- H i s t o r i a L i t e r a t u r a K u l t u r a - P R Z Y S T A Ń. S z k o t o w o

Transkrypt

1 - H i s t o r i a L i t e r a t u r a K u l t u r a - Nr 5 P R Z Y S T A Ń Z e s p ó ł S z k ó ł w S z k o t o w i e S z k o ł a P o d s t a w o w a i G i m n a z j u m i m. k s. J a n a T w a r d o w s k i e g o S z k o t o w o

2 D r o d z y C z y t e l n i c y! To już piąty numer Przystani. Tym razem bierzemy na warsztat I wojnę światową w związku z przypadającą w tym roku 100. rocznicę jej wybuchu. To właśnie dzięki niej możliwe stało się odzyskanie przez Polskę niepodległości po 123. latach zaborów. Rys historyczny na jej temat zaprezentuje Małgorzata Biller, natomiast Rafał Abramczyk (oboje są uczniami klasy III gimnazjum) skupi się w swoim artykule na okolicznościach międzynarodowych, które wpłynęły na to, że Polacy w 1918 roku mogli cieszyć się z własnego państwa. Dalsze strony czasopisma poświęcone zostaną poszukiwaniu przez uczniów odpowiedzi na pytanie Dlaczego tak mało wiemy na temat Wielkiej Wojny? Ich opinie mogą być dość zaskakujące, jednak zmuszają do refleksji Krótko zostaną zaprezentowane cmentarze wojenne znajdujące się w najbliższej okolicy, będące najlepszym świadectwem Wielkiej Wojny. Niestety świadectwem często zapomnianym. Do numeru dołączono także zbiór najważniejszych, wręcz najbardziej podstawowych wiadomości z zakresu historii, które każdy (KAŻDY) uczeń gimnazjum powinien pamiętać. Wykorzystajcie je jeszcze raz do powtórki przed testem gimnazjalnym. I pamiętajcie, że historia wcale nie jest trudna, wymaga jednak systematyczności Trzymam za Wasz wszystkich kciuki i życzę powodzenia podczas rozwiązywania testów!!! Po raz kolejny miłej lektury i wytrwałego odkrywania naszej niezwykle barwnej historii i kultury. P i o t r S o w i ń s k i By lepiej poznać historię W ramach szkolnego projektu Śladami naszej przeszłości realizowanego przez uczniów gimnazjum i uczniów klasy VI szkoły podstawowej, dnia 10 kwietnia 2014 r. w Zespole Szkół w Szkotowie odbył się konkurs historyczny dotyczący wydarzeń i postaci okresu I wojny światowej. Jednym z elementów upamiętniających obchodzoną w tym roku 100. rocznicę wybuchu I wojny światowej była możliwość sprawdzenia przez uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum swojej wiedzy na temat Wielkiej Wojny. Mieli oni do rozwiązania test dotyczący wydarzeń z lat Kto stał na czele Rządu Tymczasowego w Rosji?, Kto i gdzie po raz pierwszy w historii wykorzystał na polu bitwy czołgi?, W którym roku do I wojny światowej po stronie Ententy przystąpiły Stany Zjednoczone? oto niektóre turniejowe pytania. Konkurs spotkał się ze sporym zainteresowaniem społeczności uczniowskiej oraz zmotywował i zmobilizował uczniów do nauki, dzięki czemu mogli oni lepiej poznać historię i wzbogacić swoją wiedzę. Stanowił także dla gimnazjalistów doskonałą powtórkę przed testem gimnazjalnym. Zwycięzcą zmagań został uczeń klasy III gimnazjum Jacek Krzykowski. Drugie miejsce zajęły: Małgorzata Biller i Katarzyna Klach, trzecie Aleksandra Maciaszczyk. Wszystkim, którzy poświęcili swój czas, aby przygotować się do niniejszego konkursu serdecznie dziękuję i gratuluję zwycięzcom. A zwycięzcą jest każdy z Was Piotr Sowiński

