ZMBS UZ. Metody statystyczne w pedagogice 2010/11 PROJEKT BADAWCZY POLSKIEJ SPOŁECZNY OBRAZ SZKOŁY

Transkrypt

1 Metody statystyczne w pedagogice ZMBS UZ 2010/11 PROJEKT BADAWCZY SPOŁECZNY OBRAZ POLSKIEJ SZKOŁY

2 2 Etapy realizacji projektu 1. Ustalenie celu i problemów badań, wybór metody, dobór próby 2. Sformułowanie hipotez, operacjonalizacja zmiennych 3. Przygotowanie kwestionariusza ankiety (WORD) 4. Przeprowadzenie badań 5. Wczytanie danych (EXCEL) 6. Przygotowanie danych do analiz w programie SPPS (SPSS) 7. Przygotowanie raportu z badań: obliczenia i analiza danych (SPSS), 7.1. Charakterystyka próby: struktura płci, wykształcenia, miejsca zamieszkania 7.2. Analiza opinii badanych o polskiej szkole Ogólna ocena systemu edukacji i reform szkolnictwa Ocena kompetencji absolwentów szkół średnich Definiowanie szkół elitarnych 7.3. Analiza związków wybranych cech społeczno-demograficznych badanych z opiniami o polskiej szkole. Sprawdzenie hipotez Cechy społeczno-demograficzne respondentów a ich ocena systemu edukacji Cechy społeczno-demograficzne respondentów a ich opinie o nowej maturze Cechy społeczno-demograficzne respondentów a ich opinie o wprowadzeniu gimnazjów Cechy społeczno-demograficzne respondentów a ich stosunek do szkół elitarnych 8. Opis i przedstawienie wyników analiz (WORD) 9. Prezentacja wyników badań (POWER POINT)

3 3 ETAP Problematyka badań: problemy i hipotezy Ankieta została opracowana na podstawie poniŝszych problemów: PRZYKŁADY Problemy główne 1. Jakie opinie prezentują badani na temat polskiego systemu szkolnictwa? 2. Jaki jest stosunek badanych do reform w oświacie? 3. Jak postrzegane są szkoły elitarne? Przykładowe problemy szczegółowe (w ramach pierwszego problemu głównego) 1.1. Jak badani oceniają polski system szkolnictwa? 1.2. Jak badani oceniają kompetencje absolwentów szkół średnich? 1.3. Czy płeć róŝnicuje opinie o systemie szkolnictwa? 1.4. Czy miejsce zamieszkania róŝnicuje opinie o systemie szkolnictwa? 1.5. Czy sytuacja finansowa róŝnicuje opinie o systemie szkolnictwa? Przykładowe hipotezy 1.3. MęŜczyźni mają bardziej pozytywną opinię niŝ kobiety o systemie szkolnictwa 1.4. Im mniejsza miejscowość zamieszkania tym wyŝsza ocena systemu szkolnictwa 1.5. Im lepsza sytuacja finansowa tym niŝsza ocena systemu szkolnictwa Przykładowe problemy szczegółowe (w ramach drugiego problemu głównego) 2.1. Czy wykształcenie róŝnicuje opinie o reformach w oświacie? 2.2. Czy wiek róŝnicuje opinie o reformach w oświacie? 2.3. Czy miejsce zamieszkania róŝnicuje opinie o reformach w oświacie? Przykładowe hipotezy 2.1. Im wyŝsze wykształcenie tym częściej negatywna opinia o reformach w oświacie 2.2. Im młodszy badany tym częściej pozytywna opinia o reformach w oświacie 2.3. Mieszkańcy wsi częściej niŝ mieszkańcy miast oceniają pozytywnie reformy w oświacie Problemy szczegółowe (w ramach trzeciego problemu głównego) 3.1. Jak badani definiują szkoły elitarne? 3.2. Czy sytuacja finansowa róŝnicuje stosunek do szkół elitarnych? 3.3. Czy miejsce zamieszkania róŝnicuje stosunek do szkół elitarnych? Przykładowe hipotezy 3.2. Im lepsza sytuacja finansowa badanego tym częściej ma pozytywny stosunek do szkół elitarnych 3.3. Im mniejsza miejscowość zamieszkania badanego tym częściej negatywny stosunek do szkół elitarnych

