MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO

Transkrypt

1 Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO

2 Architektura włoskiego renesansu Michał Grabowski

3 Etapy architektury renesansowej we Włoszech: Architektura renesansu we Włoszech to prawie dwa wieki historii, podczas której przechodziła różne fazy. Zwyczajowo okres ten dzieli się na trzy etapy: wczesny od około 1420 r. do ok rozkwitu do ok późny do ok

4 Wzory antyczne Przywołanie starożytnych detali i elementów budynku szło w parze z ponownym odkryciem dzieła Witruwiusza, wedle którego posiadały one analogię do (uważanej za doskonałą) postaci ludzkiej. Renesansowa architektura nawiązywała do form antycznych nie tylko w zastosowaniu detalu i zdobień (porządek, belkowanie), przywoływała też starożytną teorię komponowania przestrzeni i trwała też w nieustannym poszukiwaniu nowych proporcji i środków wyrazu. Architekci dążyli do statycznego, tektonicznego i łatwo pojmowanego kształtowania konstrukcji.

5 Według Brunelleschiego sztuka oparta na zasadach klasycznych odpowiadała ideałom nowej epoki w większym stopniu niż sztuka gotyku. Brunelleschi dokładnie studiował zasady antycznych porządków architektonicznych, wzorując się na rzymskich zabytkach. Odrodzenie starożytnych umiejętności budowlanych i upodobań estetycznych. Nadal używany jest kamień i cegła. Ściany murowane są okładane płytami kamiennymi albo tynkowane. Jako materiał konstrukcyjny przy budowie stropów stosowane są belki drewniane. Drewna i kamienia używa się przy konstrukcji loggii, balkonów i schodów. Nowością są sufity wyprawiane zazwyczaj zaprawą gipsową.

6 Budowle tracą swój obronny charakter a ich wnętrza kryją pomieszczenia znaczne większe i jaśniejsze niż w średniowieczu. Posługiwanie się kompozycją i detalem znanym w starożytności nie polega jednak na prostym naśladownictwie. Znane schematy służą jako podstawa do tworzenia własnych, przemyślanych rozwiązań. Podobnie detale architektoniczne tylko w ogólnym zarysie przypominają zachowane zdobienia. Tak zostaje potraktowana np. głowica koryncka, która przetworzona twórczo stałą się motywem często spotykanym we Florencji.

7 Architektura renesansu to nadal budownictwo sakralne o wnętrzach rozjaśnionych światłem wpadającym przez znacznie większe niż w okresie gotyku otwory okienne, tym jaśniejsze, że w oknach już nie montowano witraży. Układ bryły niewiele różni się od znanych wzorów a urozmaiceniem są stosowane często rozwiązania centralne. Wnętrza już nie tak strzeliste nadal przykrywane są sklepieniami, kopułami lub drewnianymi stropami.

8 Zdobienia i dekoracje rzeźbiarskie Tematycznie nawiązując do detali starożytnych, złożone z przeplatających się form roślinnych, zwierzęcych tworzą fantazyjne detale wypełniające płaszczyzny.

9 Fasada w coraz większym stopniu jest kształtowana przez kolumny i pilastry. Pilaster ustawiony przy ścianie (lub w częściowo w nią wtopiony) płaski filar, nieznacznie występujący przed lico ściany.

10 Leone Battista Alberti ( ) W 1435 roku napisał on traktat Della pittura. W 1452 ukończył Ksiąg dziesięć o sztuce budowania, które ukazały się drukiem we Florencji w 1485 r. Były to pierwsze nowożytne pisma teoretyczne o sztuce. Traktat o sztuce wzorował się na myślach Witruwiusza. Jemu zawdzięcza Alberti pojęcie piękna ( Piękne jest to, co celowe i odpowiednie). Architektura traktowana jako część matematycznej wiedzy o proporcjach. Jej zadaniem ma być tworzenie jednostek przestrzennych, które usytuują architekturę ponad innymi sztuki plastycznymi.

11 Jego prace: Fasad pałacu Rucellai we Florencji. Kościół San Andrea w Mantui Fasada florenckiego kościoła Santa Maria Novella, gdzie po raz pierwszy zostały zastosowane woluty mające złagodzić przejście między nawą główną i nawami bocznymi oraz zakryć dachy boczne W latach

12 ( Pałac Rucellali ( 1457) zastosowano tu podział na trzy kondygnacje za pomocą pilastrów, o wysokości równej poszczególnej kondygnacji

13 Pałac Ruccelai jako przemyślana koncepcja teoretyka architektury Fasada jest potraktowana płasko i rysunkowo. Płytkie boniowania sprawiają, że pałac traci masywność, tak charakterystyczną dla innych florenckich rezydencji. Dokładnie wyliczone proporcje szczegółów. Cokół obiega kamienna ława, a parter broni dostępności.

