DECYZJA nr RPZ 13/2013

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW DELEGATURA UOKiK W POZNANIU ul. Zielona 8, Poznań Tel. (0-61) , , Fax (0-61) poznan@uokik.gov.pl Poznań, dnia 23 lipca 2013r. RPZ- 61/24/12/AC DECYZJA nr RPZ 13/2013 Stosownie do art. 33 ust. 6 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50 poz. 331 ze zm.), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu wobec New Generation DR Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu - w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów; I. na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uznaje się za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów określoną w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ww. ustawy, naruszenie przez New Generation DR Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez nieinformowanie konsumentów, w przypadku zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa, o prawie odstąpienia od umowy i niedoręczaniu konsumentom wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy, co stanowi naruszenie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 1225) i nakazuje się zaniechanie jej stosowania II. na podstawie art. 26 ust. 1. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uznaje się za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów określoną w art. 24 ust. 1 i 2 ww. ustawy, utrudnianie konsumentom przez New Generation DR Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu realizacji uprawnienia do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, poprzez zamieszczenie w zawieranych umowach oświadczeń konsumenta, iŝ: - konsument zrzeka się prawa do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa i dochodzenia zwrotu uiszczonego zadatku oraz - wyraŝa zgodę na obciąŝenie go kosztami dojazdu z Poznania i powrotu do Poznania oraz 3 roboczogodzinami pracy montaŝysty + VAT. co stanowi naruszenie art. 17 w zw. z art. 2 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 1225) i nakazuje się zaniechanie jej stosowania 1

2 III. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nakłada się na New Generation DR Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu: 1. w związku z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ww. ustawy, w zakresie opisanym w pkt I sentencji niniejszej decyzji, karę pienięŝną w wysokości 882 zł (słownie: osiemset osiemdziesiąt zł), płatną do budŝetu państwa 2. w związku z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ww. ustawy, w zakresie opisanym w pkt II sentencji niniejszej decyzji, karę pienięŝną w wysokości zł (słownie: tysiąc sześćdziesiąt zł), płatną do budŝetu państwa. UZASADNIENIE Do Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Poznaniu wpłynęła skarga konsumencka dotycząca działań Przedsiębiorstwa Remontowo - Budowlanego Budrol Sp. z o.o. (dalej: Budrol). W związku z powyŝszym, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: Prezes Urzędu) wszczął postępowanie wyjaśniające mające na celu wstępne ustalenie, czy działania ww. spółki naruszają przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w sposób uzasadniający wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. W toku postępowania wyjaśniającego ustalono m.in., Ŝe na podstawie umowy agencyjnej zawartej z [usunięto], Budrol pośredniczy w zawieraniu umów pomiędzy ITI Neovision Sp. z o.o. a konsumentami. Dodatkowo, we własnym imieniu, Budrol zawiera z konsumentami umowy montaŝu zestawu telewizji n. Umowy z konsumentami zawierane są poza lokalem przedsiębiorstwa. W toku postępowania wyjaśniającego do Prezesa Urzędu wpłynęło kilkanaście skarg konsumenckich dotyczących działań Budrol przekazanych bezpośrednio, jak równieŝ przez rzeczników konsumentów wykonujących swoje zadania w Złotowie, Kościanie, Choszcznie, Kole, Wągrowcu i Środzie Wielkopolskiej. W czerwcu 2012 r. spółka zmieniła nazwę z Przedsiębiorstwo Remontowo-Budowlane Budrol Sp. z o.o. na New Generation DR Sp. z o.o. (dalej: Spółka lub New Generation). Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu wyjaśniającym dała podstawę do wszczęcia przeciwko Spółce postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów określonych w: 1. art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez nieinformowanie konsumentów, w przypadku zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa o prawie odstąpienia od umowy i niedoręczaniu konsumentom wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy, co mogło stanowić naruszenie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny; 2. art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na utrudnianiu konsumentom realizacji uprawnienia do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, poprzez zamieszczenie w zawieranych umowach oświadczeń konsumenta, iŝ: - konsument zrzeka się prawa do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa i dochodzenia zwrotu uiszczonego zadatku oraz 2