4 4 ETAP 3 Kwestionariusz ankiety WZÓR Numer ankiety 1. SPOŁECZNY OBRAZ POLSKIEJ SZKOŁY KWESTIONARIUSZ ANKIETY Numer wybranej odpowiedzi proszę wpisać w kratkę obok pytania 1. Czy polski system szkolnictwa ocenia Pan(i), ogólnie rzecz biorąc, jako: Zdecydowanie dobry 2. Raczej dobry 3. Ani dobry, ani zły 4. Raczej zły 5. Zdecydowanie zły 2. Jak Pan(i) sądzi, czy wprowadzenie w ramach reformy szkolnictwa gimnazjów było: Korzystne 2. Bez znaczenia 3. Niekorzystne 3. Jak Pan(i) sądzi, czy wprowadzenie w ramach reformy szkolnictwa nowych zasad zdawania matur było: Korzystne 2. Bez znaczenia 3. Niekorzystne 4. Jak Pan(i) sądzi - obserwując młodych ludzi, którzy w ostatnich latach ukończyli szkoły średnie - czy szkoły te na ogół przygotowują swoich absolwentów do: 1. Zdecydowanie tak 2. Raczej tak 3. Ani tak, ani nie 4. Raczej nie 5. Zdecydowanie nie - kontynuowania nauki na studiach wyŝszych obsługi komputera i wykorzystania go w swojej pracy samokształcenia, podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych uczestnictwa w kulturze, interesowania się literaturą, muzyką, filmem, teatrem, plastyką posługiwania się jakimś językiem obcym pracy zespołowej, współpracy z innymi ludźmi przy rozwiązywaniu problemów Ŝycia rodzinnego - małŝeństwa, wychowywania dzieci aktywnego udziału w Ŝyciu społeczności lokalnej, np. w wyborach samorządowych, w bezpłatnej pracy na rzecz swojego środowiska, osiedla, kościoła, wsi lub miasta aktywnego uczestnictwa w Ŝyciu społeczno-politycznym kraju, np. do udziału w wyborach parlamentarnych, w działalności partii politycznych rozumienia obowiązujących w kraju przepisów prawnych radzenia sobie na rynku pracy, przy poszukiwaniu pracy prowadzenia własnej firmy, własnego biznesu

5 5 5. Proszę wyrazić swoją opinię dotyczącą elitarnego kształcenia wpisując do kratek numery trzech cech wybranych z poniŝszego zestawu, które Pan(i) zdaniem decydują o elitarności szkoły 1. Wysokie wyniki nauczania Zaostrzona dyscyplina 3. Jednolity ubiór uczniów Wysoki odsetek uczniów dostających się do szkół wyŝszego szczebla 5. Bogata oferta szkoły w zakresie zajęć pozalekcyjnych Bardzo dobra kadra pedagogiczna 7. Miejsce na liście rankingowej podawanej w prasie 8. Separacja płciowa (szkoła dla dziewcząt/chłopców) 9. Małoliczne klasy 10. Wysoki status społeczny uczniów 11. Wysokie wymagania stawiane kandydatom 12. Bardzo dobre wyposaŝenie szkoły w nowoczesne środki 13. Opłata za naukę 6. Czy Pana(i) zdaniem istnienie szkół elitarnych jest korzystne dla społeczeństwa, czy teŝ raczej wszystkie szkoły powinny reprezentować jednolity, wyrównany poziom? Istnienie szkół elitarnych jest korzystne 2. Szkoły powinny reprezentować wyrównany poziom 3. Nie mam zdania w tej sprawie 20. METRYCZKA 7. Płeć Kobieta 2. MęŜczyzna 8. Miejsce zamieszkania Wieś 2. Miasto do 20 tys. mieszkańców 3. Miasto powyŝej 20 do 50 tys. mieszkańców 4. Miasto powyŝej 50 do 100 tys. mieszkańców 5. Miasto powyŝej 100 tys. mieszkańców 9. Wiek (w latach według rocznika) Wykształcenie Podstawowe 2. Gimnazjalne 3. Zawodowe 4. Średnie 5. Pomaturalne 6. WyŜsze zawodowe (studia inŝynierskie), licencjat 7. WyŜsze magisterskie 11. Jak ocenia Pan(i) sytuację finansową swojej rodziny? Sytuacja ta jest: Bardzo zła 2. Zła 3. Przeciętna 4. Dobra 5. Bardzo dobra

6 ETAP 3 Kwestionariusz ankiety ZADANIA 1 Przygotowanie ankiety 1. Według podanego wzoru przygotuj w Wordzie kwestionariusz ankiety. Do rozplanowania tekstu wykorzystaj tabelę. Treść pytań moŝna przekopiować z pliku D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\Ankieta_teksty.doc 2. W nagłówku ankiety umieść swoje imię i nazwisko. 3. Zapisz ankietę pod nazwą projekt1.doc w swoim folderze. 4. Wydrukuj przygotowany kwestionariusz. ETAP 4 Przeprowadzenie badań ZADANIA 1. Przygotuj 10 kopii swojego kwestionariusza ankiety. 2. Przeprowadź wywiady z 10 respondentami. 3. Oznacz ankiety według wzoru: Numer stanowiska komp. Kolejny numer badanego Ten kod oznacza: drugą ankietę studenta ze stanowiska 3

