BUDOWA UMOWY A. TYTUŁ zawiera oznaczenie nazwy umowy (państwowa/resortowa/rządowa), wskazanie jej stron (oficjalne nazwy), określenie treści

Transkrypt

1 BUDOWA UMOWY A. TYTUŁ zawiera oznaczenie nazwy umowy (państwowa/resortowa/rządowa), wskazanie jej stron (oficjalne nazwy), określenie treści a) nazwa umowy - odnotowuje się, że w praktyce pojawiło się ok. 30 różnych terminów określających umowy międzynarodowe, najczęściej będzie to umowa, traktat, konwencja karta, pakt - nazwy uroczyste porozumienie, protokół - umowy niższej rangi b) następnie w przypadku umów dwustronnych wymieniane są strony umowy c) syntetyczne ujęcie przedmiotu regulacji umowy przedmiot, którego umowa dotyczy (np. konwencja dotycząca potwierdzenia granicy państwowej, konwencja konsularna, konwencja o prawie traktatów) d) miejsce zawarcia umowy B. WSTĘP może zawierać określenie organów zawierających, podanie motywów, celu, okoliczności, stwierdzenie określonej zasady czy poglądu stron, wzmianka dot. pełnomocników, stwierdzenie uzgodnienia tekstu 1) dawniej W dawnych umowach był dość rozbudowany, najbardziej typowy układ dawnych umów: a) inwokacja - często powoływano się na autorytet boski, wezwanie Boga, pozostała w niektórych umowach typu konkordatowego, na ogół pomijana w większości współczesnych traktatów b) intytulacja - wyliczenie stron umowy (nawet w umowach międzynarodowych wielostronnych wymieniano państwa uczestniczące w zawarciu umowy np. Konwencja Haska z 1907 r., traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, Traktat z Maastricht c) komparycja - wskazanie, wyliczenie jacy przedstawiciele stron uczestniczących reprezentowali poszczególne państwa w negocjowaniu umowy d) narracja - opis czynności i wydarzeń, które doprowadziły do zawarcia umowy (np. określenie,,po przedstawieniu pełnomocnictw rozpoczęto negocjacje ) e) arenga - jest najważniejszym elementem wstępu, opis przyczyn zawarcia umowy współcześnie W wielu współczesnych umowach: a) wstęp utożsamiany jest z arengą, zawiera wyłącznie uzasadnienie przyczyn zawarcia umowy, nawet używa się zamiennie tych pojęć. b) natomiast intytulację - określenie stron umowy - w przypadku umów wielostronnych - współcześnie zastępuje się formułą umawiające się strony czy,, państwa strony niniejszej umowy, nie wylicza się osobno wszystkich stron. 1

2 c) wstęp umowy kończy się zwykle formułą,,strony uzgodniły co następuje. C. CZĘŚĆ DYSPOZYCYJNA (MERYTORYCZNA) merytoryczna część, w zależności od obszerności, od tego, czy jest to obszerna umowa czy nie, może być podzielona na różne jednostki systematyki - może być podzielona na mniejsze części, rozdziały, podrozdziały, 1) klauzule umowne W tej części umowy można spotkać pewne charakterystyczne klauzule umowne, które w sposób skrócony ustalają pewną treść służącą do wykładni, interpretacji postanowień danej umowy: a) klauzula narodowa zobowiązanie każdej ze stron umowy do takiego samego traktowania, oznacza, że osoby fizyczne(obywatele) i prawne, towary i statki drugiej strony będą tak samo traktowane jak osoby fizyczne, osoby prawne, towary i statki danego państwa b) klauzula wzajemności - na jej mocy państwo (strona) zobowiązuje się tak traktować osoby fizyczne, prawne, towary i statki tak samo jak druga strona. W pewnych sytuacjach klauzula ta jest zbieżna z klauzula narodową. c) klauzula największego uprzywilejowania zobowiązanie do przyznania drugiemu kontrahentowi pewnych praw i przywilejów, w takim zakresie, w jakim już te prawa posiada lub mieć będzie w przyszłości inny kontrahent, który znajduje się w najkorzystniejszej sytuacji prawnej, nadanie kontrahentowi takich praw jak ma najbardziej uprzywilejowany kontrahent. Na jej podstawie przyznaje się drugiemu kontrahentowi takie prawa jakie ma lub mieć będzie w przyszłości inny partner będący w najkorzystniejszej sytuacji prawnej. Klauzule największego uprzywilejowania dotyczą umów handlowych, nawigacyjnych i konsularnych. (np. jeżeli Polska zawiera porozumienie dotyczące preferencji dla partnera włoskiego w dziedzinie rozwoju współpracy motoryzacyjnej i jeżeli z partnerem koreańskim zawarliśmy w umowie taką klauzulę to jeśli ten kontrahent włoski uzyska najkorzystniejsze traktowanie w dziedzinie motoryzacji to tak samo kontrahent koreański będzie musiał być tak traktowany, a jeśli w przyszłości prawa partnera włoskiego uległyby poszerzeniu to w tym samym zakresie należałoby przyznać te uprawnienia partnerowi koreańskiemu). klauzule dotyczące regulowania sporów międzynarodowych wynikających z umowy W tej części zamieszczane są niekiedy klauzule dotyczące regulowania sporów międzynarodowych wynikających z umowy, zawierające wskazanie organu, który ma w przyszłości rozwiązywać spory dotyczące stosowania lub interpretacji umowy, np.: a) klauzula sądowa - przekazanie takiego sporu do MTS 2

