Testament mój Juliusza Słowackiego scenariusz lekcji (45 min)

Transkrypt

1 Testament mój Juliusza Słowackiego scenariusz lekcji (45 min) Plan wynikowy: Testament mój Juliusza Słowackiego romantyczny testament poety Cele lekcji: Uczeń potrafi: czytać ze zrozumieniem wyjaśnić różnicę pomiędzy testamentem urzędowym a testamentem poetyckim wskazać w tekście przerzutnie i alegorię cytaty wyjaśnić rolę poety i poezji w życiu narodu Metody nauczania: Metody aktywizujące praca z tekstem, słuchanie poezji, analiza strukturalna. Środki dydaktyczne: Podręcznik s , płyta zamieszczona w Książce Nauczyciela, odtwarzacz CD. Materiał rezerwowy: Nauczyciel omawia definicję alegorii (w podręczniku na s. 57). Czy w wierszu Testament mój można odnaleźć alegorię? Uczniowie odpowiadają, że jest nią obraz ojczyzny jako walczącego i tonącego okrętu. Jakie inne obrazy-metafory ojczyzny zawiera wiersz? Uczniowie wskazują metaforę szańca obronnego. Nauczyciel podkreśla emocjonalność, pozytywny aspekt i patriotyczne konotacje tych wyobrażeń. Przebieg lekcji Faza wprowadzająca: Nauczyciel pyta uczniów o rolę poezji w ich życiu i jej znaczenie dla współczesnych ludzi. Uczniowie odpowiadają wskazując na prywatny, osobisty wymiar przeżywania poezji. Następnie nauczyciel pyta o inne typy liryki, które znają z dotychczasowej nauki. Uczniowie wymieniają lirykę patriotyczną, apelu, religijną (np. Modlitwa Leopolda Staffa, s. 25, synteza zagadnień patriotycznych w podręczniku na s ). Nauczyciel prosi o przypomnienie romantycznego przekonania o roli poety, poznanego na podstawie omawianych wcześniej tekstów. Uczniowie odpowiadają wskazując na szczególną uczuciowość i wrażliwość, umiejętność wczuwania się w stany emocjonalne innych. Nauczyciel rozmawia z uczniami o biografii Juliusza Słowackiego, posługując się informacjami z podręcznika: notą biograficzną na s. 55 i osią czasu na s. 46. (Można polecić dwóm grupom uczniów przeczytanie po jednym z dwóch pierwszych listów Słowackiego do matki podręcznik s , by opowiedzieli, jak poeta spędzał czas na emigracji, jakie uczucia przeżywał jako człowiek i jako poeta. Uczniowie wymieniają samotność, tęsknotę za krajem i bliskimi, rywalizację z Adamem Mickiewiczem oraz podziw dla jego talentu.) 1

2 Faza realizacyjna Uczniowie śledząc tekst zamieszczony w podręczniku słuchają aktorskiego wykonania wiersza Testament mój z płyty CD dołączonej do Książki Nauczyciela lub przeczytanego przez nauczyciela. 1. Wyjaśnienie tytułu: Testament zapis ostatniej woli, zawiera decyzję o podziale pośród spadkobierców pozostawianego majątku, dyspozycje dotyczące pogrzebu. Uczniowie odpowiadają na podstawie własnej wiedzy oraz informacji zapisanej w ramce na s. 55 podręcznika. Nauczyciel prosi, by uczniowie wskazali, jakie cechy testamentu ma tekst wiersza. Uczniowie odpowiadają (popierając wypowiedzi cytatami), że autor-poeta: - dokonuje rozrachunku z własnym życiem Żyłem z wami, cierpiałem ; Imię moje tak przeszło jako błyskawica i będzie jak dźwięk pusty trwać przez pokolenia; - wspomina o spadkobiercy, a właściwie jego braku Nie zostawiłem tutaj żadnego dziedzica ani dla mojej lutni (symbol poezji) ani dla imienia; - kieruje prośbę do tych, którzy go znali, by zaświadczyli o poświęceniu poety dla ojczyzny: Żem dla ojczyzny sterał moje lata młode; A póki okręt walczył, siedziałem na maszcie, A gdy tonął z okrętem poszedłem pod wodę ; - przekazuje instrukcje dotyczące pogrzebu: Niech przyjaciele moi w nocy się zgromadzą i biedne moje serce spalą w aloesie, i tej, która mi dała to serce, oddadzą ; - pozostawia przesłanie Lecz zaklinam niech żywi nie tracą nadziei Nauczyciel pyta czy tekst wiersza Juliusza Słowackiego zawiera rozporządzenie majątkiem? Czy jest to typowy testament? Uczniowie odpowiadają, że nie. Tekst wiersza stanowi testament duchowy, zawiera rozrachunek z życiem i przesłanie dla potomnych. Dotyczy przyszłości ojczyzny i narodu. Uczniowie zapisują temat: Testament mój Juliusza Słowackiego romantyczny testament poety. 2. Aby odczytać sens przesłania utworu uczniowie pod kierunkiem nauczyciela wyodrębniają w budowie utwory następujące części: - apostrofa do współczesnych wyznanie podmiotu 2 pierwsze strofy; - prośba do znajomych, by zaświadczyli o jego poświęceniu dla ojczyzny, żarliwym; wynikającym z tradycji 2 kolejne strofy; - prośba do przyjaciół ze wskazówkami dotyczącymi pochówku 2 kolejne strofy; - wszyscy pozostali żyjący i przyszłe pokolenia Lecz zaklinam.. 1 strofa; - wyznanie poety mówiące o tym, jaką spuściznę pozostawia po sobie 3 strofy. Kto jest zatem adresatem wiersza-testamentu? Współcześnie żyjący i przyszłe pokolenia. Uczniowie wypełniają kartę pracy interpretując sens cytatów mówiących o przeszłej i przyszłej roli poety. 2

