Publiczne Gimnazjum nr 7 im. Jana Pawła II w Wałbrzychu. Wydanie specjalne

Transkrypt

1 Wydanie specjalne Ponad rok temu nasza szkoła przystąpiła do projektu Dolnośląska szkoła liderem projakościowych zmian w polskim systemie edukacji. W ramach realizowania tego projektu w szkole zostały uruchomione różnorodne zajęcia dodatkowe dla uczniów. Grupa 15 osób z klas pierwszych i drugich bierze udział w Kole dziennikarskim, na którym uczymy się redagować i opracowywać komputerowo teksty do szkolnej gazetki. Opiekunem koła jest nauczyciel fizyki i informatyki, pani Urszula Drobiazgiewicz. Pierwszy numer naszej gazetki poświęcony jest różnorodnym wynalazkom ludzkości na przestrzeni wieków. Czy wiecie od kiedy ludzie używają wszechobecnych obecnie automatów do wydawania kawy, herbaty, batoników, itp.? Były one w użyciu już w starożytności. Zaprojektował je Heron, urodzony w Aleksandrii, nadzwyczajny wynalazca, wykazujący niezrównaną pasję do wszystkich gadżetów i automatów. Oprócz pierwszego w dziejach silnika parowego Heron zaprojektował mechaniczne teatry lalek, gaśnicę, odometr, samoregulującą się lampkę oliwną, nowy rodzaj strzykawki, instrument geodezyjny podobny do nowoczesnego teodolitu, śpiewające ptaki mechaniczne, fontannę zasilaną słońcem, organy wodne i dołączone do wiatraka, i tak niemal w nieskończoność. Liczba i różnorodność sprytnych gadżetów Herona, opisana przez niego w serii podręczników z I w., jest naprawdę zdumiewająca. Automat na monety, podobnie jak wiele innych opracowanych przez Herona urządzeń, przeznaczony był do świątyń. Wierny miał wrzucić do niego monetę z brązu o wartości pięciu drachm, w zamian za co otrzymywał niewielką ilość wody do rytualnego obmycie twarzy i rąk przed wejściem do świątyni. Wieczorem kapłan opróżniał maszynę i zabierał pieniądze, podobnie jak to się dzieje w niektórych nowoczesnych kościołach katolickich, gdzie wierni wrzucają drobne monety aby zapalić elektryczne świece. Starożytny automat na monety działał w następujący sposób: moneta spadała na niewielką tacę doczepioną do końca belek w równowadze. Pod ciężarem monety jeden koniec belki opadał, a drugi się wznosił otwierając zawór i umożliwiając wypływ wody. Gdy moneta spadała z podstawy tacy, belka podnosiła się, jednocześnie zamykając zawór.

2 Każdy uczestnik koła opracował informacje na temat innego wynalazku. Korzystaliśmy głównie z Wielkiej Księgi Wynalazków Wydawnictwa Elżbiety Jarmołkiewicz, książki Petera James a i Nick a Thorpa Dawne wynalazki wydawnictwa Świat Książki oraz różnych stron internetowych. Redaktorami tego numeru gazetki są głównie uczniowie klas drugich: Filip Arski, Monika Chendoszko, Emil Dworniczak, Nikola Kostrzewska, Paulina Kowzowicz, Arkadiusz Popławski, Natalia Rudnicka, Daniel Senderowski, Natalia Sobczyk i Kinga Streczeń Natalia Rudnicka, Kinga Streczeń Emil Dworniczak Daniel Senderowski Filip Arski, Arkadiusz Popławski, Nikola Kostrzewska, Natalia Sobczyk Przemysław Mlazga oraz w mniejszym stopniu uczniowie klasy pierwszej: Przemek Mlazga, Kacper Klonowski, Adrian Musioł i Tomek Przybyłek. Monika Chendoszko Mamy nadzieję, że każdy znajdzie tu coś, co go zaciekawi. Życzymy miłej lektury!

