04/2013. PISMO PARAFII ŚWIĘTEJ MAłGORZATY W NOWYM SĄCZu ISSN NR 04 (216) / KWIECIEŃ 2013

Transkrypt

1 04/2013 ISSN PISMO PARAFII ŚWIĘTEJ MAłGORZATY W NOWYM SĄCZu NR 04 (216) / KWIECIEŃ 2013

2 2 Spis treści Słowo Proboszcza... 3 Wielkanoc... 4 Przegląd wydarzeń...5 Módlmy się za niego...7 Prima aprilis... 8 Słowo i kultura... 9 Encyklika Ks. Ignacy Posadzy Kwietniowe kalendarium Dzień Świętości Życia Wielka tajemnica naszej wiary Życie z różańcem W służbie ołtarza Nasze Dziedzictwo Wywiad z diakonem Turniej Liturgicznej Służby Ołtarza Spotkania młodych Spotkanka Krzyżówka Czyje to dzieło Konkurs literacki Kronika parafialna Czy znasz swoje miasto ADRES REDAKCJI: PLAC KOLEGIACKI 1, NOWY SĄCZ, TEL , , REDAGUJE ZESP.: KS. MARIAN CHEŁMECKI, EDWARD STORCH, MARIA TERESA KORUSIEWICZ, WIESŁAW PIPREK, ZOFIA ZWOLENIK, ADAM ŚLEDŹ, KINGA TOKARCZYK, MARIA GONDEK; WSPÓPRACA: MARIA PINIAŃSKA; OPRACOWANIE GRAFICZNE: EDWARD STORCH; KOREKTA: BARBARA RZEŹNIK; PRZEPISYWANIE TEKSTÓW: MARIA PIPREK; SKANOWANIE, SKŁAD KOMPUTEROWY, DRUK: GOLDRUK, NOWY SĄCZ. REDAKCJA NIE ZWRACA MATERIAŁÓW NIEZAMÓWIONYCH I ZASTRZEGA SOBIE PRAWO ZMIANY TYTUŁÓW I SKRACANIA TEKSTÓW. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE. W SPRAWIE PRENUMERATY PROSIMY KONTAKTOWAĆ SIĘ Z REDAKCJĄ. NAKŁAD: 700 EGZEMPLARZY. NA OKŁADCE: PAPIEŻ FRANCISZEK NIEDZIELA PALMOWA W BAZYLICE ŚW. MAŁGORZATY, FOT. J. POLAKIEWICZ

3 3 Wieczorem owego pierwszego dnia tygodnia, tam gdzie przebywali uczniowie, gdy drzwi były zamknięte z obawy przed Żydami, przyszedł Jezus, stanął pośrodku i rzekł do nich: Pokój wam! (J 20, 19) Kochani Parafianie, i Drodzy Goście! Od kilku tygodni Kościół cieszy się nowym namiestnikiem na stolicy Piotrowej, który przyjął imię Franciszek. Polecajmy posługę apostolską Ojca Świętego opiece Pana Jezusa Przemienionego, aby był niestrudzonym Pasterzem Kościoła powszechnego. Dziękujemy Bogu za minione rekolekcje wielkopostne, które w R o k u Wiary pomogły wielu naszym parafianom dzieciom, młodzieży i dorosłym w duchowej odnowie, abyśmy mogli odkrywać głębiej tajemnice zmartwychwstania Pańskiego. Życzę Wam Drodzy Parafianie i Czytelnicy Naszych Spotkań, aby pokój, który jest pierwszym darem Jezusa Zmartwychwstałego zagościł w Waszych sercach. Niech ten bezcenny Boży Duch napełnia was obficie, ożywia miłość, umacnia wiarę i nadzieję. Niech w Roku Wiary każdy, kto jest ochrzczony, będzie odważnym i radosnym świadkiem Jezusa Zmartwychwstałego, naszego Pana i Odkupiciela. ks. Jan Piotrowski Wasz proboszcz z księżmi Współpracownikami PAPIESKIE INTENCJE MODLITEWNE NA KWIECIEŃ 2013 INTENCJA OGÓLNA: Aby publiczne wyznawanie wiary i modlitwa były dla wiernych źródłem życia. INTENCJA MISYJNA: Aby Kościoły partykularne na terytoriach misyjnych były znakiem i narzędziem nadziei i zmartwychwstania.