7 7 Wczytanie danych ETAP 5 ZADANIA 2 Wprowadzanie danych 1. Rozpocznij pracę z nowym dokumentem Excela. 2. W pierwszym wierszu wprowadź nazwy zmiennych. Nazwa zmiennej musi zaczynać się od litery. Najwygodniejszym rozwiązaniem jest nazwanie zmiennych zgodnie z numeracją kratek wykorzystywaną w ankiecie np. p1, p2, p3.. itd. Takie nazwanie zmiennych ułatwia kontrolę wpisywanych danych i późniejszą pracę z danymi. Nazwy zmiennych mogą być jednak dowolne, przy ich ustalaniu naleŝy jednak pamiętać, Ŝe dane analizowane będą w programie SPSS więc muszą być spełnione następujące warunki: nazwy muszą zaczynać się od litery nazwy nie mogą zawierać znaków specjalnych (spacji, kropek przecinków, myślników, itp.) moŝna jednak uŝyć podkreślenia: _ 3. W kolejnych wierszach wpisz dane z ankiet. Wprowadzanie danych ułatwi zablokowanie wiersza z nazwami zmiennych i kolumny z numerami ankiet. Aby zablokować komórki naleŝy ustawić się w komórce B2 i wybrać menu Okno>Zablokuj okienka. Excel blokuje wiersze nad aktywną komórką i kolumny po lewej stronie aktywnej komórki. Wprowadzanie danych przyspieszy korzystanie z klawiatury numerycznej. 4. Zapisz plik z danymi pod nazwą projekt2.xls w swoim folderze. 3 Łączenie danych kopiowanie danych z innego pliku W pliku D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\szkolnictwo.xls znajdują się wcześniej przygotowane (wprowadzone) dane. Połącz je ze swoimi danymi. 1. Otwórz ze swojego folderu plik * projekt2.xls. 2. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\szkolnictwo.xls. 3. W pliku szkolnictwo.xls zaznacz wyłącznie komórki zawierające dane. Skopiuj dane (Edycja>Kopiuj lub CTRL+C). Przejdź do swojego pliku i wklej w odpowiednim miejscu dane (Edycja>Wklej lub CTRL+V). Prawidłowo przygotowany plik, który zostanie wykorzystany w SPSS-ie powinien zawierać w pierwszym wierszu nazwy zmiennych, a w następnych dane. Wszelkie dodatkowe, pomocnicze wpisy wykorzystywane przy wprowadzaniu danych naleŝy zawsze usunąć. 4. Zapisz swój zmodyfikowany plik pod nazwą projekt3.xls w swoim folderze. * Jeśli nie wykonałeś poprzednich zadań i nie masz pliku przygotowanego przez siebie moŝesz wykorzystać plik z folderu D:\Dokumenty\Spss_pedagogika lub znajdujący się na stronie internetowej

8 8 ETAP 6 Przygotowanie danych do analiz 4 Przygotowanie danych do obliczeń (analiz) ZADANIA A. Wczytanie do SPSS danych zapisanych w pliku Excela 1. Otwórz w SPSS swój plik * z danymi projekt3.xls utworzony Excelu. Uruchom program SPSS i wybierz menu Pilk>Otwórz>Dane. W oknie dialogowym [Otwórz plik] w polu [Szukaj w:] wskaŝ swój folder, w polu [Pliki typu ] zmień typ pliku na pliki Excela Excel(*.xls,*.xlsx,*.xlsm). WskaŜ swój plik projekt3.xls i otwórz go. Potwierdź czytanie nazw zmiennych z pierwszego wiersza i zakres danych. 2. Zapisz dane w formacie SPPS pod nazwą projekt3.sav w swoim folderze. B. Etykiety zmiennych i wartości 1. Otwórz w SPSS swój plik * projekt3.sav. 2. Wpisz etykiety zmiennych. Aby wpisać etykiety zmiennych uaktywnij zakładkę [Zmienne]. Ustaw kursor w kolumnie [Etykieta] i wpisz etykiety zmiennych. Etykietami zmiennych mogą być teksty pytań zawarte w kwestionariuszu ankiety. MoŜesz przepisać je w całości, moŝesz teŝ je skrócić, ale muszą one pozostać jasne i zrozumiałe dla osoby, która zechce np. analizować wyniki przetworzonych danych. 3. Wpisz etykiety wartości zmiennych. Aby wpisać etykiety wartości zmiennych uaktywnij zakładkę [Zmienne]. Ustaw kursor w kolumnie [Wartości], wybierz przycisk [...] po prawej stronie pola i wpisz etykiety wartości zmiennych. W oknie dialogowym [Etykiety wartości] wpisuj kolejno wartość i odpowiadającą jej etykietę. Po kaŝdym wpisie kliknij przycisk [Dodaj]. Etykiety kategorii (wartości) zmiennych moŝna kopiować uŝywając standardowych poleceń do kopiowania. C. Oznaczanie braków danych 1. Oznacz braki danych przy zmiennych, dla których mogą one wystąpić. Jako braki danych naleŝy wpisać wartości, które zostały przyjęte na oznaczenie braków odpowiedzi przy kodowaniu odpowiedzi. Aby oznaczyć braki danych uaktywnij zakładkę [Zmienne], ustaw kursor w kolumnie [Braki danych], wybierz przycisk [...] po prawej stronie pola i wprowadź wartości braków danych. Zaznacz opcję [wartości dyskretne braków] i wpisz właściwą wartość. Jeśli zostawiłeś puste miejsca, tam gdzie respondent nie udzielił odpowiedzi, SPSS wstawi w ich miejsce systemowe braki danych. D.. Oznaczenie poziomu pomiaru (dodatkowe) 1. Oznacz poziom pomiaru zmiennych. Aby oznaczyć poziom pomiaru uaktywnij zakładkę [Zmienne], ustaw kursor w kolumnie [Poziom pomiaru], rozwiń listę po prawej stronie pola i wybierz odpowiedni poziom pomiaru zmiennej. E. Zapisanie modyfikacji 1. Zapisz zmiany dokonane w poleceniach B, C i D w swoim pliku z danymi pod nazwą projekt4.sav * Jeśli nie wykonałeś poprzednich zadań i nie masz pliku przygotowanego przez siebie moŝesz wykorzystać plik z folderu D:\Dokumenty\Spss_pedagogika lub znajdujący się na stronie internetowej