3 I wojna światowa rys historyczny I wojna światowa rozpoczęła się 28 lipca 1914 roku i trwała do 11 listopada 1918 roku. Toczyła się pomiędzy ententą, tj. Wielką Brytanią, Francją, Rosją, Serbią, Japonią, Włochami i Stanami Zjednoczonymi, a państwami centralnymi, tj. Austro-Węgrami i Niemcami wspieranymi przez Turcję i Bułgarię. Konflikt zakończył się klęską państw centralnych. Zlikwidowano mocarstwo,,świętego Przymierza. Miało też miejsce powstanie w Europie Środkowej i Południowej licznych państw narodowych. Wojna ta nie rozwiązała większości konfliktów, ale przyniosła wiele strat. Podczas jej trwania po raz pierwszy zastosowano broń chemiczną, samoloty, okręty podwodne, czołgi i samochody ciężarowe. Wybuch I wojny światowej wyznaczył koniec wieku XIX. Główną przyczyną I wojny światowej była chęć zdobycia dominacji w Europie, oraz walka o wpływy kolonialne. Kongres wiedeński pomijał dążenia narodów do wolności i samostanowienia. Zajmował się zabezpieczeniem kontrolowanej przez zwycięskie mocarstwa stabilizacji na kontynencie. Postanowienia kongresowe funkcjonowały (przez dłuższy czas) dzięki istnieniu,,świętego Przymierza. Między poszczególnymi mocarstwami europejskimi coraz częściej dochodziło do nieporozumień. Zjednoczenie Włoch w 1861 i Niemiec w 1871, poważnie naruszyło wcześniejszą równowagę sił. W wyniku wojny francusko-pruskiej (1870) Francja straciła Alzację i Lotaryngię na rzecz Niemiec, co zrodziło w narodzie francuskim chęć odwetu na sąsiedzie i zmazania hańby klęski. W czasie wojny zginęło 10 mln żołnierzy, a 20 mln zostało rannych. Jednym z jej najbardziej widocznych skutków było rozszerzenie zakresu władzy wykonawczej w wielu państwach (prezydenta i rządu). Wojna skutkowała też wprowadzeniem obowiązkowej służby wojskowej w państwach, gdzie istniała do tej pory tylko służba ochotnicza. Niemcy zostały zmuszone do bezwarunkowego uznania suwerenności Belgii, Polski, Czechosłowacji i Austrii oraz do wycofania się z traktatu z Brześcia Litewskiego i traktatu bukareszteńskiego. Ponadto utraciły 71 tys. km² terytorium. Alzacja i Lotaryngia wróciły do Francji, okręg Saary znalazł się pod kontrolą Ligi Narodów na okres 15 lat. Do Polski włączono jedną trzecią część Górnego Śląska oraz Wielkopolskę, Pomorze i niewielkie okręgi na Pojezierzu Mazurskim. Litwa otrzymała port w Kłajpedzie, a Gdańsk stał się Wolnym Miastem podlegającym Polsce. Małgorzata Biller W a l k i w l a t a c h m i a ł y c h a r a k t e r w o j n y p o z y c y j n e j. P o r a z p i e r w s z y w h i s t o r i i u ż y t o t e ż c z o ł g ó w ( w c z a s i e b i t w y n a d S o m m ą ).

4 I wojna światowa a sprawa polska Wraz ze zmianami zachodzącymi na frontach I wojny światowej wzrastały nadzieje Polaków na odzyskanie niepodległości. Dążenia do odzyskania niezawisłości, wielokrotnie ponawianie w latach zaborów (powstanie listopadowe i styczniowe, rewolucja 1905 roku), zaczęły pod koniec wojny przybierać coraz bardziej realny kształt. Możliwości samych Polaków były jednak zbyt małe, aby urzeczywistnić te dążenia. Ponadto część społeczeństwa sądziła, że odbudowa Polski możliwa jest jedynie w oparciu o któreś z państw zaborczych. Sąd taki był całkowicie błędny, gdyż w wypadku zwycięstwa państw centralnych ziemie polskie znajdujące się pod zaborem austriackim i pruskim nie byłyby przy ewentualnej odbudowie państwa polskiego branie w rachubę; zaś w wypadku zwycięstwa koalicji, Rosja nie zgodziłaby się na powstanie Polski niepodległej traktując sprawę polską jako swój problem wewnętrzny. Dopiero rozpad trzech mocarstw zaborczych i obalenie ich władzy na ziemiach polskich stworzyło odpowiednie warunki do walki Polaków o niepodległość. Ponieważ zwycięstwo odniosła Ententa, której członem była carska, a potem burżuazyjna Rosja, dlatego jedynie