4 4 to najważniejsze i najstarsze święto chrześcijaństwa. Od Soboru w Nicei (325) w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca (tj. między 21 marca, a 25 kwietnia) obchodzone jest uroczyście Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Zmartwychwstanie Chrystusa jest dopełnieniem i celem tajemnicy Bożego Narodzenia i Męki Pańskiej. Św. Paweł napisał: Jeżeli Chrystus nie zmartwychwstał, daremne jest przepowiadanie nasze i wiara wasza. Wielkanoc jest punktem szczytowym wszystkich uroczystości całego roku kościelnego. Wszystkie święta poprzedzające Dzień Zmartwychwstania są przygotowaniem wszystkich uroczystości następnych tygodni roku kościelnego, opierają się na tajemnicy Wielkanocy i z niej czerpią swe znaczenie i moc. Pamiątka Męki Pańskiej Okres Wielkiego Postu, Wielkiego Tygodnia a szczególnie Triduum Paschalne jest przeżywaniem pamiątki Męki i Śmierci Jezusa. Rozpoczyna się w Wielki Czwartek Mszą świętą Wieczerzy Pańskiej, a kończy rozpoczynającą się o poranku wielkanocnym Rezurekcją. W tym dniu spożywa się uroczyste śniadanie w gronie rodzinnym, poprzedzone składaniem sobie życzeń. Wielkanoc jest czasem nadziei - symbolizuje ją biały kolor szat liturgicznych. Święta wielkanocne mają swoją bogatą tradycję. Są niezwykle barwne, towarzyszy im wiele obrzędów, o wielu z nich pamiętamy także dzisiaj. Obchód świąteczny trwa osiem dni, a przedłużeniem jest okres wielkanocny, który kończy się oktawą Zesłania Ducha Świętego. Wielkanoc stawia przed nami poważne zadania; mamy z triumfującym Chrystusem zwyciężyć śmierć, piekło i szatana (Chrystus, powstawszy z martwych, więcej nie umiera i śmierć już nad nim nie zapanuje ). Otrzyjcie już łzy płaczący umiejmy dostrzec, jak piękny jest świat. Już wraz ze Zmartwychwstałym rozkwita wiosna, wszystko budzi się do życia. Starajmy się widzieć, jak wiele dobra jest w nas i wokół nas. Zapomnijmy chociaż w te wielkanocne dni o sprawach smutnych, o codziennej szarzyźnie. Dążmy do tego, co w górze, nie do tego, co na ziemi. Po Wielkim Piątku, dniu cierpienia i męki przyszła Wielkanoc, zwycięstwo Chrystusa nad grzechem, cierpieniem i śmiercią. Zofia Zwolenik Zmartwychwstanie Już ziemia cała pachnie Wielkanocą Z krzyża i Zmartwychwstania idzie życie nowe Jezus w Hostii ukryty - powraca karmić i poić nas sobą Czekamy Panie ze swą ułomnością. Posklejaj dni smutkiem spękane Rozpal od nowa miłość, która w sercach gaśnie Wraz z nadejściem wiosny rozbudź w nas nadzieję Maria Piniańska

5 5 PRZEGLĄD WYDARZEŃ W KOŚCIELE POWSZECHNYM I POLSKIM ŚWIAT: Jerozolima 22 lutego ks. Ilario Antoniazzi, z patriarchatu łacińskiego w Jerozolimie, został mianowany przez Benedykta XVI nowym arcybiskupem Tunisu. Bruksela W wieku 93 lat zmarł kard. Julien Ries, światowej sławy religioznawca, którego Benedykt XVI włączył przed rokiem do Kolegium Kardynalskiego za zasługi na polu naukowym. Watykan W sobotę 23 lutego Ojciec Święty Benedykt XVI przyjął prezydenta Republiki Włoskiej, Giorgio Napolitano z małżonką. Było to pożegnanie papieża i prezydenta Włoch ostatniego polityka przyjętego przez obecnego następcę Piotra na audiencji prywatnej. Tours 28 lutego w wieku 92 lat zmarł francuski kardynał Jean Honoré, długoletni arcybiskup metropolita Tours, jeden z autorów ogłoszonego przed 20 laty Katechizmu Kościoła Katolickiego. Watykan 28 lutego punktualnie o godz zakończył się pontyfikat Benedykta XVI. Jednocześnie rozpoczął się okres sede vacante (nieobsadzonej rzymskiej stolicy biskupiej), który będzie trwał do wyboru nowego papieża. Symbolicznym wyrazem zakończenia pontyfikatu było opuszczenie przez Gwardię Szwajcarską posterunku przy bramie Pałacu Apostolskiego w Castel Gandolfo, która została zamknięta. Troskę o bezpieczeństwo papieża-emeryta przejęła żandarmeria watykańska. Słowenia Polscy księża zostali mistrzami Europy. Rozgrywki halowej piłki nożnej odbywały się lutego w Celje w Słowenii. W finałowym meczu Polacy pokonali Bośnię i Hercegowinę aż 4:0. Turyn Jeszcze przed zakończeniem pontyfikatu Benedykt XVI zrobił wiernym cenny dar, zezwalając na telewizyjne wystawienie Całunu Turyńskiego. W telewizji będzie można zobaczyć z bliska Całun po raz drugi w historii od 1973 r. Obraz będzie w wysokiej rozdzielczości, dostępny także dla smartfonów. Fatima Odbywająca pielgrzymkę Od Oceanu do Oceanu kopia ikony Matki Bożej Częstochowskiej jest już w Fatimie. 