Gmina Grzmiąca. Fragment mapy sieci hydrograficznej dorzecza Parsęty z zaznaczeniem lokalizacji gminy Grzmiąca (Źródło: Podział Hydrograficzny Polski

Transkrypt

1 Wody powierzchniowe Wykształcenie sieci hydrograficznej Na obszarach młodoglacjalnych Pomorza Zachodniego sieć rzeczna będąca w stadium młodości, cechuje się silnym uzależnieniem obiegu wody od warunków lokalnych. Charakter rzeźby i budowa litologiczna zadecydowały w znacznym stopniu o asymetrycznym charakterze współczesnej sieci rzecznej z liczniejszymi dopływami prawobrzeżnymi, o zróżnicowanej długości i powierzchni zlewni cząstkowych. Współczesny układ sieci rzecznej w dorzeczu Parsęty wymuszony jest przez postglacjalny układ odwodnienia, który był i jest modyfikowany przez holoceńskie zmiany klimatyczne i różnokierunkową działalność człowieka. Dodatkową cechą dorzecza jest gęsta sieć dopływów (w tym sieć rowów melioracyjnych i drenów) oraz liczne cieki okresowe w strefie wododziałowej. Fragment mapy sieci hydrograficznej dorzecza Parsęty z zaznaczeniem lokalizacji gminy Grzmiąca (Źródło: Podział Hydrograficzny Polski (1983)) Obszar gminy znajduje się w dorzeczu Parsęty, które należy bezpośrednio do zlewiska Morza Bałtyckiego. Do Parsęty, stanowiącej południowo-zachodnią granicę gminy, wody odprowadzają następujące rzeki: Perznica, Radusza, Trzebiegoszcz, Łozica płynące z północnego-wschodu i wschodu gminy oraz Kłuda w południowej części gminy. Charakterystyczną cechą krajobrazu gminy jest nieomal całkowity brak jezior. Dwa większe jeziora - Baczyno i Baczynko to sztuczne zbiorniki zaporowe utworzone w zlewni rzeki Łozicy w celach melioracyjnych, przed II wojną światową. Powierzchnia zbiornika Baczyno wynosi 28,0 ha, a zbiornika Baczynko 19,5 ha. 1

2 Reżim rzeczny Gmina Grzmiąca leży na obszarze, który wg Dynowskiej (1991) charakteryzuje się typem bardzo powolnego krążenia wody, wynikającym m.in. z przepuszczalności luźnych osadów glacjalnych i fluwioglacjalnych, dość dużego i regularnego zasilania opadami atmosferycznymi w ciągu roku o wysokości około 650 mm, wysokiej retencji powierzchniowej, dużych zasobów wód podziemnych i przewagi odpływu podziemnego nad powierzchniowym. Ustrój hydrologiczny rzek gminy charakteryzuje się zasilaniem gruntowo - deszczowo - śnieżnym z występowaniem wezbrań w miesiącach wiosennych i możliwością wzrostu odpływu w miesiącach letnich (Dynowska 1971, 1991). Wyrównane przepływy dobowe rzek w cyklu rocznym są rezultatem równomiernego zasilania opadowego w ciągu roku, nietrwałości pokrywy śnieżnej, dużym udziałem zasilania podziemnego oraz znacznej retencji związanej m.in. z występowaniem zagłębień bezodpływowych (Dynowska 1971, 1976). Choiński (1988, 1998) do wyróżniających się cech zlewni Parsęty zalicza małą zmienność odpływu w ciągu roku, jak i w wieloleciu oraz występowanie wysokich przepływów minimalnych przy niskich przepływach maksymalnych. Należy uwzględnić zmiany reżimu odpływu rzek następujące wskutek działalności człowieka, a głównie w efekcie prowadzonych prac melioracyjnych. Gmina Grzmiąca leży w strefie stosunkowo wysokich wartości odpływu jednostkowego (8-10 dm3s-1km-2), ze stabilnym i wysokim udziałem odpływu podziemnego, który szacowany jest na 60-75% (Atlas hydrologiczny Polski 1987, Dynowska 1971, Gutry-Korycka 1978, Mazurek 2000). Minimalne odpływy jednostkowe osiągają wysokie wartości rzędu 3-5 dm3s-1km-2(choiński 1988). W zlewni górnej Parsęty (profil Stary Chwalim IMGW, położony na granicy gminy) w wieloleciu przy niższej sumie opadów i mniejszym deficycie, wielkość odpływu była zbliżona do wartości notowanej w niżej położonych częściach całego dorzecza Parsęty. Podobne tendencje przedstawiają wyniki obserwacji prowadzonych w profilu wodowskazowym Storkowo (na 13 km biegu Parsęty od źródeł) w Stacji Geoekologicznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (codzienne obserwacje prowadzone są od 1987 r.). Profil Okres Wskażnik opadu P[mm] Wskaźnik odpływu H[mm] Deficyt odpływu D [mm] Odpływ jednostkowy q[dm3s-1km-2] Współczynnik odpływu [-] Stary Chwalim XI-X 670,5 291,9 378,6 9,3 0,43 XI-IV 247,3 172,8 101,5 11,0 0,63 V-X 396,2 119,1 277,1 7,6 0,30 Tabela przedstawia średnie roczne i półroczne wartości wskaźników hydrologicznych dla zlewni Parsęty profil w Starym Chwalimiu, lata (Balicki, Butrymowicz, Friedrich 1981) Wykorzystanie zasobów wodnych Duży obszar gminy jest zmeliorowany. Szczególnie silnie rozbudowany system melioracji obejmuje łąki i pastwiska położone w ujściowym odcinku rzeki Perznicy na południe od Grzmiącej. Wpływ człowieka na obieg wody w dorzeczu Parsęty zaznacza się poprzez prace regulacyjne w korytach rzek i melioracyjne w zlewniach rzecznych. Wprowadzenie urządzeń i budowli hydrotechnicznych przyczyniło się w wielu przypadkach do zasadniczych zmian korytowych procesów erozyjnych oraz sedymentacyjnych. Poniemieckie prace melioracyjne na obszarze całego dorzecza Parsęty zostały zaniedbane w okresie powojennym. Remont jazu na Parsęcie W ostatnich latach prace regulacyjne przeprowadzono w dolnym odcinku koryta Perznicy w ok. Grzmiącej oraz przy przebudowie jazu na Parsęcie w miejscowości Storkowo-Młyn. 2

