Współczesna polityka społeczna

Transkrypt

1 Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie 8 Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie została założona w 1993 roku. Jest jedną z najdłużej istniejących niepublicznych uczelni humanistycznych w Polsce. Placówki dydaktyczne są zlokalizowane w siedmiu miastach: Warszawie, Katowicach, Olsztynie, Lublinie, Człuchowie, Szczecinie i Wałbrzychu. Bogata oferta edukacyjna obejmuje pięć kierunków studiów: pedagogikę, socjologię, politologię, pracę socjalną oraz filologię angielską. Uczelnia posiada uprawnienia do kształcenia na poziomie studiów I stopnia licencjackich, II stopnia magisterskich oraz podyplomowych. WSP TWP wykorzystuje w swojej działalności dydaktycznej nowatorskie rozwiązania edukacyjne, takie jak: tutoring i mentoring akademicki, coaching oraz przedsiębiorczość, stosowane w wiodących ośrodkach akademickich świata. Uczelnia rozwija system kształcenia na odległość (e-learning), w ramach którego kształci studentów i słuchaczy z Polski oraz innych krajów. Jako nowoczesna uczelnia wykorzystuje fundusze europejskie, realizując kilkanaście projektów edukacyjnych i badawczych. Aby zapewnić jak najlepszą ofertę edukacyjną, uczelnia prowadzi współpracę międzynarodową i krajową z ośrodkami naukowo- -badawczymi, innymi uczelniami, instytucjami kształcenia ustawicznego, organizacjami pozarządowymi oraz środowiskami biznesowymi. Dzięki aktywności Akademickiego Biura Karier prowadzi działania doradcze i aktywizujące absolwentów i studentów w celu zwiększenia ich szans na rynku pracy i w gospodarce opartej na wiedzy. Seria książek Współczesna polityka społeczna dotycząca rozwoju usług społecznych w Polsce powstała w ramach projektu Społecznie Odpowiedzialna Uczelnia, realizowanego przez Wyższą Szkołę Pedagogiczną TWP w Warszawie ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Publikacje poruszają zagadnienia związane z teorią i praktyką wielosektorowej polityki społecznej, pedagogiki społecznej, gospodarki społecznej, społecznie odpowiedzialnego biznesu. Seria prezentuje prace uznanych zagranicznych ekspertów, którzy wnoszą nowe spojrzenie na zagadnienia społeczne. Zrozumieć wielosektorową gospodarkę dobrobytu Martin Powell Współczesna polityka społeczna redakcja Martin Powell Zrozumieć wielosektorową gospodarkę dobrobytu Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 ZROZUMIEĆ WIELOSEKTOROWĄ GOSPODARKĘ DOBROBYTU

3

4 Redakcja Martin Powell ZROZUMIEĆ WIELOSEKTOROWĄ GOSPODARKĘ DOBROBYTU Przekład Stanisław Kamiński

5 Rada Programowa prof. dr hab. Julian Auleytner, prof. dr hab. Andrzej Rejzner, dr hab. Ryszard Szarfenberg, dr hab. Mirosław Grewiński Podstawa przekładu Martin Powell (red.), Understanding the Mixed Economy of Welfare, The Policy Press, Redakcja naukowa przekładu dr hab. Mirosław Grewiński Redakcja językowa Anna Rzędowska Projekt okładki Sopocka Grupa Marketingowa Sp. z o.o. Copyright Albert The Policy Press, All rights reserved. Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP w Warszawie, Warszawa 2010 ISBN Realizacja wydawnicza: Dom Wydawniczy ELIPSA ul. Inflancka 15/198, Warszawa tel./fax , elipsa@elipsa.pl, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP w Warszawie ul. Pandy 13, Warszawa tel , fax: Książka powstała w ramach projektu Społecznie Odpowiedzialna Uczelnia współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet IV. Szkolnictwo Wyższe i Nauka, Działanie 4.2. Rozwój kwalifikacji kadr systemu B+R i wzrost świadomości roli nauki w rozwoju gospodarczym. Publikacja wydrukowana na papierze ekologicznym

