Aplikacje i usługi wykorzystujące system Galileo przeznaczone do zastosowań w radiokomunikacji morskiej

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Aplikacje i usługi wykorzystujące system Galileo przeznaczone do zastosowań w radiokomunikacji morskiej"

Transkrypt

1 Samodzielna Pracownia Radiokomunikacji Morskiej w Gdańsku (P-8) Aplikacje i usługi wykorzystujące system Galileo przeznaczone do zastosowań w radiokomunikacji morskiej Praca nr Gdańsk, grudzień 2007

2 Aplikacje i usługi wykorzystujące system Galileo przeznaczone do zastosowań w radiokomunikacji morskiej Praca nr Słowa kluczowe: radiokomunikacja morska, GALILEO, systemy satelitarne, nawigacja satelitarna Kierownik pracy: dr inż. Rafał Niski Wykonawcy pracy: mgr inż. Adam Lipka dr inż. Rafał Niski dr inż. Jerzy Żurek Kierownik Zakładu: dr inż. Rafał Niski Copyright by Instytut Łączności, Warszawa 2007

3 Spis treści Wykaz stosowanych skrótów Wprowadzenie Usługi w systemie GALILEO Usługi satelitarne GALILEO Usługa otwarta Usługa komercyjna Usługa bezpieczeństwa życia Usługa publiczna Usługi wspomagane lokalnie Usługi EGNOS Usługi mieszane Usługi wynikające ze współpracy GALILEO i innych systemów satelitarnych Usługi wynikające ze współpracy systemu GALILEO z systemami nie będącymi systemami GNSS Możliwości wykorzystania systemu GALILEO w aplikacjach morskich Usługa SAR (Search and Rescue) System COSPAS-SARSAT System COSPAS-SARSAT MHz [11] System COSPAS-SARSAT 406 MHz [11] Komponenty wchodzące w skład systemu COSPAS-SARSAT Wykorzystanie GALILEO w systemie COSPAS-SARSAT Segment kosmiczny SAR GALILEO Segment naziemny SAR GALILEO Nowe rozwiązania oferowane w systemie SAR GALILEO Minimalne wymagania jakościowe stawiane systemowi MEOSAR Obszary wykorzystania usług systemu GALILEO w przyszłości System Automatycznej Identyfikacji Statków AIS Projekt NAUPLIOS System informacji rzecznej RIS GALEWAT Inne aplikacje i projekty Podsumowanie Bibliografia Załącznik

4 Wykaz stosowanych skrótów AIS CA CFM CS COSPAS-SARSAT COG DGPS DSC DASS ECIDS ELT EPIRB E-OTD EGNOS FIS GOC GEO GEOLUT GNSS GPS GSM GLONASS GBAS HAL HPL ILE ITL IENC INS PTM IALA IMO LUT LEO LEOLUT MMSI MEO MEOLUT MCC OTD OS PLB PRS RCC RIS Automatic Identification System Calamity Abatement Service Cargo and Fleet Management Commercial Service Cosmicheskaya Sistyema Poiska Avariynich Sudov Search and Rescue Satellite-Aided Tracking Course over Ground Differential GPS Digital Selective Calling Distress Alerting Satellite System Electronic Chart Display Information System Emenrgency Locator Transmitters Emergency Position Indicating Radio Beacons Enhanced Observed Time Difference European Geostationary Navigation Overlay Service Fairway Information Service GALILEO Operating Company Geostationary Orbit Geostationary Orbit Local User Terminal Global Navigation Satellite System Global Positioning System Global System for Mobile Communications Globalnaya Navigatsionnaya Sputnikovaya Sistema Ground Based Augmentation System Horizontal Alert Limit Horizontal Protection Level Information for Law Enforcement Information for Transport Logistics Inland Electronic Navigational Chart Inertial Navigation System Intermodal Port and Terminal Management International Association of Lighthouse Authorities International Maritime Organization Local User Terminal Low Earth Orbit Low Earth Orbit Local User Terminal Maritime Mobile Service Identity Medium Earth Orbit Medium Earth Orbit Local User Terminal Mission Control Center Observed Time Difference Open Service Personal Locator Beacons Public Regulated Service Rescue Co-ordination Center River Information Services 4

5 SoL SBAS SAR SAR-SPOC SARP SOTDMA SIS SOG ST STI TTI TCAR TDOA TTFF TI TM TM UMTS VHF VTS VP CHD WWRNS Safety of Life Service Satellite Based Augmentation System Search and Rescue Search and Rescue Point of Contact Search and Rescue Processor Self-organized Time Division Multiplex Access Signal in Space Speed over Ground Statistics Strategic Traffic Image Tactical Traffic Image Three Carrier Ambiguity Resolution Time Difference of Arrival Time To First Fix Traffic Information Service Traffic Management Transport Management Universal Mobile Telecommunications System Very High Frequency Vessel Traffic System Voyage Planning Waterway Charge and Harbour Dues Worldwide Radio Navigation System 5

6 1. Wprowadzenie Niniejsza praca jest poświęcona analizie możliwości wykorzystania systemu nawigacji satelitarnej GALILEO w aplikacjach i usługach morskich. Jak wiadomo, jedną z ważniejszych cech tworzonego obecnie systemu będzie bardzo silne nastawienie na usługi specyfikacja definiuje szereg ogólnych klas usług, które zawierać mogą nieograniczoną niemal liczbę aplikacji o różnym poziomie zaawansowania czy dostępności. Dodatkowo cechy systemu GALILEO oraz jego parametry jakościowe powodują, iż może on znaleźć zastosowanie w bardzo wielu obszarach działalności ludzkiej, także w tych, w których wykorzystanie poprzednika, systemu GPS, było z wielu powodów utrudnione. Wśród potencjalnych zastosowań systemu GALILEO, ważną rolę odgrywać mogą aplikacje morskie, ze szczególnym uwzględnieniem wspomagania nawigacji na morzu i w porcie, monitorowania ruchu, tzw. maritime safety & security, oraz systemów poszukiwania i ratownictwa SAR (Search and Rescue). W niniejszej pracy dokonano przeglądu dokumentów Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO), GALILEO Joint Undertaking, innych materiałów korporacyjnych oraz dodatkowej literatury w celu wyodrębnienia potencjalnych zastosowań systemu GALILEO w aplikacjach morskich oraz analizy istniejących już aplikacji wykorzystujących komponenty kosmiczne i wpisujących się w rozważaną problematykę. Należy w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że na dzień dzisiejszy, usługi GALILEO jako takie nie istnieją, gdyż nie istnieje jeszcze sam system (przynajmniej w takiej postaci, jaka wynika z założeń); w niniejszej pracy skupiono się na analizie założeń i funkcjonalności aplikacji, które są planowane do implementacji w momencie, gdy system GALILEO będzie w pełni funkcjonalny oraz istniejących usług, które potencjalnie mogą czerpać z powstającego systemu. Przykładowo często w dalszym toku rozważań pojawiać się będą aplikacje wykorzystujące system EGNOS. Chronologicznie, EGNOS jest de facto poprzednikiem GALILEO i stanowi system wspomagający (augmentacyjny) dla systemu GPS poprzez dostarczanie mu danych korekcyjnych oraz tzw. informacji o wiarygodności (integrity). Przyszły system GALILEO będzie rozsyłał informacje o wiarygodności już w swojej wersji podstawowej, stąd też nie będzie on wymagał żadnych systemów wspomagających (co nie znaczy, że ich wykorzystanie nie będzie możliwe) i co za tym idzie w aplikacjach tych właśnie system GALILEO wydaje się być naturalnym następcą systemu EGNOS. Struktura opracowania jest następująca: Pierwszą część pracy stanowi niniejsze wprowadzenie. W rozdziale 2. scharakteryzowane zostały klasy usług przewidzianych do realizacji w systemie GALILEO, w tym klasa usług satelitarnych, usług wspomaganych lokalnie, usług EGNOS i wreszcie usług mieszanych. W kolejnym rozdziale przedstawiono przegląd możliwości wykorzystania GALILEO w aplikacjach morskich. Omówione będą wymagania jakościowe Międzynarodowej Organizacji Morskiej na usługi satelitarne świadczone na morzu, które następnie odniesiemy do przewidywanych parametrów konkretnych usług GALILEO. Rozdział 4 poświęcony został usłudze Search and Rescue, która wchodzi w skład znanego serwisu poszukiwania i ratownictwa COSPAS-SARSAT. Przewiduje się, iż system GALILEO zostanie włączony do tego serwisu uzupełniając dwa istniejące już w nim 6

7 podsystemy, tj. LEOSAR i GEOSAR (GALILEO wykorzystywać będzie satelity średnioorbitowe MEO, stąd podsystem będzie nosił nazwę MEOSAR). W rozdziale tym scharakteryzowano założenia, architekturę systemu, korzyści wynikające z włączenia systemu GALILEO do COSPAS-SARSAT oraz planowanych wymagań jakościowych serwisu. Rozdział 5 dotyczyć będzie możliwości wykorzystania usług systemu Galileo w przyszłości. Przeanalizowano w nim kilka systemów oraz projektów badawczych wpisujących się w omawianą tematykę. W pierwszej kolejności omówiony będzie system AIS (System Automatycznej Identyfikacji Statków). Dzięki wyposażeniu statków w transpondery AIS, jednostki pływające mogą w sposób automatyczny wymieniać między sobą dane pozwalające na uniknięcie kolizji, identyfikację oraz monitorowanie ruchu przez stacje brzegowe, a także przekazywanie informacji o ładunkach. Co ważne AIS nie jest systemem stricte satelitarnym (bo wykorzystuje zakres VHF oraz sieć naziemną stacji bazowych AIS), jednak co zostanie wykazane, właśnie blok satelitarny odgrywa w nim ważną wręcz fundamentalną rolę. Kolejny podrozdział poświęcony został prezentacji europejskiego projektu badawczego NAUPLIOS, który w pewnym sensie stanowi próbę zaproponowania określonych modyfikacji klasycznego AIS-u i polepszenia parametrów jego funkcjonowania. W dalszym toku rozważań zaprezentowano system nieco podobny do AIS, jednak ograniczający się do ruchu na wodach śródlądowych, a mianowicie system informacji rzecznej RIS. Po tą nazwą rozumieć należy zbiór aplikacji pozwalających na kontrolę stanu wód, obserwację ruchu (wraz ze stosownymi zobrazowaniami), wspomagających logistykę, zarządzanie ruchem i flotą, umożliwiających łagodzenie skutków katastrof, itp. System ten również czerpie korzyści z nawigacji satelitarnej. Kolejny podrozdział rozdziału 5. dotyczy projektu GALEWAT, w ramach którego zaproponowano system skupiający zarówno AIS, jak i RIS, m.in. poprzez wykorzystanie koncepcji EGNOS-over-AIS. Wreszcie na zakończenie rozdziału, w skrótowy sposób przedstawiono dwa inne projekty realizowane w ramach Programu Ramowego pod patronatem Komisji Europejskiej i organizacji GALILEO Joint Undertaking, tj. MARGAL oraz MARNIS. Ostatni, szósty, rozdział stanowi podsumowanie całości rozważań. Załącznik 1. stanowi referat pt. GALILEO in Maritime Applications opublikowany w Zeszytach Naukowych Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni. 7

8 2. Usługi w systemie GALILEO Jako wprowadzenie do rozważań odnośnie usług systemu GALILEO, niezbędne jest przypomnienie kilku podstawowych informacji odnośnie samego systemu [1,2,3]. Idea zbudowania w Europie globalnego systemu nawigacji satelitarnej powstała w latach 90-tych ubiegłego wieku, a kryje się za nią chęć sprostania wymogom konsumentów (gwałtownie rosnące zainteresowanie usługami satelitarnymi) oraz próba wyeliminowania problemów dotyczących dominującego obecnie amerykańskiego systemu GPS przede wszystkim wynikających z jego czysto wojskowego pochodzenia. GALILEO wykorzystywać będzie 30 satelitów średnioorbitowych (MEO Medium Earth Orbit), znajdujących się na wysokości ok km nad Ziemią. Spośród tych 30 satelitów, 27 pełnić będzie funkcje robocze, natomiast trzy będą satelitami zapasowymi na wypadek awarii któregoś z satelitów roboczych. Przewidziane jest wykorzystanie tzw. konstelacji Walkera, czyli układu trzech orbit, przy czym na każdej z nich umieszczonych będzie 9 satelitów roboczych i jeden zapasowy; właśnie taki układ konstelacji powoduje, iż ważną cechą systemu będzie lepsze w porównaniu do GPS-u pokrycie oraz większa dostępność sygnału satelitarnego. Powyższy opis dotyczy rzecz jasna segmentu kosmicznego, który jest z jednym z czterech podstawowych komponentów architektury systemu GALILEO. Drugim z nich jest tzw. segment naziemny skupiający naziemne stacje kontrolne, do których funkcji należy przede wszystkim tzw. kontrola misji oraz kontrola satelitów, a także rozległa sieć komunikacyjna pomiędzy stacjami naziemnymi oraz między stacjami naziemnymi i satelitami. Komponenty regionalne stanowią trzecią warstwę architektury systemu, która pozwala na transmisję informacji o wiarygodności (integrity) o większej dokładności w skali lokalnej niż informacje o wiarygodności generowane przez system w skali globalnej. Innymi słowy są to regionalne stacje wspomagające dla systemu GALILEO. Podejście takie może mieć zastosowanie w przypadku usług wymagających wyższej precyzji lokalizacji i niezawodności, niż ta oferowana przez klasyczny system GALILEO. Fakt oferowania przez system informacji integrity to jedna z ważniejszych cech systemu GALILEO odróżniających go od poprzedników. Integrity sprowadza się do ciągłego monitorowania stanu depesz nawigacyjnych i ostrzegania użytkowników w przypadku, gdy otrzymywane dane mogą być z różnych przyczyn niewiarygodne. Brak tej usługi w czystym systemie GPS skutkował niemożliwością jego wykorzystania w pewnych najbardziej krytycznych i wymagających aplikacjach. Wreszcie segment lokalny (czyli czwarty komponent architektury systemu GALILEO) skupia wszystkie elementy lokalne GALILEO, których zadaniem jest miejscowe poprawienie jakości oferowanych usług m.in. poprzez integrację infrastruktury systemu GALILEO oraz elementów innych systemów komunikacyjnych (np. LORAN-C, EGNOS, GSM, itp.), dzięki czemu można zapewnić wyższą jakość usług w takich miejscach, jak np. centra kierowania ruchem lotniczym, morskim czy kolejowym. System GALILEO wykorzystywać będzie 10 sygnałów nawigacyjnych, co wynika z dużej liczby oferowanych usług (m.in. [4]) po prostu pewne zakresy są przypisane do określonych usług. Sygnały nawigacyjne będą emitowane w zakresie RNSS (Radio-navigation satellite service), a konkretnie: MHz (sygnały E5a i E5b), MHz (E6) oraz MHz (E2-L1-E1); dodatkowo na potrzeby usługi SAR-GALILEO (patrz rozdział 3.) zarezerwowano fragment pasma L. Warto dodać, iż dla zapewnienia wysokiego poziomu 8