3 - wyraŝa zgodę na obciąŝenie go kosztami dojazdu z Poznania i powrotu do Poznania oraz 3 roboczogodzinami pracy montaŝysty + VAT. co mogło stanowić naruszenie art. 17 w zw. z art. 2 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Spółka zawiadomiona o wszczęciu postępowania, nie ustosunkowała się do postawionych zarzutów. Prezes Urzędu ustalił co następuje: New Generation DR Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu jest przedsiębiorcą wpisanym do Krajowego Rejestru Sądowego pod nr: Przedmiotem działalności spółki są m.in. roboty budowlane, sprzedaŝ detaliczna oraz telekomunikacja. Na podstawie umowy agencyjnej zawartej w dniu r. z [usunięto] Spółka pośredniczy w zawieraniu umów o świadczenie usług dostarczania telewizji cyfrowej n pomiędzy ITI Neovision Sp. z o.o. (dalej: ITI) a konsumentami. Dodatkowo, we własnym imieniu, New Generation zawiera z konsumentami umowy montaŝu zestawu telewizji n. Ww. umowy zawierane są z konsumentami poza lokalem przedsiębiorstwa. Spółka szczegółowo opisała stosowaną procedurę zawierania umów, wskazując m.in. na następujące jej etapy: 1. Prezentacja walorów cyfrowej telewizji n u klienta 2. Podpisanie przez klienta dokumentów wymaganych przez ITI w postaci: upowaŝnienia do sprawdzenia przez ITI informacji o kliencie w biurach informacji gospodarczej, oświadczenia o zapoznaniu się z ofertą oraz oświadczenia o zapoznaniu się z wzorem oświadczenia o odstąpieniu od umowy z ITI 3. Sporządzenie i podpisanie przez klienta zamówienia na montaŝ zestawu telewizji cyfrowej 4. Wpłacenie przez klienta zadatku w kwocie 100 zł 5. Ustalenie terminu montaŝu 6. Podpisanie przez klienta umowy o świadczenie przez ITI usług dostarczania telewizji cyfrowej n 7. MontaŜ zestawu telewizji cyfrowej. Co najmniej od kwietnia 2012r. New Generation stosuje wzorzec umowy o nazwie: Zamówienie na montaŝ zestawu Telewizji cyfrowej nowej generacji n, w którym w części zatytułowanej Oświadczenia znajdują się następujące postanowienia: Jednocześnie oświadczam, Ŝe nie odstąpię od umowy z tytułu zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa i wyraŝam zgodę na przepadek zadatku i nie będę ubiegał się o jego zwrot. Jednocześnie wyraŝam zgodę w przypadku odstąpienia od montaŝu zestawu z mojej inicjatywy na obciąŝenie mnie kosztami dojazdu z Poznania i powrotu do Poznania oraz 3 roboczogodzinami pracy montaŝysty + VAT. Wcześniej (od lipca 2011 roku) Spółka stosowała wzór umowy zamówienia zawierający jedynie postanowienie o treści: Niniejszym wyraŝam zgodę na zainstalowanie przez Budrol Sp. z o.o. (montaŝ) zestawu telewizji nowej generacji n i przyjmuję do wiadomości, Ŝe uiszczony przeze mnie na rzecz montaŝysty konsultanta - zadatek w wysokości. PLN nie podlega zwrotowi. Niemniej jednak z dokumentów przesłanych przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Środzie Wielkopolskiej wynika, Ŝe w przypadku konsumentki, która zawarła umowę na podstawie tego 3

4 wzorca i odstąpiła od umowy w dniu r., New Generation Ŝądał uiszczenia przez nią kosztów dojazdu i pracy montaŝysty. Zawierając umowę na montaŝ zestawu telewizji cyfrowej Spółka wręcza konsumentowi wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy świadczenia usług zawartej z ITI (na druku jest logo telewizji n, a w stopce dokumentu dane teleadresowe ITI), natomiast nie doręcza wzoru odstąpienia od umowy montaŝu, nie poucza równieŝ o prawie do odstąpienia od tej umowy. W ocenie Spółki, konsumentowi nie przysługuje prawo odstąpienia od tej ostatniej umowy. W piśmie z dnia r. Spółka oświadczyła, Ŝe w przypadku odstąpienia od umowy montaŝu zadatek zostaje zatrzymany przez Przedsiębiorstwo zgodnie z formą jaką stanowi zapis o formie zadatku zgodnie z przepisami KC. Ponadto odpowiadając na wystąpienie Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Kościanie - w którym wskazano na przepisy ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny - Spółka podniosła m.in.: NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe w przypadku sprzedaŝy dostarczenia usługi z odbiorem telewizji cyfrowej n nie mamy do czynienia z produktem niebezpiecznym. Tym samym nie moŝe być równieŝ mowy o wyrządzeniu szkody przez produkt niebezpieczny. ( ) W tym konkretnym wypadku lokalem jest lokal klienta, gdzie klient poza konsultantem nie ma do czynienia z Ŝadnym produktem niebezpiecznym. Do nich nie moŝna zaliczyć równieŝ dokumentów w wersji papierowej, które klient po zapoznaniu się z nim akceptuje wielokrotnie własnym podpisem. Od lipca 2011 roku do r. New Generation zawarła [usunięto] abonenckie o świadczenie przez ITI usług dostarczania telewizji cyfrowej n. umowy Do Delegatury wpłynęło róŝnymi kanałami kilkanaście skarg konsumenckich. Konsumenci (lub w ich imieniu rzecznicy konsumentów) podkreślali m.in., Ŝe nie byli pouczani przez Spółkę o prawie do odstąpienia od umowy montaŝu, nie otrzymali wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy, a w przypadku skorzystania z tego prawa Spółka nie zwracała uiszczonej kwoty zadatku oraz domagała się zwrotu kosztów pracy i dojazdu montaŝystów. Niektórzy konsumenci podkreślali ponadto, Ŝe zostali wprowadzeni w błąd przez przedstawicieli Spółki, którzy sugerowali, Ŝe montaŝ telewizji cyfrowej jest konieczny w związku z przeprowadzanym w kraju wyłączaniem naziemnej telewizji analogowej. W części przypadków Spółka nie podejmowała równieŝ wysyłanej przez konsumentów i rzeczników konsumentów korespondencji. Taka sytuacja miała teŝ miejsce wielokrotnie w odniesieniu do korespondencji kierowanej przez Prezesa Urzędu w toku postępowania administracyjnego. Kontakt ze Spółką jest zatem skutecznie przez nią samą utrudniany. W 2012 roku Spółka osiągnęła przychód w wysokości [usunięto] zł. Prezes Urzędu zwaŝył, co następuje: Stosownie do art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, ochrona interesów przedsiębiorców i konsumentów podejmowana w ramach działań Prezesa Urzędu jest prowadzona w interesie publicznym. Ingerencja Prezesa Urzędu ma na celu ochronę interesów zbiorowości, a nie wprost poszczególnych, indywidualnych uczestników rynku. Naruszenie interesu publicznego stanowi bezwzględny warunek uznania kompetencji Prezesa Urzędu do rozstrzygnięcia określonej sprawy. Interes publiczny zostaje naruszony wówczas, gdy działania przedsiębiorcy godzą w interesy ogólnospołeczne i dotykają szerokiego kręgu uczestników rynku, zaburzając jego prawidłowe funkcjonowanie. W ocenie Prezesa Urzędu, rozpatrywana sprawa ma charakter publicznoprawny. WiąŜe się z ochroną interesu wszystkich konsumentów, którzy byli lub mogli stać się klientami Spółki, tj. zawrzeć z nią umowę na montaŝ zestawu telewizji cyfrowej. Działania Spółki nie dotyczą więc 4

5 interesów poszczególnych osób, których sprawy miałyby charakter jednostkowy, indywidualny i nie dający się porównać z innymi, ale kręgu konsumentów- obecnych i przyszłych kontrahentów Spółki, których sytuacja jest identyczna. Naruszenie interesu publicznoprawnego przejawia się tym samym w naruszeniu zbiorowego interesu konsumentów. W niniejszej sprawie istnieje więc moŝliwość poddania zachowania Spółki dalszej ocenie pod kątem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Ocenę tę poprzedzić naleŝy stwierdzeniem, Ŝe New Generation DR Sp. z o.o. jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Jest bowiem spółką prawa handlowego wpisaną do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, prowadzącą we własnym imieniu działalność gospodarczą. W konsekwencji zachowania Spółki podlegają kontroli z punktu widzenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Art. 24 ust. 2 ustawy przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie godzące w nie bezprawne działania przedsiębiorcy, w szczególności: stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art Kodeksu postępowania cywilnego (pkt 1), naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji (pkt 2) oraz nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji (pkt 3). Dla stwierdzenia ww. praktyk niezbędne jest, aby zachowanie przedsiębiorcy było bezprawne i naruszało zbiorowy interes konsumentów. Jako bezprawne naleŝy kwalifikować zachowania sprzeczne z prawem, zasadami współŝycia społecznego lub dobrymi obyczajami, bez względu na winę, a nawet świadomość sprawcy. Dla ustalenia bezprawności działania wystarczy, Ŝe określone zachowanie koliduje z przepisami prawa (por. Komentarz do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji pod red. Janusza Szwai, Wyd. CH Beck, Warszawa 2000r., str ). Zbiorowe interesy konsumentów to prawa nieograniczonej liczby konsumentów. Przesłanka bezprawności wykazana zostanie odrębnie dla kaŝdej z przypisanych Spółce praktyk. Naruszenie zbiorowego interesu konsumentów omówione zostanie natomiast łącznie, z uwagi na toŝsamy charakter i znaczenie tej przesłanki dla obu praktyk objętych prowadzonym postępowaniem. W uzasadnieniu wyroku z dnia 10 kwietnia 2008r. sygn. akt III SK 27/07 Sąd NajwyŜszy wyjaśnił, Ŝe gramatyczna wykładnia pojęcia zbiorowy interes konsumentów prowadzi do wniosku, Ŝe chodzi o zachowanie przedsiębiorcy, które godzi w interesy grupy osób stanowiących określony zbiór. Rezultaty tej wykładni modyfikuje zastrzeŝenie, Ŝe nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma interesów indywidualnych. Sąd NajwyŜszy stanął na stanowisku, Ŝe przy konstruowaniu pojęcia zbiorowy interes konsumentów nie moŝna opierać się tylko i wyłącznie na tym, czy oceniana praktyka skierowana jest do nieoznaczonego z góry kręgu podmiotów. Zdaniem Sądu, wystarczające