Kwartalnik SNP ISSN nakład 3200 egz. 1 80/ ,00 zł 5,00 VAT 5% Cennik groszy koronnych Zygmunta III Notgeldy żagańskie

Transkrypt

1 Kwartalnik SNP ISSN nakład 00 egz. 80/0,00 zł 5,00 VAT 5% Cennik groszy koronnych Zygmunta III Notgeldy żagańskie

2 PN /0

3 PN /0

4 PN /0

5 PN /0 Od Redakcji Spis treści: Panowanie Zygmunta III Wazy dostarcza wiele emocji kolekcjonerom. Rozmaitość monet i mennic je bijących sprawia, że nadal można odkryć wiele nieopisanych lub rzadkich okazów. W tym numerze proponujemy naszym Czytelnikom poznanie groszy koronnych, jednego z popularniejszych gatunków monet wybijanych za panowanie tegoż władcy. W tym numerze pierwsza część katalogu, cennika, który obejmuje grosze wybijane w mennicy w Olkuszu, Bydgoszczy i Poznaniu. Zdjęcia groszy udostępniło nam wielu kolekcjonerów, którym wyrażamy olbrzymie podziękowanie. Dzięki nim udało się nam pokazać na zdjęciach wiele nieznanych lub nigdy niefotografowanych odmian groszy. Temat groszy był już kilkakrotnie prezentowany na naszych łamach. Omawialiśmy i skatalogowaliśmy już grosze z czasów Zygmunta Augusta, grosze związane z oblężeniem Gdańska wybijane w 577 roku. Kilka numerów wcześniej opisaliśmy grosze związane z panowaniem Stefana Batorego. Wyceny dokonaliśmy na podstawie cen aukcyjnych oraz not internetowych. Po dłuższej przerwie, na nasze łamy powraca tematyka związana z antykiem, przedstawiamy kilka intrygujących tematów związanych z monetami antycznej Grecji. Opisujemy monety greckie, których głównym tematem ikonografi cznym były wyobrażenia naczyń. Obok klasycznych tematów opisujących monety antycznej Grecji czy Rzymu, biciem monety zajmowano się w wielu krainach czy państewkach leżących poza głównym obszarem świata antycznego. Myślę, że z zainteresowaniem przeczytacie drodzy Czytelnicy artykuł o monetach złotych państwa Kuszan i ich naśladownictwach. Na okładce prezentujemy piękny konny portret Władysława IV, w numerze prezentujemy jeden z piękniejszych koronacyjnych medali z piękną panoramą Krakowa. Od kilku lat w Przeglądzie dokumentujemy złote monety w zbiorach muzeów krajowych. W pierwszym numerze 0 roku publikujemy pierwszą część złotych monet z kolekcji Ossolinem we Wrocławiu. Większość z nich pochodzi jeszcze z przedwojennych zbiorów Ossolinem we Lwowie. Kilka dni temu w Berlinie w domu aukcyjnym F. R. Künker miała miejsca aukcja monet pomorskich zgromadzonych przez profesora Helmuta Hahna. Jest to niezwykła kolekcja, w której zgromadzono pełny przekrój nowożytnego mennictwa Pomorza Zachodniego. Ilość unikatów lub monet znanych tylko z opisów dawnej literatury jest wręcz niewyobrażalna. Kilka niezwykłych rarytasów z tej kolekcji opisujemy w tym numerze Przeglądu. Całość numeru, jak zwykle dopełniają noty kolekcjonerskie i recenzje numizmatycznych wydawnictw, które aktualnie pojawiły się na rynku numizmatycznej literatury. dr Ja ro sław Dutkowski Monety złote Zygmunta III Wazy w zbiorach Gabinetu NumizmatycznoSfragistycznego Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu... 5 Rarytasy pomorskie... 7 Nowości wydawnicze Numizmatyka Poznańska nr... 8 Trojaki kluczborskie Jana Chrystiana brzeskiego z 6 roku... 9 Rzadki medal koronacyjny Władysława IV Wazy... Katalog monet... Cen nik mo net ko lek cjo ner skich... Pieniądz i Banki na Śląsku... 6 Złote monety kuszańskiego króla Wasudewy I (900 r. n. e.)...7 Przedstawienia naczyń na starożytnych monetach greckich... 9 Grosze Zygmunta III Wazy... Rzeczoznawcy Stowarzyszenia Numizmatyków Profesjonalnych... Anegdoty i ciekawostki numizmatyczne Kilka rzadszych notgeldów żagańskich... 6 WARUNKI PRENUMERATY PRZE GLĄD NU MI ZMA TYCZ NY, 806 Gdańsk, ul. Kar tu ska 7 A Pre nu me ra tę moż na opła cić i n d yw id ua l n i e izbio ro wo roz po czy na jąc od do wol nie wy bra ne go nu me ru, na do wol ny okres. Zamawiając prenumeratę indywidualną proszę podać swój numer PESEL. Ce na jed ne go eg zem pla rza (z wysyłką) wy no si zł. Wpła ta (z zaznaczeniem: prenumerata na rok ) na konto: INVEST BANK Opła t a z a p r e n u m e r a t ę za gra nicz ną sta no wi wie lo krot ność kwo ty,5 EURO. (Nie będą wy sy ła ne za gra ni cę eg zem pla rze opłacone w/g stawki krajowej). Spis reklam & ogłoszeń: Sklep Numizmatyczny GGN... Mennica Polska... Talary Jana Kazimierza... Krakowski Salon Numizmatyczny GIBON...0 Gabinet numizmatyczny Z. Bogdanowicza... Antykwariat RETRO, Lech Wojtiuk... Dr Busso Peus (Frankfurt M.)... Hirsch Münzenhandlung... Monety Expo Warsaw...6 Sklep Numizmatyczny GGN...6 Pomorski Gabinet Numizmatyczny...58 Monety u Jurka internetowy sklep numizmatyczny..58 Sklep Numizmatyczny Polonia Coins...58 P. H. FLISAK Toruń...65 Monety Świata...66 Gorny&Mosch Giessener Münzhandlung Arkadia sklep numizmatyczny Katowice...67 Warszawski Dom Aukcyjny CoinArt Warszawa...69 Hobbista (Łódź)...70 ehobby.com.pl...70 Numismatic Grading Service...7 GGN...7 Wydawca: Stowarzyszenie Numizmatyków Profesjonalnych Pod redakcją Jarosława Dutkowskiego Adres redakcji 806 Gdańsk, ul. Kartuska 7 A tel. (58) 00 faks (58) 08 Rada Programowa Adam Suchanek dr Jarosław Dutkowski Robert Buczak Sergiusz Stube Marek Melcer PN /0