9 kompatybilności systemu GALILEO z systemem GPS niektóre pasma GALILEO są współdzielone przez oba te systemy. Więcej informacji odnośnie systemu można znaleźć w coraz bardziej licznej literaturze m.in. [1,3,5]. System GALILEO jest pierwszym globalnym systemem nawigacji satelitarnej, który w tak szerokim zakresie jest nastawiony na usługi. Specyfikacja definiuje pewną liczbę klas usług, których wybór i przeznaczenie jest wynikiem gruntownych badań rynku i potrzeb potencjalnych użytkowników. Najbardziej ogólny podział usług przewidywanych do uruchomienia w przyszłym systemie przewiduje cztery ich kategorie, tj.: 1. Usługi satelitarne GALILEO, 2. Usługi GALILEO wspomagane lokalnie, 3. Usługi EGNOS, 4. Mieszane usługi GALILEO. W dalszej części każda z wymienionych klas usług zostanie gruntownie omówiona [6] Usługi satelitarne GALILEO Usługi satelitarne GALILEO (GALILEO satellite-only services) są usługami, które będą świadczone globalnie, niezależnie od innych systemów dzięki wykorzystaniu sygnałów emitowanych przez satelity systemu GALILEO. Z punktu widzenia ogólnej architektury systemu, wszystkie elementy niezbędne do świadczenia usług przynależnych do tej klasy zawarte są w tzw. segmencie (komponencie) globalnym. W ramach usług satelitarnych GALILEO przewidziano cztery węższe klasy usług, różniących się między sobą charakterystykami jakościowymi, a także docelową grupą użytkowników. Warto dodać, iż wszystkie parametry jakości każdej z tych usług zostały zdefiniowane na poziomie użytkownika i każdy odbiornik zgodny z wymaganiami systemowymi, który umożliwia realizację danej usługi powinien w normalnych warunkach zapewniać jakość zgodną z określonymi parametrami jakościowymi, które konkretna usługa oferuje. Pod pojęciem normalnych warunków rozumie się brak celowego zakłócania sygnału (jamming), brak interferencji o niespotykanie wysokim poziomie, brak wzmożonej aktywności negatywnych zjawisk w jonosferze i troposferze, kąt maskowania 10 o oraz wreszcie środowisko, w którym propagacja wielodrogowa jest na niskim poziomie. Wspomniane cztery usługi przynależne do klasy usług satelitarnych GALILEO to: 1. Usługa otwarta, 2. Usługa komercyjna, 3. Usługa bezpieczeństwa życia, 4. Usługa publiczna. W uzupełnieniu tych czterech usług, czasem wymienia się dodatkową piątą, tj. usługę poszukiwania i ratownictwa SAR, która z uwagi na tematykę niniejszego opracowania zostanie szczegółowo omówiona w dalszych rozdziałach pracy. 9

10 Usługa otwarta Usługa otwarta (Open Service OS) dostarcza informacji o aktualnej pozycji, czasie i prędkości, bez konieczności wnoszenia specjalnej opłaty oraz bez żadnych innych ograniczeń. Jedynym wymogiem jest oczywiście posiadanie odbiornika przystosowanego do odbioru sygnałów systemu GALILEO, jednak z uwagi na fakt, iż ma to być najbardziej podstawowa usługa oferowana w systemie, można przewidywać, że stosowne odbiorniki będą relatywnie tanie i niewielkich rozmiarów. OS jest usługą skierowaną do szerokiej rzeszy odbiorców, potrzebujących danych nawigacyjnych do prywatnych nie profesjonalnych zastosowań i którzy w związku z tym nie oczekują ponadprzeciętnych parametrów jakościowych. Przykładowe zastosowania usługi OS to np. coraz bardziej obecnie rozpowszechniona nawigacja samochodowa czy też nawigacja wbudowana jako jedna z opcji w telefonie komórkowym czy palmtopie. Usługa otwarta jest pomyślana jako odpowiednik i konkurent znanej z systemu GPS usługi SPS (Standard Positioning Service), tym niemniej przewiduje się możliwość współistnienia obu tych systemów, co potencjalnie zapewnić może jeszcze wyższą jakość. W szczególności przekładać się to będzie na konstrukcję odbiorników, które w założeniu mają w większości być (co najmniej) dwusystemowe, tj. umożliwiać odbiór wiadomości zarówno od satelitów systemu GALILEO, jak i systemu GPS. Wykorzystanie potencjału 30 satelitów nawigacyjnych GALILEO oraz 24 systemu GPS może mieć bardzo istotny wpływ na polepszenie jakości zwłaszcza w trudnych środowiskach, np. miejskich. Sygnały przewidziane na potrzeby usługi OS są rozdzielone od siebie na osi częstotliwości co jest korzystne z uwagi na wydajniejszą korekcję błędów jonosferycznych (pomiary odległości są wykonywane osobno dla każdej z częstotliwości). Rozwiązanie to jest wykorzystywane w tzw. odbiornikach dwuczęstotliwościowych (dual-frequency receivers). W przypadku odbiorników pracujących na jednej tylko częstotliwości, korekcja błędów jonosferycznych jest uproszczona i co za tym idzie mniej precyzyjna. Na każdej z częstotliwości emitowane będą dwa ciągi rozpraszające; do jednego z nich dodane zostaną dane (informacje nawigacyjne), natomiast drugi z nich (zawierający tylko ciąg rozpraszający), będzie tzw. kanałem pilotowym na potrzeby bardziej dokładnych i odpornych na błędy pomiarów. Przewidywane parametry jakościowe usługi otwartej GALILEO zebrano w poniższej tab. 1. Tabl. 1. Parametry jakościowe usługi otwartej GALILEO Parametr Wartość Pokrycie Globalne Dostępność 99,8% Dokładność określania pozycji (95%) (odbiornik jednoczęstotliwościowy) H:15 m V:35 m Dokładność określania pozycji (odbiornik dwuczęstotliwościowy) H:4 m V:8 m Usługa wiarygodności (integrity) Brak Dokładność określania czasu 30 ns 10

11 Parametr dokładność pozycjonowania (lub też określania pozycji) (accuracy) należy rozumieć jako zgodność między oszacowaną lub zmierzoną pozycją i rzeczywistą pozycją użytkownika przy danym poziomie ufności, w dowolnym momencie czasowym. Zwykle jest on określany jako błąd pozycji przy 95 % poziomie ufności. W tab. 1 oznaczenia H i V oznaczają odpowiednio dokładności określania pozycji w poziomie (Horizontal) i pionie (Vertical) Usługa komercyjna Usługa komercyjna (Commercial Service CS) będzie usługą o ograniczonym dostępie (ma on być licencjonowany), przeznaczoną dla zastosowań profesjonalnych, gdzie wymagania odnośnie precyzji i wiarygodności uzyskiwanych danych są bardzo wysokie. Od strony technicznej usługa wykorzystywać będzie rozsiewanie danych z szybkością 500 bit/s na potrzeby tzw. usług wartości dodanej (value-added services) oraz nadawanie dwóch sygnałów rozdzielonych na osi częstotliwości dla potrzeb zaawansowanych i wymagających aplikacji, takich jak integracja usług określania pozycji w GALILEO z sieciami komunikacji bezprzewodowej, pozycjonowanie o bardzo wysokiej dokładności czy nawigacja w budynkach (środowisko indoor). Szczegółowy poziom dokładności będzie ustalany dla każdej z aplikacji w ramach usługi CS przez organ nadzorujący systemem GALILEO (GALILEO Operating Company GOC). Będzie się to odbywać na podstawie rozpoznania celów i potrzeb odbiorcy takiej usługi. Dodatkowo przewiduje się, iż dokładność i wiarygodność informacji uzyskiwanych dzięki usłudze CS będzie objęta gwarancją. Jak już wspominano, dostęp do usługi komercyjnej będzie ograniczony i płatny, natomiast dostawcami CS będą wyspecjalizowani providerzy, którzy uzyskają od GOC swoistą licencję. W praktyce, na potrzeby omawianej usługi wykorzystywane będą dwa sygnały współdzielone również przez usługę otwartą oraz dwa zaszyfrowane sygnały w pasmie E6 (sygnał danych i sygnał pilotowy). Poniżej, w tab. 2 przedstawiono parametry jakościowe usługi komercyjnej. Tabl. 2. Parametry jakościowe usługi komercyjnej GALILEO Parametr Wartość Pokrycie Globalne Dostępność 99,8% Dokładność określania pozycji (95%) <1 m (odbiornik dwuczęstotliwościowy) Usługa wiarygodności (integity) Tak Usługa bezpieczeństwa życia Usługa bezpieczeństwa życia (Safety of Life SoL), jak sama nazwa wskazuje, będzie miała zastosowanie w sytuacjach, w których potencjalnie może dojść do zagrożeń związanych 11

12 z bezpieczeństwem ludzi. Chodzi tu przede wszystkim o szeroko rozumiany transport morski, kolejowy czy lotniczy lub inne aplikacje, które charakteryzują się bardzo ostrymi wymaganiami odnośnie bezpieczeństwa i stawiają najwyższe wymagania jeśli chodzi o jakość urządzeń i systemów wspomagających. W związku z tym usługa SoL zapewniać ma najwyższą możliwą jakość w skali globalnej, tak aby dostęp do danych nawigacyjnych był możliwy również w obszarach, w których nawigacja satelitarna stanowi jedyną możliwość, w szczególności gdzie brak jest dostępu do usług oferowanych przez segment naziemny. Dzięki globalności tej usługi, może ona okazać się szczególnie przydatna w tych przedsiębiorstwach i organizacjach, których funkcjonowanie nie ogranicza się do niewielkiego obszaru, jak np. linie lotnicze, czy przewoźnicy transoceaniczni. Usługa SoL będzie dostępna bez ograniczeń, a dodatkowo system będzie miał zdolność tzw. uwierzytelnienia sygnału, czyli weryfikacji czy sygnał ten w rzeczywistości jest sygnałem emitowanym przez satelity GALILEO. Może się to odbywać na przykład poprzez specjalne sygnatury (digital signatures) zawarte w oryginalnym sygnale GALILEO. Istotną kwestią przy implementacji usługi bezpieczeństwa życia jest fakt, iż różne zastosowania niosą różne wymagania odnośnie jakości; nierzadko są one normowane przez prawo lub standardy i specyfikacje właściwe dla danej gałęzi transportu. System GALILEO musi być w stanie tym wymaganiom sprostać. W związku z tym, dla usługi SoL przyjęło się definiować dwie klasy jakościowe, które zapewniają zgodność z wymaganiami dla różnych zastosowań (transport lądowy, morski, kolejowy, lotniczy, itp.). Wspomniane dwie klasy jakościowe to: Poziom krytyczny który dotyczy zastosowań szczególnie wymagających, takich jak np. prowadzenie pionowe (vertical guidance) w lotnictwie oraz Poziom niekrytyczny mający zastosowanie w aplikacjach niekrytycznych z punktu widzenia czasu, czego przykładem może być nawigacja na pełnym morzu W usłudze bezpieczeństwa życia zaimplementowana będzie w skali globalnej usługa wiarygodności (integrity), która na bieżąco monitoruje stan depesz nawigacyjnych przesyłanych z satelitów i ostrzega użytkownika w sytuacji, gdy z jakiejś przyczyny informacje te mogą być zniekształcone i przez to niewiarygodne. Warto tu przypomnieć, że przykładowo w usłudze otwartej OS, integrity nie jest implementowana, zatem jest możliwa sytuacja, w której użytkownik korzystający z nawigacji satelitarnej otrzymuje niepoprawne dane nie będąc tego świadomym. Z drugiej jednak strony proste porównanie zastosowań tych dwóch usług, tj. OS i SoL wyjaśnia dlaczego w tym drugim przypadku usługa wiarygodności jest niezbędna, a w pierwszym - niekoniecznie. Warto zauważyć, że w klasycznym systemie GPS (bez systemów wspomagających lub innych tzw. systemów augmentacyjnych) usługa integrity nie była dostępna, co skutkowało brakiem możliwości zastosowania tego systemu w zastosowaniach typu nawigacja lotnicza czy morska. W tab. 3 zestawiono parametry jakościowe usługi bezpieczeństwa życia. Jak łatwo zauważyć, jest to zestawienie dużo szersze, niż w przypadku dwóch omówionych powyżej usług, wyjaśnienie znaczenia dodatkowych parametrów, związanych przede wszystkim z usługą integrity znajduje się pod tabelą. 12