9 9 Analiza i opracowanie danych ETAP 7 ZADANIA 5 Charakterystyka badanych: częstości i statystyki A. Obliczanie częstości OBLICZANIE CZĘSTOŚCI Wybierz menu Analiza>Opis statystyczny>częstości i przesuń z okienka po lewej (zawierającego listę wszystkich zmiennych) do okienka po prawej stronie zmienne, których częstości chcesz policzyć. 1. Otwórz w SPSS swój plik * projekt4.sav. 2. Oblicz częstości zmiennych charakteryzujących próbę (zmiennych metryczkowych). 3. Zapisz raport SPSS pod nazwą zadanie5a.spv w swoim folderze. 4. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt5a.doc i na podstawie wykonanych obliczeń wpisz brakujące dane. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt5a.doc w swoim folderze. B. Obliczanie podstawowych statystyk WYZNACZANIE STATYSTYK Wyznaczanie statystyk opisowych moŝna zaznaczyć się w oknie obliczania częstości, w zakładce Statystyki. 5. Ustal przeciętny wiek badanych, odchylenie standardowe dla zmiennej wiek, najczęściej występujący wiek (dominantę) oraz wiek, który dzieli zbiorowość na 2 równoliczne części (czyli medianę). 6. Zapisz raport SPSS pod nazwą projekt5b.spv w swoim folderze. 7. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt5b i na podstawie wykonanych obliczeń wpisz brakujące dane. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt5b w swoim folderze. C. Eksportowanie wyników analiz Plik raportu SPSS moŝe być odczytany jedynie przez program SPPS. Jeśli chcemy wyniki obliczeń zapisać w bardziej uniwersalnym formacie, to moŝna tradycyjną metodą skopiować pojedyncze tabele np. do Worda i zapisać jako dokument edytora lub skorzystać z opcji eksportu raportu. Wybrane tabele lub całość raportu moŝna wyeksportować do pliku bardziej popularnego formatu wybierając w dokumencie Raportu menu Plik>Eksportuj. W oknie dialogowym [Eksportuj raport wynikowy] w polu [Plik] naleŝy wskazać miejsce zapisu pliku i jego nazwę (domyślna nazwa OUTPUT), w polu [Typ] naleŝy wybrać typ pliku wynikowego i ewentualnie zmodyfikować opcje eksportu raportu do określonego formatu. 6 Opinie o systemie szkolnictwa, ocena reformy: częstości 1. Otwórz w SPSS swój plik * projekt4.sav. 2. Ustal, jakie są opinie badanych na temat polskiego systemu szkolnictwa. W tym celu oblicz częstości dla właściwych pytań (zmienne 2-4). Plik raportu zapisz pod nazwą projekt6.spv w swoim folderze. 3. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt6.doc i na podstawie wykonanych obliczeń wpisz brakujące dane. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt6.doc w swoim folderze. * Jeśli nie wykonałeś poprzednich zadań i nie masz pliku przygotowanego przez siebie moŝesz wykorzystać plik z folderu D:\Dokumenty\Spss_pedagogika lub znajdujący się na stronie internetowej