obalenie caratu, a potem Rządu Tymczasowego mogło unicestwić jej zaborcze dążenie wobec Polski. Klęska państw centralnych oraz ruchy rewolucyjne w Niemczech, Austrii i na Węgrzech, które także doprowadziły do obalenia monarchii w tych państwach, stworzyły dalsze możliwości odbudowania niepodległego państwa polskiego. Rozwój wydarzeń w Europie Wschodniej i Środkowej oraz nacisk międzynarodowej opinii publicznej spowodowały, że większość rządów państw przychylenie ustosunkowała się do sprawy polskiej i uznała powstające po latach niewoli państwo polskie. W styczniu 1918 roku prezydent USA T.W Wilson wygłosił orędzie pokojowe mówiące m.in. o konieczności odbudowania niepodległego państwa polskiego, które obejmowały tereny zamieszkane przez Polaków i które posiadałoby dostęp do morza. Francja, na której terytorium tworzyła się od czerwca 1917 roku armia polska, zaczęła upatrywać w przyszłej Polsce swego sojusznika. Anglia zaś, bojąc się zbytniego wzrostu znaczenia Francji na kontynencie i zbyt wielkiego osłabienia Niemiec, godziła się na powstanie niepodległej Polski, nie sprzeciwiała się odebraniu Niemcom Górnego Śląska i Gdańska i przekazania ich Polsce. Ponadto państwa europejskie uważały, że Polska oddzielać będzie rewolucyjną Rosję od reszty starego kontynentu. Gorące pragnienie niepodległości i tęsknota za własnym państwem spowodowały pojawienie się w kresie I wojny światowej szeregu polskich ochotniczych formacji wojskowych. Tworzono je więc, łącząc z nimi sprawę odzyskania niepodległości, zarówno u boku państw centralnych, jak w Rosji i we Francji. Pod wpływem wydarzeń międzynarodowych i panujących w społeczeństwie nastrojów, nawet współpracująca dotychczas z okupantem Rada Regencyjna wydała 7 października 1918 roku odezwę do narodu, głoszącą, że powołany zostanie do życia rząd niepodległej zjednoczonej Polski złożony z przedstawicieli wszystkich warstw społecznych, a reprezentacji Polaków w parlamencie austriackim oświadczyli, że uważają się odtąd za obywateli państwa polskiego. 11 listopada 1918 roku spełniło się marzenie milionów Polaków o niepodległym państwie. Rafał Abramczyk

5 S onda Dlaczego obecnie Polacy tak mało wiedzą na temat I wojny światowej, mimo że w wyniku tego konfliktu odzyskaliśmy niepodległość po 123. latach niewoli? P o l a c y t a k mał o w i e d z ą n a t e m a t I w o j n y ś w i a t o w e j, p o n i e w a ż n i e s t e t y n i e i n t e r e s u j ą się h i s t o rią, n i e o g l ą d a j ą f i l m ó w z w i ą z a n y c h z t y m w y d a r z e n i e m. W e ron i k a G rz y b o w s k a W p o l s k i c h s z k o ł a c h z b y t m a ł o u c z y s i ę p a t riotyzmu, a z b y t d u ż o o g ó l n e j h i s t o r i i. P o m i j a s i ę w t e n s p o s ó b t o, c o p o w i n n o b y ć waż n e d l a P o l a k ó w. P rz e z t o w ł a ś n i e z a p o m i n a m y o w y d a r z e n i a c h, k t ó re z m i e n i ł y b i e g n a s z e j i ś w i a t o w e j h i s t o r i i. K a j a D r e g e r P o l a c y t a k m a ł o w i e d z ą n a t e n t e m a t, p o n i e w a ż w o l ą się l e n i ć, n i ż się u c z y ć. M ł o d y c h b a rd z i e j p o c i ą g a j ą g r y k o m p u t e rowe, a n i e h i s t o ri a I w o j n y ś w i a t o w e j. K e w i n R a t k a M i m o ż e w t e l e w i z j i j e s t w i e l e p ro g ramów t e l e w i z y j n y c h, z k t ó ry c h m o żna d o w i e d z i e ć się n a t e m a t I w o j n y ś w i a t o w e j i o d z y s k a n i a n i e p o d l e g ł o ś c i p r z e z P o l s k ę, m ł o d y c h o n e n i e i n t e r e s u j ą. S t a rsi m a ł o w i e d z ą n a t e n t e m a t, p o n i e w a ż d o r. o b o w i ą z y w a ł a c e n z u r a n i e k t ó r y c h f a k t ó w. W i k t o ri a G rz y b o w s k a W d z i s i e j s z y c h c z a s a c h l u d z i e s ą t a k b a r d z o z a b i e g a n i i z a p r a c o w a n i, ż e n i e m a j ą c z a s u i s i ł y, b y p r z y p o m i n a ć s o b i e h i s t o ri ę I w o j n y ś w i a t o w e j. K a c p e r B a g i ńs k i