13 Typ odbiornika Usługa wiarygodności Tabl. 3. Parametry jakościowe usługi bezpieczeństwa życia Pokrycie Dokładność (95%) Usługa SoL Częst. nośne 3 częstotliwości (E5a+E5b, L1) Usługa integrity Korekcja jonosferyczna Tak Oparta o pomiar dwuczęstotliwościowy Poziom krytyczny H:4 m V:8 m Globalne Poziom nie-krytyczny H:220 m Próg alarmu H:12 m, V:20 m H:556 m Opóźnienie alarmu 6 s 10 s Ryzyko wiarygodn. 3,5x10-7 /150 s 10-7 /godz. Ciągłość 10-5 /15 s 10-4 /godz 10-8 /godz Certyfikacja Tak Osiągalność usługi wiarygodności 99,5% Osiągalność dokładności 99,8% Wiarygodność systemu (integrity), tj. zdolność dostarczania do użytkowników ostrzeżeń o niewłaściwym jego funkcjonowaniu, jest jednym z ważniejszych parametrów z punktu widzenia zastosowań morskich. Wymagania dotyczące wiarygodności obejmują: wartość progową błędu określania pozycji, której przekroczenie skutkuje wysłaniem alarmu do użytkownika ( próg alarmu ; ang. alert limit) oraz wartość czasu, po której wystąpi alarm ( opóźnienie alarmu ; ang. time to alarm). Ryzyko wiarygodności (integrity risk) jest to wartość prawdopodobieństwa, że w określonym okresie działania systemu, błąd obliczenia pozycji przekroczy maksymalną dopuszczalną wartość ( próg alarmu ) i że użytkownik nie zostanie poinformowany o tym zdarzeniu w ciągu zdefiniowanego przedziału czasu ( opóźnienie alarmu ). Parametr ciągłość (continuity) określa zdolność systemu do zapewnienia żądanej usługi, w sposób nieprzerwany, w ciągu zdefiniowanego odcinka czasu. Odpowiada on ryzyku utraty dokładności albo wiarygodności w systemie GALILEO. Ponieważ mogą wystąpić przypadki, że przekroczone zastaną wymagania na wiarygodność, a mimo to system będzie mógł dalej określać pozycję w ramach specyficznych wymagań dotyczących dokładności, istnieją dwa składniki ryzyka utraty ciągłości. Pierwszy z nich wynika z przekroczenia określonych granic błędu ( progu alarmu ) dla danej operacji. Granice te w systemie GALILEO wynoszą 12 m w poziomie i 25 m w pionie. Wymagania morskie są łagodniejsze i określają wartość progu alarmu w poziomie przy 25 m, nie mają też swojego odpowiednika w pionie. Składnik drugi dotyczy zakłócenia funkcji nawigacyjnych spowodowanego niesprawnością systemu lub złą widocznością satelitów w miejscu lokalizacji użytkownika. 13

14 Pojęcie dostępność odnosi się do prawdopodobieństwa, że funkcje związane z określaniem pozycji i monitorowaniem wiarygodności są osiągalne i zapewniają wymaganą dokładność, wiarygodność i ciągłość. Parametr ten, w odniesieniu do funkcji określania pozycji, powinien wynosić co najmniej 99,8 % w przedziale czasu 3 godzin Usługa publiczna Usługa publiczna (Public Regulated Service PRS) jest ostatnią z usług należących do kategorii usług satelitarnych GALILEO. W założeniu ma ona być wykorzystywana przez administracje państwowe, służby zapewniające bezpieczeństwo, itp., nie będzie zaś dostępna powszechnie (tj. dla wszystkich użytkowników). W zastosowaniach, dla których usługa została pomyślana, oprócz wysokiej jakości określania pozycji, istotne jest również zapewnienie ciągłości i dostępności sygnału na możliwie wysokim poziomie, a także zabezpieczenie go przed szeregiem możliwych zagrożeń, takich jak: podsłuch, celowe zagłuszanie i zniekształcanie, preparowanie i rozgłaszanie nieprawdziwych informacji, itp. W wielu przypadkach tego typu wrogie działania mogą mieć istotne negatywne skutki dla bezpieczeństwa ludzi, bądź stabilności ekonomicznej na dużym obszarze. Usługa PRS stanowi odpowiedź na tego typu zagrożenia, gdyż oferuje poziom zabezpieczenia sygnału satelitarnego na poziomie dotychczas nieosiągalnym, a także przewyższającym pozostałe usługi satelitarne GALILEO (OS, CS, SoL). Aby to osiągnąć, dla potrzeb implementacji PRS wydzielono osobne pasma częstotliwości, które będą wykorzystywane jedynie przez tę usługę. W efekcie nawet jeśli któraś z usług dostępnych powszechnie (OS, CS 1, SoL) jest chwilowo niedostępna (wyłączona) na danym obszarze, to PRS może wciąż funkcjonować w sposób nieprzerwany. Sygnały PRS jako szerokopasmowe sygnały z rozproszonym widmem są w wysokim stopniu odporne na różnego rodzaju interferencje lub celowe próby zagłuszania. Jak wspomniano usługa będzie dostępna jedynie dla określonych służb UE, zaś dostęp będzie regulowany przy pomocy określonych algorytmów dostępowych (klucze, itp.). Algorytmy te, jak i dystrybucja specjalnych urządzeń odbiorczych będzie w gestii krajów członkowskich UE. Potencjalni odbiorcy usługi publicznej mogą być podzieleni na dwie kategorie: Odbiorcy na poziomie ogólnoeuropejskim: Globalne służby policyjne (Europol, Interpol), Służby związane z przestrzeganiem prawa (np. OLAF Europejskie Biuro Zwalczania Nadużyć Finansowych, EUROPOL), Służby szybkiego reagowania (Maritime Safety Agency, służby przeprowadzające akcje humanitarne ). Odbiorcy na poziomie krajów członkowskich UE Policje krajowe, Służby celne, Wywiad. 1 Usługa komercyjna jest dostępna za opłatą, co odróżnia ją od OS i SoL, jednak nie istnieją żadne ograniczenia odnośnie tego, kto może wnieść taką opłatę. Z tego punktu widzenia CS jest więc także usługą dostępną powszechnie. W przypadku PRSu jedyna możliwość korzystania z usługi wynika z przynależności do określonej służby lub organizacji, w przeciwnym wypadku usługa jest niedostępna. 14

15 Parametry jakościowe usługi PRS zebrano w poniższej tab. 4. Oczywiście w tym wypadku usługa integrity jest zaimplementowana w skali globalnej. Typ odbiornika Usługa wiarygodności Tabl. 4. Parametry jakościowe usługi publicznej GALILEO Pokrycie Dokładność (95%) Ciągłość Usługa PRS Nośne 2 częstotliwości (E5a+E5b, L1) Usługa integrity Korekcja jonosferyczna Próg alarmu Opóźnienie alarmu Ryzyko wiarygodn. Dokładność wyznaczania czasu (timing accuracy) Tak Oparta o pomiar dwuczęstotliwościowy Globalne H:6.5 m V:12 m H:20 m, V:35 m 10 s 3,5x10-7 /150 s 10-5 /15 s 100 ns Dostępność 99,5% 2.2. Usługi wspomagane lokalnie Obecnie omówiona zostanie kolejna klasa usług przewidzianych w systemie GALILEO, tj. usługi wspomagane lokalnie (Locally assisted services). Wszystkie usługi satelitarne GALILEO (OS, CS, SoL, PRS) mogą być, w razie potrzeby, wspomagane przez segment lokalny systemu GALILEO, dzięki czemu będzie można uzyskać wyraźną poprawę jeśli chodzi o dokładność określania pozycji, wiarygodność i dostępność (w skali lokalnej). Jak wiadomo, segment lokalny grupuje wszystkie lokalne elementy systemu GALILEO, zaś długoterminowy plan budowy systemu przewiduje zaprojektowanie i stworzenie pewnej ilości tego typu elementów lokalnych, a następnie ich testowanie dla określenia potencjalnej poprawy jakości wynikającej z zastosowania usług wspomaganych lokalnie. Przewiduje się, że usługi tego typu będą funkcjonowały jako usługi regulowane i nieregulowane. W tym pierwszym przypadku chodzi o usługi, których jakość spełnia lub przewyższa wymagania stawiane usługom lokalnym i które w związku z tym mogą być objęte gwarancją ze strony GOC. Potencjalnymi odbiorcami tego typu usług mogą być osoby i organizacje funkcjonujące w środowiskach, w których standardy i wymagania jakościowe są ściśle określone, jak np. wszelkiego rodzaju transport. Łatwo więc zauważyć, że usługi regulowane mogą stanowić uzupełnienie dla usług bezpieczeństwa życia SoL. Z kolei, przez usługi nieregulowane rozumiemy wszelkie usługi wspierane segmentem lokalnym, uruchamiane przez niezależnych providerów, dla których nie ma określonych 15

16 ścisłych ram jakościowych ani żadnych innych wymagań i które realizowane są głównie dla celów komercyjnych. W momencie powstawania niniejszego opracowania w sytuacji gdy system GALILEO jeszcze nie funkcjonuje trudno przesądzać o ostatecznej postaci składników wchodzących w skład segmentu lokalnego, tym niemniej wstępnie zdefiniowano cztery podstawowe klasy funkcjonalne usług wspomaganych lokalnie: 1. Precyzyjne usługi nawigacyjne wspierane lokalnie (Local Precision Navigation Services) mają one w założeniu zapewniać precyzję określania pozycji lepszą, niż jeden metr. Ma być to realizowane dzięki lokalnym elementom GALILEO zapewniającym różnicową korekcję kodową. Z innych parametrów tych elementów należy wymienić zdolność zapewnienia wartości parametru opóźnienia alarmu (timeto-alarm) rzędu pojedynczej sekundy przy jednoczesnym zmniejszeniu progu alarmu, przy czym przewidywana wartość tego zmniejszenia jest obecnie analizowana 2. Wysoko-precyzyjne usługi nawigacyjne wspierane lokalnie (Local High-Precision Navigation Services) dzięki wykorzystaniu trzech nośnych (technika Three Carrier Ambiguity Resolution TCAR), określenie pozycji będzie możliwe z dokładnością nawet rzędu 10cm lub większą. Nie jest natomiast jeszcze znany wpływ tej techniki na parametry usługi integrity (próg alarmu i opóźnienie alarmu), nie wiadomo więc, czy uda się uzyskać lepsze rezultaty, niż w wypadku usług precyzyjnych (pkt.1). 3. Lokalnie wspomagane usługi nawigacyjne (Local Assisted Navigation Services) usługi te mają na celu zwiększyć dostępność sygnału satelitarnego (SIS signal in space) poprzez poprawienie wartości TTFF 2 oraz ułatwienie śledzenia satelitów, zwłaszcza w przypadku aplikacji, które mają być realizowane w trudnych środowiskach (kanion ulic, środowisko wewnątrzbudynkowe, itp.). 4. Usługi o lokalnie poprawionej dostępności (Local Augmented Availability Services) wykorzystują stacje lokalne, które nadają sygnały pseudosatelitarne (pseudolites), przez co zwiększają dostępność usług GALILEO na danym obszarze. Dodatkowo uzyskujemy polepszoną jakość, gdyż wspomniane sygnały pseudosatelitarne nie podlegają tym samym zakłóceniom, jak sygnały emitowane przez faktyczne satelity GALILEO. Zwiększenie dostępności jest szczególnie potrzebne w środowisku miejskim i w sytuacjach, takich jak np. wspomaganie lądowania samolotu (dostępność sygnału na wysokim poziomie jest wówczas niezbędna). Na zakończenie powyższego przeglądu usług GALILEO wspieranych lokalnie warto przedstawić zestawienie przewidywanych parametrów jakościowych oferowanych przez różnego rodzaju typy elementów lokalnych (tab. 5) 2 TTFF time to first fix czas od włączenia odbiornika do zlokalizowania przez niego co najmniej czterech satelitów i co za tym idzie wyznaczenia (fix) bieżącej pozycji. 16

17 Tabl. 5. Porównanie parametrów jakościowych usług oferowanych przez elementy lokalne Funkcja elementu lokalnego Parametr Transmisja danych służących do korekcji różnicowej Transmisja danych służących do korekcji różnicowej Wspomaganie użytkownika wewnątrz budynków Dokładność (95%) < 1 m <10 cm 50 cm (TBC) Opóźnienie alarmu TTA Do 1 sekundy TBD TBD Próg alarmu TBD TBD TBD Dostępność % % % TBD (to be determined), wartość nie została jeszcze wyznaczona, TBC (to be confirmed), wartość musi jeszcze zostać potwierdzona. Warto dodać, iż elementy lokalne systemu GALILEO będą umożliwiały realizację usług łączonych, gdyż niemal każdy z nich będzie dodatkowo współpracował z innymi systemami GNSS (GPS, GLONASS) i/lub z naziemnymi systemami określania pozycji (E-OTD Enhnaced Observed Time Difference). W sytuacji, gdy lokalna usługa GALILEO oferowana jest wraz z gwarancją, zaś jej realizacja następuje przy wykorzystaniu elementu lokalnego umożliwiającego usługi łączone, gwarancja dotyczyć będzie jedynie jakości oferowanej przez GALILEO Usługi EGNOS EGNOS (European Geostationary Navigation Overlay Service) stanowi swoistą nakładkę na system GPS, zapewniającą dane do korekcji różnicowej oraz integrity, dzięki czemu uzyskać można polepszenie jakości oferowanych usług. Z historycznego punktu widzenia EGNOS był pierwszym wkładem Europy w rozwój nawigacji satelitarnej i z tego punktu widzenia może być traktowany jako poprzednik systemu GALILEO. EGNOS dostarcza 3 rodzaje usług: Określanie pozycji: osiągane dzięki wykorzystaniu geostacjonarnych satelitów EGNOS, Korekcja różnicowa: dzięki czemu precyzja określania pozycji w oparciu o systemy GPS i GLONASS ulega poprawie, Usługa integrity: system ostrzegania w wypadku niepoprawnej pracy systemu (GPS, GLONASS). Przewiduje się w przyszłości także realizację usług łączonych wykorzystujących system GALILEO (usługi satelitarne: OS, CS, PRS, SoL) i EGNOS. Z tego punktu widzenia szczególnie ważna wydaje się opcja kombinacji usługi bezpieczeństwa życia z podsystemem EGNOS, jako że umożliwiałaby ona dodatkowe niezależne źródło informacji o wiarygodności (integrity) dla GPS-u (w przypadku, gdy praca odbywałaby się w trybie dwusystemowym) i zapewniałaby przez to bardzo potrzebną w przypadku usług SoL nadmiarowość, która miałaby zastosowanie w szczególności w momencie awarii. 17