10 10 7 Rekodowanie zmiennych Rekodowanie zmiennych 1. Aby zrekodować zmienną na inną zmienną naleŝy wybrać menu Przekształcenia>Rekoduj>Na inne zmienne. Do sekcji [Zmienna źródłowa->wynikowa] naleŝy przesunąć zmienne, które będą rekodowane. 2. W sekcji [Zmienna wynikowa] naleŝy wpisać nazwę nowej zmiennej i ewentualnie jej etykietę. Dobrze jest aby nazwa nowej zmiennej sugerowała, w wyniku rekodowania jakiej zmiennej powstała ta zmienna (np. nazwazmiennej_rek). 3. Następnie naleŝy wybrać przycisk [Wartości źródłowe i wynikowe] i w oknie dialogowym ustalić sposób rekodowania kategorii zmiennej źródłowej na kategorie zmiennej wynikowej. 1. Otwórz w SPSS swój plik * projekt4.sav. Wykonaj rekodowanie zmiennych według poniŝszych poleceń (A-D). 2. Raport z wynikami obliczeń zapisz pod nazwą projekt7.spv w swoim folderze. 3. Zapisz zmieniony plik z danymi pod nazwą projekt7.sav w swoim folderze. A. Rekodowanie zmiennej»miejsce zamieszkania«1. Oblicz częstości dla zmiennej miejsce zamieszkania. 2. Zrekoduj miejsce zamieszkania do nowych zmiennych, w ten sposób, aby nowa zmienna miała: a) dwie kategorie (wieś, miasto) b) trzy kategorie (wieś, miasto do 50 tys. mieszkańców, miasto powyŝej 50 tys. mieszkańców). 3. Oblicz częstości nowych zmiennych. Sprawdź, czy rekodowanie zostało wykonane prawidłowo. Wpisz etykiety wartości nowych zmiennych. 4. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt7a.doc i na podstawie wykonanych obliczeń wpisz brakujące dane. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt7a.doc w swoim folderze. B. Rekodowanie zmiennej»wiek wiek«1. Oblicz częstości dla zmiennej wiek. Zaproponuj trzy kategorie nowej zmiennej i sposób rekodowania. 2. Zrekoduj zmienną zgodnie ze swoją propozycją do zmiennej wynikowej nowej zmiennej. Oblicz częstości nowej zmiennej. Sprawdź, czy rekodowanie zostało wykonane prawidłowo. Wpisz etykietę nowej zmiennej i etykiety jej wartości. 3. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt7b.doc i na podstawie wykonanych obliczeń opisz strukturę wieku badanych. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt7b.doc w swoim folderze. C. Rekodowanie zmiennej»wy» wykształcenie kształcenie«1. Oblicz częstości dla zmiennej wykształcenie. 2. Zrekoduj do nowej zmiennej wykształcenie w ten sposób, aby otrzymać zmienną, która ma cztery kategorie: wykształcenie co najwyŝej gimnazjalne (podstawowe lub gimnazjalne); wykształcenie zawodowe; wykształcenie średnie (średnie lub pomaturalne); wykształcenie wyŝsze (wyŝsze zawodowe lub magisterskie) 3. Oblicz częstości nowej zmiennej. Sprawdź, czy rekodowanie zostało wykonane prawidłowo. Wpisz etykietę nowej zmiennej i etykiety jej wartości nowej. 4. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt7c.doc i na podstawie wykonanych obliczeń wpisz brakujące dane. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt7c.doc w swoim folderze. D. Rekodowanie zmiennej»sytuacja finansowa«1. Oblicz częstości dla zmiennej sytuacja finansowa. 2. Zrekoduj zmienną sytuacja finansowa do nowej zmiennej, która ma przyjmować trzy wartości: sytuacja poniŝej przeciętnej, przeciętna, powyŝej przeciętnej. 3. Oblicz częstości nowej zmiennej. Sprawdź, czy rekodowanie zostało wykonane prawidłowo. Wpisz etykietę zmiennej i etykiety jej wartości. 4. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt7d.doc i na podstawie wykonanych obliczeń wpisz brakujące dane. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt7d.doc w swoim folderze. * Jeśli nie wykonałeś poprzednich zadań i nie masz pliku przygotowanego przez siebie moŝesz wykorzystać plik z folderu D:\Dokumenty\Spss_pedagogika lub znajdujący się na stronie internetowej

11 11 Wybór obserwacji do analizy Czasem zachodzi konieczność wykonania pewnych analiz tylko dla części badanych. Na przykład chcemy uwzględnić w obliczeniach tylko odpowiedzi pań poniewaŝ pytanie dotyczyło profilaktyki chorób kobiecych lub chcemy ustalić preferowane przez maturzystów kierunki studiów, ale tylko wśród tych, którzy zamierzają kontynuować naukę na studiach wyŝszych. W takiej sytuacji przed podjęciem analiz korzystamy z moŝliwości wyboru do analizy odpowiedzi tylko części badanych (obserwacji). Uwzględnianie w analizach wybranych obserwacji: 1. Wybierz menu Dane>Wybierz obserwacje. W oknie dialogowym zaznacz opcję [Jeśli spełniony jest warunek] i wybierz przycisk [JeŜeli] 2. W oknie dialogowym [Wybierz obserwacje: warunkowo] przesuń do okna po prawej stronie zmienną i określ warunek określający, które obserwacje mają być uwzględniane w dalszych obliczeniach 3. Przy wybraniu opcji [Odfiltrowania niewybranych obserwacji] utworzona zostanie nowa zmienna o nazwie filter_$, która przyjmuje wartość 1 dla obserwacji wybranych i 0 dla niewybranych. Po przywróceniu do analiz wszystkich obserwacji moŝna ją usunąć z listy zmiennych. 8 Tabele krzyŝowe Budowanie tabeli krzyŝowej 1. Wybierz menu Analiza>Opis statystyczny>tabele krzyŝowe 2. Do wiersza tabeli krzyŝowej przesuń zmienną zaleŝną 3. Do kolumny przesuń zmienną niezaleŝną 4. Dodaj opcję liczenia testu chi-kwadrat (przycisk [Statystyki]) 5. Dodaj opcję liczenia procentów od zmiennej niezaleŝnej (czyli od kolumny) (przycisk [Komórki]) 1. Otwórz w SPSS swój plik * projekt7.sav. Wykonaj analizy według poniŝszych poleceń (A-E). 2. Po wykonaniu zadań zapisz plik z danymi pod nazwą projekt8.sav w swoim folderze. A. Płeć a opinie o reformie 1. Ustal czy płeć róŝnicuje opinie o reformie systemu edukacji, czyli opinie o (1) wprowadzeniu gimnazjów i (2) nowych matur. Aby ustalić zaleŝność między zmiennymi wykorzystaj tabele krzyŝowe oraz test chikwadrat testujący statystyczną istotność związku pomiędzy zmiennymi. 2. Zapisz raport SPSS pod nazwą projekt8a w swoim folderze. 3. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt8a.doc i na podstawie wykonanych obliczeń wpisz brakujące dane. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt8a.doc w swoim folderze. * Jeśli nie wykonałeś poprzednich zadań i nie masz pliku przygotowanego przez siebie moŝesz wykorzystać plik z folderu D:\Dokumenty\Spss_pedagogika lub znajdujący się na stronie internetowej