6 PN /0

7 Monety złote Zygmunta III Wazy w zbiorach Gabinetu NumizmatycznoSfragistycznego Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu CZĘŚĆ Ossolineum posiada 58 monet złotych wyemitowanych przez Zygmunta III Wazę, łącznie z dwoma egzemplarzami donatyw gdańskich. Większość obiektów pochodzi ze zbiorów dawnych lwowskiego Muzeum XX Lubomirskich. Znalazły się one w zbiorach Ossolineum we Wrocławiu w skutek ewakuacji w 9 r. najcenniejszych eksponatów Muzeum przez wojska niemieckie i szczęśliwym trafem zostały przejęte przez wojska polskie na Dolnym Śląsku. W ten sposób została odzyskana znacząca i najbardziej wartościowa część cymeliów lwowskich. Srebrne i złote numizmaty włączono do nowo utworzonego w 955 r. Gabinetu NumizmatycznoSfragistycznego ZNiO. Oblężenie miasta Gdańska. Dukat z oblężenia Gdańska, 577 Av.: Postać Chrystusa w aureoli promienistej, w lewej ręce jabłko panowania, prawa ręka uniesiona w geście błogosławieństwa, postać rozdziela napis otokowy w górnej i dolnej części, z boków postaci data 577, w otoku napis: DEFENDE NOS SALVA OR (Broń nas Zbawicielu). Rv.: Wielki herb Gdańska (w ozdobnej tarczy dwa krzyże kawalerskie, jeden nad drugim zwieńczone koroną, z boków tarczy lwytrzymacze), w otoku napis: MONE NO AVR CIVI GEDANENS. Au,, mm,,56 g. Nr inw. C. Zbiory Lwowskie. Lit. Reichel, 688; Czapski, 60 (R5), Kopicki 995, 70, Corpus nummorum Gedanensis 000, 0; Dutkowski, Złoto czasów dynastii Jagiellonów, Zygmunt III Waza Dukat podwójny, men. Kraków, 60 Av. Popiersie króla w prawo, w zbroi i płaszczu spiętym na ramieniu, w koronie zamkniętej i kryzie rurkowej. W otoku napis: SIGIS III D G REX POL ET SVE. Rv. Tarcza herbowa o pięciu polach: w polu sercowym herb Wazów (Snopek), w pozostałych polach Orzeł polski, Pogoń litewska oraz herb Szwecji (trzy korony) i herb Gotów (Lew wspięty w lewo). Dookoła tarczy łańcuch Orderu Złotego Runa, powyżej korona zamknięta. W otoku napis: MONETA NOVA AVR EA REG POL 60. Au,,6 mm, 6,9 g. Nr inw. C 6. Zbiory lwowskie. Lit.: Reichel, Die Reichelsche Münzsammlung in St. Petersburg, Peterburg 8, poz. 878, Czapski, 60; Kopicki 995, 08.. Półportugał litewski, men. Wilno, 6 Av. Popiersie króla w prawo w zbroi, koronie zamkniętej i kryzie rurkowej, w płaszczu spiętym na ramieniu, z łańcuchem Orderu Złotego Runa. W otoku napis: SIGIS D G REX POL M DVX LIT RVSS PRVSS, sygnatura lwowska: 76 Rv. Ukoronowana 5polowa tarcza: w polu sercowym herb Wazów, (Snopek), w pozostałych polach: Orzeł polski, Pogoń litewska oraz herb Szwecji (Trzy korony)i herb Gotów (Lew wspięty w lewo), pod koroną cyfra rzymska V (wartość dukatów), z boków korony data 6, u dołu tarczy herb Wadwicz. Dookoła łańcuch Orderu Złotego Runa. W otoku napis: SA LI NEC NO SVE GOT VAN HAER REX. Au,,0 mm, 7,8 g. Nr inw. C 7. Zbiory lwowskie. Lit. Reichel, 9; Czapski, ; Kopicki 995, 56.. Szóstak koronny, men. Wschowa, 599 Jan (Firlej ), podskarbi w. kor., sygnujący monety inicjałami IF i herbem Lewart. Ernest Knorr (597600), mincmistrz men. wschowskiej, sygnujący monety inicjałami E K z hakiem pośrodku. Av. Popiersie króla w koronie zamkniętej i zbroi ozdobionej pierścieniami i nitami, w kryzie plisowanej. W otoku napis: SIG III D G R (E hak K) EX POL M D L. sygnatura lwowska 69 Rv. U góry cyfra rzymska IV, poniżej ukoronowana tarcza ze Snopkiem Wazów, z boków Orzeł polski i Pogoń litewska, oraz czterowierszowy napis: /GROS ARGEN/SEXD REGNI/POLONIAE/F (tarcza z herbem Lewart) 99. Au, 6, mm, 0, g. Nr inw. C 9. Zbiory lwowskie. Lit. : Kopicki 995, ; Dutkowski PN / PN /0 5

8 5. Półportugał koronny (5 dukatów), men. Kraków, 6 Av. Popiersie króla w prawo w koronie i zbroi przepasanej szarfą, w kryzie rurkowej. W otoku napis: SIGISMVNDVS III D G REX POL ET SVE. Rv. Pięciopolowa tarcza herbowa zwieńczona koroną zamkniętą i otoczona łańcuchem Orderu Złotego Runa: w polu sercowym Snopek Wazów, w pozostałych herb Polski (Orzeł), Szwecji (Trzy korony), Litwy (Pogoń) i Gotlandii (Lew wspięty, Reichel w lewo). W otoku napis: M D LIT RVSIE PRV MAS SAM LI XC 6. Au, 0,7 mm, 7, g. Nr inw. C 9. Zbiory lwowskie. Lit. Reichel, 88, Czapski, 7, Kopicki 995, Dukat gdański, 588 Filip Klüwer (5860), zarządca mennicy miejskiej w Gdańsku (58608), sygnujący monety inicjałami PK w ligaturze i znakiem ręki trzymającej sztylet; ojciec Daniela Klüwera. Av. Popiersie króla w prawo w koronie zamkniętej, kryzie leżącej i zbroi, z kokardą spiętą agrafą na ramieniu. W otoku napis: SIGISMVNDVS III D G REX POL MAG D PRVS, sygnatura lwowska tuszem: 50. Rv. Wielki herb Gdańska w ozdobnym kartuszu: dwa krzyże, jeden nad drugim pokryte koroną, z boków lwytrzymacze, powyżej inicjały PK w ligaturze. W otoku napis: (ręka trzymająca sztylet) MONE NO AVR CIVI GEDANENSIS 88. Ag,,7 mm,,55 g. Nr inw. C. Zbiory lwowskie. Lit.: M. Gumowski, Mennica Gdańska, Gdańsk 990, poz. 67; Czapski, 578; Kopicki 995, 7509; Corpus nummorum Gedanensis 000, Dukat gdański, 590 Filip Klüwer (5860), jw. Av. Popiersie króla w prawo w koronie zamkniętej, w kryzie leżącej i zbroi z kokardą spiętą agrafą na ramieniu. W otoku napis: SIGISMVNDVS III D G REX POL MAG D PRVS, sygnatura lwowska pisana tuszem: PN /0 Rv. Wielki herb Gdańska w ozdobnym kartuszu: dwa krzyże, jeden nad drugim pokryte koroną, z boków lwytrzymacze, powyżej inicjały PK w ligaturze. W otoku napis: (ręka trzymająca sztylet) MONE NO AVR CIVI GEDANENSIS 90. Au,,6 mm,,500 g. Nr inw. C. Zbiory lwowskie. Lit. : Czapski, 88; Kopicki 995, 75, Corpus nummorum Gedanensis 000, 7/III. 8. Dukat gdański, 59 Filip Klüwer (5860), jw. Av. Popiersie króla w prawo w koronie zamkniętej, w kryzie leżącej i zbroi z kokardą spiętą agrafą na ramieniu. W otoku napis: SIGISMVNDVS III D G REX POL MAG D PRVS. Rv. Wielki herb Gdańska w ozdobnym kartuszu: dwa krzyże, jeden nad drugim pokryte koroną, z boków lwytrzymacze, powyżej inicjały PK w ligaturze. W otoku napis: (ręka trzymająca sztylet) MONE NO AVR CIVI GEDANENSIS 9. Au,,0 mm,,55 g. Nr inw, C. Zbiory lwowskie. Lit. : Czapski, 877; Kopicki 995, 75; Corpus nummorum Gedanensis 000, 7/V. 9. Dukat gdański, 595 Filip Klüwer (5860), jw. Av. Popiersie króla w prawo w koronie zamkniętej, w kryzie leżącej i zbroi z maszkaronem w postaci głowy lwa na ramieniu. W otoku napis: SIGI SMVNDVS III D G REX POL MAG D PRVS. Rv. Wielki herb Gdańska w ozdobnym kartuszu: dwa krzyże, jeden nad drugim pokryte koroną, z boków lwytrzymacze, powyżej inicjały PK w ligaturze. W otoku napis: (ręka trzymająca sztylet) MONE NO AVR CIVI GEDANENSIS 95. Au,, mm,,88 g. Nr inw. C 5. Zbiory lwowskie. Lit.: Czapski, 96; Kopicki 995, 757; Corpus nummorum Gedanensis 000, Dukat gdański, 596 Filip Klüwer (5860), jw. Av. Popiersie króla w prawo w koronie zamkniętej, w kryzie rurkowej i zbroi z maszkaronem w postaci głowy lwa na ramieniu. W otoku napis: SIGIS D G REX POL ET SVE D P, sygnatura lwowska tuszem: 85. Rv. Wielki herb Gdańska w ozdobnym kartuszu: dwa krzyże, jeden nad drugim pokryte koroną, z boków lwytrzymacze, powyżej inicjały PK w ligaturze. W otoku napis: (ręka trzymająca sztylet) MONE NO AVR CIVI GEDANENSIS 96. Au,,5 mm,,56 g. Nr inw. C 6. Zbiory lwowskie. Lit.: Czapski, 007, Kopicki 995, 758, Corpus nummorum Gedanensis 000, 79/I.. Dukat gdański, 597 Filip Klüwer (5860), jw. Av. Popiersie króla w prawo w koronie zamkniętej, w kryzie rurkowej i zbroi z maszkaronem w postaci głowy lwa na ramieniu. W otoku napis: SIGIS D G REX POL ET SVE D P. Rv. Wielki herb Gdańska w ozdobnym kartuszu: dwa krzyże, jeden nad drugim pokryte koroną, z boków lwytrzymacze, powyżej inicjały PK w ligaturze. W otoku napis: (ręka trzymająca sztylet) MONE NO AVR CIVI GEDANENSIS 97. Au,,8 mm,,506 g. Nr inw. C 7. Zbiory lwowskie. Lit.: Czapski, 955, Kopicki 995, 759, Corpus nummorum Gedanensis 000, 79/II.. Dukat gdański, 60 Filip Klüwer (5860), jw. Av. Popiersie króla w prawo w koronie zamkniętej, w kryzie rurkowej i zbroi z maszkaronem w postaci głowy lwa na ramieniu?. W otoku napis: SIGIS D G REX PO[...]ET SVE D P, sygnatura lwowska tuszem: 507. Rv. Wielki herb Gdańska w ozdobnym kartuszu: dwa krzyże, jeden nad drugim pokryte koroną, z boków lwytrzymacze, powyżej inicjały PK w ligaturze. W otoku napis: (ręka trzymająca sztylet) MONE NO AVR CIVI GEDANENSIS 60. Au,,7 mm,,5 g. Nr inw. C 8. Zbiory lwowskie. Lit.: Czapski, 5076; Kopicki 995, 75; Corpus nummorum Gedanensis 000, 79/V. ELŻBIETA BARAN GABINET NUMIZMATYCZNOSFRAGISTYCZNY ZNIO