14 Esownica Albertiego Leon Battista Alberti kierując przebudową gotyckiego kościoła Santa Maria Novella we Florencji wprowadził w rozwiązaniu fasady dwie duże woluty, które pozwoliły na łagodne połączenie ściany środkowej, wyższej nawy ze znacznie niższymi ścianami naw bocznych. To nowe rozwiązanie, zwane "esownicami Albertiego", było często stosowane przy budowie kościołów bazylikowych nie tylko w okresie renesansu ale i baroku. Przy kościołach budowane są kaplice grobowe. Często są to samodzielne budynki przylegające do bryły świątyni. Kaplice projektowane są na planach centralnych z przekryciem w postaci kopuły na bębnie. Wewnątrz umieszczano sarkofagi przyścienne zdobione rzeźbiarską dekoracją mówiącą o życiu ziemskim zmarłego, o jego dokonaniach i sławie.

15 Architektura jako działalność twórcza indywidualnego architekta, nie zaś usługowa, pomyślana głównie na potrzeby Kościoła. Za twórcę, który zapoczątkował architekturę renesansu uważa się Filippo Brunelleschiego, zaś za pierwsze dzieło nowej sztuki - kopułę (a właściwie sklepienie na planie ośmioboku) katedry Santa Maria del Fiore we Florencji

16 Kopuła sklepienie o kształcie kulistym, półkolistym, ostrołukowym lub cebulastym. Kopuła spoczywa na bębnie. Do budowy kopuł używano ciosów kamiennych lub cegieł w kształcie klina.

17 Konkurs na projekt kopuły wygrał Filippo Brunelleschi (według niektórych źródeł rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło w 1420 r., ale podawane są także daty jako czas jej wykonania). Kościół konsekrowano w W latach nad sklepieniem zbudowano latarnię zwieńczoną złocistą kulą. Najpóźniej została ukończona fasada. W 1578 zburzono nigdy nieukończoną elewację zaprojektowaną przez Arnofla di Cambio i ogłoszono konkurs na projekt nowej fasady. Nie został on rozstrzygnięty. Przez blisko 300 lat organizowano kolejne konkursy i odrzucano napływające rozwiązania. Duomo

18 W panoramie miasta z daleka jest widoczna czerwona bryła sklepienia przykrywającego wschodnią część kościoła. Przekrycie zostało zaprojektowane na planie ośmiokąta o rozpiętości 45,4 m (o 2,1 m więcej niż średnica kopuły rzymskiego Panteonu). Wraz z bębnem, na którym jest oparte ma wysokość 70,0 m (z latarnią wysokość ta wynosi 114,4 m). Wysokość kopuły 32 m. Jest to nowatorskie rozwiązanie, które na stałe weszło do historii architektury. Sklepienie to na ogół nazywane jest kopułą, chociaż na każdej wysokości, inaczej niż kopuła, ma powtórzony plan ośmiokąta. Z tego powodu można też spotkać się w literaturze fachowej z określeniem dwupowłokowe sklepienie klasztorne na planie ośmioboku. Zbudowano je bez wykorzystania rusztowania i deskowania, które wykorzystywano jako element podporowy podczas budowy sklepień. Kopułę wznoszono z ruchomych pomostów, podnoszonych wraz z postępem prac.

19 Brunelleschi zaproponował nowe rozwiązanie, w którym elementem konstrukcyjnym są żebra usytuowane wzdłuż południków i równoleżników. Poziome pierścienie, wbudowywane sukcesywnie, usztywniły konstrukcję spełniając jednocześnie rolę zworników (uniemożliwiły zamknięcie się konstrukcji podczas wznoszenia). Dolne pierścienie wzmocniono ołowianymi obręczami (ich kształt koła został ukryty w grubości pierścienia). Konstrukcję uzupełniono dwoma powłokami wymurowanymi z cegły. Obydwie warstwy w połączeniu z żebrami i pierścieniami tworzą sztywną całość.

20 Rzut bazyliki swoim kształtem przypomina plan krzyża łacińskiego, w którym miejsce transeptu zajmuje ośmiokątne prezbiterium otoczone trzema apsydami. W każdą z nich wbudowano od wewnątrz pięć niewielkich apsyd. Nad nawami bocznymi znajdują się galerie otwarte do wnętrza kościoła. Kolorowa, marmurowa posadzka wykonana w latach przez Baccia i Giuliana d'agnolo, Francesca de Sangallo i innych. W nawie po lewej stronie znajdują się dwa freski z XV wieku przedstawiające konne pomniki kapitanów wojsk: Niccolò da Tolentino namalowany przez Andrea del Castagno oraz Giovanniego Acuto.