2 marca zakończyła się peregrynacja przez Hiszpanię, która od 15 grudnia objęła 60 miast na trasie ok. 8 tys. km. Watykan W rozpoczętym 12 marca konklawe wzięło udział 115 elektorów spośród 117 uprawnionych do głosowania, a więc kardynałów, którzy w chwili rozpoczęcia okresu sede vacante nie ukończyli 80. roku życia. Jest wśród nich czterech Polaków: Stanisław Dziwisz, Zenon Grocholewski, Kazimierz Nycz i Stanisław Ryłko. Watykan 13 marca tuż po godz. 19 nad Kaplicą Sykstyńską pojawił się biały dym, zwiastujący Kościołowi i światu wybór nowego papieża. Jest nim argentyński kardynał Jorge Mario Bergoglio, który jest 266. biskupem Rzymu, ma 76 lat i przez ostatnie 16 lat był metropolitą swego rodzinnego miasta - Buenos Aires. Franciszek takie imię przybrał nowy Ojciec Święty, jest pierwszym jezuitą na tronie Piotrowym, a zarazem pierwszym papieżem-zakonnikiem od ponad półtora stulecia. Na Placu św. Piotra po ogłoszeniu wyboru kard. Jorge Mario Bergoglio na papieża, większość obecnych nie kryła zaskoczenia i radości. Po pierwsze, że nowy papież pochodzi z Argentyny i reprezentuje po raz pierwszy w historii papiestwa ten kraj i Amerykę Łacińską oraz to, że przyjął imię Franciszek. 19 marca o godz na placu św. Piotra sprawowana była Msza św. inaugurująca pontyfikat papieża Franciszka. POLSKA: Warszawa Dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie odebrał 21 lutego abp Józef Michalik. Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski został uhonorowany przez uczelnię za wybitne osiągnięcia, służbę prawdzie, bogactwo posługi pasterskiej, wkład w pojednanie między narodami. Warszawa Na świecie (w 97 krajach) pracuje 2170 misjonarzy i misjonarek kapłanów, osób z a - konnych i świeckich. Ich posługa wymaga duchowego, ale i materialnego wsparcia. Dlatego odbyła się ogólnopolska zbiórka do puszek, zorganizowana w II niedzielę Wielkiego Postu przez Dzieło Pomocy Ad Gentes. Katowice W środę 27 lutego metropolita katowicki abp

6 6 Wiktor Skworc złożył na ręce prefekta Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych - kard. Angelo Amato - Positio przygotowane w ramach trwającego procesu beatyfikacyjnego sługi Bożego ks. Franciszka Blachnickiego. Warszawa 1 marca obchodzono Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Z tej okazji bp Józef Guzdek przewodniczył Mszy św. w warszawskiej katedrze polowej w intencji członków podziemia niepodległościowego. Ludźmierz W Sanktuarium Maryjnym w Ludźmierzu trwa modlitwa non stop przed i na czas konklawe. Odbywa się także peregrynacja kopii figury Gaździny Podhala. Warszawa Przewodniczący Episkopatu abp Józef Michalik poświęcił w poniedziałek 4 marca na warszawskiej Woli Centrum Charytatywno- Edukacyjne Caritas Polska. Dyrektor Caritas Polska ks. Marian Subocz przypomniał, że jest to pierwsze w Polsce Centrum Charytatywno-Edukacyjne Caritas. Warszawa Z udziałem przedstawicieli episkopatów z różnych krajów w Warszawie odbyło się 5 i 6 marca 361. zebranie plenarne Konferencji Episkopatu Polski. Biskupi dyskutowali m.in. o przygotowywanym dokumencie o problemach bioetyki, nowej ewangelizacji, dobrowolnym odpisie podatkowym i znaczeniu mediów katolickich. Sandomierz, Jasna Góra Prawie 400 legionistów Maryi wzięło udział w pielgrzymce ekspiacyjnej na Jasną Górę. Zorganizowana ona została w trzy miesiące po akcie wandalizmu na cudownym obrazie Czarnej Madonny. DIECEZJA Dębica Wielkopostne Dni Skupienia dla członków Grup Modlitewnych Ojca Pio i czcicieli charyzmatycznego spowiednika, kierownika duchowego i stygmatyka, odbyły się w kościele pod wezwaniem Ducha Świętego w Dębicy w sobotę 23 lutego. Tarnów We wtorek, 26 lutego diecezjalna Rodzina Szkół im. Jana Pawła II otrzymała relikwie papieża. Przekazał je biskup tarnowski Andrzej Jeż, podczas XV Forum Szkół, które odbyło się w Tarnowie. W spotkaniu wzięli udział nauczyciele, dyrektorzy, katecheci i uczniowie. Tarnów Genesis z Ducha - to temat, jaki podjęli uczestnicy sympozjum zorganizowanego przez Wydział Teologiczny Sekcja w Tarnowie UPJPII w Krakowie. Odbyło się ono 27 lutego w Wyższym Seminarium Duchownym w Tarnowie. W sympozjum wziął udział ksiądz profesor Michał Heller. Tarnów Nowym prezesem Akcji