6 PAMIĘCI HAZEL I MEGAN

7

8 Spis treści Wykaz skrótów Wstęp do wydania polskiego Martin Powell Rozdział 1. Wielosektorowa gospodarka i społeczny podział dobrobytu Przegląd Wprowadzenie Polityka społeczna a wielosektorowość Społeczny podział dobrobytu Elementy wielosektorowej gospodarki dobrobytu Wymiary wielosektorowej gospodarki dobrobytu Zakończenie Podsumowanie Zagadnienia do dyskusji Warto przeczytać Źródła elektroniczne Literatura John Stewart Rozdział 2. Wielosektorowa gospodarka dobrobytu w ujęciu historycznym Przegląd Wprowadzenie Państwo i dobrobyt w ujęciu historycznym Rodzina i dobrobyt w ujęciu historycznym Rynek i dobrobyt w ujęciu historycznym Sektor pozarządowy i dobrobyt w ujęciu historycznym Historycznie zmienne relacje między podmiotami wielosektorowej gospodarki dobrobytu Zakończenie

9 8 Spis treści Podsumowanie Zagadnienia do dyskusji Warto przeczytać Źródła elektroniczne Literatura Brian Lund Rozdział 3. Państwo a dobrobyt Przegląd Wprowadzenie Państwowe finansowanie i produkcja: władze centralne Państwowe finansowanie i produkcja: samorząd lokalny Państwowe finansowanie/rynkowa produkcja Państwowe finansowanie/pozarządowa produkcja Państwowe finansowanie/nieformalna, sąsiedzka produkcja Rynkowe finansowanie/państwowa produkcja Państwo i redystrybucja dochodów Nowa Partia Pracy nowe państwo? Integracja społeczna Zakończenie Podsumowanie Zagadnienia do dyskusji Warto przeczytać Literatura Mark Drakeford Rozdział 4. Sektor prywatny a dobrobyt Przegląd Wprowadzenie Idea prywatyzacji Prywatyzacja a dobrobyt społeczny Pierwsza kadencja nowej Partii Pracy Druga kadencja T. Blaira W kierunku sektora prywatnego leczenie szpitalne W kirunku sektora prywatnego: opieka instytucjonalna Zakończenie Podsumowanie Zagadnienia do dyskusji Warto przeczytać

10 Spis treści 9 Źródła elektroniczne Literatura Pete Alcock, Duncan Scott Rozdział 5. Dobrobyt a sektor wolontarystyczny i wspólnotowy Przegląd Wprowadzenie Rozwój lokalny Kontekst praktyki politycznej Charakterystyka sektora wolontarystycznego i wspólnotowego Perspektywy na przyszłość Zakończenie Podsumowanie Warto przeczytać Źródła elektroniczne Literatura Hilary Arksey, Caroline Glendinning Rozdział 6. Dobrobyt a sektor nieformalny Przegląd Wprowadzenie Opiekunowie kim są? Polityka nowej Partii Pracy wobec opiekunów Finansowe wsparcie dla opiekunów Jak zmieniła się sytuacja opiekunów pod wpływem polityki laburzystów? Bariery efektywnego wsparcia opiekunów Zakończenie Podsumowanie Zagadnienia do dyskusji Warto przeczytać Źródła elektroniczne Literatura Adrian Sinfeld Rozdział 7. Świadczenia podatkowe Przegląd Wprowadzenie

11 10 Spis treści W stronę kredytów podatkowych Emerytalne świadczenia podatkowe Świadczenia podatkowe a państwo dobrobytu Zakończenie Podsumowanie Zagadnienia do dyskusji Warto przeczytać Źródła elektroniczne Literatura Edward Brunsdon Margaret May Rozdział 8. Świadczenia pracownicze Przegląd Wprowadzenie Czym są świadczenia pracownicze? Współczesne formy świadczeń pracowniczych Przykłady współczesnych świadczeń zatrudnieniowych Zakończenie Podsumowanie Zagadnienia do dyskusji Warto przeczytać Źródła elektroniczne Literatura Michael Hill Rozdział 9. Wielosektorowa gospodarka dobrobytu w perspektywie porównawczej Przegląd Wprowadzenie Teoria porównawcza a wielosektorowość Zabezpieczenie społeczne Ochrona zdrowia Edukacja Świadczenia opiekuńcze Zakup a produkcja świadczeń Zakończenie Podsumowanie Zagadnienia do dyskusji