12 12 B. Płeć a ogólna ocena systemu edukacji 1. Ustal czy płeć róŝnicuje ogólną ocenę systemu edukacji. W tabeli krzyŝowej uwzględnij zmienną płeć i zmienną ogólna ocena systemu szkolnictwa. Aby ustalić zaleŝność między zmiennymi wykorzystaj tabele krzyŝowe oraz test chi-kwadrat testujący statystyczną istotność związku pomiędzy zmiennymi. 2. Zrekoduj zmienną ogólna ocena systemu szkolnictwa, tak aby nowa zmienna przyjmowała trzy wartości (1) ocena pozytywna (2) ocena neutralna (3) ocena negatywna. Rekodowanie, poprzez zmniejszenie liczby kategorii zmiennych, pozwala poprawić tabelę krzyŝową ograniczając liczbę pustych lub mało-licznych komórek w rozkładzie oczekiwanym, tym samym pozwala na poprawne zastosowanie statystyki Chi-kwadrat w analizie danych. 3. Ustal czy płeć róŝnicuje ogólną ocenę systemu szkolnictwa opisaną nową zmienną (otrzymaną w wyniku rekodowania). Zbuduj tabelę krzyŝową wykorzystując nową zmienną. 4. Zapisz raport SPSS pod nazwą projekt8b w swoim folderze. 5. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt8b.doc i na podstawie wykonanych obliczeń wpisz brakujące dane. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt8b.doc w swoim folderze. C. Miejsce zamieszkania a ocena reform w szkolnictwie 1. Ustal czy miejsce zamieszkania róŝnicuje opinie o reformie systemu edukacji, czyli opinie o (1) wprowadzeniu gimnazjów i (2) nowych matur. W analizach wykorzystaj zrekodowaną (przyjmującą trzy wartości) zmienną miejsce zamieszkania. 2. Zapisz raport SPSS pod nazwą projekt8c w swoim folderze. 3. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt8c.doc i na podstawie wykonanych obliczeń wpisz brakujące dane. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt8c.doc w swoim folderze. D. Cechy społeczno demograficzne a ogólna ocena systemu szkolnictwa 1. Ustal czy wiek, wykształcenie i sytuacja finansowa wpływają na ogólną systemu szkolnictwa. Analizy przeprowadź dla zmiennych przed i po rekodowaniu. 2. Zapisz raport SPSS pod nazwą Raport_zadanie8d w swoim folderze. 3. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt8d.doc i na podstawie wykonanych obliczeń wpisz brakujące dane. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt8d.doc w swoim folderze. E.. Cechy społeczno-demograficzne respondentów a opinia o szkołach elitarnych 1. Przed rozpoczęciem obliczeń wyłącz z analiz osoby, które nie miały zdania w kwestii istnienia szkół elitarnych czyli nie udzieliły odpowiedzi na pytanie 6. kwestionariusza lub wybrały odpowiedź Nie mam zdania w tej sprawie. 2. Ustal czy cechy społeczno-demograficzne (płeć, miejsce zamieszkania, wiek, wykształcenie, sytuacja finansowa) róŝnicują opinię o istnieniu szkół elitarnych. W analizach uwzględnij zrekodowane zmienne niezaleŝne. 3. Po wykonaniu obliczeń przywróć uwzględnianie w analizach wszystkich obserwacji. 4. Zapisz raport SPSS pod nazwą Raport_zadanie8e w swoim folderze. 5. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt8e.doc i na podstawie wykonanych obliczeń wpisz brakujące dane. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt8e.doc w swoim folderze.