Katolickiej diecezji tarnowskiej została Bożena Kwitowska z Nowego Sącza. W czasie rekolekcji została ogłoszona informacja o nominacji nowego prezesa. Zgodnie ze Statutem Akcji Katolickiej w Polsce kadencja trwa cztery lata. Tarnów 1 marca 116 osób otrzymało w tym roku stypendia od diecezjalnej Fundacji im. abp. Jerzego Ablewicza. Uroczystość rozpoczęła się Mszą św. sprawowaną w bazylice katedralnej o godz Po wspólnej modlitwie, bp Władysław Bobowski wręczył stypendia w auli Jana Pawła II. Zabawa Do 2 marca trwał Tydzień Pomocy Ofiarom Przestępstw. Wsparcie można także znaleźć w sanktuarium bł. Karoliny w Zabawie. Kaplica Męczenników i Ofiar Przemocy w tamtejszym kościele jest propozycją wyjścia naprzeciw jednemu z najtrudniejszych doświadczeń człowieka po śmierci bliskiej osoby i formą pomocy w odnalezieniu na nowo sensu życia. Gródek nad Dunajcem W sobotę, 16 marca w Centrum Formacyjno- Rekolekcyjnym ARKA w Gródku nad Dunajcem odbył się dzień skupienia dla osób żyjących w związkach niesakramentalnych. Poprowadził go ks. dr Robert Kantor sędzia Sądu Diecezjalnego w Tarnowie i wykładowca prawa kanonicznego w Wyższym Seminarium Duchownym w Tarnowie. PARAFIA: 8 marca odbyła się w Bazylice Droga Krzyżowa wynagradzająca za grzechy przeciw dziesięciu przykazaniom; po nabożeństwie wykład na temat Dekalogu w Kaplicy Przemienienia Pańskiego. 9 marca w budynku parafialnym zorganizowane zostało spotkanie wprowadzające do leczenia niepłodności metodą NaProTechnologii i Modelu Creightona. 10 marca Klub Inteligencji Katolickiej przygotował Drogę Krzyżową na Chruślicach, o godz marca obchodziliśmy Uroczystość św. Józefa. W tym dniu na Mszy św. polecaliśmy wszystkich solenizantów, w sposób szczególny pana kościelnego Józefa Kalisza, któremu życzyliśmy błogosławieństwa Bożego, opieki od Pana Jezusa Przemienionego i wielu łask Bożych na każdy dzień życia. Opr. Majka

7 7 Kiedy idziemy bez krzyża, gdy budujemy bez krzyża i kiedy wyznajemy Chrystusa bez krzyża, nie jesteśmy uczniami Pana: jesteśmy biskupami, kapłanami, kardynałami, papieżami, ale nie uczniami Pana fragment homilii Ojca Świętego Franciszka wygłoszonej podczas Mszy świętej kończącej konklawe w Kaplicy Sykstyńskiej Módlmy się za Niego Z wszystkich ludzi będących na Placu św. Piotra, ale także wśród milionów obecnych przed telewizorami, z pewnością nikomu nie przyszło do głowy, Mewa srebrzysta nad Kaplicą Sykstyńską że ten uparcie wyczekujący ptak, na daszku, na biały dym z komina nad Kaplicą Sykstyńską, i to dokładnie w momencie wyboru Ojca Świętego Franciszka, jest niezwykłym znakiem i równocześnie swoistą przepowiednią. Świadczy o tym niezbicie fakt, że ten gatunek mew srebrzystych nazywany jest po łacinie larus argentatus. upłynęło kilka dni od zakończenia konklawe, a już w przekazie medialnym obiegły zadziwiony świat słowa gorącej wiary Papieża Franciszka. Już jego słowa wypowiedziane z głównej loggi watykańskiej przed pierwszym błogosławieństwem zostały przyjęte z wielkim uznaniem i szacunkiem: A teraz chciałbym udzielić błogosławieństwa. Ale najpierw proszę was o przysługę: zanim biskup pobłogosławi lud, proszę was, byście pomodlili się do Pana o błogosławieństwo dla mnie. Modlitwa ludu proszącego o błogosławieństwo dla swego biskupa. Odmówmy w ciszy tę waszą modlitwę za mnie. Modlitwę tę przyjął Ojciec Święty Franciszek w pokorze i z głęboko pochyloną głową. Również krótka homilia Papieża wygłoszona 14 marca br. podczas Mszy świętej kończącej konklawe w Kaplicy Sykstyńskiej zawierała bardzo mocne wezwanie do oddania się Jezusowi Chrystusowi. Zwracają uwagę pełne zawierzenia słowa, m.in.: Możemy chodzić tak, jak chcemy, możemy zbudować wiele rzeczy, jeśli nie wyznajemy Jezusa Chrystusa, to dzieje się źle. Staniemy się pozarządową organi- Kard.Bergoglio i Benedykt XVI zacją pomocową, ale nie Kościołem, oblubienicą Pana. ( ) Kiedy nie wyznajemy Jezusa Chrystusa, przypominają mi się słowa Leona Bloya: Kto nie modli się do Boga, modli się do diabła. Kiedy nie wyznajemy Jezusa Ojciec Święty Franciszek błogosławi Chrystusa, to wyznajemy doczesność diabła, doczesność szatana. Podobnie przemówienie Ojca Świętego Franciszka wygłoszone 15 marca br. do Kolegium Kardynalskiego w Sali Klementyńskiej zawierało niezwykłe wezwanie: Naprzód, drodzy Bracia! Być