicowanego poziomu witaminy E w mieszance paszowej na zawartość alfa-tokoferolu w niektórych tkankach oraz wyniki odchowu kurcząt brojlerów. Rocz. Nauk. Zoot., 29: Nguyen C.V., Smulikowska S., Mieczkowska A Effect of linseed and rapeseed or linseed and rapeseed oil on performance, slaughter yield and fatty acid deposition in edible parts of the carcass in broiler chickens. J. Anim. Feed Sci., 12: Osek M., Janocha A., Milczarek A., Klocek B Wyniki produkcyjne i poubojowe oraz walory smakowe mięsa kurcząt brojlerów żywionych mieszankami natłuszczanymi różnymi olejami roślinnymi. Rośliny Oleiste Oilseed Crops, XXVI (2): Osek M., Janocha A., Milczarek A., Turyk Z Wpływ poziomu witaminy E w mieszankach z olejem lnianym na wskaźniki odchowu i jakość mięsa kurcząt brojlerów. LXX Zjazd PTZ we Wrocławiu, Komunikaty naukowe: 220. Osek M., Milczarek A., Janocha A., Turyk Z Jakość mięsa kurcząt brojlerów żywionych mieszankami z olejem lnianym i różnym dodatkiem witaminy E. Roczniki Instytutu Przemysłu Mięsnego i Tłuszczowego, XLIV (1): Pieszka M., Barowicz T., Pietras M Wpływ źródła tłuszczu i poziomu octanu α-tokoferolu w diecie na skład kwasów tłuszczowych i zawartość witamin E i A w mięśniu piersiowym kurcząt. Rocz. Nauk. Zoot., Supl., 20: Potkański A., Torgowski J Wpływ dodatku oleju lnianego do mieszanek dla brojlerów kurzych na wyniki produkcyjne i skład kwasów tłuszczowych tłuszczu drobiowego. Natural Fibre Włókna Naturalne, XLI: Ruszczyc Z Metodyka doświadczeń zootechnicznych. PWRiL, Warszawa. Soto-Salanova M.F., Sell. J.L Efficacy of dietary and injected vitamin E for poults. Poultry Sci., 75, 11: Surai P.F., Sparks N.H Tissue-specific fatty acid and alpha-tocopherol profiles in male chickens depending on dietary tuna oil and vitamin E provision. Poultry Sci., 79: Ziołecki J., Doruchowski W Metoda oceny wartości rzeźnej drobiu. Wyd. COBRD, Poznań.