Radosław Jasiński Wstęp...3. Praca z tutorami...9. Zdzisław Hofman Teresa Szymkiewicz Ewa Skoczkowa Jan Ancypo...

Transkrypt

1 Spis treści Radosław Jasiński Wstęp...3 Przemysław Radwan-Rohrenschef Tutoring jako propozycja metody edukacyjnej...5 Katarzyna Czayka-Chełmińska Tutoring jako nowa, efektywna metoda edukacyjna...6 Program Liderzy...9 Praca z tutorami...9 Konkursy grantowe...9 Warsztaty szkoleniowe Model tutoringu Zdzisław Hofman Teresa Szymkiewicz Ewa Skoczkowa...14 Jan Ancypo...14 Piotr Frączak...14 Alicja Piegdoń Zbigniew Pełczyński Tutoring oksfordzkie przykłady Informacje o organizacjach Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności Stowarzyszenie Szkoła Liderów Uczestnicy programu Tutorzy

2 2

3 Program Liderzy jest przedsięwzięciem Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności (PAFW). Jest ono dopełnieniem programów dotacyjnych Fundacji, które w praktyce realizuje zasadę inwestowania w ludzi co uważamy za najbardziej efektywną formę wsparcia, dającą najtrwalsze efekty zarówno dla organizacji, jak i społeczności. Celem Programu jest zapewnienie dalszego wsparcia ze strony PAFW dla lokalnych działaczy, którzy (w wielu przypadkach) odważyli się z naszą pomocą zrobić pierwszy krok zrealizować projekt w ramach jednego z naszych programów grantowych, a którzy w perspektywie mają szansę stać się liderami zmian w swojej lokalnej społeczności. Kwestia współpracy z lokalnymi liderami była zawsze obecna w działaniach naszej Fundacji. Zapewniamy nie tylko asystę i informację przedstawicielom organizacji zainteresowanych udziałem w naszych konkursach grantowych, ale także krótkie specjalistyczne szkolenia beneficjentom tych konkursów. Zainteresowanym przedstawicielom wszystkich organizacji pozarządowych oferujemy szkolenia w ramach takich programów, jak Zarządzanie Finansami w Organizacjach Pozarządowych czy Euro-NGO. Dodatkowo, w ramach niektórych z realizowanych już programów, takich jak VITA czy English Teaching stworzyliśmy płaszczyzny kontaktów i współpracy lokalnych liderów, dzięki czemu działają liczne platformy internetowe oraz co roku organizowane są spotkania z udziałem setek lokalnych działaczy. Nasza standardowa oferta mogła jednak tylko w pewnym stopniu zaspokoić potrzeby w zakresie kształcenia i wspierania lokalnych liderów. Dotychczasowe doświadczenia organizacji, które były zaangażowane w szkolenia liderów, wskazują, iż najbardziej efektywne są programy kierowane do osób mających już pewne doświadczenia, znających smak sukcesu i posiadających rozbudzone potrzeby własnego rozwoju. Tak więc naturalną konsekwencją było zadedykowanie specjalnego programu tym początkującym liderom, którzy wyłonili się podczas realizacji inicjatyw lokalnych, wspieranych w ramach programów PAFW. Jest to stosunkowo liczna grupa biorąc pod uwagę, iż rocznie dotacje PAFW trafiają do kilkuset lokalnych organizacji, instytucji i grup nieformalnych. Za pośrednictwem takich programów, jak Równać Szanse czy Działaj Lokalnie udało nam się uruchomić duży potencjał ludzki, jednak aktywność liderów, dalsze losy zainicjowanych przez nich projektów oraz rozwój prowadzonych przez nich organizacji, w znacznym stopniu będzie zależeć od pomocy z zewnątrz. Właśnie w tym celu zaprojektowaliśmy i we współpracy ze Stowarzyszeniem Szkoła Liderów wdrożyliśmy pilotażową edycję programu Liderzy. Przygotowując realizację tej inicjatywy dokonaliśmy zarówno analizy potrzeb samych lokalnych liderów, jak i różnych realizowanych już programów wsparcia. Stwierdziliśmy, że większość dotychczas zrealizowanych programów tego typu koncentrowała się na rozwijaniu umiejętności w formie tradycyjnych szkoleń (które rzadko biorą pod uwagę specyficzne uwarunkowania lokalne, w jakich działa i żyje lider), a w mniejszym stopniu odpowiadała na zróżnicowane potrzeby samych beneficjentów. Dlatego PAFW postanowiła zastosować inną, bardziej zindywidualizowaną metodologię opartą na tutoringu. Doświadczenia pilotażu, a przede wszystkim opinie uczestników tego przedsięwzięcia utwierdzają nas w przekonaniu, że był to właściwy wybór. Radosław Jasiński Dyrektor Programowy Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności 3