powinno być ustalenie, Ŝe zachowanie przedsiębiorcy nie jest podejmowane w stosunku do zindywidualizowanych konsumentów, lecz względem członków danej grupy (określonego kręgu podmiotów), wyodrębnionych spośród ogółu konsumentów za pomocą wspólnego dla nich kryterium. Sąd NajwyŜszy uznał, Ŝe praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów jest (...) takie zachowanie przedsiębiorcy, które podejmowane jest w warunkach wskazujących na powtarzalność zachowania w stosunku do indywidualnych konsumentów wchodzących w skład grupy, do której adresowane są zachowania przedsiębiorcy, w taki sposób, Ŝe potencjalnie ofiarą takiego zachowania moŝe być kaŝdy konsument będący klientem lub potencjalnym klientem przedsiębiorcy. 5

6 Interes konsumentów naleŝy rozumieć jako interes prawny (a nie faktyczny), a więc uznany przez ustawodawcę jako zasługujący na ochronę i zabezpieczenie. Pod tym pojęciem naleŝy rozumieć stricte ekonomiczne interesy konsumentów (o wymiarze majątkowym) oraz prawo konsumentów do uczestniczenia w przejrzystych i niezakłóconych przez przedsiębiorcę warunkach rynkowych, zapewniających konsumentom moŝliwość dokonywania transakcji przy całkowitym zrozumieniu, jaki jest ich rzeczywisty sens ekonomiczny i prawny na etapie przedkontraktowym i w czasie wykonywania umowy. Godzenie w zbiorowe interesy konsumentów moŝe polegać zarówno na ich naruszeniu, jak i na zagroŝeniu ich naruszenia. Nie jest zatem konieczne ustalenie, Ŝe którykolwiek z konsumentów został rzeczywiście poszkodowany wskutek stosowanej przez przedsiębiorcę praktyki. W niniejszej sprawie skutkami działań Spółki dotknięty moŝe być nieoznaczony z góry krąg konsumentów, którego nie da się zidentyfikować- wszyscy dotychczasowi i przyszli kontrahenci Spółki. Z faktu posługiwania się przez Spółkę w obrocie z konsumentami wzorcem umowy wynika powtarzalność jej zachowania wobec takich osób. Potencjalnie wszyscy konsumenci mogą skorzystać z oferty Spółki i zawrzeć ze nią umowę montaŝu zestawu telewizji cyfrowej na ustalonych z góry warunkach. I. W prowadzonym postępowaniu Prezes Urzędu zarzucił Spółce stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, określonej w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez nieinformowanie konsumentów, w przypadku zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa, o prawie odstąpienia od umowy i niedoręczaniu konsumentom wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy. W niniejszym przypadku bezprawność działań Spółki wynika z naruszenia art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (dalej: ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów). Zgodnie z tym przepisem, kto zawiera z konsumentem umowę poza lokalem przedsiębiorstwa, powinien przed jej zawarciem poinformować konsumenta na piśmie o prawie odstąpienia od umowy w terminie 10 dni od dnia jej zawarcia i wręczyć wzór oświadczenia o odstąpieniu, z oznaczeniem swojej nazwy oraz siedziby. Zwiększony po stronie przedsiębiorcy obowiązek informacyjny ma wyrównać zakres informacji, jakim dysponuje profesjonalista i konsument. Ten ostatni powinien wiedzieć o uprawnieniu do odstąpienia od umowy i nie mieć problemów z jasnym sformułowaniem swojej decyzji. Oznacza to, Ŝe taki formularz, który zostaje konsumentowi wręczony, choć nie jest jedynym sposobem przekazania przedsiębiorcy oświadczenia o odstąpieniu od umowy, ma za zadanie przede wszystkim pomóc konsumentowi w realizacji jego uprawnień (vide: M. Olczyk, Komentarz do art. 2 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, opubl. w LEX). Wskazać naleŝy, Ŝe przedsiębiorca, informując konsumenta o przedmiotowym uprawnieniu, powinien takŝe zawrzeć informację o tym, Ŝe konsument w celu skutecznego odstąpienia od umowy powinien wysłać ww. oświadczenie przed upływem dziesięciu dni. NałoŜony na przedsiębiorcę obowiązek informacyjny ma na celu ochronę konsumenta na etapie przedkontraktowym, w fazie poprzedzającej zawarcie umowy. Nie jest tym samym dopuszczalne jego przesuniecie w czasie na inne stadia kontaktów umownych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem. Obowiązek ten konkretyzuje sie poprzez udzielenie konsumentowi informacji o istnieniu i długości trwania prawa odstąpienia od umowy oraz wręczenie gotowego wzoru odstąpienia od umowy, z oznaczeniem umoŝliwiającym identyfikację przedsiębiorcy wraz z jego adresem, a nie tylko wskazaniem siedziby w rozumieniu prawa cywilnego (por. E. Łetowska. Ochrona niektórych praw konsumentów. Komentarz. Wyd. C.H. Beck. Warszawa 2001r. str ). 6