18 2.4. Usługi mieszane Jedną z ważniejszych cech systemu GALILEO jest możliwość współpracy z innymi systemami. Sytuacja taka daje możliwość uruchomienia licznych usług mieszanych (Combined Services), które mogą wykorzystywać możliwości systemu GALILEO oraz systemu (systemów) z nim współpracujących. Wydzielenie i zdefiniowanie takich usług jest korzystne przynajmniej z kilku powodów: Mogą być spełnione potrzeby najbardziej wymagających użytkowników, Możliwe jest ograniczenie pewnych słabości systemów satelitarnych, Dzięki zapewnieniu nadmiarowości możliwe jest istotne uodpornienie się na awarie, (funkcjonalność danej usługi zostaje zachowana, nawet gdy jeden z systemów ulega awarii), Rynek potencjalnych odbiorców usług GNSS może zostać poszerzony. Generalnie usługi mieszane podzielić można na dwie kategorie: usługi wynikające ze współpracy systemu GALILEO i innych systemów satelitarnych oraz usługi wynikające ze współpracy systemu GALILEO z systemami nie będącymi systemami GNSS Usługi wynikające ze współpracy GALILEO i innych systemów satelitarnych System GALILEO i inne systemy GNSS (GPS, GLONASS, SBAS, GBAS 3, itp.) współdzielą między sobą liczne cechy i funkcje umożliwiające wzajemną współpracę. Bez wątpienia rozważając możliwości współistnienia GALILEO z innymi systemami, właśnie współpraca z innymi systemami nawigacji satelitarnej wydaje się być najbardziej oczywistą i dogodną opcją. Korzyści z tego typu współpracy mogą być rozpatrywane na przynajmniej czterech poziomach. Dostępność: wykorzystanie przykładowo systemu GALILEO i systemów GPS oraz SBAS skutkować będzie zwiększeniem liczby satelitów do około 60. W typowym środowisku miejskim przekładałoby się to na zwiększenie dostępności czterech satelitów z 40% do 90%. Dokładność określania pozycji: w połączeniu ze znacznie zwiększoną dostępnością satelitów poprawia się ich geometria (konstelacje) i co za tym idzie poprawia się precyzja wyznaczania pozycji. Usługa wiarygodności (integrity): systemy SBAS zapewniają informacje o wiarygodności dla systemów GPS i GLONASS, co w połączeniu z faktem domyślnej realizacji usługi integrity w systemie GALILEO może mieć istotne znaczenie w przypadku realizacji usług typu bezpieczeństwa życia SoL. Nadmiarowość: realizacja usług przy wykorzystaniu współdziałających, jednak w istocie niezależnych systemów oznacza pełną nadmiarowość. Ma to duże znaczenie w przypadku usług krytycznych typu SoL, które często wymagają możliwości 3 SBAS Satellite Based Augmentation System, GBAS Ground Based Augmentation System 18

19 przełączenia na tryb zapasowy w przypadku awarii, bądź niepoprawnego działania któregoś z współdziałających systemów składowych. Dla przypadku współpracy systemów GALILEO (usługa otwarta OS) i GPS, przy założeniu 99%-owej dostępności sygnału satelitarnego wykonano badania symulacyjne dla określenia potencjalnych parametrów jakościowych uzyskiwanych dzięki takiej kooperacji (precyzja określania pozycji) [6]. Wyniki te przedstawiono w poniższej tab. 6. Tabl. 6. Porównanie jakości usług GALILEO przy współpracy z GPS-em Dokładność w poziomie [m] Dokładność w pionie [m] GALILEO OS (10 0 kąt maskowania), odbiornik jednoczęst. GALILEO OS + GPS (10 0 kąt maskowania), odbiornik jednoczęst. GALILEO OS (10 0 kąt maskowania), odbiornik dwuczęst. GALILEO OS + GPS (10 0 kąt maskowania), odbiornik dwuczęst. GALILEO OS (30 0 kąt maskowania), odbiornik jednoczęst. GALILEO OS + GPS (30 0 kąt maskowania), odbiornik dwuczęst Usługi wynikające ze współpracy systemu GALILEO z systemami nie będącymi systemami GNSS Oprócz typowych systemów nawigacji satelitarnej, jeśli chodzi o współpracę z GALILEO w grę wchodzą także inne systemy, m.in. nawigacyjne nie wykorzystujące technik satelitarnych (LORAN-C), telekomunikacyjne (GSM, UMTS) czy sieci sensorowe (INS). Takie podejście umożliwia częściowe przezwyciężenie pewnych słabości systemów satelitarnych, w tym ograniczonego poziomu sygnału lub niewielkich możliwości wykorzystania łącza satelitarnego dla potrzeb komunikacji. Korzyści wynikające z wykorzystania tego typu systemów jeśli chodzi o możliwości określania pozycji można przedstawić następująco: Systemy nawigacyjne nie wykorzystujące technik satelitarnych (np. LORAN-C): systemy takie oferują często sygnał o wyższym poziomie, dzięki czemu poprawia się jego dostępność w warunkach wewnątrzbudynkowych, a także odporność na zakłócanie (jamming). Systemy komórkowe (np. GSM): systemy te zapewniają uzupełnienie usługi określania pozycji oferowanej w systemach satelitarnych, dzięki technikom typu E- OTD (Observed Time Difference), TDOA (Time Difference of Arrival), itp. W trudnych warunkach możliwe jest wykorzystanie zarówno klasycznych informacji o pozycji przesyłanej przez satelity, jak i innych źródeł, np. wartości parametru OTD wyznaczanej przez stacje bazowe GSM, a następnie hybrydyzację tych dwóch metod w terminalu użytkownika, co skutkować może polepszeniem zarówno dostępności informacji o pozycji, jak i ogólnej jakości usługi określania pozycji. 19

20 Sieci sensorowe (np. INS): w przypadku zastosowania tego typu rozwiązań w odbiornikach zhybrydyzowanych, można je wykorzystać do przeciwdziałania skutkom chwilowych przerw w dostępności sygnału GALILEO. Systemy telekomunikacyjne (INMARSAT): systemy komunikacyjne są o tyle istotne z punktu widzenia naszych rozważań, że umożliwiają transmisję dodatkowych danych GNSS, wspomagających pozycjonowanie i wpływających na ogólną poprawę jakości. 20

21 3. Możliwości wykorzystania systemu GALILEO w aplikacjach morskich Aby konkretny system mógł być w sposób oficjalny zatwierdzony do wykorzystywania w szeroko rozumianych aplikacjach morskich, niezbędna jest zgodność takiego systemu z określonymi wymaganiami i specyfikacjami, w szczególności odnoszącymi się do oferowanej przez niego jakości, niezawodności, itp. Rzecz jasna powyższe zdanie jest prawdziwe także w przypadku innych zastosowań, taki jak lotnictwo, transport kolejowy, itp. Jeśli chodzi o segment morski, ciałem zajmującym się definiowaniem standardów regulujących możliwość wykorzystania usług w tym usług nawigacji morskiej jest Międzynarodowa Organizacja Morska, IMO. Podstawowy szkielet wymagań IMO odnośnie przyszłych usług radionawigacyjnych opartych na systemach satelitarnych tworzą dwie rezolucje IMO A.953(23) World-Wide Radionavigation System [7] i IMO A.915(22) Revised Maritime Policy and Requirements for a Future Global Navigation Satellite System (GNSS) [8]. Pierwsza z nich określa formalne wymagania i procedury warunkujące akceptację nowych systemów jako składowych WWRNS (World-Wide Radionavigation System), podczas gdy druga przedstawia wymagania dotyczące przyszłego rozwoju GNSS. Jak już wspomniano w rozdziale 2, zarówno system GPS jak i GLONASS zostały uznane za składowe WWRNS w roku Wymagania na odbiorniki statkowe GPS i GLONASS były opracowane przez IMO i następnie weryfikowane równolegle z wymaganiami na odbiorniki dla różnicowego GPS (dgps) i różnicowego GLONASS (dglonass). Intencją IMO jest również uznanie dwóch usług GALILEO, usługi otwartej (OS) i usługi bezpieczeństwa życia (SoL) jako składowych WWRNS. Przewiduje się, że procedury uznawania tych usług będą podobne jak w przypadku systemów GPS i GLONASS. Wymagania IMO, odnoszące się do przyszłego systemu GNSS, dotyczą również GALILEO, który ma być europejskim wkładem do tego systemu. Wymagania te można podzielić na ogólne, operacyjne, instytucjonalne i wymagania okresu przejściowego [8]. Poniżej przytoczone zastały ważniejsze punkty tych wymagań. a) Wymagania ogólne przyszłego systemu GNSS: System powinien w pierwszym rzędzie spełniać wymagania operacyjne użytkowników w zakresie ogólnej nawigacji włącznie z podchodzeniem do portów i żeglugą po wodach ograniczonych. System powinien mieć zdolność (operacyjną i instytucjonalną) spełniania dodatkowych wymagań, specyficznych dla danego obszaru, przy wykorzystaniu lokalnych systemów wspomagających. Powinna istnieć możliwość wykorzystywania operacyjnych i instytucjonalnych możliwości systemu przez nieograniczoną liczbę użytkowników na morzu, w powietrzu i na lądzie. System powinien charakteryzować się niezawodnością i niskim kosztem użytkowania. Podczas podziału i odzyskiwania kosztów powinno być stosowane zróżnicowanie pomiędzy użytkownikami morskimi, wykorzystującymi system dla celów związanych z bezpieczeństwem żeglugi i tymi, którzy będą z niego korzystać w celach komercyjnych. 21

22 b) Wymagania operacyjne przyszłego systemu GNSS: System powinien spełniać wymagania operacyjne użytkowników morskich w zakresie ogólnej nawigacji włącznie z podchodzeniem do portów i żeglugą po wodach ograniczonych. [8] System winien spełniać wymagania operacyjne użytkowników morskich w zakresie aplikacji związanych z pozycjonowaniem. [8] System powinien współpracować z systemami geodezyjnymi i systemami referencyjnymi kompatybilnymi z obecnie działającymi systemami nawigacji satelitarnej. [8] Usługodawcy nie ponoszą odpowiedzialności za parametry wyposażenia statkowego, które powinno spełniać standardy przyjęte przez IMO. Zalecany jest rozwój i stosowanie zintegrowanych odbiorników przystosowanych zarówno do przyszłego systemu GNSS jak i systemów naziemnych. Wyposażenie statkowe przyszłego systemu GNSS powinno dostarczać użytkownikowi informacji o pozycji, czasie, kursie i szybkości. Wyposażenie statkowe przyszłego systemu GNSS, włącznie z wymienionym powyżej zintegrowanym odbiornikiem, powinno posiadać interfejs transmisji danych umożliwiający współpracę z innymi urządzeniami statkowymi w celu dostarczania i/lub wykorzystywania informacji związanych z nawigacją i pozycjonowaniem, takich jak: ECDIS, AIS, GMDSS, monitorowaniem ruchu statków itp. Wszyscy użytkownicy powinni być w odpowiednim czasie informowani o degradacji parametrów sygnałów poszczególnych satelitów i/lub całej usługi poprzez dostarczanie informacji o wiarygodności (ang. integrity messages). c) Wymagania instytucjonalne przyszłego systemu GNSS: System powinien działać w ramach struktur instytucjonalnych i umów dotyczących kierowania nim przez międzynarodową organizację cywilną, reprezentującą w szczególności współpracujące rządy i użytkowników. Międzynarodowe organizacje cywilne powinny posiadać struktury instytucjonalne i umowy zezwalające na dostarczanie usług, monitoring i sterowanie systemem i/lub usługami w ramach wcześniej przyjętych ustaleń dotyczących minimalizacji kosztów. Wymagania te będą spełnione przy wykorzystaniu istniejącej (istniejących) organizacji lub poprzez ustanowienie nowej (nowych). Organizacja taka może być sama providerem i operatorem systemu, albo monitorować i kierować dostarczycielem usługi. IMO nie jest w stanie samodzielnie być providerem i operatorem GNSS; posiada jednak możliwość oceniania i rozpoznawania następujących aspektów GNSS: dostarczania usługi dla użytkowników morskich bez ograniczeń, oceny działania systemu pod kątem spełniania wymagań użytkowników morskich, stosowania międzynarodowo ustalonych zasad podziału i odzyskiwania kosztów, stosowania międzynarodowo ustalonych zasad dotyczących odpowiedzialności. 22