może połowa z nas jest ludźmi w podeszłym wieku. Starość lubię to tak określać jest siedzibą mądrości życia. Starcy posiadają mądrość zdobytą w ciągu całego życia, jak starzec Symeon czy prorokini Anna w Świątyni Jerozolimskiej, i to właśnie ta mądrość pozwoliła im rozpoznać Jezusa. Dawajmy tę mądrość ludziom młodym, jak dobre wino, które z biegiem lat staje się lepsze! Dawajmy młodym mądrość życia! Także 16 marca br. na spotkaniu z ok. 5 tysiącami dziennikarzy z całego świata, gdy Ojciec Święty wyjaśniał powody, dla których przyjął imię Franciszek, stwierdził: Kiedy liczba głosów dochodziła do dwóch trzecich i zaczęło się robić niebezpiecznie, kardynał Hummes objął mnie, ucałował i powiedział: Nie zapomnij o ubogich. Słowo to zapadło mi do serca: biedni, ubodzy. Potem w nawiązaniu do ubogich pomyślałem o św. Franciszku z Asyżu. Pomyślałem też o wojnach, a tymczasem dalej trwało liczenie głosów, aż do ostatniego. Franciszek jest człowiekiem pokoju, kochającym i strzegącym stworzenia w tym czasie, kiedy nasza relacja z rzeczywistością stworzoną nie jest zbyt dobra, jest człowiekiem dającym nam tego ducha pokoju, człowiekiem ubogim. I dodał: Och, jakże bardzo chciałbym Kościoła ubogiego i dla ubogich!. Oto w wielkim skrócie kilka pierwszych dni nowego pontyfikatu. Módlmy się za Ojca Świętego Franciszka, by zdołał odbudować Kościół Jezusa Chrystusa na wzór świętego Franciszka z Asyżu. Módlmy się za Niego! Adam Śledź

8 8 Wiecie, co było pierwszego kwietnia? Kokoszce wyrósł wielbłądzi garb. W niebie fruwała krowa stuletnia. A na topoli świergotał karp Jan Brzechwa, Prima Aprilis Prima Aprilis Wielkanoc jest świętem ruchomym, obchodzonym tradycyjnie w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca, a zatem może wypadać pomiędzy 23 marca a 25 kwietnia. Według niektórych legend apokryficznych przyjmowano 30 marca za dzień, w którym Chrystus zmartwychwstał, natomiast 1 kwietnia jako dzień, w którym Judasz popełnił samobójstwo. Z tego powodu miał to być dzień szczególnej aktywności wszelkiego rodzaju złych duchów straszących i zwodzących ludzi. Niektórzy również widzą w tym dniu przyczynę nieporozumień wynikających z przesunięcia daty Nowego Roku z 1 kwietnia na 1 stycznia po gregoriańskiej reformie kalendarza. Obecnie Prima Aprilis jest znany i celebrowany na całym świecie. W Europie i również w Polsce obyczaj ten upo- wszechnił się szczególnie w miastach w XVI wieku. ściej podawanymi w bardzo prawdopodobnej formie. Najpopularniejsze natomiast 1 kwietnia w domach i rodzinach są, do dzisiaj, drobne łgarstwa, które wzbudzają najwięcej radości, gdy są przyjmowane za prawdziwe i wiarygodne. Wszystkie te primaaprilisowe kłamstewka i oszustwa najpóźniej nazajutrz należało odwołać, a ci, którzy dali się nabrać, stawali się przedmiotem dowcipów i nie mieli prawa się obrażać. Mogli, co najwyżej, zrewanżować się pięknym za nadobne w następnym roku. Zdarza się, że i współcześnie w związku z Prima Aprilisem opowiadane są również dowcipy zwane popularnie kawałami. Oto jeden z nich: Przed sądem oskarżony wyjaśnia, dlaczego pobił przechodnia: - Idę sobie spokojnie ulicą, nagle jakiś facet zatrzymuje mnie i mówi: - Dawaj pieniądze!! - Dlaczego? - pytam groźnie. - Prima Aprilis!! To ja mu naplułem w oko i mówię: - Śmigus Dyngus!! Wtedy on gasi papierosa na moim czole i mówi: - Popielec!! No więc ja go przydusiłem i mówię: - Zaduszki!! Prym w primaaprilisowym wyczynianiu różnych psot, żartów i drobnych oszustw, jak zwykle, wiodła młodzież. Wśród najczęściej praktykowanych żartów było przyczepianie na plecach przechodniów różnych przedmiotów, np.: rybich szkieletów, kartek z karykaturami i złośliwymi napisami, a także części intymnej bielizny. Od końca XIX wieku do niedawna było w modzie wysyłanie anonimowych pocztówek z rysunkami i wierszykami wykpiwającymi różne cechy charakteru, wady i słabostki adresata. W szkołach żacy często smarowali tablice tłuszczem lub mydłem, by nauczyciel nie mógł na niej pisać, a także zdarzało się nagminnie wcześniejsze dzwonienie na koniec lekcji lub chowanie przyborów szkolnych. Podobnie jak dzisiaj w prasie, a obecnie także w mediach elektronicznych, czytelnicy i odbiorcy częstowani są fantastycznymi informacjami najczę- Ponieważ tegoroczny Prima Aprilis jest wyjątkowo połączony ze Śmigusem Dyngusem, życzmy sobie wzajemnie, by w tym szczególnym dniu coś tak niesłychanego nie spotkało żadnego z nas. Adam Śledź (na podst. Ojców naszych obyczajem )