3 Remont jazu na stawie młyńskim na Parsęcie w Storkowie-Młyn. Niewielkimi zakładami przemysłowymi, których lokalizacja ściśle związana jest z Parsętą sądwie elektrownie, znajdujące się w koloniach Pustkowie k. Radomyśla i Storkowo Młyn. Literatura Atlas zasobów, walorów i zagrożeń Środowiska geograficznego Polski, 1994: PAN IGiPZ, Warszawa. Augustowski, B., 1977: Pomorze. Warszawa. Borowiec, S., 1998: Wybrane problemy pokryw glebowych dorzecza Parsęty. W: Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), s Choiński, A., 1988: Zróżnicowanie i uwarunkowania zmienności przepływów rzek polskich. Wyd. Nauk. UAM. Poznań. Choiński, A., 1998: Warunki obiegu wody w dorzeczu Parsęty. W: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), ss Cyberski, J., 1984: Zasoby wodne zlewni rzecznych. W: Pobrzeże Pomorskie, B. Augustowski (red.). Wyd. PAN, Wrocław - Warszawa - Kraków - ŁódĽ. Dynowska, I., 1971: Typy reżimów rzecznych w Polsce. Zesz. Nauk. UJ, Prace Geogr., z. 28, Prace Instytutu Geogr., z. 50. Kraków. Erdmann, R., 1998: Koncepcja przyrodniczych obszarów chronionych w zlewni Parsęty. W: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych, 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), ss Galon, R., 1972: Geomorfologia Polski T. 2. PWN. Warszawa. Galon, R., Roszko, L., 1967: Zasięgi zlodowaceń skandynawskich i ich stadiów recesyjnych na obszarze Polski. W: Czwartorzęd Polski, R. Galon, J. Dylik (red.). Warszawa. Janecki, B., Kaminski, J., 1998: Monitoring jakości wód powierzchniowych w zlewni rzeki Parsety. W: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), ss Jasnowska, J., Jasnowska, M., 1983: Przyroda Polska. Pojezierze Zachodniopomorskie. Wiedza Powszechna, 3