23 d) Wymagania okresu przejściowego System powinien być rozwijany równolegle z istniejącymi systemami nawigacji satelitarnej, może też w części lub w całości wywodzić się z takiego systemu. Regionalny system nawigacji satelitarnej, który jest w pełni sprawny, może być uznawany za komponent systemu WWRNS. Odbiorniki statkowe lub inne urządzenia dla przyszłego GNSS powinny, jeżeli to możliwe, być kompatybilne z podobnymi urządzeniami pracującymi w ramach obecnie działających systemów nawigacji satelitarnej. W ramach podkomitetu IMO do spraw bezpieczeństwa żeglugi (NAV) przeprowadzono analizę wartości podstawowych parametrów usługowych GALILEO pod kątem specyficznych wymagań morskich dla systemu GNSS [9] Do parametrów tych należą: dokładność określania pozycji (accuracy), wiarygodność (integrity), ciągłość funkcjonowania (continuity) i dostępność (availability). Istotę powyższych parametrów naszkicowano w rozdziale 2 niniejszej pracy. Tab. 7 zawiera zestawienie minimalnych wymagań użytkowników morskich (wg. IMO), w tab. 8 przedstawiono natomiast charakterystyki jakościowe usługi SoL GALILEO. Tab. 7 jest identyczna z tab. 3 zamieszczoną przy okazji omawiania usługi SoL; została ona umieszczona raz jeszcze dla ułatwienia szybkiego porównania wymagań IMO z zakładanymi parametrami jakościowymi usługi bezpieczeństwa życia. Wymagania IMO dotyczące dokładności określania pozycji, podobnie jak w systemie GALILEO, definiują błąd pomiaru pozycji przy 95 % poziomie ufności, co umożliwia bezpośrednie porównywanie wartości tego parametru. Porównywanie niektórych innych parametrów było trudne i wymagało przeprowadzenia bardziej szczegółowej analizy, opartej czasami na symulacji komputerowej. Dokumenty IMO potwierdzają jednak, że usługa GALILEO SoL, oparta na odbiorze dwuczęstotliwościowym powinna spełniać wszystkie wymagania IMO dotyczące nawigacji oceanicznej, przybrzeżnej, podczas podchodzenia do portów oraz żeglugi po akwenach zamkniętych [9]. Wymagające najwyższej precyzji operacje, takie jak manewrowanie w portach i bezpieczne cumowanie, będą wymagały wspomagania przez segment lokalny. 23

24 Tabl. 7. Minimalne wymagania użytkowników morskich dla nawigacji ogólnej Parametr Oceany Środowisko Podejścia Wody do portów przybrzeżne i akweny Porty zamknięte Parametry systemowe Parametry usługowe Dokładność określania pozycji H: 10 m H: 1 m Próg alarmu 25 m 2,5 m Opóźnienie alarmu Ryzyko wiarygodności 10 s 10-5 / 3 h Dostępność 99,8 % Ciągłość Nie wymagana 99,97 % Pokrycie Globalne Globalne Regionalne Lokalne Typ odbiornika Wiarygodność Tabl. 8. Charakterystyki jakościowe usługi SoL GALILEO Częstotliwości nośne Obliczanie wiarygodności Korekcja jonosferyczna Podwójne lub potrójne Tak, w oparciu o globalną usługę wiarygodności (integrity) GALILEO Oparta na pomiarach dwu-częstotliwościowych Warunki krytyczne Warunki nie krytyczne Dokładność (95%) H: 4 m, V: 8 m H: 220 m Próg alarmu H: 12 m, V: 20 m H: 556 m Opóźnienie alarmu 6 s 10 s Ryzyko wiarygodności 3,5x10-7 / 150 s 10-7 / godz. Ciągłość 10-5 / 15 s 10-4 /godz / godz. Osiągalność wiarygodności 99,5 % Osiągalność dokładności 99,8 % 24

25 W pracy [10] przedstawiono analizę możliwości wykorzystania systemów nawigacji satelitarnej na potrzeby aplikacji morskich. W pierwszej kolejności skupiono się na tradycyjnym systemie GPS (funkcjonującym samodzielnie, tj. bez żadnych dodatkowych systemów wspomagających). Jak pokazują badania, dokładność określania pozycji w tym systemie, przy 95%-owym poziomie ufności, kształtuje się na poziomie 13 m do 23 m, zatem GPS w takiej postaci nie spełnia minimalnego wymagania IMO, które jak wynika z tab. 6 wynosi 10 m. Na rys. 1 pokazano 95%-ową dokładność określania pozycji systemu GPS dla Europy. Rys. 1. Dokładność określania pozycji w systemie GPS dla Europy [10] (95%-owa wiarygodność) [10] Dużo lepsze rezultaty osiągane są w przypadku, gdy system GPS będzie wspomagany przez system radiopław IALA DGPS. W tym przypadku wymóg 10 m dokładności określania pozycji jest z zapasem spełniony dla większości wybrzeża w Europie, co pokazano na rys

26 Rys. 2. Dokładność określania pozycji w systemie GPS wspomaganym przez IALA DGPS (95%-owa wiarygodność) [10] Na kolejnym rysunku (rys. 3) zaprezentowano poziom dostępności i ciągłości sygnału GPS w przypadku wspomagania przez radiopławy IALA DGPS. Symulacje zostały wykonane przy założeniu, że wymagana dokładność w poziomie wynosi 10 m, zaś próg alarmu 25 m. Jak wyniku z rysunków dostępność sygnału przy takich wymaganiach jest zadowalająca na całym praktycznie obszarze Europy, jednak ciągłość jest wciąż na niskim poziomie. 26

27 Rys. 3. Dostępność (availability) i ciągłość (continuity) dla systemu GPS wspomaganego przez IALA DGPS [10] Podstawową przyczyną słabych wyników w odniesieniu do oferowanej przez system GPS ciągłości jest ograniczona liczba satelitów oraz ich konstelacja; wpływ na to ma także sama definicja ciągłości. Nie jest ona natomiast rezultatem ograniczonej infrastruktury DGPS. Obecnie przedstawione zostaną wyniki dla systemu GALILEO, z uwzględnieniem trybu jedno- i dwuczęstotliwościowego (rys. 4). W tym drugim przypadku dokładność określania pozycji na większości obszarów kształtuje się na poziomie 2 4 metrów, a zatem z zapasem spełnia morskie wymagania IMO, jednak w przypadku odbiorników jednoczęstotliwościowych normy te nie są spełnione. Rys. 4. Dokładność określania pozycji w systemie GALILEO dla przypadku odbiornika jedno- i dwuczęstotliwościowego [10] 27

Systemy przyszłościowe. Global Navigation Satellite System Globalny System Nawigacji Satelitarnej

Systemy przyszłościowe. Global Navigation Satellite System Globalny System Nawigacji Satelitarnej Systemy przyszłościowe Global Navigation Satellite System Globalny System Nawigacji Satelitarnej 1 GNSS Dlaczego GNSS? Istniejące systemy satelitarne przeznaczone są do zastosowań wojskowych. Nie mają

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie systemu EGNOS w nawigacji lotniczej w aspekcie uruchomienia serwisu Safety-of-Life

Wykorzystanie systemu EGNOS w nawigacji lotniczej w aspekcie uruchomienia serwisu Safety-of-Life UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI w Olsztynie Wydział Geodezji i Gospodarki Przestrzennej Katedra Geodezji Satelitarnej i Nawigacji Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych w Dęblinie Wykorzystanie systemu

Bardziej szczegółowo

Differential GPS. Zasada działania. dr inż. Stefan Jankowski

Differential GPS. Zasada działania. dr inż. Stefan Jankowski Differential GPS Zasada działania dr inż. Stefan Jankowski s.jankowski@am.szczecin.pl DGPS koncepcja Podczas testów GPS na początku lat 80-tych wykazano, że błędy pozycji w dwóch blisko odbiornikach były

Bardziej szczegółowo

Satelitarny system nawigacyjny Galileo, przeznaczenie, struktura i perspektywy realizacji.

Satelitarny system nawigacyjny Galileo, przeznaczenie, struktura i perspektywy realizacji. Satelitarny system nawigacyjny Galileo, przeznaczenie, struktura i perspektywy realizacji. Cezary Specht Instytut Nawigacji i Hydrografii Morskiej Akademia Marynarki Wojennej w CSpecht@amw.gdynia.pl Satelitarny

Bardziej szczegółowo

Powierzchniowe systemy GNSS

Powierzchniowe systemy GNSS Systemy GNSS w pomiarach geodezyjnych 1/58 Powierzchniowe systemy GNSS Jarosław Bosy Instytut Geodezji i Geoinformatyki Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu e-mail: jaroslaw.bosy@up.wroc.pl Systemy GNSS

Bardziej szczegółowo

Cospa Cos s pa - Sa - Sa a rs t

Cospa Cos s pa - Sa - Sa a rs t Od 1982 r. system centrów koordynacji ratownictwa Re Center (RCC), punktów kontaktowyc Rescue Points Of Contacts (SPOC) i koordynacji. satelity na orbitach geo tworzące system GEOSA przeszkody mogące

Bardziej szczegółowo

Dokładność pozycji. dr inż. Stefan Jankowski

Dokładność pozycji. dr inż. Stefan Jankowski Dokładność pozycji dr inż. Stefan Jankowski s.jankowski@am.szczecin.pl Nawigacja Nawigacja jest gałęzią nauki zajmującą się prowadzeniem statku bezpieczną i optymalną drogą. Znajomość nawigacji umożliwia

Bardziej szczegółowo

Nawigacja satelitarna

Nawigacja satelitarna Paweł Kułakowski Nawigacja satelitarna Nawigacja satelitarna Plan wykładu : 1. Zadania systemów nawigacyjnych. Zasady wyznaczania pozycji 3. System GPS Navstar - architektura - zasady działania - dokładność

Bardziej szczegółowo

System Automatycznej Identyfikacji. Automatic Identification System (AIS)

System Automatycznej Identyfikacji. Automatic Identification System (AIS) System Automatycznej Identyfikacji Automatic Identification System (AIS) - 2 - Systemy GIS wywodzą się z baz danych umożliwiających generację mapy numerycznej i bez względu na zastosowaną skalę mapy wykonują

Bardziej szczegółowo

ELT, EPIRB, PLB Beacony 406MHz czyli słów kilka o lotniczych, morskich i osobistych nadajnikach sygnału niebezpieczeństwa

ELT, EPIRB, PLB Beacony 406MHz czyli słów kilka o lotniczych, morskich i osobistych nadajnikach sygnału niebezpieczeństwa ELT, EPIRB, PLB Beacony 406MHz czyli słów kilka o lotniczych, morskich i osobistych nadajnikach sygnału niebezpieczeństwa W ciągu ostatnich lat diametralnie zmieniła się sytuacja na rynku lotniczym. Rozwój

Bardziej szczegółowo

GEOMATYKA program podstawowy. dr inż. Paweł Strzeliński Katedra Urządzania Lasu Wydział Leśny UP w Poznaniu

GEOMATYKA program podstawowy. dr inż. Paweł Strzeliński Katedra Urządzania Lasu Wydział Leśny UP w Poznaniu GEOMATYKA program podstawowy 2017 dr inż. Paweł Strzeliński Katedra Urządzania Lasu Wydział Leśny UP w Poznaniu Wyznaczenie pozycji anteny odbiornika może odbywać się w dwojaki sposób: na zasadzie pomiarów

Bardziej szczegółowo

System AIS. Paweł Zalewski Instytut Inżynierii Ruchu Morskiego Akademia Morska w Szczecinie

System AIS. Paweł Zalewski Instytut Inżynierii Ruchu Morskiego Akademia Morska w Szczecinie System AIS Paweł Zalewski Instytut Inżynierii Ruchu Morskiego Akademia Morska w Szczecinie - 2 - Treść prezentacji: AIS AIS i ECDIS AIS i VTS AIS i HELCOM Podsumowanie komentarz - 3 - System AIS (system

Bardziej szczegółowo

Systemy nawigacji satelitarnej. Przemysław Bartczak

Systemy nawigacji satelitarnej. Przemysław Bartczak Systemy nawigacji satelitarnej Przemysław Bartczak Systemy nawigacji satelitarnej powinny spełniać następujące wymagania: system umożliwia określenie pozycji naziemnego użytkownika w każdym momencie, w

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie nowoczesnych technologii w zarządzaniu drogami wojewódzkimi na przykładzie systemu zarządzania opartego na technologii GPS-GPRS.

Wykorzystanie nowoczesnych technologii w zarządzaniu drogami wojewódzkimi na przykładzie systemu zarządzania opartego na technologii GPS-GPRS. Planowanie inwestycji drogowych w Małopolsce w latach 2007-2013 Wykorzystanie nowoczesnych technologii w zarządzaniu drogami wojewódzkimi na przykładzie systemu zarządzania opartego na technologii GPS-GPRS.

Bardziej szczegółowo

SYSTEM POZYCJONOWANIA DGPS I RTK DLA NOWO WYBUDOWANEGO TERMINALU GAZOWEGO LNG W ŚWINOUJŚCIU

SYSTEM POZYCJONOWANIA DGPS I RTK DLA NOWO WYBUDOWANEGO TERMINALU GAZOWEGO LNG W ŚWINOUJŚCIU ELEKTRYKA 2011 Zeszyt 3 (219) Rok LVII Henryk ŚNIEGOCKI Katedra Nawigacji, Akademia Morska w Gdyni SYSTEM POZYCJONOWANIA DGPS I RTK DLA NOWO WYBUDOWANEGO TERMINALU GAZOWEGO LNG W ŚWINOUJŚCIU Streszczenie.