9 9 S ł o w o i k u l t u r a Czyli niektóre wybrane pojęcia i zwroty, które stanowią o naszej przy NALEŻ NOŚCI do kultury narodowej, europejskiej i śródziemnomorskiej oraz decydujące o uczestnictwie w zbiorowej świadomości społecznej: Cyryl i Metody święci, bracia, apostołowie Słowian, patronowie Europy. Cyryl (Konstantyn) żył ok. 827 do 869 r., stworzył najstarsze pismo słowiańskie, tzw. głagolicę oraz wraz z Metodym ułożył najstarszy literacki język słowiański, zwany starosłowiańskim, na podstawie narzecza południowo-macedońskiego okolic Sołunia (obecnie Saloniki). Przełożył również na ten język Biblię i wraz z Metodym wprowadził do liturgii. Cyrylica alfabetyczne pismo słowiańskie oparte na greckiej majuskule, powstało w IX X w. w Bułgarii, utworzone przez jednego z uczniów św. Cyryla i stąd jego nazwa. Cystersi katolicki zakon kontemplacyjny, oddzielony od benedyktynów i założony w 1098 r. w Citeaux w Burgundii przez św. Roberta. W Polsce od 1140 r. Cytadela z włoskiego cittadella, dawna samodzielna twierdza panująca nad miastem. Cytara instrument muzyczny strunowy szarpany, o gruszkowatym, płaskim korpusie rezonansowym i dość długiej szyjce. Znany w średniowiecznej Europie, ale najpopularniejszy w XVI XVII w. i towarzyszący przy śpiewie. Cytra instrument muzyczny szarpany, z kilkudziesięciu strunami, naciągnięty na płaskie pudło rezonansowe, używana głównie w XIX w. Cyzjojan wiersz łaciński o 24 wersach, po 2 na każdy miesiąc, wyliczający święta i patronów skrótami z początkowych sylab nazw i imion według kolejności w miesiącu. Był zapamiętywany przez żaków i kler, służył jako pomoc przy braku drukowanego kalendarza od XIII w. W Polsce od XIV do XVIII w. był układany w różnych odmianach, stosownie do lokalnych potrzeb. Czacka Róża prawnuczka Tadeusza Czackiego, żyła w latach , franciszkanka, straciła wzrok w 1898 r., w 1910 r. założyła Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi w Warszawie, od 1922 r. organizowała w warszawskich Laskach warsztaty i szkoły specjalne dla niewidomych. Czajki dawne łodzie kozackie, bardzo szybkie i zwrotne, o dwóch sterach, tj. na dziobie i na rufie, były używane przez Kozaków zaporoskich do żeglugi po Dnieprze i do wypraw wojennych na wybrzeża tureckie Morza Czarnego. Tak opisał je Juliusz Słowacki w utworze Żmija : Nasza czajka szybka, zwrotna( ) Jak jaskółka czarna, lotna( ) Pięćdziesiąt wioseł w biegu ją nagli, Dla Turków niesie podarek, Dwa dział ze spiżu i sto janczarek. Czako wysoka, sztywna czapka wojskowa z płaskim denkiem i z daszkiem, wprowadzona we Francji w 1805 r. W Polsce zwana kaszkietem lub giwerem; była noszona w latach Adam Śledź (na podst. Słownika mitów i tradycji kultury )

10 10 Jan Paweł II Encyklika FIDES ET RATIO Fides et ratio - (łac. fides - wiara, ratio - rozum) encyklika papieża Jana Pawła II ogłoszona 14 września 1998 roku. Mówi ona o relacjach między wiarą a rozumem z punktu widzenia Kościoła. Jednym z najbardziej charakterystycznych zdań tej encykliki ukazujących komplementarność wiary i rozumu jest zdanie: wiara i rozum są jak dwa skrzydła unoszące człowieka ku kontemplacji prawdy. Poniżej znajdują się istotne fragmenty obrazujące ideę trzynastej encykliki papieża Polaka. WPROWADZENIE POZNAJ SAMEGO SIEBIE Wiara i rozum (Fides et ratio) są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy. Sam Bóg zaszczepił w ludzkim sercu pragnienie poznania prawdy, którego ostatecznym celem jest poznanie Jego samego, aby człowiek mógł dotrzeć także do pełnej prawdy o sobie. Zarówno w dziejach Wschodu, jak i Zachodu można dostrzec, że człowiek w ciągu stuleci przebył pewną drogę, która prowadziła go stopniowo do spotkania z prawdą i do zmierzenia się z nią. Proces ten dokonał się w sferze osobowego samopoznania: im bardziej człowiek poznaje rzeczywistość i świat, tym lepiej zna siebie jako istotę jedyną w swoim rodzaju, a zarazem coraz bardziej naglące staje się dla niego pytanie o sens rzeczy i jego własnego istnienia. Kościół ze swej strony wysoko ceni dążenie rozumu do osiągnięcia celów, które czynią osobowe istnienie coraz bardziej godnym tego