12 Spis treści 11 Warto przeczytać Literatura Nicola Yeates Rozdział 10. Globalny i ponadnarodowy wymiar wielosektorowości w polityce społecznej Przegląd Wprowadzenie Skala zaangażowania organizacji międzynarodowych w politykę społeczną Charakter wpływu organizacji międzynarodowych na politykę społeczną Zalecenia i wpływy rządowych organizacji międzynarodowych dotyczące polityki społecznej Zakończenie Podsumowanie Zagadnienia do dyskusji Warto przeczytać Źródła elektroniczne Literatura Martin Powell Rozdział 11. Wnioski końcowe dotyczące analizy wielosektorowej gospodarki dobrobytu i społecznego podziału dobrobytu Przegląd Wprowadzenie Wielosektorowa gospodarka dobrobytu i społeczny podział dobrobytu w czasie i w przestrzeni Wielosektorowa gospodarka dobrobytu i społeczny podział dobrobytu pod rządami laburzystów Trzy wymiary wielosektorowej gospodarki dobrobytu Analizowanie wielosektorowej gospodarki dobrobytu Persona non grata związki wielosektorowej gospodarki dobrobytu z innymi zagadnieniami Wpływ wielosektorowej gospodarki dobrobytu i społecznego podziału dobrobytu Zakończenie Podsumowanie

13 12 Spis treści Zagadnienia do dyskusji Warto przeczytać Źródła elektroniczne Literatura Spis ramek, rysunków i tabel Noty o autorach

14 Wykaz skrótów ACAS komisja pojednawcza zajmująca się sprawami pracowniczymi BHP bezpieczeństwo i higiena pracy BHPS Badanie Panelowe Brytyjskich Gospodarstw Domowych BUPA największy brytyjski dostawca usług ochrony zdrowia CTC kredyty podatkowe związane z posiadaniem dziecka GATS układ ogólny w sprawie handlu usługami GHS Powszechne Badanie Gospodarstw Domowych ICNPO Międzynarodowa klasyfikacja organizacji pozarządowych INGO międzynarodowe organizacje pozarządowe IPPR Institute for Public Policy Research ISTC Independent Sector Treatment Centre MFW Międzynarodowy Fundusz Walutowy MHP Ministerstwo Handlu i Przemysłu MOP Międzynarodowa Organizacja Pracy MSW Ministerstwo Spraw Wewnętrznych NCVO Narodowa Rada Organizacji Wolontarystycznych NDC New Deal for Communities Nowy Ład dla Społeczności Lokalnych NHS Państwowa Służba Zdrowia NSPCC National Society for the Prevention of Cruelty to Children OECD Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OM organizacje międzynarodowe

15 14 Wykaz skrótów ONZ Organizacja Narodów Zjednoczonych PPP Partnerstwo Publiczno-Prywatne PFI Private Finance Initiative Inicjatywy finansowane ze środków niepublicznych PUZ Prywatne ubezpieczenia zdrowotne ROM rządowe organizacje międzynarodowe SPD społeczny podział dobrobytu UE Unia Europejska WGD Wielosektorowa gospodarka dobrobytu WFTC nadzorowany przez administrację skarbową kredyt podatkowy dla pracujących rodzin WTC kredyty podatkowe dla pracujących WTO Światowa Organizacja Handlu ZS zdefiniowana składka ZŚ zdefiniowane świadczenie