6 Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w naszej okolicy Szkotowo Cmentarz usytuowany jest na zachodnim skraju wsi, przy drodze polnej prowadzącej w kierunku Siemianowa. Wzniesiony na planie zbliżonym do prostokąta. Podzielony na kwatery rozmieszczone na różnych poziomach. Na najwyższym poziomie południowo-zachodnim znajdowała się niegdyś kaplica wzniesiona z polnych kamieni, obecnie zniszczona. Obecnie stoją tam dwa krzyże, pierwszy katolicki, drugi prawosławny. Spoczywa tu 28 żołnierzy armii niemieckiej i 322 żołnierzy armii rosyjskiej, poległych w dniach sierpnia 1914 r. w potyczkach bitwy pod Tannenbergiem. Cmentarz wojenny w Szkotowie Lipowo Cmentarz położony jest około 500 metrów na wschód od wsi. Pochowanych jest tu 10 żołnierzy armii niemieckiej i 12 żołnierzy armii rosyjskiej, poległych w czasie walk, które toczyły się 28 sierpnia 1914 r. na północny-zachód od Nidzicy. Obecnie cmentarz bardzo mocno zniszczony. Cmentarz wojenny w Turowie Turowo Cmentarz położony jest pomiędzy wsiami Turowo Browina. Żołnierze zostali pochowani w dwóch zbiorowych mogiłach, usypanych w formie kopców. Na wierzchołku każdej z nich, wysoki, prawosławny krzyż. Pomiędzy mogiłami prostokątna tablica z napisem: HIER RUHEN 2 RUSS. OFFIEZIERE UND 121 KRIEGER. ENDE AUGUST Pochowanych jest tu 123 żołnierzy armii rosyjskiej, poległych w bitwie pod Gardynami 26 sierpnia 1914 r. Siemianowo Na cmentarzu wiejskim znajdowała się kwatera wojenna. Pochowanych jest tu 4 nieznanych żołnierzy armii niemieckiej i 3 żołnierzy armii rosyjskiej, poległych w sierpniu 1914 r. Zob. Cmentarze wojenne z okresu pierwszej wojny światowej w województwie olsztyński, oprac. W. Knercer, Warszawa 1995.

7 H i s t o r y c zn y nie zbędnik g i m n a z jalisty Epoki przedhistoryczne to: epoka kamienia, epoka brązu i epoka żelaza. Epoki historyczne to: starożytność (od 4 tysiąclecia p.n.e., czyli od wynalezienia pisma przez Sumerów) średniowiecze (od 476 r. n.e., czyli upadku cesarstwa zachodniorzymskiego), nowożytność (od odkrycia Ameryki przez K. Kolumba w 1492 r.) i współczesność (od wybuchu I wojny światowej w 1914 r.). Pierwszym historycznym władcą Polski był Mieszko I z dynastii Piastów, który w 966 r. przyjął chrzest. Jego syn Bolesław Chrobry został koronowany w 1025 r. na króla Polski. Zasłynął on z organizacji w 1000 r. zjazdu gnieźnieńskiego, podczas którego gościł cesarz Otton III, pragnący odwiedzić grób św. Wojciecha (poniósł śmierć z rąk pogańskich Prusów) i utworzyć uniwersalne cesarstwo. Po nim panowali: Mieszko II, Kazimierz Odnowiciel, Bolesław Śmiały (zabił biskupa krakowskiego Stanisława), Władysław Herman i Bolesław Krzywousty. Władca ten podbił Pomorze Gdańskie i Zachodnie. W 1138 r. ogłosił testament, na mocy którego podzielił państwo (monarchia patrymonialna tylko władca decyduje o państwie) między swoich synów (jest to początek rozbicia dzielnicowego). Pierwszym seniorem (najstarszym z rodu Piastów) został Władysław Wygnaniec. W czasie rozbicia dzielnicowego pozycja naszego państwa