3 MIERZENIE CZASU: KALENDARZ Jak mierzyć upływ czasu, by przewidywać następstwo pór roku i regulować na tej podstawie rytm pracy na roli? ROZWIĄZANIEM JEST KALENDARZ. Jeszcze zanim powstały pierwsze kalendarze, ludzie obserwując ruch słońca w ciągu roku już potrafili wyznaczać charakterystyczne momenty roku: - przesilenie letnie i zimowe-równonoc-wiosenna i jesienna. Jak to robili??? Używali do tego wielkich budowli z kamienia, takich jak sławny krąg STONEHANGE w Anglii, który powstał około 15 tys. lat temu. Kalendarz z podziałem na miesiące pojawił się na terenie Mezopotamii ok lat temu. Był to początkowo kalendarz księżycowy, opartej na cyklicznej zmianie faz księżyca, a w okresie późniejszym księżycowo-słonecznym. Rok księżycowy liczył 354 dni i dzielił się na 12 miesięcy po 29 lub 30 dni. Tymczasem jedno okrążenie ziemi wokół słońca trwa o około 11 dni dłużej. Dlatego później dodawano 13 miesiąc wyrównując te różnice. Początkowo doraźnie, potem cyklicznie z latami przestępnymi. Rzymianie początkowo posługiwali się kalendarzem opartym na zjawiskach zachodzących w świecie zwierząt i roślin. Rok składał się z 10 miesięcy różnej długości, a pierwszym miesiącem roku był marzec. Kalendarz księżycowy został wprowadzony w około 700 r. p.n.e. Już od V w. p.n.e. starano się skorygować rok księżycowy z rokiem słonecznym, lecz były to działania doraźnie i panowało duże zamieszanie. Dopiero w 46 r.p.n.e. cesarz Juliusz Cezar zreformował kalendarz. Rok liczył 365 dni, a co 4 lata dodawano jeden dzień, gdyż jako długość roku przyjęto 365 1/4 dnia. Latami przestępnymi były lata, które dzieliły się przez 4. Dodatkowy dzień przypadał na 29 lutego. Ponieważ kalendarz juliański jest o ponad 11 min. dłuższy od słonecznego, wiec po 129 latach różnica wynosi jeden dzień. W roku 1582 różnica wynosiła 10 dni. W tym też roku został wprowadzony kalendarz zreformowany, który opracowała komisja astronomów, powołana przez papieża Grzegorza XIII. Po 4 października nastąpił bezpośrednio 15 października. Ten kalendarz, nazwany gregoriańskim, obowiązuje do dziś. Rok gregoriański jest dłuższy od roku słonecznego o 26 sekund, co spowoduje różnice jednego dnia dopiero po 3223 latach (w roku 4906). Regularnie wprowadzenie roku przestępnego było częścią reformy kalendarza, dokonanej w 46 r. p.n.e. przez Juliusza Cezara. Co czwarty rok, miesiąc luty miał o jeden dzień więcej: 29 zamiast 28 dni. Również w kalendarzu gregoriańskim, są lata przestępne. To te, które są podzielone przez 4, a w przypadku pełnych setek te, które dzielą się przez 400. Na przykład rok 1900 nie był przestępny, natomiast 2000 był. Godziny i dni Analogicznie do podziału roku na 12 miesięcy, Babilończycy podzielili dobę na 12 równych części - beru (równe naszym 2 godzinom). Każde beru zostało podzielone na 30 emdu. Później wprowadzono nową jednostkę równą 15 emdu, która to odpowiadała naszej godzinie. Natomiast Egipcjanie podzielili dzień na 12 równych godzin. Ponieważ jednak w ciągu roku zmienia się długość dnia i nocy, godziny nie były sobie równe. Jednak ten system utrzymywał się bardzo długo. Przejęli go bowiem później Arabowie, Grecy i Rzymianie. W Europie utrzymywał się do końca XV w. Natomiast podział na siedmiodniowe tygodnie jest bardzo stary, sięga prawdopodobnie czasów babilońskich i sumeryjskich.

4 Z chwilą powstania zorganizowanych państw zaistniała potrzeba przeprowadzenia różnych pomiarów, czy to obsianych pól, czy też gruntów pod zabudowę. Zaczęto stosować naturalne jednostki jak na przykład łokcie. Aż do XVIII wieku każdy kraj, wręcz każdy region, miał własny system miar, a miary o tych samych nazwach miały w różnych rejonach różną długość. I tak np. sążeń polski miał 1,728 metra, sążeń rosyjski 2,134 metra a sążeń austriacki miał 1,896 metra. Jak uporządkować ten chaos? Pomyśleli o tym członkowie Francuskiej Akademii Nauk, którzy w 1792 ustalili jako uniwersalną jednostkę miary metr, równy jednej 40-milionowej części południka przechodzącego przez Paryż. Rozpoczęto pomiary w terenie między Dunkierką a Barceloną i trwały one do 1800r. Następnie za pomocą precyzyjnych obliczeń astronomicznych przeliczono tę odległość na metry. 