16 Wstęp do wydania polskiego Polityka społeczna w Polsce i Wielkiej Brytanii różni się, tak jak różne są Warszawa i Londyn. Zakres oraz jakość świadczeń i usług społecznych, kryteria dostępu, a także podmioty zaangażowane w ich dostarczanie są wypadkową zmiennych uwarunkowań społecznych, ekonomicznych i politycznych, charakterystycznych dla tych krajów. W drugiej połowie XX w. politykę społeczną w obu krajach wyraźnie zdominowało państwo, chociaż odmienne były tego przyczyny i formy. W Wielkiej Brytanii nastąpił rozkwit kapitalistycznego welfare state, zainicjowany przez Raport Społeczny W. Beveridge a z 1942 r. Państwo opiekuńcze mogło się tam rozwijać w kolejnych dekadach m.in. ze względu na szeroko upowszechnianą koncepcję praw obywatelskich T. H. Marshalla, który w 1949 r. w swoim dziele Citizenship and Social Class stwierdził, że prawa społeczne stały się nieuniknionym produktem kształtowania się systemu kapitalistycznego. Mniej więcej w tym samym czasie w Polsce rozpoczęła się monopolizacja działalności socjalnej i społecznej przez paternalistyczne państwo, które dosyć szybko zdominowało całą sferę publiczną. W Wielkiej Brytanii publiczne usługi społeczne dopełniały się z gospodarką rynkową, w Polsce aż do 1989 roku stanowiły one część gospodarki centralnie planowanej. Nic zatem dziwnego, że znaczna część opinii publicznej w obu krajach zaczęła utożsamiać usługi społeczne z działalnością państwa. Tymczasem polityka społeczna i dobrobyt społeczny nie muszą być kojarzone wyłącznie z sektorem publicznym. Jak pisze w jednym z rozdziałów książki Martin Powell, historycznie rzecz biorąc, sektory prywatny, pozarządowy i nieformalny były podstawowymi źródłami dobrobytu. W ujęciu historycznym sektory te odgrywały znaczącą rolę również w Polsce. Zarówno przed II wojną światową, jak i współcześnie, potrzeby ludności w Wielkiej Brytanii, w Polsce oraz wielu innych krajach były i są zaspokajane w sposób różnorodny dzięki niezwykle szerokiemu spektrum mechanizmów formalnych i nieformalnych; z zaangażowaniem podmiotów publicznych, niepublicznych (rynkowych, społecznych, kościelnych i innych) bądź w obrębie gospodarstw domowych; przy wykorzystaniu finansowania opartego na mechanizmach składkowych, fiskalnych bądź indywidualnych opłatach. Nie ma zatem krzty przesady w następującym stwierdzeniu Powella: w rzeczywistości mamy do

17 16 Wstęp do wydania polskiego czynienia z pasjonującą różnorodnością organizacyjnych i ekonomicznych rozwiązań z zakresu tworzenia, finansowania i regulowania dostępu do dóbr i usług społecznych. Prezentowana książka pt. Zrozumieć wielosektorową gospodarkę dobrobytu jest wieloaspektowym i pogłębionym studium dotyczącym nowego spojrzenia na politykę społeczną, zgodnie z którym nie jest ona utożsamiana tylko i wyłącznie z państwem i sektorem publicznym. Autorzy skupiają się na ukazaniu różnorodności producentów i dostawców usług społecznych, sposobów wielopoziomowego finansowania i wielosektorowego zarządzania zadaniami społecznymi. Naszym zdaniem jest to niezwykle ciekawa praca, zważywszy, że wielosektorowość jest bardzo istotnym, ale ciągle rzadko dyskutowanym w nauce o polityce społecznej zagadnieniem. W tradycyjnym podejściu do polityki społecznej bardzo często pomijano rolę organizacji pozarządowych w realizacji zadań społecznych, czy też rolę rynku i podmiotów prywatnych w kreowaniu ładu społecznego. Rzadko odwoływano się też do roli sektora nieformalnego i rodziny jako podmiotu polityki społecznej. Podejście wielosektorowe pozwala tymczasem dostrzec tych, którzy byli często niedostrzegani w produkcji usług społecznych, a więc społeczeństwo obywatelskie, podmioty rynkowe, kościelne i gospodarstwa domowe. Ponadto, o czym warto też pamiętać, wielosektorowość pozwala rozkładać ryzyka socjalne na większą sieć instytucji, w tym różnorodnych interesariuszy, którzy tworzą gęstszą sieć społecznych gwarancji. Wielosektorowość bardziej pasuje też do współcześnie realizowanej koncepcji governance aniżeli tradycyjnej government. Przygotowując książkę, którą mamy przyjemność przedstawić polskiemu czytelnikowi, Martin Powell, profesor Uniwersytetu w Birmingham, zaprosił do współpracy dwunastu brytyjskich polityków społecznych. Wspólnie opracowali oni niezwykle zajmującą analizę wielosektorowej gospodarki dobrobytu. John Stewart w swoim rozdziale przedstawił znaczenie podmiotów należących do poszczególnych sektorów w kontekście historycznym, ilustrując tym samym zmienność rozwiązań instytucjonalnych w polityce społecznej, czy też szerzej, w polityce publicznej. Fragment ten potwierdza tezę, że nawet w stabilnych demokracjach mechanizmy realizacji zadań społecznych stosowane w określonym czasie są w dużej mierze zwierciadłem bieżących uwarunkowań. W kolejnym rozdziale Brian Lund opisał ewolucję zakresu i mechanizmów zaangażowania państwa w zaspokajanie potrzeb ludności, zwracając również uwagę na relacje między sektorem publicznym a pozostałymi sektorami. Autor zobrazował bogactwo form oddziaływania przez sektor publiczny