13 9 Wybór wielokrotny Respondenci definiowali szkoły elitarne poprzez wskazanie spośród trzynastu cech zaproponowanych w ankiecie tych trzech, które ich zdaniem najlepiej opisują ten typ szkół. Ustal, za pomocą których cech badani najczęściej opisują szkoły elitarne, a które określenia wskazywane są najrzadziej. Aby zliczyć ile razy badani wskazywali poszczególne cechy szkół elitarnych naleŝy skorzystać z procedury definiowania zestawów odpowiedzi. Po zdefiniowaniu zestawów moŝna policzyć ich częstości lub uŝyć zestawów w tabeli krzyŝowej. Definiowanie zestawów wielokrotnych odpowiedzi 1. Wybierz menu Analiza>Wielokrotne odpowiedzi>definuj zestawy 2. W oknie dialogowym [Zestawy wielokrotnych odpowiedzi] przesuń do pola [Zmienne w zestawie] zmienne, których wartości mają być razem zliczane 3. Zliczane mogą być pojedyncze wartości (opcja [Dychotomie]) lub zakresy wartości (opcja [Kategorie]) 4. Przy wybraniu opcji [Dychotomie] naleŝy w polu obok wpisać zliczaną wartość, w przypadku wybrania opcji [Kategorie] naleŝy podać zakres zliczanych wartości. 5. W polu nazwa naleŝy podać nazwę zestawu, a w polu etykieta moŝna wpisać etykietę (opis) zestawu. Zestaw naleŝy dodać na listę zestawów wielokrotnych odpowiedzi wybierając przycisk [Dodaj] 2. Otwórz w SPSS swój plik * projekt8.sav. 3. Za pomocą procedury definiowania zestawów odpowiedzi utwórz zestaw odpowiedzi na pytanie 5 kwestionariusza ankiety (zmienne 17-19) zliczający wystąpienia wszystkich wartości, które mogły przyjmować zmienne Oblicz częstości zdefiniowanego zestawu (menu Analiza>Wielokrotne odpowiedzi>częstości) 4. Wykorzystując zestaw zdefiniowany w poleceniu w 3 ustal czy wskazania kobiet i męŝczyzn tworzą taką samą hierarchię cech szkół elitarnych. Wykorzystaj moŝliwość budowania tabel krzyŝowych dla zestawów odpowiedzi wielokrotnych (menu Analiza>Wielokrotne odpowiedzi>tabele krzyŝowe). 5. Wykorzystując zestaw zdefiniowany w poleceniu 3 ustal czy wskazania osób ze wsi i z miast o róŝnej wielkości tworzą taką samą hierarchię cech szkół elitarnych. Skorzystaj z moŝliwości budowania tabel krzyŝowych dla zestawów odpowiedzi wielokrotnych (menu Analiza>Wielokrotne odpowiedzi> Tabele krzyŝowe) 6. Raport z wynikami obliczeń zapisz pod nazwą projekt9.spv w swoim folderze. 7. Otwórz plik D:\Dokumenty\Spss_pedagogika\projekt9.doc i na podstawie wykonanych obliczeń wpisz brakujące dane. Zapisz zmieniony dokument pod nazwą projekt9.doc w swoim folderze. * Jeśli nie wykonałeś poprzednich zadań i nie masz pliku przygotowanego przez siebie moŝesz wykorzystać plik z folderu D:\Dokumenty\Spss_pedagogika lub znajdujący się na stronie internetowej

14 14 10 Konstruowanie skali (budowanie indeksu) Opinie respondentów na temat kompetencji absolwentów szkół średnich moŝna zaprezentować analizując częstości odpowiedzi na pytanie o kaŝdy rodzaj kompetencji (pytanie 4 w ankiecie). Tak duŝy zestaw róŝnych kompetencji trudno jest jednak omówić, aby uniknąć powtórzeń i znudzenia. W takiej sytuacji moŝna utworzyć nowe zmienne skale/indeksy, które będą odzwierciedlać opinie badanych uwzględniając cząstkowe opinie o przygotowaniu absolwentów w kilku wymiarach łącznie. Tworzenie skali (budowanie indeksu) 1. WYBÓR ZMIENNYCH: NaleŜy zdecydować (arbitralnie lub np. na podstawie analizy czynnikowej), które zmienne wejdą w skład skali (indeksu). Jeśli decyzja jest arbitralna to trzeba sprawdzić czy opierając się na wybranych zmiennych moŝna utworzyć rzetelną skalę. 2. SPRAWDZENIE RZETELNOŚCI SKALI: Aby sprawdzić rzetelność skali naleŝy wybrać menu Analiza>Skalowania>Analiza rzetelności... W oknie dialogowym [Analiza rzetelności] przesunąć zmienne, które mają tworzyć indeks do pola po [Elementy]. Z listy modeli wybrać model Alfa. Obliczony zostanie współczynnik rzetelności alfa Cronbacha. Aby skalę moŝna było uznać za rzetelną (wewnętrznie spójną) powinien przyjmować wartość większą niŝ 0,7. 3. OBLICZANIE WARTOŚCI INDEKSU: Korzystając z menu Przekształcenia>Oblicz wartości... naleŝy utworzyć nową zmienną, która będzie przyjmowała wartości wyznaczone w oparciu o wartości zmiennych budujących indeks. Wartość indeksu (nowej zmiennej) moŝna obliczyć jako: średnią lub sumę wartości zmiennych tworzących indeks (zarówno średnią jak i sumę naleŝy obliczyć korzystając z funkcji). W oknie dialogowym [Oblicz wartości zmiennej] w polu [WyraŜenie numeryczne] oblicz średnią - funkcja Mean (lub sumę - funkcja Sum) odpowiednich zmiennych. Funkcję sumy moŝna stosować, jeśli zmienne tworzące indeks nie zawierają braków danych. Jeśli występują braki danych naleŝy skorzystać z funkcji średniej 4. UWZGLĘDNIENIE BRAKÓW DANYCH W TWORZENIU INDEKSU: NaleŜy równieŝ uwzględnić sytuację, kiedy badany nie odpowiedział na większość pytań tworzących indeks. Wówczas wartość indeksu nie powinna zostać wyznaczona, nowa zmienna powinna przyjąć wartość systemowego braku danych. W oknie dialogowym [Oblicz wartości zmiennej] naleŝy wybrać przycisk [JeŜeli]. W oknie dialogowym [Oblicz wartości zmiennej: warunkowo] naleŝy zaznaczyć opcję [Uwzględnij, jeśli obserwacja spełnia warunek] i korzystając z funkcji nvalid określić, ile zmiennych tworzących indeks musi przyjmować wartości waŝne czyli roŝne od braków danych. Przykładowy wpis moŝe mieć postać nvalid(zmienna1,zmienna2,zmienna3)>=2. Zapis ten oznacza, Ŝe wartość indeksu zostanie wyznaczona jeśli przynajmniej dwie z trzech zmiennych tworzących indeks mają waŝne wartości tj. róŝne od braków danych. 5. WYZNACZANIE KATEGORII NOWEJ ZMIENNEJ: Wyznaczona w powyŝszy sposób zmienna przyjmuje zwykle wiele wartości. Interpretacja wyników uzyskanych w wyniku analiz z uŝyciem tej zmiennej będzie w wielu przypadkach łatwiejsza jeŝeli zagreguje się wartości nowej zmiennej, tak, aby przyjmowała kilka wartości. Aby otrzymać zmienną, która będzie przyjmowała mniejszą liczbę kategorii (wartości) moŝna się posłuŝyć procedurą rekodowania (omówioną w zadaniu 7. ) lub procedurą kategoryzacji. KATEGORYZACJA: Kategorie nowej zmiennej moŝna wyznaczyć korzystając z menu Przekształcenia> Kategoryzacja wizualna. W oknie dialogowym naleŝy przesunąć zmienną do pola po prawej stronie i wybrać przycisk [Dalej]. W oknie dialogowym [Kategoryzacja wizualna] naleŝy wskazać zmienną. W polu [Skategoryzowana] naleŝy podać nazwę zmiennej powstałej w wyniku kategoryzacji. Dobrze jest, aby nazwa nowej zmiennej sugerowała, w wyniku kategoryzacji jakiej zmiennej powstała ta zmienna (np. nazwazmiennej_kat). Określając przedziały moŝna skorzystać z opcji automatycznego wyznaczania krańców przedziału (opcja [Punkty podziału]) lub zadeklarować je wpisując odpowiednie wartości w polu [Tabela wartości i etykiet]. Do opisu nowych kategorii moŝna uŝyć przycisku [Utwórz etykiety]