29 listopada tegoż roku komisja pod przewodnictwem matematyka Pierre'a Simona Laplace'a podała oficjalną definicję metra. Sporządzono wzorzec w p o s t a c i p l a t y n o w e j sztaby o regularnym przekroju (4 x25,3 mm) i o d p o w i e d n i e j długości. W 1872 międzynarodowe k o n f e r e n c j a m e t r y c z n a w Paryżu powołała Międzynarodowe Biuro Miar i Wag w Sèrves pod Paryżem. Sporządzono nowe wzorce metra i kilograma, a państwa biorące udział w konferencji zobowiązały się do wprowadzenia u siebie nowych jednostek. W 1983r. Generalna Konferencja Miar i Wag ustaliła nowy wzorzec metra jest nim droga, jaką światło przybywa w czasie 1/ s.. KTO? GDZIE? KIEDY? Najstarsze systemy miar Starożytne cywilizacje rolnicze w Egipcie i Mezopotamii opracowały pierwsze systemy służące ważeniu zbóż i mierzeniu pól uprawnych. U Egipcjan podstawową miarą długości był łokieć królewski równy 52,3cm. Do mierzenia powierzchni służył seczat, równy łokci kwadratowych (2735 m2). Również w Babilonii były ustalone jednostki miar i wag, a ich fałszowanie groziło karą. Mówi o tym Kodeks Hammurabiego, króla Babilonii, z około 1750r. p.n.e. wzorce kilograma i metra

5 Magia przeźroczystości: Szkło W czasie jednej ze swoich podróży feniccy kupcy wylądowali na plaży. Zapadła noc i było zimno. Rozpalili więc ogień, aby ogrzać się i przygotować strawę. Ale na plaży nie było nawet kamieni, żeby otoczyć nimi ognisko, więc Fenicjanie wzięli kawałki natrytu, materiału, który przewozili, i ułożyli je wokół rozpalonego ogniska. Rano w miejscu ogniska znaleźli kawałki twardej i szklistej, przeświecającej substancji. W wyniku wysokiej temperatury ogniska węglan sodu (natryt) stopił się i w reakcji chemicznej z piaskiem powstało szkło. Taką legendę opowiada Pliniusz Starszy. Znanym natomiast faktem jest wynalezienie szkła około 3000 r. p.n.e. na bliskim wschodzie, stąd później rozpowszechniło się w rejonie Morza Śródziemnego. W III w. p.n.e. najlepsi szklarze żyli w Aleksandrii w Egipcie, gdzie wynaleźli sposób wykonywania szklanych rzeźb, wlewając ciekłe szkło do odpowiednich form. Później Rzymianie opanowali produkcję szkła do tego stopnia, że wytwarzali z przeźroczyste szkła szyby i liczne wyroby codziennego użytku. W XVII w. w Anglii zastosowano nowe piece szklarskie i nastąpił wzrost produkcji szkła. Dziś szkło jest materiałem powszechnie używanym. Znajduje szerokie CZY WIESZ, ŻE...? Szkło dmuchane W I w. p.n.e. Fenicjanie odkryli technikę modelowania szkła za pomocą dmuchania przez rurkę w roztopioną masę szklaną. Jeden koniec rurki zanurza się w szkle, po czym dmucha się w drugi koniec, modelując stygnące powoli szkło drewnianymi formami. Tak można wytwarzać przedmioty o różnych ciekawych kształtach. z a s t o s o w a n i e, o d g o s p o d a r s t w a domowego po statki kosmiczne. JAK? KIEDY? DLACZEGO? Szklane tafle Do produkcji szklanych tafli, nadających się do dużych współczesnych okien, wykorzystuje się technologię ciągnienia poziomej tafli po roztopionym metalu (cynie). Ten sposób wynalazł w 1952 Alastair Plikington. Ciekłe szkło wylewa się na powierzchnie stopniowej cyny i powoli, w miarę stygnięcia, wyciąga taflę. Metodą tą uzyskuje się szkło bardzo błyszczące i równe. Szkło kryształowe Pod koniec XIII w. we Włoszech do produkcji szkła użyta związków ołowiu. Otrzymano przeźroczyste szkło bezbarwne, piękne połyskujące, które przypominało kryształ górski. Stąd nazwano je szkłem kryształowym lub kryształem. Z tego szkła powstały piękne wybory,które zrobiono wycinanymi i szlifowanymi ornamentami. Jego produkcję rozwinęli weneccy szklarze w XV w. Szkło kryształowe o odpowiednim składzie używane jest także do wyboru soczewek do aparatury optycznej.