18 Wstęp do wydania polskiego 17 na rzeczywistość społeczną, dowodząc jednocześnie, że posiada on potencjał przekształcania swych funkcji w odpowiedzi na wyzwania współczesności. Mark Drakeford poddał analizie procesy prywatyzacji i urynkowienia zachodzące w Wielkiej Brytanii nie tylko za konserwatywnych rządów Margaret Thatcher, ale również po przejęciu władzy przez nową Partię Pracy. Przedstawione przez autora przykłady wskazują m.in. na niezwykle istotne znaczenie tworzenia odpowiednich regulacji w przypadku powierzania zadań społecznych podmiotom prywatnym. Pete Alcock i Duncan Scott przedstawili sektor wolontarystyczny i wspólnotowy, zwracając uwagę na różnorodność podmiotów do niego zaliczanych oraz złożoność ich relacji z sektorem publicznym. Złożoność ta jest również wynikiem napięcia między fundamentalną cechą organizacji pozarządowych, jaką jest ich autonomia, a występowaniem tych organizacji w roli zleceniobiorcy zadań publicznych. Rozdział przygotowany przez Hilary Arksey i Caroline Glendinning pozwala uzmysłowić sobie fakt, że działalność socjalna organizowana przez państwo stanowi jedynie uzupełnienie funkcji rodziny, wspólnot lokalnych oraz wszelkiego rodzaju sieci społecznych. Autorki zilustrowały znaczenie sektora nieformalnego na przykładzie opieki sprawowanej nad osobami niesamodzielnymi przede wszystkim przez członków rodziny. W kolejnym rozdziale Adrian Sinfeld przeanalizował potencjał systemu podatkowego jako instrumentu polityki społecznej, charakteryzując jednocześnie szereg świadczeń podatkowych, stosunkowo rzadko stanowiących przedmiot zainteresowania polityków społecznych. Edward Brunsdon i Margaret May wyczerpująco opisali szerokie spektrum świadczeń pracowniczych, stanowiących ważne źródło dobrobytu pracowników i ich rodzin. Ten fragment książki jednoznacznie pokazuje, że w gospodarce rynkowej jest miejsce na socjalne/społeczne funkcje przedsiębiorstwa, które nie muszą być sprzeczne z interesem ekonomicznym jego właścicieli. Michael Hill w swoim tekście przedstawił obecne możliwości dokonywania porównań międzynarodowych, odnosząc się przy tym do zagadnienia modeli polityki społecznej. Z kolei Nicola Yeates wskazała na znaczenie procesu globalizacji dla kształtowania i realizacji polityki społecznej, opisując jednocześnie faktyczne możliwości wywierania przez organizacje międzynarodowe wpływu na rzeczywistość. Rozdziały przygotowane przez Martina Powella nadały książce spójne ramy. Autor przedstawił w nich obszernie koncepcje wielosektorowej gospodarki dobrobytu oraz społecznego podziału dobrobytu, a także dokonał syntezy zasadniczych wniosków zamieszczonych w książce przez poszczególnych autorów.