3 KARTA PRACY nr 1 Cytat Żyłem z wami, cierpiałem i płakałem z wami, Nigdy mi, kto szlachetny, nie był obojętny Poeta i jego rola Imię moje tak przeszło jako błyskawica I będzie jak dźwięk pusty trwać przez pokolenia. Żem dla ojczyzny sterał moje lata młode; A póki okręt walczył, siedziałem na maszcie, A gdy tonął z okrętem poszedłem pod wodę Płaszcz na moim duchu nie był wyżebrany; Lecz świetnościami dawnych moich przodków świetny. Lecz zaklinam, niech żywi nie tracą nadziei I przed narodem niosą oświaty kaganiec; A kiedy trzeba na śmierć idą po kolei, Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!... Zostawiam maleńką tu drużbę Tych, co mogli pokochać serce moje dumne; Znać, że srogą spełniłem twardą bożą służbę I zgodziłem się tu mieć niepłakaną trumnę. Kto drugi tak bez świata oklasków się zgodzi Iść taką obojętność, jak ja, mieć dla świata? Być sternikiem duchami napełnionej łodzi, I tak cicho odlecieć jak duch, gdy odlata? Jednak zostanie po mnie ta siła fatalna, Co mi żywemu na nic tylko czoło zdobi; Lecz po śmierci was będzie gniotła niewidzialna, Aż was, zjadacze chleba w aniołów przerobi. 3

4 3. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela określają rolę poety przedstawioną z kolejnych cytatach. Po zweryfikowaniu przez nauczyciela informacji uczniowie uzupełniają swoje zapisy w tabeli na karcie pracy. Faza podsumowująca Nauczyciel podsumowuje wszystkie rozważania. Nawiązując do wcześniejszej dyskusji inicjuje rozmowę na temat roli poezji i poety w romantyzmie. Uczniowie, korygowani przez nauczyciela, określają kilka najważniejszych cech poezji romantycznej, które następnie zapisują w zeszytach. Idee romantyczne w wierszu: Określenia poezji wynika z przeżyć i uczuć, łączy pokolenia, ma wymiar etyczny poszukiwanie i poznawanie prawdy, budzenie sumienia rodaków, siła duchowa, zmieniająca zjadaczy chleba w anioły, nie dla wszystkich jest zrozumiała, jest skarbnicą ideałów patriotyzmu, ma charakter emocjonalny, obrazują to przerzutnie (definicja w słowniczku na s. 246, na polecenie nauczyciela uczniowie podają przykład przerzutni z wiersza i zapisują w zeszycie). Określenia poety samotny, wyobcowany, wrażliwy, czujący za cały naród, niezrozumiany i niedoceniony przez współczesnych, biorący na siebie obowiązek przewodnictwa duchowego narodu - sternik duchami napełnionej łodzi. Nauczyciel pyta uczniów, które słowa są, ich zdaniem, najważniejsze w wierszu? Które zawierają ponadczasowe przesłanie. Prosi uczniów o uzasadnienie wyboru. 1. Lecz zaklinam, niech żywi nie tracą nadziei I przed narodem niosą oświaty kaganiec; A kiedy trzeba na śmierć idą po kolei, Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!... 4