6 Neron, cesarz rzymski żyjący w I w. n. e., przyglądał się przedmiotom przez prostą soczewkę zrobioną ze szmaragdu i rubinu. Prawdziwe okulary wynaleziono wiele wieków później: prawdopodobnie pierwsze skonstruował w XII w. we Florencji Alessandro della Spina. Musiały się szybko upowszechnić, skoro już w 1352 roku na obrazie malarza Tommaso da Modena pojawia się postać w okularach. a poza Europą, w Chinach, okulary były znane już w X w. Pierwsze okulary korygowały nadwzroczność, czyli defekt polegający na nieostrym widzeniu przedmiotów znajdujących się blisko, który poprawia się za pomocą soczewek skupiających, łatwiejszych do wykonania. Dopiero w XVI w. wykonano soczewki rozpraszające, do korygowania krótkowzroczności. Takie okulary ma na nosie papież Leon X na portrecie wykonanym w 1517 r. przez Rafaela. Wtedy na takie soczewki mogli sobie pozwolić tylko bogaci ludzie; były kosztowne, gdyż wytwarzano je z kwarcu lub berylu. W XVI w. szklarze w Wenecji i Norymberdze nauczyli się produkować je ze szkła i stopniowo stawały się coraz bardziej popularne. CZY WIESZ, ŻE...? Okulary dwuogniskowe Amerykański wynalazca Beniamin Franklin, bohater wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, kazał sobie w 1775 roku sporządzić okulary dwuogniskowe, będące połączeniem dwóch rodzajów soczewek. W ten sposób mógł dobrze widzieć zarówno przedmioty bliskie, jak i odległe. Korygowały one krótkowzroczność. Szkła kontaktowe Wymyślił je angielski fizyk John Herschel w 1827 roku, ale zrealizował po raz pierwszy szwajcarski optyk Eugen Frick w Takie soczewki pozwalają na optymalną korektę wzroku, wyzwalając spod niewoli okularów. Dzisiaj robi się je z plastiku w taki sposób, że są całkowicie bezpieczne. Możemy wybrać także soczewki jednorazowe albo kolorowe. Soczewki W nadwzroczności obraz Zakonnicy w okularach Wśród pierwszych świadectw korzystania z okularów znajduje się fresk Tomasza z Modeny (XV wiek). W celu zrealizowanym dla Kapituły w Treviso przedstawił on zakonników, czytających za pomocą okularów bez nauszników. Ten model przetrwał w niezmienionej formie do XIX wieku! powstaje za siatkówką. Pierwszą wadę korygują soczewki skupiające (dwuwypukłe), Dzięki temu promienie światła zawsze będą skupione na siatkówce. Miedziane, żelazne, plastikowe... Od kiedy w XVI w. wynaleziono szklane soczewki korekcyjne, okulary upowszechniały się coraz bardziej. Pierwsze nazywano z francuskiego pince-nez, bo ściskały nos. Oprawki były miedziane lub żelazne i nie miały zauszników, po prostu w potrzebie wkładano je na nos i przytrzymywano ręką. Potem, w XX w., rozpowszechniły się oprawki plastikowe, czasem o bardzo wymyślnych kształtach. Stały się przedmiotem podlegającym modzie, wykorzystywanym nie tylko do korektyw wad wzroku, ale także do ochrony przed promieniami słonecznymi i do ozdoby. Dzisiaj okulary robi się z coraz lepszych materiałów, na przykład stopów tytanu, a soczewki są coraz cieńsze, plastikowe, z powłoką antyodblaskową i odporne na zarysowanie.

7 Przekazywanie mowy ludzkiej na znaczną odległość było marzeniem od zarażania cywilizacji. Pierwowzorem telefonu był telefon sznurkowy wynaleziony w Chinach w X w. Były to dwa pudełka rezonansowe połączone ze sobą cienkim i mocno napiętym sznurkiem. W 1861 niemiecki nauczyciel Johann Reis konstruuje telefon elektromagnetyczny. Jest on jeszcze bardzo niedoskonały; dobrze przenosi tylko czyste tony (muzykę) lecz głos ludzki silnie zniekształca. Pierwszy aparat telefoniczny wiernie przekazujący ludzką mowę zbudował w 1874 Antonio Meucci, włoski emigrant w Stanach Zjednoczonych, ale z powodu braku pieniędzy nie opatentował wynalazku. Wysłał co prawda działający model do kompanii telegraficznej, lecz tam przesyłka zaginęła. Dwa lata później Alexander Graham Bell opatentował swój telefon. Przez długi czas to właśnie Bell uważany był za wynalazcę telefonu. Dopiero niedawno przyznano pierwszeństwo Antoniemu Meucci. Telefon zrewolucjonizował nasze życie codzienne, gdyż pozwolił nawiązać kontakt głosowy z osobą oddaloną nawet wiele tysięcy kilometrów. Czy wiesz, że...? Telefony komórkowe Rozpowszechniające się od lat 80. XX w. telefony komórkowe działają na baterie, a łączność zachodzi za pomocą fal radiowych (o częstotliwości 900 lub 1800 MHz). Ponieważ zasięg tych fal na powierzchni Ziemi jest niezbyt duży, więc co kilka, kilkanaście kilometrów znajdują się stacje przekaźnikowe. Zasięgi poszczególnych stacji przekaźnikowych zachodzą na siebie, tak aby nie było przerw w łączności. Te zasięgi nazywane są komórkami i z stąd nazwa tego typu aparatów telefonicznych. Przekaz satelitarny Dzięki telefonom satelitarnym można dziś telefonować praktycznie z każdego miejsca na Ziemi. Drogą satelitarną przekazywane są także programy radiowe i telewizyjne. Satelita odbiera sygnały z Ziemi, wzmacnia je i przekazuje odbiorczym stacjom naziemnym, odległym o tysiące kilometrów od miejsca nadawania. Pierwszym satelitą telekomunikacyjnym był Telstar, wysłany na orbitę w Łączył Europę z USA. Światłowody Włókna szklane o grubości mniejszej niż włos (zebrane w pęczki tworzące kable) przewodzą ogromne ilości informacji przy bardzo małych zniekształceniach i stratach. W 1966 po raz pierwszy zostaje przesłana rozmowa telefoniczna, a w 1989 zostaje położony pierwszy kabel światłowodowy między Europą a Ameryką Północną. Umożliwia on jednoczesne prowadzenie 40 tysięcy rozmów telefonicznych. Sieć światłowodowa stale się rozrasta. Kable światłowodowe stosowane są także do przesyłania programów radiowych i telewizyjnych oraz transmisji danych.