15 15 1. Otwórz w SPSS swój plik * projekt8.sav. 2. Jeśli spełnione są wymogi dotyczące rzetelności indeksów utwórz dwa indeksy: rozwoju umiejętności i rozwoju kompetencji obywatelskich. 3. Po wykonaniu zadań zapisz plik z danymi pod nazwą projekt10.sav w swoim folderze. A.. Indeks rozwoju umiejętności 1. W oparciu o trzy zmienne: (1) ocena kompetencji absolwentów w zakresie kontynuowania nauki na studiach wyŝszych (2) ocena kompetencji absolwentów w zakresie obsługi komputera (3) ocena kompetencji absolwentów w zakresie samokształcenia utwórz indeks oceny rozwoju umiejętności 2. Sprawdź czy skala utworzona w oparciu o podane zmienne spełnia kryterium rzetelności. JeŜeli moŝna utworzyć skalę wykonaj dalsze polecenia. 3. Oblicz wartości nowej zmiennej pamiętając o wykluczeniu z analiz obserwacji, w których przewaŝają braki danych. Oblicz częstości nowej zmiennej. 4. Dokonaj kategoryzacji wartości nowej zmiennej. Dokonaj kategoryzacji przyjmując trzy kategorie nowej zmiennej. Oblicz częstości nowych zmiennych. 5. Zapisz raport SPSS pod nazwą Raport_zadanie10a w swoim folderze. B.. Indeks rozwoju kompetencji obywatelskich 1. W oparciu o trzy zmienne: (1) ocena kompetencji absolwentów w zakresie udziału w Ŝyciu społecznym (2) ocena kompetencji absolwentów w zakresie uczestnictwa w Ŝyciu społeczno-politycznym (3) ocena kompetencji absolwentów w zakresie rozumienia przepisów prawnych utwórz indeks oceny przygotowania obywatelskiego 2. Sprawdź czy skala utworzona w oparciu o podane zmienne spełnia kryterium rzetelności. JeŜeli moŝna utworzyć skalę wykonaj dalsze polecenia. 3. Oblicz wartości nowej zmiennej pamiętając o wykluczeniu z analiz obserwacji, w których przewaŝają braki danych. Oblicz częstości nowej zmiennej. 4. Dokonaj kategoryzacji wartości nowej zmiennej według własnego uznania. 5. Zapisz raport SPSS pod nazwą Raport_zadanie10b w swoim folderze. * Jeśli nie wykonałeś poprzednich zadań i nie masz pliku przygotowanego przez siebie moŝesz wykorzystać plik z folderu D:\Dokumenty\Spss_pedagogika lub znajdujący się na stronie internetowej