4 Warszawa. Jasnowska, J., Markowski, S., 1998: Torfowiska dorzecza Parsęty. W: Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), s Kaczmarek, U., 2000: Problemy wielofunkcyjnego rozwoju wsi województwa zachodniopomorskiego. W: Procesy społeczno-gospodarcze w Polsce w końcu XX wieku. J.J. Parysek i H. Rogacki (Red.), Bogucki Wyd. Naukowe S.C., Poznań, s Karczewski, A., 1985: Spatial arrangement of morainic plateau levels of the northern sloping surface in Pomerania as a result of varying deglaciation. Quaestiones Geographicae, Spec. Iss. 1: Karczewski, A., 1989: Morfogeneza strefy marginalnej fazy pomorskiej na obszarze lobu Parsęty w vistulianie (Pomorze Środkowe). UAM, Poznań, Geografia, 44. Kondracki, J., 1978: Geografia fizyczna Polski. PWN. Warszawa. Kondracki J., 1988: Geografia regionalna Polski. Warszawa, PWN, ss Kondracki, J., 1994: Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. PWN. Warszawa. Kostrzewski, A., 1994 (red.): Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa Storkowo. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa. Kostrzewski, A., 1996: Znaczenie programu Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego dla rejestracji przemian i zachowania struktury krajobrazowej Polski. W: Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego, Monitoring geoekosystemów górskich, R. Soja, P. Prokop (red.). Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa. Kostrzewski, A., 1997: Opracowanie koncepcji i zasad georóżnorodności: definicja, zadania i cele georóżnorodności. W: Opracowanie systemu ochrony georóżnorodności w Polsce. Archiwum Państwowego Instytutu Geologicznego. Warszawa. MS. Maksiak, S., Mróz, W.J., 1978: Czwartorzęd środkowej części Pojezierza Pomorskiego. Biul. Inst. Geol., 300: Mapa geologiczna Polski, A-Mapa utworów powierzchniowych Polski, arkusze: Szczecinek, Świdwin, Koszalin, Kołobrzeg, 1: Instytut Geologiczny, Wyd. Geol., Warszawa, Mapa geologiczna Polski, A-Mapa utworów powierzchniowych Polski, arkusz Szczecinek, Mapa podstawowa 1: Instytut Geologiczny, Wyd. Geol., Warszawa, Marcinek, J., 1998: Badania gleboznawcze nad zróżnicowaniem pokrywy glebowej w obrębie powierzchni testowej Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego w Storkowie. W: Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Funkcjonowanie i tendencje rozwoju geoekosystemów Polski, A.Kostrzewski (red.), s Marcinek, J., 1998: Zróżnicowanie gleb w zlewni Parsęty w aspekcie erozji powierzchniowej. W: Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), s Ostrowski, K., 1984: Gleby. W: Pobrzeże Pomorskie, B.Augustowski (red.), s PIOŚ, 1999: Stan czystości rzek, jezior i Bałtyku. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa. Piotrowska, I., 1998: Struktura użytkowania ziemi w dorzeczu Parsęty. W: Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), s Podział hydrograficzny Polski. 1983: Mapa 1: IMiGW, Warszawa. Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach , 1999: WIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Szczecin. Stryjakiewicz, T., 1994: Osadnictwo, ludność i pozarolnicza działalność gospodarcza na obszarze zlewni górnej Parsęty. W: ZMŚP, Stacja Bazowa Storkowo. A.Kostrzewski (red.), Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, s Szpikowski, J., Michalska, G., Kruszyk, R., 1998: Raport Stacji Bazowej Zintegrowanego Środowiska Przyrodniczego Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Storkowie za lata hydrologiczne W: A.Kostrzewski (Red.) Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stan geoekosystemów Polski w latach Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, s Szulc, H., 1988: Morfogenetyczne typy osiedli wiejskich na Pomorzu Zachodnim. Prace Geograficzne IGiPZ PAN nr 149. Urząd Gminy w Grzmiącej, 2000: Strategia Rozwoju Gminy Grzmiąca.Grzmiąca. Witek, T., 1979 (red.): Mapa glebowo-rolnicza; województwo koszalińskie.iung, Puławy. Witek, T., 1981 (red.): Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski wg gmin. IUNiG, Puławy. Witek, T., Koter, M., 1994: Bonitacja i zagospodarowanie gleb. W: Atlas środowiska geograficznego Polski, S. 4

5 Kozłowski (red.), Dział VI, tablica 36, 37. Zwoliński Zb., 1987: Stan badań rzek Przymorza w aspekcie geomorfologii fluwialnej. Koszal. Stud. i Mater. 3/4(53): Zwoliński, Zb., 1989: Geomorficzne dostosowywanie się koryta Parsęty do aktualnego reżimu rzecznego. Dokum. Geogr., 3/4: Żukowski, W., 1988: Rys szaty roślinnej dorzecza Parsęty. W: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), ss