19 18 Wstęp do wydania polskiego Treści zamieszczone w książce nie odnoszą się zatem wyłącznie do Wielkiej Brytanii. Wiele z nich ma również swój wymiar uniwersalny, dzięki czemu z pewnością mogą być przydatne politykom społecznym oraz pozostałym czytelnikom, zainteresowanym kształtowaniem i realizacją polityki społecznej w naszym kraju. Książka pod redakcją Martina Powella stanowi kompleksową charakterystykę wielosektorowej gospodarki dobrobytu. W Polsce, po dwóch dekadach przemian, nadal nie doczekaliśmy się spójnego systemu i modelu polityki społecznej, w którym poszczególne cele i instrumenty byłyby ściśle ze sobą powiązane. Dążąc do stworzenia takiego systemu warto jednocześnie przyglądać się doświadczeniom krajów, które zdążyły już wcześniej przekonać się o wadach i zaletach różnorodnych rozwiązań, stanowiących bądź mogących stanowić inspirację dla rodzimych decydentów. Martin Powell i pozostali autorzy niniejszej książki znakomicie to umożliwiają, wnikliwie przedstawiając uwarunkowania i konsekwencje mechanizmów wielosektorowości stosowanych w Wielkiej Brytanii pod kolejnymi rządami. Różnice występujące między polityką społeczną w Polsce i Wielkiej Brytanii dotyczą również sfery dyskursu akademickiego i stosowanego w nim języka. Przez pojęcie wielosektorowej gospodarki dobrobytu autorzy niniejszej książki rozumieją sferę produkcji, finansowania oraz regulacji dóbr i usług społecznych, w której kluczowe role odgrywają podmioty należące do czterech sektorów publicznego, rynkowego, pozarządowego i nieformalnego. Pojęcie to jest najbliższe znaczeniowo stosowanemu obecnie w Polsce określeniu wielosektorowa polityka społeczna 1. Zastosowanie w tłumaczeniu wiernego oryginałowi pojęcia wielosektorowej gospodarki służy zaakcentowaniu intencji brytyjskich autorów, zgodnie z którą obszar tworzenia oraz dostarczania usług społecznych nie jest jedynie wypadkową decyzji i wyborów podejmowanych przez politycznych decydentów, ale szerzej rozumianym obszarem, w którym spotykają się potrzeby, interesy, cele oraz potencjał wszystkich aktorów życia publicznego. Stanisław Kamiński Autor przekładu Mirosław Grewiński Redaktor naukowy 1 M. Grewiński, Wielosektorowa polityka społeczna o przeobrażeniach państwa opiekuńczego, Warszawa 2009.

20 Rozdział 1 Wielosektorowa gospodarka i społeczny podział dobrobytu MARTIN POWELL Przegląd: W niniejszym rozdziale przedstawiono koncepcje wielosektorowej gospodarki (WGD) i społecznego podziału dobrobytu (SPD), ze szczególnym uwzględnieniem zmian, jakim ulegały one w zależności od czasu i miejsca. Omówione zostały w skrócie elementy WGD (państwo, rynek, sektor pozarządowy i nieformalny) oraz SPD (świadczenia publiczne, pracownicze i podatkowe). Ze względu na fakt, że większość autorów rozpatruje WGD jedynie w wymiarze produkcji świadczeń, niezbędne wydaje się postrzeganie ich w trzech wymiarach obok produkcji także finansowania i regulacji. Pojęcia kluczowe: wielosektorowa gospodarka dobrobytu (WGD), wielosektorowość, społeczny podział dobrobytu (SPD), produkcja, finansowanie, regulacja WPROWADZENIE Wielosektorowa gospodarka dobrobytu (mixed economy of welfare, WGD) i wielosektorowość stanowią bardzo istotne, a jednocześnie dość rzadko dyskutowane zagadnienia polityki społecznej. Zdaniem N. Johnsona (1999, s. 22), oba terminy mają to samo znaczenie i mogą być używane zamiennie. Twierdzi on, że pojęcie wielosektorowości weszło do powszechnego użycia w Wielkiej Brytanii po opublikowaniu raportu L. Wolfendena (Wolfenden, 1978) traktującego o przyszłości organizacji pozarządowych, natomiast koncepcja WGD pojawiła się nieco później. Pomimo licznych badań odnoszących się do WGD w Wielkiej Brytanii (Hadley i Hatch, 1981; Hatch i Mocroft, 1983; Beresford i Croft, 1984; Johnson, 1987; Pinker, 1992; Lund, 1993) oraz w ujęciu porównawczym (na przykład Evers i Wintersberger, 1990; Hantrais