5 Szczególną emocjonalną siłę ma użyte tu słowo zaklinam, rozpoczynające przesłanie. Uczniowie wskazują na uniwersalność tych słów. Są ważne, gdyż dotyczą przyszłości. Kierowane są do żyjących i przyszłych pokoleń, by nie tracić nadziei, budować tożsamość narodową, dbać o tradycję i poszanowanie ideałów narodowych, a nawet poświęcić życie w walce o wolność ojczyzny. Jest to nie tylko sprawa narodowa, to część Boskiego planu wobec świata. Metafora oświaty kaganiec wyraża przekonanie o wadze nauki w życiu narodu i potrzebie propagowania idei wolnościowych wśród ludu. Uczniowie przypominają, że cytat z wiersza Juliusza Słowackiego stał się tytułem powieści Aleksandra Kamińskiego o harcerzach Szarych Szeregów Kamienie na szaniec. Nauczyciel omawia z uczniami sens metafory kamieni przez Boga rzucanych na szaniec podkreśla wartość oraz siłę zbiorowego poświęcenia w walce o wolność i przekonanie o uświęconej roli postawy ofiarności. 2. Jednak zostanie po mnie ta siła fatalna, Co mi żywemu na nic tylko czoło zdobi; Lecz po śmierci was będzie gniotła niewidzialna, Aż was, zjadacze chleba w aniołów przerobi. Uczniowie wskazują na przekonanie poety o ogromnej sile oddziaływania jego poezji, która przemienia ludzi duchowo, czyni ich lepszymi i sprawia, że porzucają przyziemne zainteresowania oraz pragnienia, a zaczynają marzyć o sprawach wzniosłych. Stają się przy tym skłonni do porzucenia błahych spraw codziennych i stają się zdolni do ofiarności. Cytat ten wyraża również przekonanie o nieśmiertelności poezji, która pozostaje po poecie i trwa przez pokolenia. Praca domowa: 1. Polecenie 4 s Wyobraź sobie, że jesteś poetą. Jakie przesłanie chciałbyś pozostawić swoim współczesnym? Zapisz je w jednym lub w kilku zdaniach. 5

6 Propozycje odpowiedzi do karty pracy Cytat Żyłem z wami, cierpiałem i płakałem z wami, Nigdy mi, kto szlachetny, nie był obojętny Imię moje tak przeszło jako błyskawica I będzie jak dźwięk pusty trwać przez pokolenia. Żem dla ojczyzny sterał moje lata młode; A póki okręt walczył, siedziałem na maszcie, A gdy tonął z okrętem poszedłem pod wodę Płaszcz na moim duchu nie był wyżebrany; Lecz świetnościami dawnych moich przodków świetny. Lecz zaklinam, niech żywi nie tracą nadziei I przed narodem niosą oświaty kaganiec; A kiedy trzeba na śmierć idą po kolei, Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!... Zostawiam maleńką tu drużbę Tych, co mogli pokochać serce moje dumne; Znać, że srogą spełniłem twardą bożą służbę I zgodziłem się tu mieć niepłakaną trumnę. Kto drugi tak bez świata oklasków się zgodzi Iść taką obojętność, jak ja, mieć dla świata? Być sternikiem duchami napełnionej łodzi, I tak cicho odlecieć jak duch, gdy odlata? Jednak zostanie po mnie ta siła fatalna, Co mi żywemu na nic tylko czoło zdobi; Lecz po śmierci was będzie gniotła niewidzialna, Aż was, zjadacze chleba w aniołów przerobi. Poeta i jego rola Współodczuwa, podziela smutek rodaków po utracie niepodległości przez Polskę, opowiada się po stronie dobra. Ma świadomość krótkości swego życia oraz ulotności a jednocześnie trwałości poezji, czuje się niedoceniony, niezrozumiany. Przypomina, że zawsze był patriotą, oddanym sprawom narodowym; lojalny i wierny ideałom wolnościowym, poświęcił im bez reszty całe życie, kosztowało go to wiele wyrzeczeń, a upadek ojczyzny stał się też przyczyną jego życiowej klęski. Czyny i słowa świadczą o jego prawości i poświęceniu, nawiązuje tą postawą do najlepszych polskich tradycji, podkreśla ciągłość pokoleń i postawy patriotycznej. Czuje się odpowiedzialny za podtrzymywanie ducha narodu, nawet w dobie klęski; za bycie przewodnikiem duchowym Polaków, za budzenie patriotyzmu, wskazywanie im postawy poświęcenia w imię słusznej sprawy, nawet za cenę życia. W swych ideałach był osamotniony, wyobcowany, rozumiany tylko przez niewielu, nie liczył na uznanie i poklask, wypełnił płynący z głębi serca swój wielki obowiązek. Nie szukał sławy, wdzięczności ludzi czy dóbr materialnych. Wybrał rolę przewodnika duchowego narodu, który wskazuje właściwy kierunek działań, a jednocześnie jest skromny, nie pragnie władzy, nie buduje swojej sławy. Spadek, który pozostawia poeta to poezja mająca moc zmieniania świata, czyniąca ludzi lepszymi, rozwijająca ich duchowo, udoskonalająca, zamieniająca przyziemność w doskonałość. 6