7 W świetle zgromadzonego materiału dowodowego nie ulega wątpliwości, Ŝe New Generation nie wykonuje obowiązków wskazanych w art. 3 ust. 1 ww. ustawy. Ze skarg i zawiadomień rzeczników konsumentów wynika jednoznacznie, Ŝe konsumenci nie są przez Spółkę informowani o prawie do odstąpienia od umowy montaŝu zestawu telewizji cyfrowej i nie otrzymują wzoru oświadczenia o odstąpieniu. Pouczenie o wskazanym uprawnieniu nie znajduje się równieŝ w umowie zawieranej z New Generation. Sama Spółka przyznała zresztą, Ŝe wręcza konsumentom jedynie wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy świadczenia usług zawartej przez konsumenta z ITI. W ocenie Spółki, ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów nie ma zastosowania do umów montaŝu zawieranych przez nią z konsumentami poza lokalem przedsiębiorstwa. Zdaniem Prezesa Urzędu, wskutek niewiedzy konsument moŝe zostać pozbawiony moŝliwości skorzystania z jednego z najwaŝniejszych uprawnień gwarantowanych mu przez ustawę w przypadku umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa. Mając na uwadze powyŝsze, Prezes Urzędu stwierdził, Ŝe Spółka naruszyła obowiązek udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. W związku z naruszeniem zbiorowego interesu konsumentów, swoim zachowaniem Spółka wyczerpała przesłanki praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Z uwagi na powyŝsze, na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, orzeczono jak w punkcie I sentencji decyzji. II. Spółce zarzucono równieŝ stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, określonej w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na utrudnianiu konsumentom realizacji uprawnienia do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, poprzez zamieszczenie w zawieranych umowach oświadczeń konsumenta, Ŝe konsument zrzeka się prawa do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa i dochodzenia zwrotu uiszczonego zadatku oraz wyraŝa zgodę na obciąŝenie go kosztami dojazdu z Poznania i powrotu do Poznania oraz 3 roboczogodzinami pracy montaŝysty + VAT. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów, konsument, który zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa, moŝe od niej odstąpić bez podania przyczyn, składając stosowne oświadczenie na piśmie w terminie dziesięciu dni od zawarcia umowy, przy czym do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem. Art. 2 ust. 2 stanowi natomiast, Ŝe nie jest dopuszczalne zastrzeŝenie, Ŝe konsumentowi wolno odstąpić od umowy za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne). Z kolei zgodnie z art. 2 ust. 3 przywołanej ustawy, w razie odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, umowa uwaŝana jest za niezawartą, a konsument jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. To, co strony świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba Ŝe zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Zwrot powinien nastąpić niezwłocznie, nie później niŝ w terminie czternastu dni. JeŜeli konsument dokonał jakichkolwiek przedpłat, naleŝą się od nich odsetki ustawowe od daty dokonania przedpłaty. Realizację tych uprawnień ma gwarantować przepis art. 17 ww. ustawy, zgodnie z którym nie mogą one zostać wyłączone lub ograniczone w drodze umowy. NaleŜy podkreślić, Ŝe zawierając z konsumentem umowę na montaŝ zestawu telewizji, New Generation pobiera kaŝdorazowo zadatek w kwocie 100 zł. W swoim piśmie z dnia r. Spółka oświadczyła, Ŝe w przypadku odstąpienia od umowy montaŝu zadatek zostaje zatrzymany przez Przedsiębiorstwo zgodnie z formą jaką stanowi zapis o formie zadatku zgodnie z przepisami KC. 7

8 Wymaga wyjaśnienia, Ŝe zadatek określony w art. 394 Kodeksu cywilnego jest instytucją zabezpieczającą wykonanie umowy. Jego stosowanie w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa w relacji konsument - przedsiębiorca jest jednak ograniczone ww. przepisami ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów. W ocenie Prezesa Urzędu, wyŝej opisane oświadczenia zawarte w umowie mogą wprowadzać konsumentów w błąd w zakresie przysługującego im uprawnienia do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa oraz zwrotu uiszczonego zadatku, a takŝe kosztów jakie zobowiązani będą ponieść w związku z odstąpieniem od umowy. Wątpliwości budzi w szczególności fakt, iŝ opłata naliczona przez Spółkę moŝe znacznie przewyŝszać koszt wykonanej usługi. Wniosek taki jest uzasadniony m.in. faktem, Ŝe klientami Spółki były równieŝ osoby zamieszkujące w znacznej odległości od Poznania, np.: w Złotowie, Wągrowcu czy nawet w Choszcznie (woj. pomorskie), a całkowity koszt usługi montaŝu wynosił 450 zł. W konsekwencji, konsument w obawie przed utratą zadatku oraz sumą kosztów przyjazdu montaŝysty i trzech roboczogodzin składających się na odstępne moŝe zrezygnować z realizacji przysługującego mu uprawnienia do odstąpienia od umowy. Zdaniem Prezesa Urzędu, takie postanowienia umowne prowadzą do wyłączenia stosowania art. 2 ust. 1, 2 i 3 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz, w ostatecznym rachunku, mogą znacznie