8 Praktyczne i wygodne Spodnie z bardzo wytrzymałego materiału, z mocnymi podwójnymi szwami i kieszeniami wzmocnionymi metalowymi nitkami to zalety dżinsów, amerykańskich spodni, które podbiły wszystkie rynki świata. Pierwszą parę takich spodni uszył w połowie lat 50. XIX w. Levi Strauss dla pewnego poszukiwacza złota. Użył on grubego bawełnianego materiału przeznaczonego na namioty. Tak więc dżinsy narodziły się jako strój roboczy i jako taki szybko zyskał popularność wśród górników i kowbojów na Dzikim Zachodzie. Prawdopodobnie od angielskiej nazwy włoskiego miasta Geniu, gdzie produkowano wtedy mocną tkaninę bawełnianą spodnie nazwano dżinsami. Kilka lat później produkowane są już przez braci Straussów w dużej Zamek błyskawiczny tworzą dwa równoległe rzędy ząbków i suwak, który biegnąc w jedną stronę łączy je, a biegnąc ww drugą- rozdziela. Wynalazł go Amerykanin Whitcomb L. Judson w 1893 roku, a udoskonalił w 1906 Gideon Sundback (szwedzki technik pracujący dla Judsona), który opracował również maszynę do produkcji ząbków i mocowania ich na taśmie z tkaniny. To praktyczne zapięcie prawie natychmiast weszło do użytku i już w 1918,mundury lotników amerykańskich wyposażone były w zamki błyskawiczne. ilości jako odzież r o b o c z a. D o Europy trafiły po II wojnie światowej i szybko odniosły tu sukces. Ten wygodny i Smoking Pod koniec XIX w. panowie z wyższych sfer nosili bardzo oficjalne, ciemnie o długich połach, które odróżniały ich od,,ludu odzianego w niezgrabne ubrania robocze. Dlatego kiedy Griswold Lorillard należący do amerykańskiej elity społecznej, pojawił się w ekskluzywnym klubie nowojorskim w krótkiej czarnej marynarce, z klapami z błyszczącej satyny, wybuchł skandal. Lorillard spokojnie wytłumaczył, że zmęczył się frakiem i postanowił ubrać się w wygodną wersję domowego żakietu. Tak narodził się smoking wciąż bardzo popularny przy niektórych oficjalnych okazjach. niezobowiązujący strój, tak dla dziewcząt, tak dla chłopców, jest dziś najpopularniejszym ubiorem na całym świecie. Seryjna produkcja dżinsów Dzisiaj dżinsy produkuje się seryjnie, w sposób zmechanizowany. Nosi je się na całym świecie, a popularne są szczególnie wśród młodzieży. W ciągu jednego roku Levi Strauss & Co., firma produkująca dżinsy, ma obroty w wysokości ponad 1,2 miliarda dolarów! Rzepy Zapięcia na rzepy, które są w sprzedaży od połowy lat 70. XX w., wynalazł Szwajcar George de Mestrl. Składa się on z dwóch części. Na jednej są drobne plastikowe haczyki, a na drugiej gęste pętelki. Wystarczy lekko przycisnąć jeden kawałek do drugiego, żeby do siebie mocno przylgnęły i już nie trzeba walczyć np. ze sznurówkami.