9 Rarytasy pomorskie Na rynku aukcyjnym w domu aukcyjny F. R Künker, (aukcja ) pojawiał się znakomity i największy, jaki zgromadzono po wojnie zbiór monet książąt pomorskich epoki nowożytnej. Kolekcję przez kilkadziesiąt lat tworzył Helmut Hahn w Berlinie. Profesor Hahn urodził się w Kolonii, należy do najwybitniejszych lekarzy, jest przewodniczącym niemiecko rosyjskiego forum medycznego. Przez wiele lat wykładał na wolnym uniwersytecie Charite w Berlinie. Nie miał nigdy związków z Pomorzem, ale mieszkając w Berlinie zainteresował się tym rejonem i zgromadził niezwykłą kolekcję. W kolekcji tej znajdują się ekstremalnie rzadkie monety, zachowane w pojedynczych egzemplarzach. O proweniencji sięgającej nierzadko kolekcji księcia Filipa II. W niniejszym szkicu przedstawiamy kilka niezwykłej rzadkości obiektów, wybitych i nierzadko projektowanych przez Filipa II ksiecia Sczecińskopomorskiego. Filip II był zapalonym kolekcjonerem monet. Zajmował się też projektowaniem stempli do monet i dobieraniem okolicznościowych sentencji. Do rytowania stempli i bicia monet zatrudnił pochodzącego z Augsburga medaliera Daniela Sailera (Sayler). Książe posiadał też Filip II, posiadał własny zbiór numizmatyczny. Do jego zbioru trafi a ły nietypowe monety, były to klipy, lub obiegowe monety odbijane jako pieforty. Takie monety były też przez Filipa wysyłane na dwory innych władców, jako podarunki. Kolekcja numizmatyczna księcia została opisana Filipa Heinhofera, jeszcze za jego panowania Filipa II talary 6, Szczecin Aw.: Popiersie księcia z gołą głową w zbroi z wyłożonym szerokim kołnierzem, W otoku: 5 tarcz herbowych. Między tarczami legenda zapisana w języku niemieckim: V G G PHI LI PS H Z S POM. goldguldeny 65, Aw.: Popiersie księcia z gołą głową w zbroi okrytej płaszczem spiętym na ramieniu, z wyłożonym szerokim kołnierzem. W otoku: PHIL LIPVS II DVX STETI POM Rw.: Centralnie umieszczony świecznik z płonącą świecą (symbol wirary luterańskiej). W otoku: OFFICIO MIHI OFFICIO 65 (poczuciem obowiązku zamykam sobie drogę) Kolekcja: H. Hahn, w. 6,0, egzemplarz został zakupiony po wojnie od K. L. Grabow. Literatura: J.D. Kohler, t. IV.; I.T. Kohler(760)075; Hildisch.7; Friedberg.08; Kopicki.R8; Goldgulden z wizerunkiem płonącej świecy wybito w 65 roku. Monetę wybito z okazji powrotu zdrowia jego żony, księżnej Zofi i HolsteinSondenburg. Obok pojedynczych goldguldenów wybito także podwójne. Moneta o nominale guldenów znana jest w jednym egzemplarzu. Fotografi a w katalogu Hildischa została wykonana w oparciu o ten właśnie egzemplarz.. Goldgulden 65, Szczecin Aw.: Popiersie z gołą głową w zbroi okrytej płaszczem spiętym na ramieniu i wyłożonym kołnierzem, w otoku: PHILLIPVS II DVX STETI POM Rw. Gryf z księga i mieczem. W otoku 5 tarcz herbowych pomiędzy nimi dewiza: CHRI STO ET REIP ANNO 6 (Chrystus i Rzeczpospolita rok 6) Kolekcja H. Hahn, w. 8,8, egzemplarz z aukcji Oldenburg,96 Literatura: Davenport. 70, Hildisch.8 Heinhofer był on znawcą sztuki i doradcą księcia w sprawie zakupu numizmatów. W swoich dziennikach opisał szczegółowo zbiór księcia, tekst ten został opracowany i opublikowany w 9 roku w piśmie Monastblätter. Notatki Heinhofera wymieniają różne egzemplarze talarów, o wadze podwójnej lub potrójnej w tym i ten egzemplarz. Unikat, Egzemplarz o wadze potrójnej odbito stemplem talara z 6 roku Zdjęcie tego egzemplarza znajduje się w katalogu Hidischa, natomiast Davenport opisując dwutalara zamieścił ilustrację pojedynczego talara. Rw.: W obwódce sznurowej napis w 6 wierszach: 65/ AIVSTO/ RERVM HV/MANA/RVM/VSV Kolekcja H. Hahn, w.,08g., Literatura: Kochler(D.C, 760).077; Liebeherr, s.9, no 0; Friedberg.. Kopicki.; Hildisch s.9; Unikat historyczny, Legendarna moneta znana z opisu Filipa Heinhofera, Badacz monet pomorskich Hildisch wspominał o niej na podstawie historycznych notatek. Była przez lata poszukiwana przez badaczy monet pomorskich. PN /0 7