21 20 Martin Powell i in., 1992; Evers i Svetlik, 1993), pojęcie to wciąż rodzi wiele pytań. W niniejszym opracowaniu przyjęto szerszą perspektywę, obejmującą nie tylko tradycyjne sektory WGD państwowy, rynkowy, pozarządowy i nieformalny ale również zagadnienie społecznego podziału dobrobytu (social division of welfare, SPD) i jego poszczególnych elementów świadczeń publicznych, pracowniczych i podatkowych. M. Knapp (1989, ss ) twierdzi, że dla ogromnej większości Brytyjczyków pojęcie dóbr i usług społecznych jest równoznaczne z państwowymi świadczeniami (state provision). Gdy wspomnimy o ochronie zdrowia, większość osób natychmiast pomyśli o Państwowej Służbie Zdrowia (National Health Service, NHS); praca socjalna i ośrodki pomocy społecznej są dla wielu tym samym; edukacja to nic innego jak publiczna szkoła średnia w sąsiedztwie. Takie widzenie spraw jest jednak zbytnim uproszczeniem, ponieważ w rzeczywistości mamy do czynienia z pasjonującą różnorodnością organizacyjnych i ekonomicznych rozwiązań z zakresu tworzenia, finansowania i regulowania dostępu do dóbr i usług społecznych. Jeżeli więc chcemy lepiej zrozumieć rzeczywistość, powinniśmy zwrócić uwagę na zapomniane wymiary polityki społecznej. Zdziwienie może budzić fakt, że niektóre z tych wymiarów są pomijane również w literaturze z zakresu polityki społecznej. Pojęcia WGD, SPD i wielosektorowości są albo nieobecne w indeksach publikacji o charakterze wprowadzającym (np. Alcock i in., 2000; Alcock, 2003), albo też ledwie się tam o nich wspomina (np. Page, Silburn, 1999; Alcock i in., 2003; Baldock i in., 2003; Blakemore, 2003; Ellison, Pierson, 2003; Alcock i in., 2002; Spicker, 1988, 1995). M. Lavalette i A. Pratt w pierwszym wydaniu swojej książki (1997) zamieścili co prawda rozdział o quasi-rynkach i wielosektorowej gospodarce dobrobytu, ale zrezygnowali z niego już w kolejnej edycji (2001). W niektórych przytoczonych poniżej publikacjach można znaleźć obszerne fragmenty dotyczące składowych WGD. Na przykład w pracach P. Alcocka (2003) oraz P. Alcocka i współautorów (2003) znajdują się rozdziały dotyczące dobrobytu tworzonego przez państwo, rynek, sektory pozarządowy i nieformalny. Książka B. Page a i R. Silburna (1999) zawiera rozdziały o dobrobycie powstającym dzięki organizacjom pozarządowym oraz w wyniku działania mechanizmów o charakterze nieformalnym, rynkowym i tych związanych z zatrudnieniem. W publikacjach o charakterze teoretycznym znajdziemy co prawda fragmenty dotyczące na przykład sektora pozarządowego, ale próżno szukać w ich indeksach haseł takich jak WGD, SPD czy wielosektorowość wystarczy zajrzeć do A. Fordera (1974), K. Jones i innych (1983), A. Fordera i innych (1984), T. Fitzpatricka (2001) oraz N. Malina i innych (2002). M. Hill i G. Bramley (1986) umieścili zaledwie stronicowe wzmianki na temat WGD i SPD, chociaż nawiązują w swej pracy do zjawisk takich jak prywatyzacja.