9 S a m o c h ó d Pierwszy pojazd drogowy poruszany silnikiem parowym skonstruował Francuz Nicolas J. Cugot w roku Ten trzykołowy pojazd, który miał być używany jako ciągnik artyleryjski, poruszany był silnikiem parowym. Nie miał jednak paleniska kocioł ogrzewano rozpalając ogień na ziemi. Prawie sto lat później, w1860, Francuz Jean Etienne Lenoir buduje silnik gazowy z zapłonem iskrowym. Silnik znajduje zastosowanie w przemyśle ale nie jest zbyt wydajny. Cztery lata później w Wiedniu Siegfried Marcus buduje benzynowy silnik spalinowy, który w 1875 montuje w pojeździe własnego pomysłu. Ten jednocylindrowy silnik pozwalał uzyskać zawrotną p r ę d k o ś ć t e g o p r o t o t y p u samochodu... 4 km/h! Przełom nastąpił w roku 1883, kiedy to Niemiec Gottlieb Daimler, wzorując się na gazowym silniku Nikolausa Otto i Eugena L a n g e n a ( ), PIERWSZE OPONY W 1845 brytyjski wynalazca Robert W Thomson opatentował opony pneumatyczne z dętka, ale nie wzbudziły one większego zainteresowania. Do pojazdów stosowano opony z pełnej gumy. Dopiero w 1888 Szkot John B Dunlop zastosował koła z dętkami do rowerów, a w 1895 bracia Andre i Edouard Michelin po raz pierwszy wyposażył w takie koła samochód. b u d u j e s i l n i k s p a l i n o w y n a benzynę. Dwa l a t a p ó ź n i e j g o t o w y j e s t s a m o c h ó d napędzany tym silnikiem. W tym samym r o k u ( ) inny inżynier - K a r l B e n z r ó w n i e ż w y j e ż d ż a n a ulice samochodem benzynowym. Tak n a r o d z i ł s i ę prawdziwy samochód. Silnik o zapłonie iskrowym. U źródeł wynalazku samochodu leży wynalezienie czterosuwowego silnika o zapłonie iskrowym, którego pełny cykl pracy obejmuje, cztery suwy: 1- ssanie 2- sprężanie 3- rozprężanie 4- wydech Opracował go niemiecki inżynier Nikolaus Otto, który zaprezentował go na Wystawie Światowej w Paryżu w Jego zasilany gazem silnik został następnie udoskonalony przez Daimera i Maybacha, którzy zastąpili gaz benzyną.

10 PĘDZĄ BOLIDY Fascynacja samochodami szybko przybrała formę rywalizacji sportowej i już pod koniec XIX wieku organizowano pierwsze wyścigi samochodowe. Do 1906 nie było ograniczeń jeśli chodzi o warunki techniczne pojazdów biorących udział w zawodach, które były otwarte praktycznie dla wszystkich czterokołowych pojazdów. Natomiast od tamtego roku wyścigi zaczęto dzielić na dwie grupy, czyli formuły, w celu s t y m u l o w a n i a e k s p e r y m e n t ó w technicznych: formuły wyścigowe (z ograniczeniami pojemności, zużycia paliwa i rozmiarów auta) oraz formuły bez żadnych ograniczeń. Formuła 1, która miała stać się najsłynniejszym wyścigiem samochodowym na świecie, narodziła się w 1946, ale zrealizowano ją dopiero w Zawody te rozegrały s i ę n a s p e c j a l n i e zbudowanych torach, a do zawodów dopuszczano tylko samochody spełniające o k r e ś l o n e w y m o g i techniczne, które zmieniły się z biegiem lat, dostosowując się do postępu technicznego w przemyśle samochodowym. Fabryki samochodowe zaczęły od tego czasu produkować samochody wyścigowe niewiele mające wspólnego z tymi, które widzimy na ulicach na co dzień. Auta wyścigowe są jednak swoistym poligonem doświadczalnym i innowacje technologiczne często są następnie wprowadzone do samochodów produkowanych seryjnie. Dzisiejsze samochody Formuły 1 są niskie i mają aerodynamiczne kształty (aby opór powietrza był jak najmniejszy, co pozwala na zwiększenie prędkości), są zbudowane z bardzo lekkich i wytrzymałych materiałów. Jest w nich miejsce tylko dla kierowcy i mogą osiągać naprawdę wielkie prędkości. W 1894 na trasie Paryż- Rouen (126 km) odbył się pierwszy wyścig samochodowy w historii. Wzięło w nim udział 21 samochodów z silnikami na parę lub benzynę. Do mety dojechało 17 pojazdów, a zwycięzcą został samochód z silnikiem parowym. Rekord Najszybszy samochód świata Rekord szybkości wśród pojazdów naziemnych został ustanowiony 15 października 1997 na pustyni w Newadzie przez specjalny samochód ważący 8,6 tony, który przekroczył barierę dźwięku. Thurst SSC osiągnął prędkość 1228 km/h dzięki dwóm silnikom turboodrzutowym, o mocy koni mechanicznych każdy, które spalały około 22 litry paliwa na sekundę.