3 b) klauzula arbitrażowa - komisja arbitrażowa c) klauzula koncyliacyjna - specjalnie do tego celu powołana komisja, do spraw koncyliacji lub ustalenie jakiejś specyficznej procedury regulowania sporu. klauzule dotyczące zakresu terytorialnego stosowania umowy W części dyspozycyjnej umowy mogą być zawarte klauzule, które występują w innym miejscu, ale tutaj należy je wymienić, są to klauzule dotyczące zakresu terytorialnego stosowania umowy, takie jak: a) klauzula federalna lub b) klauzula kolonialna. D. POSTANOWIENIA KOŃCOWE 1) klauzule dotyczące wejścia w życie umowy, najczęściej określają także tryb związania się umową (np. klauzula ratyfikacyjna, klauzula zatwierdzenia, klauzula zróżnicowanego przyjęcia - która oznacza, że państwo zgodnie ze swoim porządkiem konstytucyjnym określa tryb związania się umową) a) klauzule derogacyjne - reguły kolizyjne w celu uporządkowania stanu prawnego b) postanowienia dot. sposobu związania się u.m. - czy sam podpis czy ratyfikacja c) klauzula ratyfikacyjna - 2 elementy: -umowa podlega ratyfikacji -wymiana dokumentów ratyfikowanych w miejscowości X -niedopuszczalne stwierdzenie, że umowa będzie ratyfikowana lub podanie daty (nie wolno tworzyć zobowiązań) d) klauzula o zróżnicowanym przyjęciu - umowa podlega przyjęciu zgodnie z prawem każdej ze stron, co zostanie stwierdzone przez wymianę not e) zapis o prowizorycznym stosowaniu umowy - gdy całość lub część ma być stosowana przed wejściem w życie f) klauzula retroaktywna - niedopuszczalna, chyba, że dot. korzyści g) postanowienia dot. czasu obowiązywania (np. na 20 lat), ew. trybu jej wypowiedzenia 2) warunki wejścia w życie umowy, postanowienia dotyczące warunków uprawomocnienia się umowy określona jest np. liczba dokumentów ratyfikacyjnych, które powinny być złożone, aby umowa weszła w życie 3) określenie daty wejścia w życie umowy (np. po 30 dniach po złożeniu 20 dokumentu ratyfikacyjnego) 3

4 ) określenie języków autentycznych umowy, niekiedy wszystkie języki mają jednakową moc prawną, ale również może być wskazany język uprzywilejowany, w oparciu o który rozstrzygane są spory interpretacyjne, -umowy dwustronne - najczęściej umowy międzynarodowe zawierane są w przypadku umów bilateralnych w językach obydwu kontrahentów (niekiedy trzeci język jest językiem światowym, w którym są np. wyjaśniane jakieś wątpliwości interpretacyjne) -umowy wielostronne - natomiast umowy wielostronne mogą być zawierane w różnej liczbie języków. Języki podstawowe ONZ to: angielski, hiszpański, francuski, chiński, rosyjski. Stosunkowo odosobniona jest praktyka, którą wprowadzono w Unii Europejskiej, że traktaty są zawierane w językach wszystkich stron (jest to czasochłonne i kosztowne). 5) może być również formuła dotycząca czasu obowiązywania umowy, może jej towarzyszyć klauzula prolongacyjna - oznacza możliwość przedłużenia mocy obowiązującej umowy, jeżeli w określonym czasie strony nie wypowiedzą tej umowy 6) określenie depozytariusza umowy - ustalony jest depozytariusz, czyli państwo do którego składa się zarówno oryginał umowy, jak też składa się teksty dokumentów ratyfikacyjnych, może to być np. organ międzynarodowy (np. sekretarz generalny ONZ lub RE) lub rząd państwa, w którym prowadzono rokowania 7) korroboracja tzw. wzmocnienie umowy międzynarodowej - dawniej zaprzysiężenie lub powołanie się na autorytet boski, czy autorytet Trójcy przenajświętszej, współcześnie przyjmuje postać formuły: na dowód powyższego właściwie upełnomocnieni przedstawiciele państw złożyli swoje podpisy 8) data i miejsce zawarcia umowy, ewentualnie data otwarcia umowy do podpisu 9) podpisy przedstawicieli stron -w przypadku umów dwustronnych - obowiązuje reguła alternatu - ta strona dla której przeznaczony jest egzemplarz w tym egzemplarzu jest stroną uprzywilejowaną i występuje na pierwszym miejscu w tytule, tekście i w tej kolejności umieszczane są języki autentyczne i podpisy (uprzywilejowaną stroną jest strona lewa - tzw. prawica heraldyczna). Np. gdy zawierany jest traktat polsko-francuski to w egzemplarzu dla strony polskiej 4

5 61 na pierwszym miejscu w tytule jest powiedziane, że jest to umowa miedzy RP a Republiką Francuską, następnie w tej samej kolejności w tekście wymieniane są np. organy państwa (w tekście polskim na pierwszym miejscu wymienione są organy polskie, jako pierwszy polski tekst podpisuje polski premier czy minister spraw zagranicznych). -w przypadku umów wielostronnych - można wprowadzić różny sposób składania podpisów. Można zastosować porządek podpisów alfabetyczny - wg nazw państw wynikających z jakiegoś języka autentycznego lub wg reguły,,pele-mele - złożenie podpisów w dowolnym miejscu wybranym przez przedstawiciela strony pod tekstem umowy. 5