10 Goldgulden 65, Aw.: Popiersie z gołą głową w zbroi okrytej płaszczem spiętym na ramieniu broszą z wyłożonym kołnierzem. W otoku: PHILLIPVS II DVX STETI POMER 6 dukatów bez roku, Medalier Daniel Seiler Aw.: Popiersie z gołą głową w zbroi z wyłożoną rurkowatą krezą. Przez pierś przewiązana szarfa dowódcy. Wokoło obwódka z wici roślinnych. W otoku: PHILLIPVS II DVX POMERANORVM Rw.: Jeleń na tle szczytów. W otoku: IN TE SITIT ANIMA MEA(Ciebie pragnie dusza moja, księga Psalmów.) Kolekcja: H. Hahn, w.,, z kolekcji K.L. Grabowa, Literatura: Verdunse(6); Monnoies en Or (769), p.6; Hildisch.; Friedberg.087; Kopicki.R8; Zbiory: Wiedeń; Wielkiej rzadkości moneta, znana tylko w dwu egzemplarzach. Jeden w zbiorach w Wiedniu. Pochodzący zapewne z darów Filipa II kierowanych do Habsburgów. Skatalogowany w zbiorach cesarskich już w 769 roku. Sama moneta została po raz pierwszy odnotowana w niderlandzkiej taryfi e monetarnej wydanej przez H. Verdunse na w 6 roku w Antwerpii. J. Hildisch opisywał ją na podstawie egzemplarza podwójnej wagi z muzeum w Berlinie. Tradycja wiąże ich emisję z osobą księżny Zofi i i jej cudownego ozdrowienia. Moneta miała charakter podarunkowy. Książę Filip II był, jak i książęta pomorscy zwolennikiem religii protestanckiej. Stąd na jego monetach tak liczne odwołania do Biblijnych cytatów, umieszczanych na rewersach monet. Rw.: W dużej obwódce Gryf z mieczem i Biblią w szponach w lewo. W około 0 owalnych tarcz herbowych. Między tarczami napis z drobnych liter: CRISTOETREIPVBLICAE (Chrystusowi i Rzeczypospolitej) Zbiór H. Hahna, 0,57g, Unikat, pochodzi z kolekcji Poggego ( w 90 roku sprzedano go za 765 goldmarek), był w zbiorze L. Grabowa, skąd trafił na aukcję w firmie Galerie f. Numismatik aukcja, poz., zakupiony do zbioru dr Stark (egzemplarz był licytowany wraz częścią jego zbioru na 67 aukcji w firmie B.Peus w 000 roku). Za marek kupił go H. Hahn. Literatura: Hildisch.6, Friedberg.08; Kopicki.6R8 Unikat, Jest to jedyna złota moneta Filipa II, która została odbita stemplem talara. Podczas jego panowania nie mamy do czynienia z sytuacją wykorzystania stempli monet srebrnych do wybijania monet złotych. To wskazuje, na wyjątkowość takiej emisji. Istnieje podejrzenie, że moneta została wybita w związku z jego śmiercią i uroczystościami pogrzebowymi. Do wybicia pamiątkowej monety wykorzystano stemple talara. Ikonografi a tego talara znakomicie podkreśla wielkość postaci księcia. Na awersie mamy jego portret, natomiast rewers ukazuje Gryfa z mieczem i książką Biblią, to symbol całego Pomorza. Między napisami umieszczono 0 tarcz herbowych z herbami wszystkich ziem wchodzących w skład księstwa SzczecińskoPomorskiego, którym Filip II władał. JAROSŁAW DUTKOWSKI Nowości wydawnicze Numizmatyka Poznańska nr Staraniem Poznańskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego rozpoczęto wydawanie nowego periodyku Poznańska numizmatyka. Pismo starannie wydawane ukazuje się od roku. Do tej pory wydano dwa tomy. Pierwszy ukazał się w 0, kolejny nr, za rok 0, wydano z końcem 0 roku. W numerze szereg materiałów związanych z numizmatycznymi tradycjami Wielkopolski. W. Garbaczewski przedstawia dorobek, wieloletniego kustosza gabinetu numizmatycznego w Poznaniu, Janusza Olejniczka w 50 lecie jego naukowej i muzealnej. J. Dutkowski opisuje i prezentuje ekstremalnie rzadki talar poznański z 65 roku, który po raz pierwszy udało się pokazać na zdjęciu a nie na rysunku. Pretekstem do opisania historio tego talar, jest odnalezienie w zbiorach Geldmuseum we Frankfurcie nieopisanego egzemplarza tego talara. T. Grabski przypomina związki M. Gumowskiego z Poznaniem i jego pracę nad stworzeniem przed wojną Muzeum Wielkopolskiego. A. Murawska przedstawia dokonania działu monet i medali, czyli opowieść jak gromadzono kolekcję monet w okresie międzywojennym w Poznaniu. T. Jeziorowski opisuje hiszpański Order Dobroczynności a Dariusz Kinal opisuje niezwykłej rzadkości numizmaty poznańskie które pojawiały się na aukcjach w ostatnich czasie, SA to tak znakomite obiekty, ja dukat poznański Stefana Batorego czy koronny bity w Poznaniu w 58 roku. Miło nam powitać nowe pismo na rynku numizmatycznym, gratulujemy kolegom z Poznania i życzymy powodzenia. Numizmatyka Poznańska,, format B5, s. 6, wyd. PTN w Poznaniu, red. W. Garbaczewski, adres: Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, ul. Wodna 7, Pałąc Górków, 678 Poznań. 8 PN /0