miana. Widzi bowiem w filozofii drogę wiodącą do poznania podstawowych prawd o życiu człowieka. Zarazem uznaje filozofię za nieodzowne narzędzie, pomagające głębiej rozumieć wiarę i przekazywać prawdę Ewangelii tym, którzy jeszcze jej nie znają. ROZDZIAŁ I OBJAWIENIE MĄDROŚCI BOŻEJ Prawda chrześcijańskiego Objawienia, którą znajdujemy w Jezusie z Nazaretu, pozwala każdemu przyjąć «tajemnicę» własnego życia. Jako prawda najwyższa, w niczym nie naruszając autonomii istoty stworzonej i jej wolności, zobowiązuje tę istotę do otwarcia się na transcendencję. Prawda, którą pozwala nam poznać Objawienie, nie jest dojrzałym owocem ani najwyższym osiągnięciem myśli wypracowanej przez rozum. Jawi się raczej jako bezinteresowny dar, pobudza do myślenia i domaga się, by przyjąć ją jako wyraz miłości. Ta objawiona prawda jest wpisaną w nasze dzieje zapowiedzią owej ostatecznej i doskonałej wizji, jakiej Bóg zamierza udzielić tym, którzy w Niego wierzą lub poszukują Go szczerym sercem. Ostateczny cel osobowego istnienia jest zatem przedmiotem badań zarówno filozofii, jak i teologii. Jedna i druga wprowadza na ścieżkę życia, której kresem jest pełna i nieprzemijająca radość kontemplacji Boga w Trójcy Jedynego. ROZDZIAŁ II CREDO UT INTELLEGAM Wiara wkracza nie po to, by pozbawić rozum autonomii albo ograniczyć przestrzeń jego działania, lecz po to tylko, by uzmysłowić człowiekowi, że w tych wydarzeniach objawia się i działa Bóg Izraela. Jeżeli człowiek mimo swej inteligencji nie potrafi rozpoznać Boga jako Stwórcy wszystkiego, to przyczyną jest nie tyle brak właściwych środków, co raczej przeszkody wzniesione przez jego wolną wolę i grzech. Według Apostoła, na mocy pierwotnego zamysłu stwórczego, rozum miał być wyposażony w zdolność swobodnego przekraczania granic doświadczenia zmysłowego i docierania do najgłębszego źródła wszystkiego - Stwórcy. W następstwie nieposłuszeństwa, przez które człowiek postanowił nadać sobie całkowitą i absolutną autonomię w stosunku do Tego, który go stworzył, utracił tę zdolność sięgania rozumem do Boga Stwórcy. Stosunek chrześcijanina do filozofii wymaga zatem wnikliwego rozeznania. Z Nowego Testamentu, a zwłaszcza z Listów Pawłowych, wyłania się bardzo wyraźnie jedna prawda: przeciwstawienie między mądrością tego świata a mądrością Bożą objawioną w Jezusie Chrystusie. Mądrość Krzyża przekracza zatem wszelkie granice kulturowe, jakie można by jej narzucić, i każe otworzyć się na powszechność zawartej w niej prawdy. Jakież wyzwanie zostaje tu rzucone naszemu rozumowi i jakąż korzyść może on odnieść, jeśli je podejmie!

11 11 ROZDZIAŁ III INTELLEGO UT CREDAM Człowiek to jedyna istota w całym widzialnym świecie stworzonym, która nie tylko zdolna jest wiedzieć, ale także zdaje sobie sprawę z tego, że wie i dlatego pragnie poznać istotną prawdę tego, co postrzega. Jest zatem konieczne, aby wartości, które człowiek wybiera i do których dąży swoim życiem, były prawdziwe, ponieważ tylko dzięki prawdziwym wartościom może stawać się lepszy, rozwijając w pełni swoją naturę. Człowiek nie znajduje prawdziwych wartości, zamykając się w sobie, ale otwierając się i poszukując ich także w wymiarach transcendentnych wobec niego samego. Jest to konieczny warunek, który każdy musi spełnić, aby stać się sobą i wzrastać jako osoba dorosła i dojrzała. Człowiek ze swej natury szuka prawdy. Celem tego poszukiwania nie jest tylko poznanie prawd cząstkowych, dotyczących faktów lub zagadnień naukowych; człowiek dąży nie tylko do tego, aby w każdej ze swych decyzji wybrać prawdziwe dobro. Jego poszukiwanie zmierza ku głębszej prawdzie, która może mu ukazać sens życia; poszukiwanie to zatem może osiągnąć cel jedynie w absolucie. Na tle tych ogólnych rozważań należy teraz bliżej zbadać relację między prawdą objawioną a filozofią. Relacja ta wymaga rozpatrzenia w podwójnej perspektywie, jako że prawda ukazana nam przez Objawienie jest zarazem prawdą, którą mamy pojmować w świetle rozumu. ROZDZIAŁ IV RELACJA MIĘDZY WIARĄ A ROZUMEM Mówiąc o tym zjawisku zbliżania się chrześcijan do filozofii, trzeba jednak przypomnieć, że zachowywali oni zarazem ostrożność wobec niektórych innych elementów kultury pogańskiej, takich na przykład jak gnoza. Filozofię pojmowaną jako praktyczna mądrość i szkoła życia łatwo można było