osłabła (1226 r. sprowadzenie Krzyżaków przez Konrada Mazowieckiego, 1241 r. bitwa z Mongołami pod Legnicą, 1309 r. utrata Pomorza Gdańskiego na rzecz Zakonu Krzyżackiego). Koniec rozbicia przynosi wstąpienie na tron w 1320 r. Władysława Łokietka (pierwszy król koronowany w Krakowie). Jego syn Kazimierz, jako jedyny polski władca, zyskuje przydomek Wielki. W 1364 r. zakłada on Akademię Krakowską, podbija i przyłącza do Polski Ruś Kijowską, rozwiązuje problem z Krzyżakami (pokój kaliski). Jest on ostatnim władcą z dynastii piastowskiej. Po Kazimierzu Wielkim władcą Polski zostaje Ludwik Węgierski, który wydaje w Koszycach pierwszy przywilej generalny dla szlachty (1374 r.), a następnie jego córka Jadwiga Andegaweńska. Wychodzi ona za mąż za Litwina Władysława Jagiełłę. Rozpoczyna on panowanie dynastii Jagiellonów. Polska i Litwa zawierają w 1385 r. unię personalną (jeden władca na czele dwóch państw), Jagiełło pokonuje Krzyżaków w tzw. wielkiej wojnie (bitwa pod Grunwaldem, a w 1411 r. ( I pokój toruński). Po nim rządzi Władysław Warneńczyk (jednocześnie król Węgier). Następnie Kazimierz Jagiellończyk. W latach prowadzi zwycięską wojnę z Krzyżakami (wojna trzynastoletnia), dzięki czemu odzyskuje Pomorze Gdańskie (II pokój toruński). Czwartym władcą z dynastii Jagiellonów jest Jan Olbracht, który organizuje pierwszy sejm walny (trzy stany sejmujące: król, izba poselska i senat). Piątym jest Aleksander Jagiellończyk, za czasów którego szlachta zyskuje dominującą pozycję w państwie za sprawą wydanej w 1505 r. konstytucji nihil novi (żadna ustawa sejmowa nie mogła wejść w życie bez zgody szlachty). Rządy dwóch ostatnich Jagiellonów Zygmunta Starego (1525 r. hołd pruski Albrechta Hohenzollerna: Powstanie Prus Królewskich i Prus Książęcych) i Zygmunta Augusta (1569 r. unia realna Polski z Litwą w Lublinie powstanie Rzeczpospolitej Obojga Narodów; przyłączenie Inflant), to tzw. złoty wiek (czasy renesansu). Pierwszym władcą elekcyjnym jest Francuz Henryk Walezy (1573 r. konfederacja warszawska, artykuły henrykowskie, pacta conventa). Drugim Stefan Batory, który prowadzi zwycięską wojnę z Moską. Po nich rządzą przedstawiciele szwedzkiej dynastii Wazów: Zygmunt III Waza (początek walk o dominium maris baltici 1605 r. bitwa pod Kirchomem; dwie dymitriady, powstanie kościoła unickiego); Władysław IV Waza i Jan II Kazimierz (1648 r. początek powstania kozackiego pod dowództwem Bohdana Chmielnickiego [lewobrzeżna Ukraina do Rosji]; potop szwedzki i słynna obrona Jasnej Góry [Inflanty do Szwecji]). Sytuacji Polski nie poprawia wstąpienie na tron Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Dopiero Jan III Sobieski w 1673 r. pokonuje Turków pod Chocimiem i w 1683 r. pod Wiedniem. Po nim rządzą pochodzący z Saksonii, Wettinowie: August II Mocny (wojna domowa ze zwolennikami Stanisława Leszczyńskiego; 1717 r. Sejm Niemy) i August III Sas ( Polska nierządem stoi!, sarmatyzm). Ostatnim władcą elekcyjnym jest Stanisław August Poniatowski., wybrany na króla w 1764 r. Za jego rządów szlachta katolicka organizuje w Barze na Podolu konfederację przeciwko Rosji, co prowadzi w 1772 r. do I rozbioru. W latach ma miejsce tzw. Sejm Wielki, w czasie którego ogłoszona zostaje Konstytucja 3 Maja (1791 r.). W 1792 r. przeciwnicy reform zawiązują w porozumieniu z Rosją konfederację targowicką. W 1793 r. mam miejsce II rozbiór Polski. W 1794 r. wybucha insurekcja kościuszkowska (słynny atak kosynierów w bitwie pod Racławicami). W 1795 r. dochodzi do III rozbioru.