11 Trojaki kluczborskie Jana Chrystiana brzeskiego z 6 roku W 68 roku doszło w Czechach do kryzysu politycznego, który doprowadził do wypowiedzenia posłuszeństwa Habsburgom. Jan Chrystian stanął po czeskiej stronie. Za namową książąt: Jana Jerzego karniowskiego wraz bratem Jerzym Rudolfem legnickim i książętami oleśnickimi Henrykiem Wacławem i Karolem Fryderykiem wsparł militarne rozwiązania. Jako generalny (namiestnik) Śląska (funkcję tę sprawował od 67 r.) podjął decyzję o sformowaniu oddziałów, które pod wodzą Jana Jerzego Hohenzollerna księcia Karniowa wyruszyły z pomocą czeskim powstańcom. W 69 roku stany czeskie ogłosiły detronizację Ferdynanda II Habsburga. W lipcu tegoż roku stany czeskie obrały królem czeskim Fryderyka elektora Palatynatu, zagorzałego wyznawcę Kalwina. Decyzję stanów czeskich w październiku 69 poparły stany śląskie na zjeździe w Brzegu zorganizowanym w stolicy księstwa przez Jana Chrystiana. Po wyborze Fryderyka V na króla Czech Jan Chrystian stanął na czele rządu krajowego Śląska. Pod jego wpływem 7 lutego 60 roku stany śląskie złożyły hołd lenny Fryderykowi V, podczas którego formułę przysięgi lennej wygłosił brzeski Piast. Jan Chrystian działał także w dyplomacji na rzecz Wittelsbacha. W Polsce zabiegał o nieformowanie wojsk mających w wojnie domowej poprzeć Habsburga. Nawiązał także kontakty z anty habsburską opozycją na Węgrzech, zawierając porozumienie w nowym królem Węgier, Gabrielem Bethlemem. Zagrożony przez Bethlema cesarz uzyskał zgodę króla polskiego na wynajęcie oddziałów lekkiej kawalerii, tzw. lisowczyków. Działania polskich najemników zmusiły też do wycofania się oddziałów siedmiogrodzkich Gabriela Bethlema. A potem walnie zasłużyły się w Bitwie pod Białą Górą zdobywając chorągwie. Chaotycznie dowodzone siły czeskie i sprzymierzone z nimi oddziały śląskie i morawskie zostały niemal całkowicie rozbite w Bitwie pod Białą Górą 8 listopada 60. Dzień później 9 listopada wojskom Habsburskim poddała się Praga. Część oddziałów uszła na Śląsk, król Fryderyk V schronił się we Wrocławiu. Jan Chrystian nakłonił stany śląskie do przyjęcia podatków na dalsze prowadzenie wojny. Szybkie jednak sukcesy Ferdynanda i ucieczka Fryderyka V sprawiły, że również Jan Chrystian został zmuszony do opuszczenia Śląska. Udał się do Polski. Pod naciskiem Ferdynanda stany śląskie 8 lutego 6 roku zawarły w Dreźnie ugodę, przy poparciu protestanckiego władcy Jana Jerzego I z elektorskiej Saksonii. Stany Śląskie złożyły przysięgę wierności cesarzowi Ferdynandowi II, zobowiązały się zapłacić guldenów odszkodowania. Umowa nie objęła jednak pełniącego funkcję dowódcy wojska śląskich Jana Jerzego Karniowskiego, którego skazano na banicję a jego dobra zostały skonfi skowane. Jan Chrystian brzeski zrzekł się funkcji starosty generalnego Śląska, generalnym starostą został jego brat Jerzy Rudolf, mniej zaangażowany w działania przeciwko Habsburgom. W grudniu 6 roku Jan Chrystian powrócił na Śląsk, po otrzymaniu przebaczenia ze strony cesarza. Jednak już w 6 roku wojska cesarskie w praktyce zajmują większość ziem księstwa. Bracia przenoszą się z jednego zamku do drugiego. Każdy z nich jest zajęty obroną własnej dziedziny, w praktyce monetę również wybijają już samodzielnie. Skutkiem działań wojennych wojny jest drastyczna dewaluacja pieniądza. Zmusza to Jana Chrystiana i Jerzego Rudolfa do uruchamiania wielu lokalnych mennic. Monetę wybijano w kilku mennicach, z których rozpoznano warsztaty mennicze w Kluczborku, Wołowie, Legnicy, Brzegu i Chojnowie. Działalność mennicza ustaje w 6 roku. W kolejnych latach wojny trzydziestoletniej Jan Chrystian nie angażował się polityczne, ale nie chcąc wyrzec się wiary protestanckiej, po wznowieniu działań wojennych na Śląsku w 6 roku, jako kalwin staje się obiektem prześladowań. W 6 roku został zmuszony do opuszczenia Śląska, zmarł w 69 roku na wygnaniu w Ostródzie w Prusach Książęcych. Olbrzymia infl acja jaka miała miejsce po wydarzeniach roku 6 i nałożona kontrybucja sprawia, że wybijana moneta na ulega szybkiej de Były to oddziały lekkiej jazdy sformowane przez Aleksandra Lisowskiego. Szlachta służyła tylko za obietnice łupu. W 69 roku lisowczycy oddani zostali przez króla Zygmunta III do dyspozycji Ferdynanda II, dowodził nimi Walenty Rogowskiego. Walczyli w przeciwko Gabrielowi Bethlemowi, 8000 polskiej jazdy rozbiło jego armię zmuszając go do odstąpienia od oblężenia Wiednia. W 60 roku część oddziałów powróciła do Polski, pozostali pod dowództwem Jarosza Kleczkowskiego, przeszli na służbę cesarza. Zasłużyli się w bitwie pod Krems rozegranej 6 marca 60 (zginął tam Kleczkowski), dowodzenie po nim przejął Stanisław Rusinowski. Lisowczycy zasłużyli się w bitwie pod Białą Górą 8 listopada 60 roku, walnie przyczyniając się do sukcesu wojsk cesarskich. W 6 roku cesarz zwolnił ich ze służby, na prośbę swoich poddanych obawiających się grabieży. Szerzej H. Wisner, Lisowczycy, Warszawa 00. precjacji. Na Śląsku powszechnie wybijane są i krajcarówki o niskiej zawartości srebra. W 6 roku Jan Chrystian emituje w mennicy w Kluczborku emisję naśladującą trojaki polskie, wybijane w Krakowie po 69 roku. Monety te są niezwykle rzadkie, ale wydaje się, że była to emisja znaczna. Wykonano co najmniej dwie odmiany stempli z odmiennym awersem. Napis na awersie kończy się SI lub SIL. Trojaki kluczborskie Aw.: Popiersie księcia w zbroi i krezie w prawo. W otoku: D:G 5IOHA5 CHRIST5 DVX 5SIL 5 Rw. Po bokach bramy dwa herby Orzeł dolnośląski i Szachownica legnicka. U góry nominał III. Między herbami data 6. Napis w wierszach: GROS 6ARGE / TRIPL6 CRV/ CIBVEG /5 B H5 ( Burkhard Hasse) Friedensburg.60, tab. XII; Szwagrzyk.6, t.9(egz. MNW, w.,59 g); Iger.Kl..; Löffler.67; MNW; Opierając się na katalogu Friedensburga z 9 roku, domniemywać należy, że w zbiorze Starożytności Śląskich było 5 egzemplarzy (różnych odmian stempla), podczas gdy jeszcze w 88 Saurma Jeltsch odnotował ich jedynie trzy). Opisywana moneta pojawiła się na aukcji fi rmy Antykwariat numizmatyczny, Paweł Niemczyk, poz. Odmiana II. Aw.: Popiersie księcia w zbroi i krezie w prawo. W otoku: D:G 5IOHA5 CHRIST5 DVX 5SIL 5 Rw. Po bokach bramy dwa herby Orzeł dolnośląski i Szachownica legnicka. U góry nominał III. Między herbami data 6. Napis w wierszach: GROS 6ARGE / TRIPL6 CRV/ CIBVEG /5 B H5 ( Burkhard Hasse) Saurma.0, tab.xix p.7; Kopicki.568, Strieboll.659; Trojaki księcia legnickiego naśladowały emisję krakowską Zygmunta III, miały ułatwić handel i związki Piastów z Królestwem Polskim. Trojaki nie były jednak ani jedyną ani główną monetą obiegową Jana Chrystiana wybijaną w 6 roku w Kluczborku. Jak, wszyscy władcy śląski tego czasu wybijał on i krajcarówki. J.D. PN /0 9