11 Lokomotywa parowa Zniechęcony niepowodzeniem swoich parowych pojazdów drogowych, angielski inżynier Richard Trevithick postanawia ustawić swój pojazd na szynach, które są w użyciu od XVI w. w kopalniach węgla. Na istniejących szynach kolei przemysłowej w Walii w 1804 ustawia swój parowóz. Kolej ta przewozi odtąd robotników i ładunek. W 1808 Trevithick buduje w Londynie niewielki kołowy tor i otacza go murem z drewna. Po torze porusza się l o k o m o t y w a z j e d n y m wagonikiem z ławkami. Chętni mogą przejechać się po wykupieniu b i l e t u. P ó ź n i e j próbowano zastosować lokomotywy zamiast koni, do ciągnięcia wagoników z urobkiem w kopalniach. Okazały się one jednak zbyt słabe i kosztowne w utrzymaniu, więc powrócono do transportu zwierzęcego. Dziesięć lat później, w 1814, angielski konstruktor George Stephenson buduje nową lokomotywę. Nie była zbyt szybka ani mocna, osiągała zaledwie prędkość 6 km/h. Dopiero zastosowanie kotła płomieniówkowego (francuz Marc Seguin) i sztucznego ciągu wytwarzanego przez zużytą parę, pozwala konstruować szybkie i mocne Pierwsza kolej na ziemiach polskich Pierwszą linią kolejową, zbudowaną na obecnych ziemiach polskich, była linia Wrocław-Oława, zbudowana w A trzy lata później, w 1845, oddano do eksploatacji pierwszy odcinek kolei warszawsko-wiedeńskiej: Warszawa - Skierniewice. lokomotywy. Pierwszą z nich jest słynna R o c k e t, z b u d o w a n a p r z e z Stephensona w Tak rozpoczęła się historia kolejnictwa. Narodziny kolei publicznych Pierwsze koleje powstały w k o p a l n i a c h, g d z i e wykorzystywano je do transportu węgla i rud. Kiedy okazało się, jakie są możliwości tego środka transportu, zaczęto się z a s t a n a w i a ć, j a k g o wykorzystać do transportu towarów na dalsze odległości. W 1825 została otwarta pierwsza publiczna linia kolejowa na ś w i e c i e : Stockton-Darlington, o długości 60 km. Oprócz trakcji konnej, po szynach jeździła zbudowana przez Georg a Stephensona i jego syna Roberta Lokomotion, osiągająca prędkość 25 km/h. Szybki rozwój Rozwój i upowszechnianie się kolei były ściśle związane z kopalnictwem i przemysłem, dlatego też nie przypadkiem pionierem tego środka transportu była Anglia, najbardziej uprzemysłowiony kraj XIX-wiecznej Europy. W 1851 było tam km torów, a główne linie kolejowe, które wciąż istnieją, były już prawie wszystkie w budowie. Drugie miejsce zajmowały w Europie Niemcy: linia klejowa łączyła Berlin z Morzem Bałtyckim oraz zagłębiami Ślaska i Ruhry. Także w Stanach Zjednoczonych, zwłaszcza na wschodnim wybrzeżu, nastąpił bardzo szybki rozwój kolei.

12 Węgiel drzewny, siarka i saletra takie są składniki prochu strzelniczego, znanego w Europie prawdopodobnie od XIII w., a w Chinach jeszcze przed nasza erą. Dzięki temu wynalazkowi szybko upowszechniła się broń palna, która zrewolucjonizowała sposób prowadzenia wojny. Pierwsze modele broni palnej składały się z żelaznej lub brązowej lufy, z jednym końcem z a m k n ięt y m i n i e w i e l k i m o t w o r k i e m bocznym, przez który następowało z a p a l e n i e s ię prochu w lufie, a wybuch prochu wyrzucał pocisk. Miały one zamek lontowy. W dźwigni połączonej ze spustem znajdował się lont, gdy nacisnęło się spust lont opadał na panewkę z podsypką prochu, od której zapalał się ładunek w lufie. Z tego pierwszego typu broni palnej rozwinął się arkebuz. Ten rodzaj broni był powszechnie używany w Europie w XVI-XVII w. Arkebuz miał lufę ponad metrowej długości, kolbę drewnianą, często bogato zdobioną, i zamek kołowy. Działanie tego zamku polegało na krzesaniu iskier prze tarcie o piryt zębatego koła, wprawianie go w ruch nakręconą sprężyną. W połowie XVII w. powstał karabin z zamkiem skałkowym. W zamku skałkowym po naciśnięciu spustu kurek z osadzonym krzemieniem uderzał w krzesiwo (stalową płytkę ) powodując krzesanie iskier. Wykrzesanie iskier. Wykrzesane iskry podpalały proch. Taki typ zamka dotrwał do lat 30. XIX w. W 1807 Szkot Alexander Forsyth konstruuje zamek kapiszonowy, który w następnych latach został znacznie ulepszony. Od tego momentu karabin był stale udoskonalany aż do współczesnych strzelb automatycznych, z których można wystrzelić ponad 600 pocisków na minutę. DZIAŁO Pierwsze działa pojawiły się w XIV-XV w. Były to bombardy. Strzelały dużymi kulami kamiennymi, później żelaznymi. Z czasem konstrukcja bombard uległa przemianom, aż powstały współczesne działa z zamkiem, ładowane od tyłu. Współczesne działa dzielą się na armaty i haubice. Armaty mają długie lufy i strzelają na znaczne odległości. Haubice mają krótkie lufy, za to tor lotu ich pocisków jest bardziej stromy.