pomylić z pewną formą wiedzy tajemnej, ezoterycznej, zastrzeżonej dla niewielu doskonałych. Nie ma przesady w stwierdzeniu, że rozwój znacznej części nowożytnej myśli filozoficznej dokonywał się przy stopniowym oddalaniu się od chrześcijańskiego Objawienia, sprowadzając ją nawet na pozycje jawnie z nim sprzeczne. W ubiegłym stuleciu proces ten osiągnął apogeum. Niektórzy przedstawiciele idealizmu starali się na różne sposoby przekształcić wiarę i jej treści, nawet tajemnicę śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, w struktury dialektyczne poddające się pojmowaniu racjonalnemu. Obecna relacja między wiarą a rozumem domaga się wysiłku wnikliwego rozeznania, ponieważ zarówno rozum, jak i wiara zostały zubożone i osłabione w swych wzajemnych odniesieniach. Rozum, pozbawiony wsparcia ze strony Objawienia, podążał bocznymi drogami, na których istniało ryzyko zagubienia jego ostatecznego celu. Wiara, pozbawiona oparcia w rozumie, skupiła się bardziej na uczuciach i przeżyciach, co stwarza zagrożenie, że przestanie być propozycją uniwersalną. ROZDZIAŁ V WYPOWIEDZI MAGISTERIUM KOŚCIOŁA W DZIE- DZINIE FILOZOFII Tak więc w przeszłości Magisterium Kościoła wielokrotnie i w różnych okolicznościach wyrażało stanowisko w kwestiach filozoficznych. Wkład moich Czcigodnych Poprzedników stanowi cenny dorobek, o którym nie wolno zapominać. Przyglądając się sytuacji współczesnej, dostrzegamy, że problemy z przeszłości powracają, ale w nowej postaci. Nie mamy już do czynienia wyłącznie z kwestiami, które interesują pojedyncze osoby lub określone środowiska, ale z poglądami rozpowszechnionymi tak szeroko, że w pewnej mierze kształtują one sposób myślenia wszystkich. Kościół jest żywo zainteresowany filozofią. Istnieje wręcz głęboka więź łącząca pracę teologa z filozoficznym poszukiwaniem prawdy. Dlatego obowiązkiem Magisterium Kościoła jest rozeznawanie i pobudzanie rozwoju myśli filozoficznej, która nie jest sprzeczna z wiarą. Moje zadanie polega zaś na wskazaniu pewnych zasad i punktów odniesienia, które uważam za nieodzowny warunek ustanowienia harmonijnej i owocnej więzi między teologią a filozofią. W ich świetle będzie można wyraźniej dostrzec, czy i jakie relacje teologia winna nawiązać z różnymi systemami i poglądami filozoficznymi, występującymi we współczesnym świecie. ROZDZIAŁ VI WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE TEOLOGII I FILOZOFII Teologia, ze swej strony, rozwija w sposób świadomy i naukowy rozumienie tegoż słowa w świetle wiary, nie może się zatem obyć bez relacji z systemami filozoficznymi wypracowanymi w ciągu wieków, a to ze względu na pewne procedury, które stosuje, oraz na zadania, jakie ma do wykonania. Teologia fundamentalna jako dyscyplina, której zadaniem jest uzasadnienie wiary, powinna starać się usprawiedliwić i wyjaśnić relację między wiarą a refleksją filozoficzną. Już Sobór Watykański I, nawiązując do nauczania Pawłowego, zwrócił uwagę na fakt, że istnieją prawdy dostępne poznaniu naturalnemu, a zatem filozoficznemu. Poznanie ich stanowi niezbędny warunek przyjęcia Bożego Objawienia. Ze swej strony teologia dogmatyczna musi umieć wyrazić uniwersalny sens tajemnicy Boga w Trójcy Jedynego oraz ekonomii zbawienia zarówno w sposób narracyjny, jak i przede wszystkim w formie argumentów. Musi to zatem uczynić, posługując się ukształtowanymi w sposób krytyczny pojęciami, które są powszechnie komunikowalne. Bez udziału filozofii nie można by bowiem wyjaśnić takich zagadnień teologicznych, jak język opisujący Boga, relacje osobowe w łonie Trójcy, stwórcze działanie Boga w świecie, relacja między Bogiem a człowiekiem, tożsamość Chrystusa, który jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem. Teologia moralna jeszcze bardziej może potrzebuje wsparcia filozofii. W Nowym Przymierzu bowiem życie ludzkie jest regulowane przepisami w znacznie mniejszym stopniu niż w Starym. Życie w Duchu Świętym prowadzi wierzących do wolności i odpowiedzialności, które wykraczają poza samo Prawo. Niemniej Ewangelia i pisma apostolskie zawierają zarówno ogólne zasady chrześcijańskiego postępowania, jak i przepisy szczegółowe. Jak wynika z tych rozważań, pożądaną więź między teologią a filozofią należy rozpatrywać w dwukierunkowym odniesieniu: punktem wyjścia i pierwotnym