12 0 PN /0

13 Rzadki medal koronacyjny Władysława IV Wazy Władysław Zygmunt Waza, urodzony 9 czerwca 595 roku w podkrakowskim Łobzowie został wybrany królem Polski 8 listopada 6 roku. Ceremonia koronacji odbyła się 6 lutego następnego roku w katedrze na Wawelu. Była to pierwsza koronacja po przeniesieniu w 609 roku dworu królewskiego do Warszawy. W obliczu zagrożenia ze strony Szwecji, Moskwy upokorzonej w wojnie Zygmunta III Wazy, Turcji, oraz wewnętrznych niepokojów, społeczeństwo było nadzwyczaj jednomyślne przy wyborze króla. Ponadto Władysława od dawna otaczał powszechny szacunek szczególnie ze strony szlachty. Z okazji uroczystości koronacyjnych tradycyjnie wybito w różnych ośrodkach medalierskich szereg pamiątkowych medali, medalików i żetonów. Prezentowany poniżej medal jest jednym z czterech nie licząc odmian, znanych nam medali koronacyjnych. Jest to zarazem najrzadszy (R 8 w skali Czapskiego) i najciekawszy egzemplarz, widzimy bowiem na rewersie pierwszą w dziejach medalierstwa i na długi czas jedyną panoramę miasta Krakowa. Kolejna pojawia się dopiero na medalu koronacyjnym Jana III Sobieskiego, autorstwa Jana Höhna młodszego (Nr inw. MNK VIIMd90). Fundatorem omawianego medalu było zapewne miasto Kraków, natomiast jego twórcą uznany śląski rytownik i medalier Hans Rieger (58656). Jedyny znany złoty egzemplarz znajduje się w kolekcji Emeryka Hutten Czapskiego, w zbiorach Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Krakowie (Nr inw. MNKVIIMd, waga: 60,9 g, średnica: 56 mm, technika: odlew). Nie jesteśmy w stanie ustalić dokładnej proweniencji medalu, jednakże jego opis znalazł się w I tomie Catalogue de la Collection des Médailles et Monnaies Polonaises (Czapski nr 7), opublikowanym w 87 roku, co każe przypuszczać, iż jest to jeden ze stosunkowo wczesnych nabytków Czapskiego. Egzemplarz jest również znany ze starszej literatury (Raczyński nr 07 medal ze zbioru Franciszka hr. Potockiego, Mikocki nr 5). Medal z katalogu Leona Mikockiego jest medalem złotym, nie mamy jednak pewności, że jest to ten sam egzemplarz, ponieważ sam Czapski, poza odniesieniem do opisu znanego mu z innych publikacji, nic na ten temat nie wspomina. Marian Gumowski wspomina o srebrnej odmianie ze zbioru Potockich (znajdującego się przed wojną w Krakowie) i w dawnych zbiorach Radziwiłłów w Nieświeżu. Na awersie widnieje popiersie Władysława w ujęciu trzy czwarte, zwrócone w prawo, z odkrytą głową, w zbroi i koronkowym kołnierzu, z Orderem Złotego Runa. Głowę króla otacza półkolem napis VLADISLAVS IV D G PO L REX (Władysław IV z Bożej Łaski król Polski), zaś całe popiersie ujęto w owalną ramkę zdobioną ornamentem roślinnookuciowym, zwieńczoną u góry skrzydlatą główką putta. U dołu widnieje sygnatura artysty HR i data 6. Inskrypcja otokowa jest kontynuacją królewskiej tytulatury: MAG D LITHV RVSS PRVSS MAZ SAMOG LIV zc NEC NON GO TH VAND SVEC Q HÆR R EL MAG D MOSCOVIÆ (wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, infl ancki a także dziedziczny król Gotów, Wandalów, Szwedów, wybrany wielki książę moskiewski). Rewers przedstawia panoramę Krakowa od północno zachodniej strony, czyli w najbardziej reprezentatywnym ujęciu, stosowanym zwykle przez twórców rytowanych panoram miasta. Niewykluczone, iż inspiracją dla medaliera był spopularyzowany przez liczne kopie, najwspanialszy widok Krakowa z 67 roku, umieszczony w dziele Civitates Orbis Terrarum Brauna i Hogenberga. Od lewej widzimy kościół Mariacki, wieżę ratuszową oraz Wawel symbole władzy kościelnej, miejskiej i królewskiej. Godność i historyczną rangę miasta podkreśla umieszczona podobnie jak na rycinach, czyli nad panoramą, inskrypcja: CRACOVIA POLONIÆ METROPOLIS (Kraków stolica Polski). Ukazane na tle nieba insygnia królewskie unoszone przez putta są symbolicznym nawiązaniem do koronacji. O samej ceremonii informuje nas widoczna pod panoramą inskrypcja ujęta w ozdobną, okucioworoślinną ramkę: HAC IN VRBE / SER REX VLADISLAVS IV / VI FEBR M DC XXXIII / DIADEM INAVG / EST (W tym mieście Najjaśniejszy król Władysław IV 6 lutego 6 jest koronowany). Medal będzie eksponowany od czerwca 0 roku na nowej, stałej wystawie w Muzeum im. Emeryka HuttenCzapskiego, przygotowanej w ramach fi nansowanego z Programu Infrastruktura i Środowisko projektu Europejskie Centrum Numizmatyki Polskiej. PAULINA TARADAJ Podstawowa literatura: D. KrawczukBiernat [w:] J. Bodzek, E. Korczyńska (red.) 00 rarytasów numizmatycznych w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 0, nr 8 E. HuttenCzapski, Catalogue de la Collection des Médailles et Monnaies Polonaises Vol. I, St. Pétersburg 87, nr 7 M. Gumowski, Medale Władysława IV, Kraków 99, s. 56, nr 7 E. Korczyńska, Ku chwale miast, [w:] Portrety miast na monetach, medalach i rycinach (Katalog wystawy), Kraków 000, s. 60, nr (nota katalogowa autorstwa D. KrawczukBiernat) L. Mikocki, Catalogue d' une grande et tres belle Collection de Monnaies et Medailles Polonaises,Vienne 850, nr 5 Edward hr. Raczyński, Gabinet Medalów Polskich oraz tych które się dziejów Polski tyczą począwszy od najdawniejszych aż do końca panowania Jana III, Tom II, Wrocław 88, nr 07 Maria Stahr, Medale Wazów w Polsce , Wrocław 990, s. 0, nr 5 GABINET NUMIZMATYCZNY Zbigniewa Bogdanowicza WYCENIA I KUPUJE monety i medale stare srebra wyroby z cyny starodruki szkło i porcelanę stylowe meble Najstarszy sklep numizmatyczny w Gdańsku Gdańsk, ul. Szeroka 9/0 (wejście od Świętojańskiej) poniedziałekpiątek , sobota tel. (58) tel. (58) 05 5 zbogdanowicz@gmail.com PN /0

14 Münzenhandlung GERHARD HIRSCH NACHF. Promenadeplatz 0/II 80 München Tel.: , Fax.: Münzen Medaillen Numismatische Literatur Antike Kleinkunst Ankauf Verkauf Kundenbetreuung Jährlich mehrere Auktionen Mitglied im Verband der Deutschen Münzenhändler e.v., der Association Internationale des Numismates Professionnels (AINP), der Österreichischen und der Schweizerischen Numismatischen Gesellschaft und der American Numismatic Society PN /0

15 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I ZIEMIE POLSKIE PODCZAS I WOJNY ŚWIATOWEJ Monety niemieckich władz okupacyjnych dla terenów wschodnich rok 96 KP 0 Fenigów 979 Fe Æ,0;,56g J Groszy 999 Brąz Æ0;,0g 8 Złoty 9999 Ni Æ 5,0; 7,0g 0 Kopiejka 9698 Fe Æ,5;,89g J A,9 96 J 7, A GGN7, I 0; PTN I 0; Wuel, I, 0 0 Kopiejki 9698 Fe Æ,0; 5,8g J * 98 98**,0? 5,0? * napis dotyka obrzeża ** odbitka w cynku PDA 5 II 0, 97 I 85, 98 PTN I60 KP 0 Fenigów 979 Fe Æ,0; g J Moś,0 95 5, 98 8,9 90, 9,5 9 0, 95,7 96,7 97 9,0 98 7, 99 0, GGN8 I 50; WCN 0, I 0, GGN 5 I 80 9 Wuel I 900, GGN 5 I Groszy 999 Ni Æ7,6;,0g , Wuel I 00, 9 Złote 999 Ag750 Æ7,0; 0,0g Głowa popiersie dziewczyny z kłosami A 6,8 96 J 7, Kopiejki 9698 Fe, Æ8,0; 8,75g J ,9 98 9, 5 0 Rzeczpospolita Polska 999 Grosz 999 Brąz Æ,7;,5g ,0 5 0 Groszy 999 Ni Æ0,0;,0g * 8, 9H,0 9odwr 0,8 95 0,8 95** 5, * po obu stronach roku pochodnie ** po roku kropka 9* WCN 0 I 900, 9 odwr. WCN 0 I 60, 9 H WCN 5 I 000, 95** WCN 5 I 500, 0 Złote 999 Ag750 Æ,0;,g Głowa kobiety A 8,7 96 J 7,9 96 A Wuel, I, J Wuel, I, Królestwo Polskie 9798 KP Fenig 989 Fe Æ5,0;,97g J Moś? 9 Brąz 0, 95 0,0 97 7,0 98,6 90,5 9 9,0 9,0 9 7,0 9 5,9 95 7, 96,6 97 7, 98 0,5 99, c. a.* WCN 0 I 5, 95 WCN5 I 00, 97 WCN 0 I 0, 98 WCN5 I 00, 90 PDA 7 I 0, 9 Wuel I 0, 9 WCN0 I 60; 9 WCN5 I 00, *znana próba (istnienie monet obiegowych wątpliwe) Grosze 999 Brąz Æ,7;,5g 9 0, Groszy 999 Ni Æ,0; 5,0g 9 00,0 7 Złoty 999 Ag 750 Æ,0; 5,0g Głowa popiersie dziewczyny z kłosami ,7 9 9,5 9 0, WCN I 8, ; 9 GGN 5 I 5, 9 GGN 5 I,; Wuel I 60, Złote 999 Ag 750 Æ,0;,g J. Piłsudski *? 98 5, * W handlu nie występuje GGN 5 I 5 5 KP 5 Fenigów 979 Fe Æ8,0;,5g J ,7 98,7 98 GGN 7 I 0, 5 5 c.a Moś 0,5 95 9,0 97 5, 98, 90 0,0 9 9,5 9 6,5 9 7,0 9 9,5 95 5,8 96 5,8 97 7, 98 0,5 99, Wuel I 00, 95 Wuel I 0, 97 PDA I 85, 98 WCN5 I 80, 90 PDA I 55, 9 WCN I 6, 9 PDA 5 I 0, 9 Wuel I 60, 9 60,0 95,0 9, Wuel I 60, PRZYPISY: Ag srebro Al aluminium Au złoto Fe żelazo Moś mosiądz CuNi miedzionikiel Ni nikiel Pb ołów Sn cyna Zn cynk FeNi żelazonikiel b.zn. bez znaku mennicy zn. znak mennicy AW antykwariat WuEl, Szczecin 9 0, tys Wuel I 00, 96 WCN 0 I 00, Jeżeli nie zaznaczono inaczej, wszystkie monety zmniejszone o 0%. A.Z.M. AntykiZnaczki Monety GGN Gdański Gabinet Numizmatyczny WCN Warszawskie Centrum Numizmatyczne P.T.N. Polskie Towarzystwo Numizmatyczne PDA Poznański Dom Aukcyjny J., J.D. K. Jaeger Die Deutschen Münzen seit 87 PN /0