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie serwisu ASG-EUPOS do badania i modyfikacji poprawek EGNOS na obszarze Polski

Wykorzystanie serwisu ASG-EUPOS do badania i modyfikacji poprawek EGNOS na obszarze Polski Wykorzystanie serwisu ASG-EUPOS do badania i modyfikacji poprawek EGNOS na obszarze Polski Leszek Jaworski Anna Świątek Łukasz Tomasik Ryszard Zdunek Wstęp Od końca 2009 roku w Centrum Badań Kosmicznych

Bardziej szczegółowo

R o g e r A c c e s s C o n t r o l S y s t e m 5

R o g e r A c c e s s C o n t r o l S y s t e m 5 R o g e r A c c e s s C o n t r o l S y s t e m 5 Nota aplikacyjna nr 003 Wersja dokumentu: Rev. B Uprawnienia Uwaga: Niniejszy dokument dotyczy RACS v5.2 (VISO 1.2.2 lub nowszy) Wprowadzenie W systemie

Bardziej szczegółowo

Patronat nad projektem objęły: ESA (Europejska Agencja Kosmiczna), Komisja Europejska (KE),

Patronat nad projektem objęły: ESA (Europejska Agencja Kosmiczna), Komisja Europejska (KE), Początki Dynamiczny rozwój systemów nawigacji satelitarnej i ich wykorzystania w bardzo wielu dziedzinach życia codziennego, przyczynił się do faktu, że także w Europie zaczęto myśleć nad stworzeniem własnego

Bardziej szczegółowo

System informacji przestrzennej w Komendzie Miejskiej w Gdańsku. Rysunek 1. Centrum monitoringu w Komendzie Miejskiej Policji w Gdańsku.

System informacji przestrzennej w Komendzie Miejskiej w Gdańsku. Rysunek 1. Centrum monitoringu w Komendzie Miejskiej Policji w Gdańsku. System informacji przestrzennej w Komendzie Miejskiej w Gdańsku. W Gdańsku tworzony jest obecnie miejski System Informacji Przestrzennej, który będzie stanowił podstawę m.in. Systemu Ratownictwa Miejskiego

Bardziej szczegółowo

Mobilny system dowodzenia, obserwacji, rozpoznania i łączności

Mobilny system dowodzenia, obserwacji, rozpoznania i łączności 1.30 1.71 Projekt rozwojowy finansowany przez MNiSW pt.: Mobilny system dowodzenia, obserwacji, rozpoznania i łączności Wersja 3, 03.01.2011, Paweł Kojkoł Informacje podstawowe XI konkurs na finansowanie

Bardziej szczegółowo

Globalny Nawigacyjny System Satelitarny GLONASS. dr inż. Paweł Zalewski

Globalny Nawigacyjny System Satelitarny GLONASS. dr inż. Paweł Zalewski Globalny Nawigacyjny System Satelitarny GLONASS dr inż. Paweł Zalewski Wprowadzenie System GLONASS (Global Navigation Satellite System lub Globalnaja Nawigacjonnaja Sputnikowaja Sistiema) został zaprojektowany

Bardziej szczegółowo

Sieci Satelitarne. Tomasz Kaszuba 2013 kaszubat@pjwstk.edu.pl

Sieci Satelitarne. Tomasz Kaszuba 2013 kaszubat@pjwstk.edu.pl Sieci Satelitarne Tomasz Kaszuba 2013 kaszubat@pjwstk.edu.pl Elementy systemu Moduł naziemny terminale abonenckie (ruchome lub stacjonarne), stacje bazowe (szkieletowa sieć naziemna), stacje kontrolne.

Bardziej szczegółowo

Ultra szybkie pozycjonowanie GNSS z zastosowaniem systemów GPS, GALILEO, EGNOS i WAAS

Ultra szybkie pozycjonowanie GNSS z zastosowaniem systemów GPS, GALILEO, EGNOS i WAAS Ultra szybkie pozycjonowanie GNSS z zastosowaniem systemów GPS, GALILEO, EGNOS i WAAS Jacek Paziewski Paweł Wielgosz Katarzyna Stępniak Katedra Astronomii i Geodynamiki Uniwersytet Warmińsko Mazurski w

Bardziej szczegółowo

PODSTAWOWE DANE SYSTEMU GPS

PODSTAWOWE DANE SYSTEMU GPS NAWIGACJA GNSS NAWIGACJA GNSS GNSS Global Navigation Satellite System jest to PODSTAWOWY sensor nawigacji obszarowej. Pojęcie to obejmuje nie tylko GPS NAVSTAR (pierwszy w pełni funkcjonujący globalny

Bardziej szczegółowo

Współczesna nawigacja morska oraz nawigacja przyszłości. Agnieszka Nowicka

Współczesna nawigacja morska oraz nawigacja przyszłości. Agnieszka Nowicka Współczesna nawigacja morska oraz nawigacja przyszłości Agnieszka Nowicka Szczecin, 2010 1 Agnieszka Nowicka Współczesna nawigacja morska oraz nawigacja przyszłości Nawigacja morska to proces bezpiecznego

Bardziej szczegółowo

Praktyczne aspekty zastosowania telekomunikacji satelitarnej przez administrację publiczną

Praktyczne aspekty zastosowania telekomunikacji satelitarnej przez administrację publiczną Praktyczne aspekty zastosowania telekomunikacji satelitarnej przez administrację publiczną H e r t z S y s t e m s Lt d Sp. z o. o. A l. Z j e d n o c z e n i a 1 1 8 A 65-1 2 0 Z i e l o n a G ó r a Te

Bardziej szczegółowo

GEOMATYKA program podstawowy. dr inż. Paweł Strzeliński Katedra Urządzania Lasu Wydział Leśny UP w Poznaniu

GEOMATYKA program podstawowy. dr inż. Paweł Strzeliński Katedra Urządzania Lasu Wydział Leśny UP w Poznaniu GEOMATYKA program podstawowy 2017 dr inż. Paweł Strzeliński Katedra Urządzania Lasu Wydział Leśny UP w Poznaniu W 1968 roku Departament Obrony USA podjął decyzję o połączeniu istniejących programów, w

Bardziej szczegółowo

Znaczenie telekomunikacji we współdziałaniu z systemami nawigacyjnymi. Ewa Dyner Jelonkiewicz. ewa.dyner@agtes.com.pl Tel.

Znaczenie telekomunikacji we współdziałaniu z systemami nawigacyjnymi. Ewa Dyner Jelonkiewicz. ewa.dyner@agtes.com.pl Tel. TELEKOMUNIKACJA SATELITARNA-GOSPODARCZE I STRATEGICZNE KORZYŚCI DLA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Warszawa, 12 grudnia 2014 Znaczenie telekomunikacji we współdziałaniu z systemami nawigacyjnymi Ewa Dyner Jelonkiewicz

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie bezpieczeństwem informacji przegląd aktualnych standardów i metodyk

Zarządzanie bezpieczeństwem informacji przegląd aktualnych standardów i metodyk Zarządzanie bezpieczeństwem informacji przegląd aktualnych standardów i metodyk dr T Bartosz Kalinowski 17 19 września 2008, Wisła IV Sympozjum Klubu Paragraf 34 1 Informacja a system zarządzania Informacja

Bardziej szczegółowo

Paweł Popiel (IMS-GRIFFIN) Wykorzystanie elektroniki jachtowej w ratownictwie morskim

Paweł Popiel (IMS-GRIFFIN) Wykorzystanie elektroniki jachtowej w ratownictwie morskim Paweł Popiel (IMS-GRIFFIN) Wykorzystanie elektroniki jachtowej w ratownictwie morskim Konferencja Bezpieczna praktyka żeglarska. Temat: Wykorzystanie elektroniki jachtowej w nawigacji i ratownictwie morskim.

Bardziej szczegółowo

OGÓLNA KONCEPCJA EUROPEJSKIEGO SYSTEMU OBSERWACJI MORSKIEJ EUROPEAN NETWORK FOR MARITIME SURVEILLANCE

OGÓLNA KONCEPCJA EUROPEJSKIEGO SYSTEMU OBSERWACJI MORSKIEJ EUROPEAN NETWORK FOR MARITIME SURVEILLANCE JÓZEF URBAŃSKI, WACŁAW MORGAŚ, KRZYSZTOF CZAPLEWSKI OGÓLNA KONCEPCJA EUROPEJSKIEGO SYSTEMU OBSERWACJI MORSKIEJ EUROPEAN NETWORK FOR MARITIME SURVEILLANCE Streszczenie W niniejszym artykule przedstawiono

Bardziej szczegółowo

Podstawowe pojęcia związane z pomiarami satelitarnymi w systemie ASG-EUPOS

Podstawowe pojęcia związane z pomiarami satelitarnymi w systemie ASG-EUPOS GŁÓWNY URZĄD GEODEZJI I KARTOGRAFII Departament Geodezji, Kartografii i Systemów Informacji Geograficznej Podstawowe pojęcia związane z pomiarami satelitarnymi w systemie ASG-EUPOS Szymon Wajda główny

Bardziej szczegółowo

Long-Range Identification and Tracking system

Long-Range Identification and Tracking system Long-Range Identification and Tracking system IMO SOLAS, Chapter V Safety of navigation Regulation 19-1 Long-range identification and tracking of ships.* * Refer to Guidance on the implementation of the

Bardziej szczegółowo

GNSS ROZWÓJ SATELITARNYCH METOD OBSERWACJI W GEODEZJI

GNSS ROZWÓJ SATELITARNYCH METOD OBSERWACJI W GEODEZJI GNSS ROZWÓJ SATELITARNYCH METOD OBSERWACJI W GEODEZJI Dr inż. Marcin Szołucha Historia nawigacji satelitarnej 1940 W USA rozpoczęto prace nad systemem nawigacji dalekiego zasięgu- LORAN (Long Range Navigation);

Bardziej szczegółowo

Szerokopasmowy dostęp do Internetu Broadband Internet Access. dr inż. Stanisław Wszelak

Szerokopasmowy dostęp do Internetu Broadband Internet Access. dr inż. Stanisław Wszelak Szerokopasmowy dostęp do Internetu Broadband Internet Access dr inż. Stanisław Wszelak Rodzaje dostępu szerokopasmowego Technologia xdsl Technologie łączami kablowymi Kablówka Technologia poprzez siec

Bardziej szczegółowo

Techniki różnicowe o podwyższonej dokładności pomiarów

Techniki różnicowe o podwyższonej dokładności pomiarów Techniki różnicowe o podwyższonej dokładności pomiarów Adam Ciećko, Bartłomiej Oszczak adam.ciecko@uwm.edu.pl bartek@uw.pl Zastosowanie nowoczesnych satelitarnych metod pozycjonowania i nawigacji w rolnictwie

Bardziej szczegółowo

Milena Rykaczewska Systemy GNSS : stan obecny i perspektywy rozwoju. Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 35-36,

Milena Rykaczewska Systemy GNSS : stan obecny i perspektywy rozwoju. Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 35-36, Milena Rykaczewska Systemy GNSS : stan obecny i perspektywy rozwoju Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 35-36, 191-199 2011 A c t a Sc ie n t if ic a A c a D e m ia e O s t r o y ie n s is 191 Milena

Bardziej szczegółowo

IDEA. Integracja różnorodnych podmiotów. Budowa wspólnego stanowiska w dyskursie publicznym. Elastyczność i szybkość działania

IDEA. Integracja różnorodnych podmiotów. Budowa wspólnego stanowiska w dyskursie publicznym. Elastyczność i szybkość działania Integracja różnorodnych podmiotów Budowa wspólnego stanowiska w dyskursie publicznym Elastyczność i szybkość działania IDEA Platforma współpracy/ networking Wsparcie rozwoju Niezależność badawcza, technologiczna

Bardziej szczegółowo

Systemy nawigacji satelitarnej. Przemysław Bartczak

Systemy nawigacji satelitarnej. Przemysław Bartczak Systemy nawigacji satelitarnej Przemysław Bartczak Zniekształcenia i zakłócenia Założenia twórców systemu GPS było, żeby pozycja użytkownika była z dokładnością 400-500 m. Tymczasem po uruchomieniu systemu

Bardziej szczegółowo

Obszary potencjalnych zastosowań TETRA w praktyce morskiej

Obszary potencjalnych zastosowań TETRA w praktyce morskiej Forum TETRA Polska Obszary potencjalnych zastosowań TETRA w praktyce morskiej Ryszard J. Katulski Rafał Niski Jacek Stefański Jerzy Żurek Prezentacja zespołu Zespół Naukowo-Badawczy ds. Maritime Security

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 18 grudnia 2013 r. Poz ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 6 grudnia 2013 r.

Warszawa, dnia 18 grudnia 2013 r. Poz ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 6 grudnia 2013 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 18 grudnia 2013 r. Poz. 1586 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 6 grudnia 2013 r. w sprawie rocznych opłat za prawo do dysponowania częstotliwością

Bardziej szczegółowo

ZAŁOŻENIA I STAN AKTUALNY REALIZACJI

ZAŁOŻENIA I STAN AKTUALNY REALIZACJI ZAŁOŻENIA I STAN AKTUALNY REALIZACJI PROJEKTU ASG+ Figurski M., Bosy J., Krankowski A., Bogusz J., Kontny B., Wielgosz P. Realizacja grantu badawczo-rozwojowego własnego pt.: "Budowa modułów wspomagania

Bardziej szczegółowo

Systemy Telekomunikacji Satelitarnej

Systemy Telekomunikacji Satelitarnej Systemy Telekomunikacji Satelitarnej część 1: Podstawy transmisji satelitarnej mgr inż. Krzysztof Włostowski Instytut Telekomunikacji PW chrisk@tele.pw.edu.pl Systemy telekomunikacji satelitarnej literatura

Bardziej szczegółowo

Projekt SIMMO. System for Intelligent Maritime MOnitoring

Projekt SIMMO. System for Intelligent Maritime MOnitoring Projekt SIMMO System for Intelligent Maritime MOnitoring Koncepcja systemu SIMMO System System działający na rzeczywistych danych SIMMO for Intelligent Automatyczna ekstrakcja i integracja danych satelitarnych

Bardziej szczegółowo

co to oznacza dla mobilnych

co to oznacza dla mobilnych Artykuł tematyczny Szerokopasmowa sieć WWAN Szerokopasmowa sieć WWAN: co to oznacza dla mobilnych profesjonalistów? Szybka i bezproblemowa łączność staje się coraz ważniejsza zarówno w celu osiągnięcia

Bardziej szczegółowo

SEKCJA I: ZAMAWIAJĄCY

SEKCJA I: ZAMAWIAJĄCY Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.szczecin.uzs.gov.pl Szczecin: Opracowanie Koncepcji zintegrowanego systemu łączności radiowej

Bardziej szczegółowo

ARCHITEKTURA GSM. Wykonali: Alan Zieliński, Maciej Żulewski, Alex Hoddle- Wojnarowski.