utrudniać konsumentowi odstąpienie od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa. Powołując się na kwestionowane postanowienia Spółka moŝe uchylać się od skutków złoŝonego przez konsumenta oświadczenia o odstąpieniu od umowy oraz Ŝądania zwrotu uiszczonego zadatku. Ponadto, New Generation moŝe domagać się zapłaty nieprzysługujących mu w rzeczywistości kosztów, mających w tym przypadku charakter toŝsamy z odstępnym w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. ZagroŜenia te znajdują potwierdzenie w faktycznych działaniach Spółki opisanych w skargach konsumenckich, z których wynika, Ŝe New Generation nie zwraca pobranego zadatku oraz domaga się wyŝej opisanych kosztów dojazdu i pracy montaŝysty. Mając na uwadze powyŝsze, Prezes Urzędu uznał, iŝ opisana praktyka jest bezprawna i narusza zbiorowe interesy konsumentów oraz orzekł jak w punkcie II sentencji decyzji. III. Zgodnie z art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes Urzędu moŝe w drodze decyzji nałoŝyć na przedsiębiorcę, który choćby nieumyślnie dopuścił się stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ustawy, karę pienięŝną w wysokości nie większej niŝ 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałoŝenia kary. Z powołanego przepisu wynika, Ŝe kara pienięŝna ma charakter fakultatywny. O tym, czy w konkretnej sprawie w odniesieniu do wskazanego przedsiębiorcy zasadne jest nałoŝenie kary pienięŝnej decyduje, w ramach uznania administracyjnego, Prezes Urzędu. NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie określają jakichkolwiek przesłanek, od których uzaleŝnione byłoby podjęcie decyzji o nałoŝeniu kary. Ustawodawca wskazał jedynie w art. 111 ustawy te okoliczności, które Prezes Urzędu winien uwzględnić decydując o wymiarze kary pienięŝnej, wymieniając okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a takŝe uprzednie naruszenie przepisów ustawy. Biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, w szczególności charakter praktyk i ich moŝliwe skutki w sferze ekonomicznych i pozaekonomicznych interesów konsumentów, Prezes Urzędu uznał za uzasadnione nałoŝenie na Spółkę kar pienięŝnych za kaŝdą z praktyk. W 2012r. Spółka uzyskała przychód w wysokości [usunięto] zł. Maksymalna kara pienięŝna, która mogłaby zostać nałoŝona na Spółkę wynosi [usunięto] zł po zaokrągleniu. 8

9 Ustalając wysokość kary Prezes Urzędu dokonał w pierwszej kolejności oceny wagi stwierdzonych naruszeń przepisów ustawy, wynikiem których jest określona kwota bazowa. W dalszej kolejności Prezes Urzędu rozwaŝył, czy w sprawie występują okoliczności obciąŝające i łagodzące oraz jaki powinny mieć wpływ na wysokość kary. 1. Praktyka przypisana Spółce w pkt I sentencji decyzji polega na naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez nieinformowanie ich o prawie odstąpienia od umowy i niedoręczaniu konsumentom wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Ujawnia się zatem na etapie zawierania kontraktu, przy czym jej negatywne skutki mogą wystąpić przede wszystkim na etapie wykonywania umowy. Oceniając stopień szkodliwości ww. praktyki naleŝy wskazać, Ŝe naruszyła ona podstawowe prawo konsumenta tj. prawo do uzyskania rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. NaleŜy podkreślić, Ŝe zachęcając konsumentów do zawarcia umowy Spółka wprowadzała ich w błąd wykorzystując fakt cyfryzacji naziemnej telewizji w Polsce, czyli zastępowania tradycyjnej techniki nadawania analogowego techniką cyfrową. Okoliczność ta w powiązaniu z nieinformowaniem konsumentów o prawie do odstąpienia od umowy montaŝu zestawu telewizyjnego, skutkowała naruszeniem istotnych interesów ekonomicznych konsumentów, którzy zawierając umowę naraŝeni byli na konsekwencje finansowe, nie mając przy tym dostatecznej wiedzy o swoich ustawowych uprawnieniach. Rozstrzygając o wadze stwierdzonego naruszenia Prezes Urzędu uwzględnił równieŝ fakt, Ŝe okres jego trwania przekroczył 1 rok. Zdaniem Prezesa Urzędu, ww. okoliczności przesądzają o ustaleniu kwoty bazowej kary na poziomie [usunięto] % przychodu uzyskanego przez Spółkę w 2012r., tj. [usunięto] zł po zaokrągleniu. W dalszym etapie kalkulacji kary Prezes Urzędu rozwaŝył, czy ww. kwota bazowa powinna podlegać modyfikacjom ze względu na występujące w sprawie okoliczności łagodzące bądź obciąŝające. Zdaniem Prezesa Urzędu, w niniejszej sprawie nie występują jakiekolwiek okoliczności łagodzące, które uzasadniałyby zmniejszenie ustalonej kwoty bazowej kary. Jako okoliczność obciąŝającą natomiast Prezes Urzędu potraktował umyślność działania Spółki. W ocenie Prezesa Urzędu, New Generation działała umyślnie co najmniej z zamiarem ewentualnym, tzn. przewidując bezprawność swoich działań godziła się na to. Jakkolwiek w swoich pismach kierowanych do Prezesa Urzędu oraz rzeczników konsumentów twierdziła, Ŝe ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów nie ma zastosowania do zawieranych przez nią umów montaŝu zestawu telewizyjnego, co mogłoby sugerować, Ŝe nie miała ona świadomości bezprawności swoich działań, to jednak całokształt okoliczności niniejszej sprawy takiemu wnioskowi przeczy. Po pierwsze, Spółka wręczała konsumentom wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawieranej przez konsumenta z ITI. Biorąc pod uwagę, Ŝe podstawa prawna do odstąpienia od tej ostatniej umowy oraz od umowy montaŝu jest taka sama i wynika z ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów (sprzedaŝ poza lokalem przedsiębiorstwa) trudno uznać, aby Spółka o tym nie wiedziała. Po wtóre, w treści umowy montaŝu Spółka zawarła oświadczenie o zrzeczeniu się przez konsumenta prawa do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa i dochodzenia zwrotu uiszczonego zadatku. Skoro zatem New Generation zmusza kontrahenta do zrzeczenia się jakiegoś prawa, to musi wiedzieć, Ŝe to prawo mu przysługuje. W ocenie Prezesa Urzędu, podnoszone przez Spółę argumenty dotyczące niestosowania ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów do zawieranych przez nią umów montaŝu (NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe w 9

10 przypadku sprzedaŝy dostarczenia usługi z odbiorem telewizji cyfrowej n nie mamy do czynienia z produktem niebezpiecznym. Tym samym nie moŝe być równieŝ mowy o wyrządzeniu szkody przez produkt niebezpieczny. ( ) W tym konkretnym wypadku lokalem jest lokal klienta, gdzie klient poza konsultantem nie ma do czynienia z Ŝadnym produktem niebezpiecznym. Do nich nie moŝna zaliczyć równieŝ dokumentów w wersji papierowej, które klient po zapoznaniu się z nim akceptuje wielokrotnie własnym podpisem) mają cyniczny charakter i świadczą jedynie o lekcewaŝącym stosunku New Generation do organów administracji publicznej. Po trzecie wreszcie, do Spółki wpływały liczne skargi konsumentów oraz pisma rzeczników konsumentów, wskazujące na bezprawność jej działań, ale Spółka w Ŝaden sposób nie zweryfikowała i nie zmieniła swoich działań pod wpływem tych sygnałów. Z uwagi na powyŝsze naleŝy uznać, Ŝe Spółka działała umyślnie. Zdaniem Prezesa Urzędu ww. okoliczność obciąŝająca, uzasadnia podwyŝszenie kwoty bazowej o [usunięto] %, czyli do wartości [usunięto] złotych. W ocenie Prezesa Urzędu, kara w powyŝszej wysokości byłaby raŝąco niska i nie spełniłaby swoich celów, tak w zakresie prewencji indywidualnej (zapobiegając naruszeniom przez Spółkę interesów konsumentów w przyszłości), jak i generalnej (odstraszając innych licznych przedsiębiorców zajmujących się sprzedaŝą poza lokalem przedsiębiorstwa od niezgodnych z prawem działań). Wymieniona kara nie stanowiłaby równieŝ odpowiednio dolegliwej represji dla Spółki, która kierując się chęcią osiągnięcia korzyści majątkowej dopuszczała się wyjątkowo szkodliwych działań. Jak wynika z części skarg Spółka mogła wykorzystywać niewiedzę i dezorientację konsumentów związaną z postępującym procesem cyfryzacji kraju, wprowadzając ich w błąd co do konieczności zawarcia umowy. Poinformowanie konsumentów o przysługującym im prawie do odstąpienia od umowy montaŝu mogłoby zminimalizować skutki wprowadzenia w błąd, jednak Spółka celowo z tego nie skorzystała, dąŝąc do maksymalizacji swojego zysku z jak najkrótszym czasie (przed ukończeniem procesu wyłączania sygnału analogowego). Prezes Urzędu wziął pod uwagę równieŝ skalę naruszeń, na którą wskazywała m.in. liczba skarg konsumenckich zgromadzonych w aktach postępowania i liczba skierowanych do Urzędu zawiadomień o podejrzeniu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przez spółkę. W związku z powyŝszym Prezes Urzędu uznał za stosowne dokonać nadzwyczajnego podwyŝszenia kary o [usunięto] %, tj. do poziomu 882 złote, co stanowi ok. [usunięto] % przychodu osiągniętego przez Spółkę w 2012 roku oraz [usunięto] % maksymalnego wymiaru kary. W ocenie Prezesa Urzędu tak ukształtowana kara prawidłowo spełni swoje funkcje zarówno w zakresie represji, jak i prewencji indywidualnej oraz ogólnej. Z uwagi na powyŝsze, orzeczono jak w punkcie III.1 sentencji decyzji. 2. Praktyka przypisana Spółce w pkt II sentencji decyzji polega na utrudnianiu konsumentom realizacji uprawnienia do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, poprzez zamieszczenie w zawieranych umowach oświadczeń konsumenta, Ŝe zrzeka się on prawa do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa i dochodzenia zwrotu uiszczonego zadatku oraz wyraŝa zgodę na obciąŝenie go kosztami dojazdu z Poznania i powrotu do Poznania oraz 3 roboczogodzinami pracy montaŝysty + VAT. Praktyka ta dotyczy etapu zawierania kontraktu, ale jej skutki ujawniają się na etapie jego wykonywania. Oceniając stopień szkodliwości ww. praktyki naleŝy wskazać, Ŝe dotyczyła ona podstawowego uprawnienia konsumenta związanego z umową zawartą poza lokalem przedsiębiorstwa, tj. prawa do tzw. bezkosztowego odstąpienia od umowy. W konsekwencji 10