16 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Złote 9699 Ag750 Æ,0;,g Żaglowiec 7 5 Złotych 999 Ag 750 Æ 8,0;,0g Józef Piłsudski 0 Złotych 999 Ag 750 Æ,0;,0g Józef Piłsudski * 8 perełek 000 szt. b.zn.men. WCN 5 I 6000, ** 00 perełek 000 szt. WCN 5 II+ 6000, *** inicjały SW/WG WCN 5 I 8000, **** 8 perełek zn. menniczy duży WCN 5 I 6000, 95* WCN 0 I 0 000, ; A.Z.M. II 500, WCN I 750, III/II 000, 95**; WCN 0 I 00; WCN7 II+ 600 II+ 000, 95 SW/WG WCN 0 I 5 00, 95**** GGN , 96, Złotych 989 Ag750 Æ,0; 8,0g Na obrzeżu napis: SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX NIKE 9 6,5 95,8 96,0 98 0, 8 5 Złotych 9699 Ag750 Æ8,0;,0g Żaglowiec PDA I 000, 95 WCN I 6, 96 Zi 800, 98 WCN I 00, , 95,7 96, 97 0,9 98 0, 99, Skala : WCN 0 I 00, 95 PDA I 700; 96 WCN 5 I 60; 98 WCN 5 I 80, 99 WCN5 I 600, Monety kolekcjonerskie Złotych 9699 Ag 750 Æ 5x5; 7,6g Klipa Żaglowiec Skala : Skala : Grosz 9599 Brąz Æ,7;,5g Poświęcenie mennicy.v szt. WCN 5 I 000, b.zn. 0,0 98 zn 7,5 90 5,9 9, 9, PTN III 500; PDA zn I 500, IIIII 00, WCN 0 I/II 60,; 90 WCN5 II+ 6000,; III/III+ 00, 9 WCN5 II 800,; GGN II+ 90,; 9 WCN5 II 000, 5 Złotych 909 Ag750 Æ,0; 8,0g Na obrzeżu napis: SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX Setna Rocznica Powstania Listopadowego 90 90* Skala : *stempel głęboki 90 WCN 0 I 0,; GGN I 5, PDA I 500, 90* WCN I 900,; Wuel I 500, c.a ,0 Wuel I 70, 9 0 Złotych 999 Ag 750 Æ,0;,0g Głowa kobiety 9 b.zn. 6,0 9 zn., 9,8 0 0 Złotych 999 Ag750 Æ,0;,0g Jan III Sobieski Skala : PDA, I 55,; PDA I b.zn. 800, zn. I800; 9 WCN I 00, tys. WCN 0 I 050, 5 Grosze 9699 Brąz Æ7,6;,7g Wizyta prezydenta Mościckiego w mennicy szt. WCN 0 II+ 500, 6 5 Groszy 999 Brąz Æ 0,0;,0g Wizyta Prezydenta St. Wojciechowskiego w mennicy.iv.9 SW Złotych 999 Ag 750 Æ,6x,6; 0,0g Romuald Traugutt Skala : 9 00 szt WCN 0 I 5500,; WCN I 7000, 0 Złotych 999 Ag 750 Æ,6x,6; 0,0g Klipa Jan III Sobieski Skala : 5 5 Złotych 999 Ag750 Æ8,0;,0g Głowa kobiety Skala : 9 0, GGN II 08, ; PDA II 6, PDA, I 00; I Złotych 999 Ag 750 Æ,0;,0g Romuald Traugutt szt. WCN 0 I 00, Groszy 999 Brąz Æ 0,0;,0g Zjazd Numizmatyków i Medalografów 9 00 szt PDA I 5000,; WCN I 6550, 9 b.zn.,0 9 zn,0 9,0 9 0, b.zn. GGN 5 I 60, 9 zn GGN II 0; WCN7 I 00, 9 GGN I 70, 6 5 Złotych 9 Ag 750 Æ 8,0;,0g Józef Piłsudski Skala : , WCN 0 I 95, ; GGN I 5, PDA I 500, 0 Złotych 999 Ag 750 Æ,0;,0g Orzeł legionowy 99 5 szt Złotych 95 Ag 900 Æ7,0; 5,0g Na obrzeżu napis: SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX Konstytucja 0 Złotych 999 Ag 750 Æ 7,5x7,5;,0g Klipa Józef Piłsudski Skala: 65% oryginału Skala : 9 0, WCN 5 I 560, PDA, I 00, 9 0, WCN 0 I 660, Skala : * 95** 95*** 95**** szt. WCN 5 I 000, PN /0

17 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I 0 Złotych 95 Ag900 Æ9,0;,g Bolesław Chrobry 9,0 96,8 97 0, Wuel I 0, 96 WCN 5 I 80, 97 Wuel I 50, 9* znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I G Gulden 99 Ag750 Æ,5; 5,0g KAM.7 J.D.7 G6 5 Guldenów 995 Ag500 Æ 0; 5,0g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE J.D.7 Kościół Mariacki 95 50, tys. 98 GGN 7 I 0,; AW 9 II/I 90, 0 Złotych 95 Ag900 Æ,0; 6,5g Bolesław Chrobry G5 5 Fenigów 99 Ni Æ 7,5;,g J.D. 9, GGN 5 I 95, st. GGN 5 50, 9* znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I 9, GGN 5 I 00, st. GGN 5 000, Wuel I 600, * znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I G Gulden 990 Ag750 Æ,5; 5,0g J.D.5 9 0, PDA 7 I 8000, Skala : G7 5 Guldenów 995 Ag500 Æ 0; 5,0g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE J.D.8 Żuraw 95 7, tys. 98 GGN 7 I 550,; Wuel I 800, G6 5 Fenigów 995 CuAl Æ 7,5;,g Flądra J.D. 9 0, Küenker 55 II 00 EUR, Skala : Wolne Miasto Gdańsk 9099 G 0 Fenigów 90 Zn Æ,5;,9g J.D.A 9,0 PDA 5 II+ 0, G7 0 Fenigów 99 Ni Æ,5;,0g J.D ,5 Wuel I 60, G Guldeny 99 Ag750 Æ6; 9,8g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE J.D.8 G8 5 Guldenów 995 NiÆ0;,0g obrzeże ornament J.D.9 Koga 95 0,80 Skala : WCN0 II/III+ 900, Küenker 6O III 750 EUR, 90 0, * *odmiany z innym kształtem wieńca i ozdobników należy wyceniać o 0% więcej WCN 5 II 80, G 0 Fenigów 90 Zn Æ,5;,g Duża cyfra 0 J.D.B 90 0, GGN II 000; WCN7 II 00 Küenker II 800 EUR G Fenig 995 Brąz Æ 7,0;,67g J.D. 9, GGN 7 I 75, 9* znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I G8 0 Fenigów 990 CuAl Æ,5;,5g J.D. Dorsz 9 5,0 PDA 7 II 0, G9 / Guldena 99 Ag750 Æ9,5;,5g J.D , WCN 5 II+ 00, * znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I G Guldeny 995 Ag500 Æ6; 9,9g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE Koga J.D.6 9, G9 0 Guldenów 9599 Ni Æ ; 7,0g obrzeże ornament Ratusz J.D.0 Skala : 95 0, Küenker 66 II 00 EUR, Küenker 55 II+ 800 EUR, G0 5 Guldenów 999 Au 97 Æ ; 7,99g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE Fontanna Neptuna J.D.0 WCN 5 II 800, 9,0 96,5 99,0 90,0 97, Wuel I 0, 96 Wuel I 70, 90 Wuel I 0, Wuel I 80, 9* znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I; 97 WCN 5 I 0, G Fenigi 995 Brąz Æ 9,0;,5g J.D. 9, , * znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I 9 WCN 0 I 0, G0 / Guldena 990 Ni Æ 9,5;,0g KAM. J.D. 9, G5 5 Guldenów 99 Ag750 Æ5;,9g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE J.D.9 Koścół Mariacki Skala : 9 0, , WCN 5 II 00, 97 WCN 0 II+ 000, * znane egz. bite stemplem lustrzanym 50% więcej w stosunku do stanu I szt stemp.lust.? WCN7 I 00; PDA I 500, G 5 Guldenów 90 Au 97 Æ ; 7,99g Na obrzeżu: NEC TEMERE NEC TEMIDE Fontanna Neptuna J.D PN /0 5