21 Sklepienie Osiem pól sklepienia zostało podzielonych na 5 pasów, w których ukazano: 24 Starców z Apokalipsy, Chór Anielski z narzędziami Męki Pańskiej, pomiędzy nimi główna postać namalowana na sklepieniu Zmartwychwstały Chrystus; postacie Matki Bożej i świętych; Cnoty i Dary Ducha

22 Bazylika San Lorenzo ( 1419 l.80 XVI w.) projekt Brunelleschi Bazylika jest trójnawowa, została założona na planie krzyża łacińskiego. Nawa główna przekryta jest drewnianym stropem kasetonowym. Na skrzyżowaniu naw umiejscowiona jest kopuła bez bębna. Po lewej stronie do jednego z ramion krzyża przylega stara zakrystia sklepiona charakterystycznym sklepieniem (kopuła podzielona na 16 korytek, poprzez żebrowanie). Drugą zakrystię przylegającą z prawej strony do nawy poprzecznej (transeptu), tzw. nową projektował Michał Anioł Oddzielenie poszczególnych naw następuje za pomocą dwóch rzędów korynckich kolumn.

23

24 Szpitalal Niewiniątek przy Piazza dell Anunziata we Florencji Budynek zaprojektowany przez Filipa Brunelleschiego w 1419 r., ukończono w 1444 r. Jest to pierwsza budowla renesansowa na świecie. Andrea della Robbia ozdobił fasadę ceramicznymi medalionami z figurami zwierząt.

25 Cechy budowli Zabudowa wokół arkadowego dziedzińca Zastąpienie ściany wolno stojącymi kolumnami niosącymi arkady Podkreślenie linii poziomych w kompozycji fasady Akcentowanie statyczności bryły Wyrazistość kompozycyjna

26 Palaco Medici Riccardi we Florencji zbudowany w latach dla Cosimo de' Medici na podstawie projektu Michelozza. W 1517 [ zostały dodane okna po obu stronach wejścia, zaprojektowane przez Michała Anioła.

27 Dziedziniec harmonijna kompozycja i proporcje arkad. Tonda ponad arkadami obok herbów Medyceuszów, ukazują motywy z kolekcji antycznych gemm kamień szlachetny lub półszlachetny, o kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z wypukłym kamea.

28 Palazzo Ducale w Urbino Budowę pałacu rozpoczął w połowie XV wieku na zlecenie księcia Federica da Montefeltro architekt z Florencji Maso di Bartolomeo. Nowa budowla powstawała na bazie wcześniej wzniesionego pałacu Jole. Luciano Laurana, architekt rodem z Dalmacji, zainspirowany nowatorskimi rozwiązaniami, jakie zastosował Filippo Brunelleschi budując klasztor we Florencji, zaprojektował fasadę, krużgankowy dziedziniec i wielką wejściową klatkę schodową.

29 Palazzo Ducale zostało rozsławione przez Baldassarego Castiglione, w jego utworze Dworzanin (Il Cortegiano). Dzieło przedstawia dyskusje toczące się na dworze w Urbino w roku 1507 na temat kim jest człowiek kultury.

30 Realizacja pałacu Dziedziniec część wielkiej rezydencji, łączącej cechy średniowiecznego zamku i nowożytnego pałacu. Dwoistość symboliki: rycerskiej i humanistycznej można śledzić również w rzeźbiarskich dekoracjach wnętrz. Vasari twierdził, że pałac jest tak piękny i tak dobrze zbudowany, jak żaden do tej pory.

31 Palazzo Riario w Rzymie, przy Watykanie, powstał w latach jako rezydencja prywatna Rafaela Riario, papieskiego siostrzeńca Sykstusa IV. Pałac nazywano też Canelleria ponieważ mieścił urzędy Państwa Kościelnego. Wysokość kondygnacji, jak i rozstawienie pilastrów odpowiadają tu proporcjom złotego cięcia zgodnego z proporcjami ludzkiego ciała. Każda z kondygnacji złożona jest z cokołu, pasa ściany i belkowania. Reprezentacyjne piano nobile. Trzecia kondygnacja ma podwójne okna o prostych formach. Jest to pierwsze dzieło rozwiniętego renesansu z zasadami Albertiego.

32 Dziedziniec Cancellerii

33 Palazzo Venezia pierwsza budowla renesansowa w Rzymie Budowa rozpoczęta dla weneckiego kardynała Pietra Barbo w 1455 r. Po wejściu na tron papieski Pawła II pałac został powiększony o pałac papieski i wirydarz ( ogród za murami). Wewnątrz powstała wówczas sala z mapą świata (Mappamondo, ). W latach powstaje część wzdłuż via del Plebiscito oraz dziedziniec wewnętrzny (niedokończony). Kardynał Marco Barbow latach kontynuuje budowę przez dodanie nowego frontu pałacu od strony via deglii Astalli łącząc ze sobą dwie wieże pałacu. Architektura daleka od harmonii