13 SUPER BROŃ: Pocisk rakietowy to bomba niesiona przez rakietę, która pozwala jej dotrzeć do bardzo odległego celu. To wyjątkowo potężna niszczycielska broń ze współczesnego arsenału. Pociski rakietowe zostały użyte po raz pierwszy w czasie I wojny światowej i okazały j e d n y m z e s i ę skuteczniejszych r o d z a j ó w b r o n i a l i a n c k i c h s i ł powietrznych. Lotnicy t r a n s p o r t o w a l i j e u m o c o w a n e d o skrzydeł swoich małych d w u p ł a t o w y c h myśliwców. W czasie II wojny światowej niemieccy inżynierowie i naukowcy bardzo intensywnie pracowali nad pociskami rakietowymi. Opracowali wiele różnych wersji, lecz do seryjnej produkcji weszły tylko pociski V1 i V2, którymi bombardowali Londyn. Pocisk V1 miał kształt małego samolotu. Napędzany był silnikiem pulsacyjnym, a startował z pochyłej wyrzutni. V1 sterowany był za pomocą pilota automatycznego. V2 to była prawdziwa rakieta. Miała 14m długości, średnicę 1,65m, jej zasięg wynosił około 300km. W czasie balistycznego lotu osiągała maksymalną prędkość 5700km/h a pułap wynosił km. Rakietowy silnik był napędzany alkoholem etylowym i ciekłym tlenem. Dzisiaj niestety jest wiele typów pocisków rakietowych, niektóre nawet wyposażone w głowicę jądrową. Do pocisków rakietowych bliskiego i średniego zasięgu, które mają rolę podobną do tej, jaką kiedyś pełniły armaty, doszły pociski dalekiego zasięgu - międzykontynentalne, które mogą uderzyć w obiekty odległe o tysiące kilometrów, po drugiej stronie oceanu. Ponadto, oprócz pocisków balistycznych (które wynosi w górę silnik rakietowy i które potem spadają na cel pod wpływem siły ciążenia, zupełnie tak jak pocisk wystrzelony z tradycyjnej armaty) są też takie, których tor wytyczają skomplikowane urządzenia: od kierowanych radiowo z ziemi do wyposażonych w radar i sterowanych komputerem pokładowym. W tych ostatnich komputer steruje lotem pocisku w taki sposób, aby było go jak najtrudniej wykryć i aby bezbłędnie trafił w cel. Są też pociski samonaprowadzające wykorzystujące jako cel źródło promieniowania obiektu przeciwnika (działają na podczerwień). I są pociski przeciwrakietowe, które potrafią trafić i zniszczyć w locie pocisk przeciwnika. Pociski z głowicą jądrową Te pociski nie przenoszą bomb tradycyjnych, ale jądrowe. Są najgroźniejszą bronią posiadaną dzisiaj przez światowe potęgi, zwłaszcza od kiedy postęp technologiczny pozwolił na zmniejszenie ciężaru i rozmiarów głowic jądrowych. Teraz jeden pocisk rakietowy może posiadać wiele głowic, które następnie rozdzielają się i uderzają w różne cele. BGM-109 Tomahawk amerykański taktyczny pocisk manewrujący, w zależności od wersji - wystrzeliwany z okrętów nawodnych i podwodnych, a w przeszłości także wyrzutni lądowych. Poddźwiękowy pocisk manewrujący dalekiego zasięgu Tomahawk może atakować cele naziemne oraz nawodne. TLAM może być uzbrojony zarówno w głowicę nuklearną, jak i w konwencjonalne: burzącą i zawierającą ładunek kasetowy.