8 L.p Religia Charakterystyka 1. Judaizm Najstarsza religia monoteistyczna (wiara w jednego boga). Bóg Żydów nazywa się Jahwe, świętą księgą jest Tora (Pięcioksiąg Mojżeszowy). Ojcem narodu hebrajskiego jest Abraham. Prorocy: Mojżesz (Dziesięcioro Przykazań, wyprowadził Żydów z Egiptu), Dawid (zjednoczył plemiona żydowskie), Salomon (wybudował świątynię w Jerozolimie). Menora to siedmioramienny świecznik, synagoga to żydowska świątynia. 2. Chrześcijań stwo Twórcą religii jest Jezus Chrystus (I w. n.e.), powstała ona w Izraelu. Świętą księgą jest Biblia; jest to religia monoteistyczna. Na czele Kościoła Katolickiego stoi papież. Jego siedziba to Watykan. Religia rozpowszechniła się dzięki św. Pawłowi z Tarsu. 392 r. religia katolicka panującą w Rzymie (Konstantyn Wielki). 3. Islam Twórcą jest Mahomet, który w 622 r. ucieka z Mekki do Medyny. Bóg muzułmanów to Allach, jest to religia monoteistyczna. Koran jest świętą księgą, meczet to muzułmańska świątynia. Święta wojna w obronie wiary to dżihad, prawo to szariat, religia opiera się na pięciu filarach. Następcami proroka Mahometa byli kalifowie; święte miejsce to Mekka. 4. Prawosławie Religia monoteistyczna, powstała w wyniku wielkiej schizmy wschodniej w 1054 r., kiedy to Kościół Katolicki podzielił się na rzymski (zachodni) i wschodni (prawosławny). Na czele kościoła patriarcha Konstantynopola; obowiązywał język grecki. Święta księga to Biblia, świątynia to cerkiew, duchowny to pop; nie uznają papieża. Ikony to święte obrazy w kościele wschodnim. Religie protestanckie 5. Luteranizm 1517 r. to początek reformacji, kiedy Marcin Luter w Wittenberdze (Niemcy) przybija 95 tez, domagając się zniesienia odpustów, symonii i nepotyzmu. Uznanie Pisma Świętego za jedyne źródło prawd wiary; zniesienie celibatu; likwidacja klasztorów; tylko dwa sakramenty: chrzest i komunia święta; odrzucenie kultu świętych i NMP. Zbory to gminy protestanckie; odrzucenie autorytetu papieża. Do 1555 r. pokoju w Augsburgu (czyj kraj, tego religia) na terenie Niemiec toczyły się wojny religijne; Pismo Św. przetłumaczone na język niemiecki. 6. Anglikanizm Twórcą jest król Anglii Henryk VIII, który w 1534 r. zniósł zwierzchnictwo papieża nad kościołem angielskim, gdy ten odmówił mu rozwodu z Katarzyną Aragońską (akt supremacji). Anglikanizm początkowo był podobny do Kościoła Katolickiego. Uznanie Pisma Świętego za jedyne źródło prawd wiary; dwa sakramenty; odrzucenie autorytetu papieża, celibatu, kultu świętych NMP. 7. Kalwinizm - Wystąpienie w 1536 r. Jana Kalwina działalność w Paryżu i Genewie (Szwajcaria). - Uznanie Pisma Świętego za jedyne źródło prawd wiary; dwa sakramenty; odrzucenie autorytetu papieża, celibatu, kultu świętych NMP. - Wiara w predestynację, czyli przeznaczenie (z góry ustalone jest, kto zostanie zbawiony, a kto potępiony); surowe zasady moralne. 8. Arianizm Nie uznawał Trójcy Św., boskości Chrystusa. Arianie domagali się wprowadzenia równości społecznej i tolerancji religijnej. W Polsce nazywani braćmi polskimi, wsławili się założeniem Akademii Rakowieckiej słynącej z wysokiego poziomu nauczania. Partenon Koloseum Rotunda Katedra Wersal Ludwika XIV B. Brandenb. (Grecja) (Rzym) (s. romański) (s. gotycki) (barok) (klasycyzm )