ARCHITEKTURA GSM. Wykonali: Alan Zieliński, Maciej Żulewski, Alex Hoddle- Wojnarowski. 1 ARCHITEKTURA GSM Wykonali: Alan Zieliński, Maciej Żulewski, Alex Hoddle- Wojnarowski. SIEĆ KOMÓRKOWA Sieć komórkowa to sieć radiokomunikacyjna składająca się z wielu obszarów (komórek), z których każdy

Bardziej szczegółowo

przygtowała: Anna Stępniak, II rok DU Geoinformacji

przygtowała: Anna Stępniak, II rok DU Geoinformacji przygtowała: Anna Stępniak, II rok DU Geoinformacji system nawigacji składa się z satelitów umieszczonych na orbitach okołoziemskich, kontrolnych stacji naziemnych oraz odbiorników satelity wysyłają sygnał

Bardziej szczegółowo

Wstęp. osobniczo, takich jak odciski linii papilarnych, wygląd tęczówki oka, czy charakterystyczne cechy twarzy.

Wstęp. osobniczo, takich jak odciski linii papilarnych, wygląd tęczówki oka, czy charakterystyczne cechy twarzy. 1. Wstęp. Dynamiczny rozwój Internetu, urządzeń mobilnych, oraz komputerów sprawił, iż wiele dziedzin działalności człowieka z powodzeniem jest wspieranych przez dedykowane systemy informatyczne. W niektórych

Bardziej szczegółowo

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 4 marca 2016 r. Poz. 276 OBWIESZCZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 11 lutego 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Rady

Bardziej szczegółowo

System Zachowania Ciągłości Funkcjonowania Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. Dokument Główny (wyciąg)

System Zachowania Ciągłości Funkcjonowania Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. Dokument Główny (wyciąg) System Zachowania Ciągłości Funkcjonowania Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. Dokument Główny (wyciąg) Warszawa, dn. 10.04.2006 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE...3 2. DOKUMENTACJA SZCF...3 3. ZAŁOŻENIA

Bardziej szczegółowo

KOMPONENTY INERCJALNE

KOMPONENTY INERCJALNE KATALOG 2016/2017 KOMPONENTY INERCJALNE rozwiązania firmy NovAtel (Kanada) GPS.PL ul. Jasnogórska 23 31-358 Kraków tel. (012) 637 71 49 fax (012) 376 77 27 www.gps.pl C e n t r u m T e c h n i k L o k

Bardziej szczegółowo

SYSTEM WYMIANY INFORMACJI BEZPIECZEŃSTWA ŻEGLUGI (SWIBŻ)

SYSTEM WYMIANY INFORMACJI BEZPIECZEŃSTWA ŻEGLUGI (SWIBŻ) SYSTEM WYMIANY INFORMACJI BEZPIECZEŃSTWA ŻEGLUGI (SWIBŻ) System Wymiany Informacji Bezpieczeństwa Żeglugi (SWIBŻ) wraz z infrastrukturą teleinformatyczną, jest jednym z projektów współfinansowanych przez

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 14 grudnia 2012 r. Poz. 1412 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA TRANSPORTU, BUDOWNICTWA I GOSPODARKI MORSKIEJ 1) z dnia 4 grudnia 2012 r.

Warszawa, dnia 14 grudnia 2012 r. Poz. 1412 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA TRANSPORTU, BUDOWNICTWA I GOSPODARKI MORSKIEJ 1) z dnia 4 grudnia 2012 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 14 grudnia 2012 r. Poz. 1412 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA TRANSPORTU, BUDOWNICTWA I GOSPODARKI MORSKIEJ 1) z dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie Narodowego

Bardziej szczegółowo

Systemy zabezpieczeń

Systemy zabezpieczeń Systemy zabezpieczeń Definicja System zabezpieczeń (safety-related system) jest to system, który implementuje funkcje bezpieczeństwa konieczne do utrzymania bezpiecznego stanu instalacji oraz jest przeznaczony

Bardziej szczegółowo

Zmiany w standardzie ISO dr inż. Ilona Błaszczyk Politechnika Łódzka

Zmiany w standardzie ISO dr inż. Ilona Błaszczyk Politechnika Łódzka Zmiany w standardzie ISO 9001 dr inż. Ilona Błaszczyk Politechnika Łódzka 1 W prezentacji przedstawiono zmiany w normie ISO 9001 w oparciu o projekt komitetu. 2 3 4 5 6 Zmiany w zakresie terminów używanych

Bardziej szczegółowo

Sieciowe Pozycjonowanie RTK używając Virtual Reference Stations (VRS)

Sieciowe Pozycjonowanie RTK używając Virtual Reference Stations (VRS) Sieciowe Pozycjonowanie RTK używając Virtual Reference Stations (VRS) Mgr inż. Robert Dudek GEOTRONICS KRAKÓW GSI Japan - 21st of June 1999 Wprowadzenie u Dlaczego Sieci stacji referencyjnych GPS? u Pomysł

Bardziej szczegółowo

TEMATYKA PRAC DYPLOMOWYCH INŻYNIERSKICH STUDIA STACJONARNE PIERWSZEGO STOPNIA ROK AKADEMICKI 2011/12

TEMATYKA PRAC DYPLOMOWYCH INŻYNIERSKICH STUDIA STACJONARNE PIERWSZEGO STOPNIA ROK AKADEMICKI 2011/12 STUDIA STACJONARNE PIERWSZEGO STOPNIA ROK AKADEMICKI 2011/12 Jednostka: KATEDRA GEODEZJI SATELITARNEJ I NAWIGACJI Specjalność: GEODEZJA I GEOINFORMATYKA Prof. dr hab. inż. Stanisław 1. Wyznaczenie dokładności

Bardziej szczegółowo

PRZEDSIĘWZIĘCIA MORSKIE W KRAJOWYM PROGRAMIE KOSMICZNYM

PRZEDSIĘWZIĘCIA MORSKIE W KRAJOWYM PROGRAMIE KOSMICZNYM PRZEDSIĘWZIĘCIA MORSKIE W KRAJOWYM PROGRAMIE KOSMICZNYM Bogdan Wiszniewski Polska Agencja Kosmiczna Gdańsk, 20.11.2018 PLAN PREZENTACJI Wyzwania Zakres działań Oczekiwania Propozycje (kosmicznych) przedsięwzięć

Bardziej szczegółowo

Wyposażenie Samolotu

Wyposażenie Samolotu P O L I T E C H N I K A R Z E S Z O W S K A im. Ignacego Łukasiewicza Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa Katedra Awioniki i Sterowania Wyposażenie Samolotu Instrukcja do laboratorium nr 3 Lotniczy odbiornik

Bardziej szczegółowo

ASG-EUPOS wielofunkcyjny system precyzyjnego pozycjonowania i nawigacji w Polsce

ASG-EUPOS wielofunkcyjny system precyzyjnego pozycjonowania i nawigacji w Polsce ASG-EUPOS wielofunkcyjny system precyzyjnego pozycjonowania i nawigacji w Polsce Jarosław Bosy, Marcin Leończyk Główny Urząd Geodezji i Kartografii 1 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską Europejski

Bardziej szczegółowo

Grażyna T. Adamczyk Kotarska Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej WPROWADZENIE SYSTEMU AIS JAKO EFEKTYWNEGO ŹRÓDŁA INFORMACJI NAWIGACYJNEJ

Grażyna T. Adamczyk Kotarska Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej WPROWADZENIE SYSTEMU AIS JAKO EFEKTYWNEGO ŹRÓDŁA INFORMACJI NAWIGACYJNEJ Grażyna T. Adamczyk Kotarska Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej WPROWADZENIE SYSTEMU AIS JAKO EFEKTYWNEGO ŹRÓDŁA INFORMACJI NAWIGACYJNEJ SYSTEM AUTOMATYCZNEJ IDENTYFIKACJI (AUTOMATIC IDENTIFICATION

Bardziej szczegółowo

Mobilny system dowodzenia, obserwacji, rozpoznania i łączności

Mobilny system dowodzenia, obserwacji, rozpoznania i łączności 1.30 1.71 Projekt rozwojowy nr O R00 0008 11 finansowany przez NCBiR pt.: Mobilny system dowodzenia, obserwacji, rozpoznania i łączności 23.11.2012, Gdańsk Informacje podstawowe XI konkurs na finansowanie

Bardziej szczegółowo

PROCEDURY DSC VHF/MF/HF DLA STACJI STATKOWYCH I BRZEGOWYCH.

PROCEDURY DSC VHF/MF/HF DLA STACJI STATKOWYCH I BRZEGOWYCH. PROCEDURY DSC VHF/MF/HF DLA STACJI STATKOWYCH I BRZEGOWYCH. 1. Procedury DSC VHF/MF dla stacji statkowych. 1.1. DISTRESS ALARM W NIEBEZPIECZEŃSTWIE. Nadanie alarmu distress DSC: Alarm distress DSC powinien

Bardziej szczegółowo

Monitoring przesyłek oraz rozwijanie możliwości stosowania elektronicznej wymiany danych w procesie przewozowym.

Monitoring przesyłek oraz rozwijanie możliwości stosowania elektronicznej wymiany danych w procesie przewozowym. GMV-POLSKA Monitoring przesyłek oraz rozwijanie możliwości stosowania elektronicznej wymiany danych w procesie przewozowym. Forum Satelitarne, ARP 26 czerwca 2017 GMV POLSKA Założona w 2009, jako spółka

Bardziej szczegółowo

KRZYSZTOF MĄCZEWSKI Geodeta Województwa Mazowieckiego

KRZYSZTOF MĄCZEWSKI Geodeta Województwa Mazowieckiego Biuro Geodety Województwa Mazowieckiego DOŚWIADCZENIA WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO W TWORZENIU INFRASTRUKTURY GEOINFORMACYJNEJ DLA ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO KRZYSZTOF MĄCZEWSKI Geodeta Województwa Mazowieckiego

Bardziej szczegółowo

Praca dyplomowa. Program do monitorowania i diagnostyki działania sieci CAN. Temat pracy: Temat Gdańsk Autor: Łukasz Olejarz

Praca dyplomowa. Program do monitorowania i diagnostyki działania sieci CAN. Temat pracy: Temat Gdańsk Autor: Łukasz Olejarz Temat Gdańsk 30.06.2006 1 Praca dyplomowa Temat pracy: Program do monitorowania i diagnostyki działania sieci CAN. Autor: Łukasz Olejarz Opiekun: dr inż. M. Porzeziński Recenzent: dr inż. J. Zawalich Gdańsk

Bardziej szczegółowo

Typowe konfiguracje odbiorników geodezyjnych GPS. dr hab. inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie

Typowe konfiguracje odbiorników geodezyjnych GPS. dr hab. inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie Typowe konfiguracje odbiorników geodezyjnych GPS dr hab. inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie 1) RTK (Real Time Kinematics) Wymaga dwóch pracujących jednocześnie odbiorników oraz łącza radiowego

Bardziej szczegółowo

gabriel.nowacki@its.waw.pl

gabriel.nowacki@its.waw.pl gabriel.nowacki@its.waw.pl 1. Charakterystyka EETS. 2. Struktura funkcjonalna KSAPO. 3. Testy KSAPO. 4. Podsumowanie. Multimedia, nawigacja satelitarna (GPS, (GPS, GALILEO), łączność łączność (GSM, (GSM,

Bardziej szczegółowo

PLAN ZARZĄDZANIA WYMAGANIAMI PROJEKT <NAZWA PROJEKTU> WERSJA <NUMER WERSJI DOKUMENTU>

PLAN ZARZĄDZANIA WYMAGANIAMI PROJEKT <NAZWA PROJEKTU> WERSJA <NUMER WERSJI DOKUMENTU> Załącznik nr 4.4 do Umowy nr 35-ILGW-253-.../20.. z dnia... MINISTERSTWO FINANSÓW DEPARTAMENT INFORMATYKI PLAN ZARZĄDZANIA WYMAGANIAMI PROJEKT WERSJA numer wersji

Bardziej szczegółowo

Innowacje wzmacniające system ochrony i bezpieczeństwa granic RP

Innowacje wzmacniające system ochrony i bezpieczeństwa granic RP Warszawa, 12.05.2016 r. gen. bryg. rez. pilot Dariusz WROŃSKI Innowacje wzmacniające system ochrony i bezpieczeństwa granic RP Zastosowanie głowic rodziny WH Obserwacja obiektów statycznych i dynamicznych

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa... 11

Spis treści. Przedmowa... 11 Spis treści Przedmowa.... 11 Nowe trendy badawcze w ruchu lotniczym. Zagadnienia wstępne... 13 I. Ruch lotniczy jako efekt potrzeby komunikacyjnej pasażera.... 13 II. Nowe środki transportowe w ruchu lotniczym....