18 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Okupacja Niemiecka Polska Rzeczpospolita Ludowa Generalna Gubernia 9995 Rzeczpospolita Polska 9599; 990 Polska Rzeczpospolita Ludowa GG Grosz 99 Zn Æ,7;,7g J.6 GG 0 Groszy 99 Zn Æ 0,0;,97g J.66 5 Grosz 95 Al Æ,7; 0,5g 0 0 Groszy Al Æ 7,5; 0,7g 99,9 GG 5 Groszy 99 Zn Æ 6,0;,7g Æ J , 99* * bez otworu GG 0 Groszy 99 Zn Æ 7,6;,0g J ,0 GG5 50 Groszy 909 Fe Æ,0;,g J ,0 6 Grosze 9599 Al Æ 6,0; 0,57g KAM ,0 0, Groszy 950/ Æ 0,0;,0/,0g OBRZEŻE GŁADKIE/ZĄBKOWANE 96 7, 96 5, 96 0, , , , , 969 7, , , ,0 97* 80, , , , , , 979 7, , ,0 98 9, , , * zn.m. 98** zn.m. Getto Łódzkie * nie niklowana ** niklowana, łączny nakład mln. szt Brąz 00,0 99 Al 59,0 8 5 Groszy Æ 6,0; 0,6g Groszy Æ 0,0;,0/,0g GŁ 0 Fenigów 99 Fosfororąz Æ9,0; 0,76g 9 0, GGN 0 II 50, ; GGN III 50, GŁ 0 Marek 99 Æ8, 9 Al,6i,g 9* Al+Mg,75g łącznie 60 tys. szt. Al WCN 0 I 0, * WCN 0 II 60, GŁ 5 Marek 99 Æ,0;,6g 9 Al 9* Al+Mg 80 0 łącznie 60 tys. szt. Al WCN 0 I 0, * WCN 0 II 80, GŁ 0 Marek 9 Æ,; 6,98g Skala : Al (występujące w handlu monety są często fałszywe) WCN 0 II 500,; WCN 0 III+ 960, 958 5, ,5 960, 96 9, , 96 0, , , , 970 0, 97 0,0 97 0,0 9 0 Groszy Æ 7,5;,0/0,7g 99 CuNi 00,0 99 Al,0 * Istnieją egzemplarze 0 gr bez znaku mennicy c.a. ** Istnieją egzemplarze 5 zł z datą 978, ale oficjalnie monety takie nie był y bite ,5 0,5 0, CuNi, 99* Al 97, WCN I 8, ; 99* WCN I 8, 0 Groszy Al Æ 0,0;,0g 957,9 96 5, 96 9, 96, 965,0 966, , 968 9, 969 0, 970 0,0 97 0, ,0 97 b.zn. 50,0 97 zn. 65, , , , , , 980 0, ,0 98 0, , PN /0

19 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I 50 Groszy 950 Æ,0; 5,0/,6g 99 CuNi 09,0 99 Al 59,0 50 Groszy Al Æ,0;,6g b.zn.,0 975 zn b.zn. 80, ,6 5,0 8,,0,,0 6,0 6,0 7,0 5,0,0,0,0 65,0 6, 00,0,0 59,0 9,6 6,0 68, WCN I 5, GGN 8 I 500, , , ,0 978 b.zn.,6 978 zn., , ,6 98 0, 98 5, 98 5, 98 60, , 5 Złote Moś Æ,0;,0g Złotych Moś Æ,0; 5,0g , , , Złotych Al Æ 0,0; 0,88g 957 9, 965,0 967,0 968,0 970, 97 7,0 97 0,0 97 9,0 97, , , ,0 978 b.zn. 8,8 978 zn. 50,0 98 6,0 98 9,6 98, 985 9,0 970 WCN 0 I 0, 5 50 Groszy Al Æ,0;,6g Złoty Æ 5,0;,g 986 0, , , 9 Złoty Al Æ 6,0; 0,57g ,7 987, ,6 5 Złote Al Æ 8,0; 0,57g 989 9, ,7 5 5 Złotych Al Æ 9,0;,5g Rybak 0,5 0, , 990 8, 58 0 Złotych CuNi Æ,0;,9g Mikołaj Kopernik 959,5 965, Złotych CuNi Æ,0;,9g Tadeusz Kościuszko 0,5 0,5 Skala : 0 0,, , 990 0,7 0,5 0, ,8 987, 6 Złoty Æ 5,0; 7/,g 0,5 0, Złote Al Æ 7,0;,7g }, , , 97,0 97 5,0 97 6,0 Skala : (cyfry wąskie) WCN 0 I 80, * Emisja nie była wprowadzona do obiegu * , 960 7,5 966, Skala : 60 0 Złotych CuNi Æ,0;,9g Kazimierz Wielki CuNi 87,0 99* Al,0 99 WCN I 6, 99* WCN I, , , 960 6, 970,0 97,0 97,0 97 0,0 97 6, WCN I 5, ; 97 WCN I, Złotych Moś Æ,0; 5,0g 96*,6 96**,6 Skala : 7 7 * napis wypukły; ** napis wkłęsły Złoty Al Æ 5,0;,g 5 Złote Moś Æ,0;,0g 975 5, , , , 980 0,0 98,0 98 5,0 98 0, , , Złotych CuNi Æ,0;,9g Nike 965,5 Skala : PN /0 7

20 Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I Rok, Mln. szt. III II I 6 0 Złotych CuNi Æ,0;,9g Kolumna Zygmunta 68 0 Złotych CuNi Æ 8,0; 9,5g XXV Lat LWP 7 0 Złotych 9799 CuNi Æ 5,0; 7,7g Adam Mickiewicz 79 0 Złotych 9799 CuNi Æ 9,0; 0,5g Marceli Nowotko Skala : 965, Złotych CuNi Æ 8,0; 9,5g Na obrzeżu: W dwusetną rocznicę mennicy warszawskiej Kolumna Zygmunta 968, Złotych CuNi Æ 8,0; 9,5g XXV Lat PRL , , Złotych CuNi Æ 5,0; 7,7g Bolesław Prus 97 0, ,0 976 zn. 0,0 976 b.zn. 0, ,0 98 0, Złotych 9799 CuNi Æ 9,0; 0,5g XXV lat RWPG 966 0, Złotych CuNi Æ 8,0; 9,5g Mikołaj Kopernik 969, Złotych CuNi Æ 8,0; 9,5g Ziemie Odzyskane , , ,0 978,0 98,6 98 6, 98, 98 9, ,0 8 0 Złotych CuNi Æ 9,0; 0,5g Rok Kobiet 5 967, 968 9, 969 8, , Złotych 9899 CuNi Æ 5,0; 7,7g 65 0 Złotych CuNi Æ 8,0; 9,5g Tadeusz Kościuszko 969 5, 970,8 97,0 97 0,0 97, Złotych CuNi Æ 8,0; 9,5g Karol Świerczewski Złotych CuNi Æ 8,0; 9,5g FAO 97,0 7 0 Złotych CuNi Æ 8,0; 9,5g Powstanie Śląskie , , 986, , , Złotych Moś+Mn Æ,0;,7g ,0 8 0 Złotych CuNi Æ 9,0; 0,5g Maria Konopnicka 978,0 8 0 Złotych CuNi Æ 9,0; 0,5g Kosmos , , , 67 0 Złotych CuNi Æ 8,0; 9,5g Maria Skłodowska ,0 7 0 Złotych CuNi Æ 8,0; 9,5g Port w Gdyni Złotych 9799 CuNi Æ 9,0; 0,5g Wieżowiec 978,0 8 0 Złotych CuNi Æ 9,0; 0,5g Rok Dziecka 5 967, , ,0 97, , ,0 5 8 PN /0