11 praktyka ta naruszała istotne interesy ekonomiczne konsumentów, którzy pod wpływem nieprawdziwych informacji rezygnowali lub mogli zrezygnować z odstąpienia od umowy, a w konsekwencji ponieść znaczne koszty. Rozstrzygając o wadze stwierdzonego naruszenia Prezes Urzędu uwzględnił równieŝ fakt, Ŝe okres jego trwania przekroczył 1 rok. Zdaniem Prezesa Urzędu, ww. okoliczności przesądzają o ustaleniu kwoty bazowej kary na poziomie [usunięto] % przychodu uzyskanego przez Spółkę w 2012r., tj. [usunięto] zł po zaokrągleniu. W dalszym etapie kalkulacji kary Prezes Urzędu rozwaŝył, czy ww. kwota bazowa powinna podlegać modyfikacjom ze względu na występujące w sprawie okoliczności łagodzące bądź obciąŝające. Podobnie jak w przypadku kary opisanej w pkt III.1, Prezes Urzędu nie znalazł w sprawie Ŝadnych okoliczności łagodzących. Jako okoliczność obciąŝającą natomiast Prezes Urzędu potraktował umyślność działania Spółki. W ocenie Prezesa Urzędu, New Generation zamieszczając w stosowanym wzorcu umowy oświadczenia konsumenta o zrzeczeniu się prawa do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa i dochodzenia zwrotu uiszczonego zadatku oraz o wyraŝeniu zgody na obciąŝenie go kosztami dojazdu pracy montaŝysty, działała umyślnie co najmniej z zamiarem ewentualnym, tzn. przewidując bezprawność swoich działań godziła się na to. Nie ulega wątpliwości, Ŝe Spółka znała przepisy ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów i wynikające z niej uprawnienia konsumentów. W tym kontekście aktualne pozostają wszystkie uwagi wskazane powyŝej w punkcie III.1. Działania Spółki ukierunkowane były na zawarcie jak największej liczby umów w jak najkrótszym czasie, tzn. przed ukończeniem procesu cyfryzacji kraju. DąŜąc do maksymalizacji zysku, Spółka chciała wyeliminować przypadki odstąpień od umowy, skutecznie zniechęcając konsumentów do skorzystania z ich ustawowego prawa. Z uwagi na powyŝsze Prezes Urzędu uznał, Ŝe Spółka działała umyślnie. Zdaniem Prezesa Urzędu ww. okoliczność obciąŝająca, uzasadnia podwyŝszenie kwoty bazowej o [usunięto] %, czyli do wartości [usunięto] złotych po zaokrągleniu. Podobnie jak w przypadku kary orzeczonej za pierwszą przypisaną Spółce praktykę, Prezes Urzędu uznał, Ŝe kara w powyŝszej wysokości byłaby raŝąco niska i nie spełniłaby swoich celów, tak w zakresie prewencji indywidualnej, jak i generalnej. W tym zakresie równieŝ aktualne pozostają wszystkie rozwaŝania zawarte powyŝej w punkcie III.1. Ponadto naleŝy podkreślić naganność działania Spółki, która de facto sugerowała, Ŝe koszty jakie zobowiązany będzie ponieść konsument w przypadku skorzystania z prawa do odstąpienia od umowy mogą znacznie przewyŝszać koszt wykonanej usługi. Wniosek taki jest uzasadniony m.in. faktem, Ŝe klientami Spółki były równieŝ osoby zamieszkujące w znacznej odległości od Poznania, np.: w Złotowie, Wągrowcu czy nawet w Choszcznie (woj. pomorskie), a całkowity koszt usługi montaŝu wynosił 450 zł. Niewątpliwie, w oparciu o takie nieprawdziwe informacje, konsument - w obawie przed utratą zadatku oraz sumą kosztów przyjazdu montaŝysty i trzech roboczogodzin składających się na odstępne - moŝe zrezygnować z realizacji przysługującego mu uprawnienia. W związku z powyŝszym Prezes Urzędu uznał za stosowne dokonać nadzwyczajnego podwyŝszenia kary o [usunięto] %, tj. do poziomu złotych, co stanowi ok. [usunięto] % przychodu osiągniętego przez Spółkę w 2012 roku oraz [usunięto] % maksymalnego wymiaru kary. W ocenie Prezesa Urzędu, orzeczona kara jest adekwatna do okresu, stopnia oraz okoliczności naruszenia przez Spółkę przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Kara ta pełni przede wszystkim funkcję represyjną, stanowiąc sankcję i dolegliwość za naruszenie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz prewencyjną, zapobiegającą ponownemu ich 11

12 naruszeniu przez Spółkę. Warto podkreślić takŝe jej walor wychowawczy, odstraszający innych przedsiębiorców prowadzących sprzedaŝ na odległość przed stosowaniem w przyszłości tego typu praktyk w obrocie z konsumentami. Z uwagi na powyŝsze, orzeczono jak w punkcie III.2 sentencji decyzji. Stosownie do treści art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art k.p.c. od niniejszej decyzji przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie- Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w terminie dwóch tygodni od dnia jej doręczenia, za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów- Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Poznaniu. z upowaŝnienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Dyrektor Delegatury UOKiK w Poznaniu Jarosław Krüger 12