Bardziej szczegółowo

kpt. Mirosław Matusik Brzeźnica, dnia 24.02.2012 roku

kpt. Mirosław Matusik Brzeźnica, dnia 24.02.2012 roku kpt. Mirosław Matusik Brzeźnica, dnia 24.02.2012 roku GPS Global Positioning System System Globalnej Lokalizacji Satelitarnej System GPS zrewolucjonizował nawigację lądową, morską, lotniczą a nawet kosmiczną.

Bardziej szczegółowo

Bałtyckie Centrum Badawczo-Wdrożeniowe Gospodarki Morskiej i jego rola we wzmacnianiu innowacyjności Pomorza Zachodniego.

Bałtyckie Centrum Badawczo-Wdrożeniowe Gospodarki Morskiej i jego rola we wzmacnianiu innowacyjności Pomorza Zachodniego. Bałtyckie Centrum Badawczo-Wdrożeniowe Gospodarki Morskiej i jego rola we wzmacnianiu innowacyjności Pomorza Zachodniego. KONCEPCJA STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ CENTRUM Zakład b-r górnictwa morskiego Prowadzenie

Bardziej szczegółowo

POSTĘPY W PRACACH NAD PLANEM IMPLEMENTACJI STRATEGII E-NAWIGACJI

POSTĘPY W PRACACH NAD PLANEM IMPLEMENTACJI STRATEGII E-NAWIGACJI Karol Korcz Akademia Morska w Gdyni POSTĘPY W PRACACH NAD PLANEM IMPLEMENTACJI STRATEGII E-NAWIGACJI Przedstawiono ogólne założenia, cele i kluczowe elementy strategii e-nawigacji w żegludze morskiej.

Bardziej szczegółowo

AGROCOM system jazdy równoległej

AGROCOM system jazdy równoległej AGROCOM system jazdy równoległej Jerzy Koronczok Agrocom Polska. Oprogramowanie i nowe możliwości dla rolnictwa. 47-120 Żędowice GPS systemy prowadzenia równoległego Agrocom E-DRIVE: Nowości Baseline HD

Bardziej szczegółowo

Przegląd metod zwiększania precyzji danych GPS. Mariusz Kacprzak

Przegląd metod zwiększania precyzji danych GPS. Mariusz Kacprzak Przegląd metod zwiększania precyzji danych GPS Mariusz Kacprzak Plan prezentacji: 1) Omówienie podstaw funkcjonowania GPS 2) Zasada wyznaczenie pozycji w GPS 3) Błędy wyznaczania pozycji 4) Sposoby korekcji

Bardziej szczegółowo

<Nazwa firmy> <Nazwa projektu> Specyfikacja dodatkowa. Wersja <1.0>

<Nazwa firmy> <Nazwa projektu> Specyfikacja dodatkowa. Wersja <1.0> Wersja [Uwaga: Niniejszy wzór dostarczony jest w celu użytkowania z Unified Process for EDUcation. Tekst zawarty w nawiasach kwadratowych i napisany błękitną kursywą

Bardziej szczegółowo

OCENA FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY Z WYKORZYSTANIEM WSKAŹNIKÓW WYNIKOWYCH I WIODĄCYCH

OCENA FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY Z WYKORZYSTANIEM WSKAŹNIKÓW WYNIKOWYCH I WIODĄCYCH OCENA FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY Z WYKORZYSTANIEM WSKAŹNIKÓW WYNIKOWYCH I WIODĄCYCH MATERIAŁY INFORMACYJNE 1 WRZESIEŃ 2013 R. SPIS TREŚCI Na czym polega pomiar

Bardziej szczegółowo

Systemy satelitarne wykorzystywane w nawigacji

Systemy satelitarne wykorzystywane w nawigacji Systemy satelitarne wykorzystywane w nawigacji Transit System TRANSIT był pierwszym systemem satelitarnym o zasięgu globalnym. Navy Navigation Satellite System NNSS, stworzony i rozwijany w latach 1958-1962

Bardziej szczegółowo

1. Wprowadzenie do dokumentu Moduł polityki zarządzania

1. Wprowadzenie do dokumentu Moduł polityki zarządzania MCP Moduł polityki zarządzania, V2, 1/1/2003 Strona 1 WPROWADZENIE DO ZARZĄDZANIA ENERGIĄ W PRZEDSIĘBIORSTWIE W KONTEKŚCIE PROGRAMU UE: THE EUROPEAN MOTOR CHALLENGE PROGRAMME Moduł polityki zarządzania

Bardziej szczegółowo

System nawigacji satelitarnej Galileo oferta biznesowa

System nawigacji satelitarnej Galileo oferta biznesowa System nawigacji satelitarnej Galileo oferta biznesowa Forum Satelitarne Marta Krywanis-Brzostowska European GNSS Agency Europejska Agencja GNSS (GSA) MISJA: wspomaganie UE w uzyskaniu możliwie wysokiego

Bardziej szczegółowo

GPS Global Positioning System budowa systemu

GPS Global Positioning System budowa systemu GPS Global Positioning System budowa systemu 1 Budowa systemu System GPS tworzą trzy segmenty: Kosmiczny konstelacja sztucznych satelitów Ziemi nadających informacje nawigacyjne, Kontrolny stacje nadzorujące

Bardziej szczegółowo

Projekt dotyczy stworzenia zintegrowanego, modularnego systemu informatycznego wspomagającego zarządzanie pracownikami i projektami w firmie

Projekt dotyczy stworzenia zintegrowanego, modularnego systemu informatycznego wspomagającego zarządzanie pracownikami i projektami w firmie Projekt dotyczy stworzenia zintegrowanego, modularnego systemu informatycznego wspomagającego zarządzanie pracownikami i projektami w firmie informatycznej. Zadaniem systemu jest rejestracja i przechowywanie

Bardziej szczegółowo

Problem testowania/wzorcowania instrumentów geodezyjnych

Problem testowania/wzorcowania instrumentów geodezyjnych Problem testowania/wzorcowania instrumentów geodezyjnych Realizacja Osnów Geodezyjnych a Problemy Geodynamiki Grybów, 25-27 września 2014 Ryszard Szpunar, Dominik Próchniewicz, Janusz Walo Politechnika

Bardziej szczegółowo

lp tematy pracy promotor dyplomant data otrzymania tematu uwagi ZAKŁAD URZĄDZEŃ NAWIGACYJNYCH

lp tematy pracy promotor dyplomant data otrzymania tematu uwagi ZAKŁAD URZĄDZEŃ NAWIGACYJNYCH Tematy prac dyplomowych inżynierskich dla studentów niestacjonarnych prowadzone przez nauczycieli akademickich Instytutu Inżynierii Ruchu Morskiego na rok akademicki 2008/2009 lp tematy pracy promotor

Bardziej szczegółowo

Dlaczego Meru Networks architektura jednokanałowa Architektura jednokanałowa:

Dlaczego Meru Networks architektura jednokanałowa Architektura jednokanałowa: Dlaczego architektura jednokanałowa Architektura jednokanałowa: Brak konieczności planowania kanałów i poziomów mocy na poszczególnych AP Zarządzanie interferencjami wewnątrzkanałowymi, brak zakłóceń od

Bardziej szczegółowo

Inżynieria Ruchu Morskiego wykład 01. Dr inż. Maciej Gucma Pok. 343 Tel //wykłady tu//

Inżynieria Ruchu Morskiego wykład 01. Dr inż. Maciej Gucma Pok. 343 Tel //wykłady tu// Inżynieria Ruchu Morskiego wykład 01 Dr inż. Maciej Gucma Pok. 343 Tel. 91 4809 495 www.uais.eu //wykłady tu// m.gucma@am.szczecin.pl Zaliczenie Wykładu / Ćwiczeń Wykład zaliczenie pisemne Ćwiczenia -

Bardziej szczegółowo

Idea Zintegrowanej Łączności dla Służb Reagowania Kryzysowego

Idea Zintegrowanej Łączności dla Służb Reagowania Kryzysowego Tomasz Borkowski członek zarządu tomasz.borkowski@mindmade.pl Idea Zintegrowanej Łączności dla Służb Reagowania Kryzysowego (C) 2011 1 Rodowód idei rozwiązania 1/2 Od lat istnieje uświadomiona potrzeba

Bardziej szczegółowo

Pomiary różnicowe GNSS i serwisy czasu rzeczywistego: NAWGEO, KODGIS, NAWGIS

Pomiary różnicowe GNSS i serwisy czasu rzeczywistego: NAWGEO, KODGIS, NAWGIS GŁÓWNY URZĄD GEODEZJI I KARTOGRAFII Departament Geodezji, Kartografii i Systemów Informacji Geograficznej Pomiary różnicowe GNSS i serwisy czasu rzeczywistego: NAWGEO, KODGIS, NAWGIS Szymon Wajda główny

Bardziej szczegółowo

OpenAI Gym. Adam Szczepaniak, Kamil Walkowiak

OpenAI Gym. Adam Szczepaniak, Kamil Walkowiak OpenAI Gym Adam Szczepaniak, Kamil Walkowiak Plan prezentacji Programowanie agentowe Uczenie przez wzmacnianie i problemy związane z rozwojem algorytmów Charakterystyka OpenAI Gym Biblioteka gym Podsumowanie

Bardziej szczegółowo

ZAŁOŻENIA I STAN REALIZACJI PRAC W ZAKRESIE OPRACOWANIA SERWISU POZYCJONOWANIA Z WYKORZYSTANIEM TELEFONÓW GSM Z MODUŁEM GNSS

ZAŁOŻENIA I STAN REALIZACJI PRAC W ZAKRESIE OPRACOWANIA SERWISU POZYCJONOWANIA Z WYKORZYSTANIEM TELEFONÓW GSM Z MODUŁEM GNSS Satelitarne metody wyznaczania pozycji we współczesnej geodezji i nawigacji Wrocław 2 ZAŁOŻIA I STA RALIZACJI PRAC W ZAKRSI OPRACOWAIA SRWISU POZYCJOOWAIA Z WYKORZYSTAIM TLFOÓW GSM Z MODUŁM GSS Saczuk

Bardziej szczegółowo

SATELITARNY SYSTEM RATOWNICTWA COSPAS SARSAT W ŚWIETLE JEGO TECHNICZNYCH PRZEOBRAŻEŃ

SATELITARNY SYSTEM RATOWNICTWA COSPAS SARSAT W ŚWIETLE JEGO TECHNICZNYCH PRZEOBRAŻEŃ SATELITARNY SYSTEM RATOWNICTWA COSPAS SARSAT W ŚWIETLE JEGO TECHNICZNYCH PRZEOBRAŻEŃ Marian KOPCZEWSKI, Bartłomiej PĄCZEK Streszczenie: Powstanie nowych doktryn i strategii wymuszane jest sytuacją polityczną

Bardziej szczegółowo

Temat pracy dyplomowej Promotor Dyplomant CENTRUM INŻYNIERII RUCHU MORSKIEGO. prof. dr hab. inż. kpt.ż.w. Stanisław Gucma.

Temat pracy dyplomowej Promotor Dyplomant CENTRUM INŻYNIERII RUCHU MORSKIEGO. prof. dr hab. inż. kpt.ż.w. Stanisław Gucma. kierunek: Nawigacja, : Transport morski, w roku akademickim 2012/2013, Temat dyplomowej Promotor Dyplomant otrzymania 1. Nawigacja / TM 2. Nawigacja / TM dokładności pozycji statku określonej przy wykorzystaniu

Bardziej szczegółowo

RESQLINK PLB-375 406 MHz Personal Locator Beacons

RESQLINK PLB-375 406 MHz Personal Locator Beacons Instrukcja Obsługi RESQLINK PLB-375 406 MHz Personal Locator Beacons Dystrybutor: Smart Sp. z o.o. Telefon +48(58)661 17 50/51/52 wew. 21 Fax +48(58)660 46 82 81-345 Gdynia Aleja Jana Pawła II 5 1 1. Zasada

Bardziej szczegółowo

System Zachowania Ciągłości Funkcjonowania Grupy KDPW

System Zachowania Ciągłości Funkcjonowania Grupy KDPW System Zachowania Ciągłości Funkcjonowania Grupy KDPW Dokument Główny Polityka SZCF (wyciąg) Warszawa, dnia 21 czerwca 2013 r. Spis treści 1. Wprowadzenie... 3 2. Założenia ogólne SZCF... 3 2.1. Przypadki

Bardziej szczegółowo

Metodyka projektowania komputerowych systemów sterowania

Metodyka projektowania komputerowych systemów sterowania Metodyka projektowania komputerowych systemów sterowania Andrzej URBANIAK Metodyka projektowania KSS (1) 1 Projektowanie KSS Analiza wymagań Opracowanie sprzętu Projektowanie systemu Opracowanie oprogramowania

Bardziej szczegółowo

Nawigacja satelitarna

Nawigacja satelitarna Nawigacja satelitarna Warszawa, 17 lutego 2015 Udział systemów nawigacji w wybranych działach gospodarki - aspekty bezpieczeństwa i ekonomiczne efekty Ewa Dyner Jelonkiewicz ewa.dyner@agtes.com.pl Tel.607459637

Bardziej szczegółowo

WYZNACZANIE WYSOKOŚCI Z WYKORZYSTANIEM NIWELACJI SATELITARNEJ

WYZNACZANIE WYSOKOŚCI Z WYKORZYSTANIEM NIWELACJI SATELITARNEJ WYZNACZANIE WYSOKOŚCI Z WYKORZYSTANIEM NIWELACJI SATELITARNEJ Karol DAWIDOWICZ Jacek LAMPARSKI Krzysztof ŚWIĄTEK Instytut Geodezji UWM w Olsztynie XX Jubileuszowa Jesienna Szkoła Geodezji, 16-18.09.2007

Bardziej szczegółowo