4 Nowa metoda edukacyjna

5 Tutoring jako propozycja metody edukacyjnej. Przemysław Radwan-Rohrenschef Od początku swojego istnienia Stowarzyszenie Szkoła Liderów wspiera liderów społeczeństwa obywatelskiego. Ta misja właściwie broni się sama bez liderów żadna społeczność, żaden kraj nie da sobie rady. Jednak sposób wspierania nie jest, a może nie był od początku aż tak oczywisty. Wspiera oznaczało przez lata szkoli. Szuka ciekawych ludzi, zaprasza na szkolenia i przekazuje umiejętności, które pomagają być liderem w różnych środowiskach społeczeństwa obywatelskiego. Kiedy kilka lat temu zaczęliśmy przygotowania do nowego projektu edukacyjnego dla lokalnych działaczy, zaczęliśmy zastanawiać się, jakie efekty przynosi taka strategia i co można zrobić, by wspierać efektywniej. Z diagnozy wynikało, że liderzy w Polsce przeszli sporo szkoleń, ale nadal borykają się z wieloma problemami. Są osamotnieni, opuszczeni przez lokalne społeczności, często ich stowarzyszenia składają się tylko z nich samych. Wielu liderów nie ma oparcia we władzach lokalnych, brakuje im współpracowników, a czasem i wizji: co dalej. Wiele problemów pozostaje wciąż nierozwiązanych, mimo coraz większej ilości wpisów o szkoleniach w liderskich CV. W takiej, dziś już historycznej, perspektywie zrodził się pomysł, by dotychczasowe metody pracy z liderami istotnie przebudować. Podstawą nowej metody jest indywidualna relacja tutora z liderem. To spotkanie dwóch osób jest podstawą rozwoju i zmiany, a ewentualne szkolenia czy staże uzupełnieniem. I to, co najważniejsze to analiza problemów lidera i, w tym kontekście, jego potrzeb rozwojowych decyduje o udziale lidera w każdym szkoleniu, stażu czy konferencji. Mamy nadzieję, że dzięki indywidualnemu podejściu, spotkaniu z tutorem i głębokiej analizie potrzeb liderów w naszym programie, jego uczestnicy znajdą to, co autentycznie pomoże im rozwiązać ich problemy i wzmocnić w roli lokalnych liderów. 5

6 Tutoring jako nowa, efektywna metoda edukacyjna. Katarzyna Czayka-Chełmińska Co wyróżnia tę metodę spośród innych metod edukacyjnych? Pewne cechy tutoringu pojawiają się również w innych metodach, a to, co go wyróżnia, to ich specyficzne połączenie. Właśnie ono, jak myślę, decyduje zarówno o wyjątkowości jak i skuteczności tej formy edukacji. To, co jest kluczowe w tutoringu, tak jak my go w programie rozumiemy, to jego bardzo indywidualny charakter. Nie chodzi tu tylko o formę, jaką przyjmuje czyli indywidualnej relacji lidera osoby uczącej się z jego tutorem. Przede wszystkim o to, że tutoring koncentruje się na specyficznych, bardzo konkretnych, indywidualnych potrzebach, problemach i wyzwaniach lidera. To uczestnik wyznacza dostosowane do swoich potrzeb i możliwości cele, obszary pracy, wybiera metody, które najbardziej mu odpowiadają. W tym przejawia się druga cecha wyróżniająca tutoring samodzielność i odpowiedzialność lidera. To on lub ona wie, dokąd zmierza, on decyduje o kierunku współpracy, a tutor mu towarzyszy i to w takim stopniu, w jakim zostanie do tej wspólnej drogi zaproszony. Lider weźmie z niej z kolei tyle, ile jest gotów w tym momencie przyjąć. Po trzecie, tutoring jest metodą bardzo całościową i kompleksową. Przedmiotem pracy jest bowiem indywidualny rozwój lidera, cele jego działalności społecznej, ale w odniesieniu do wartości i celów osobistych. Tutor pomaga się zatrzymać i zadać sobie podstawowe pytania co ja tutaj robię? I po co to robię? Gdzie jestem teraz i dokąd zmierzam? Potem współpraca może dotyczyć bardzo konkretnych celów, problemów, projektów, ale punktem wyjścia do niej jest taka, myślę, bardzo potrzebna każdemu z nas, misyjna refleksja i zadanie sobie najbardziej podstawowych pytań. To całościowe spojrzenie na swoje społeczne zaangażowanie pozwala ustalić priorytety, porządkuje i pewnie, choć na to dowodów jeszcze nie mamy, czyni je bardziej skutecznym. Tutoring opiera się na praktyce i doświadczeniu. Tu nie sprawdzi się żadna teoria, żadne modele nie poparte osobistym przeżyciem. To zetknięcie dwóch doświadczeń lidera i tutora, i ta wymiana, zderzenie jest tu istotą rozwoju obydwu stron. Praktyka ma w tej metodzie jeszcze jeden wymiar współpraca służy także rozwiązywaniu konkretnych problemów, wcielaniu w życie nowych pomysłów. Jej rezultaty są namacalne i widoczne. Aby działo się tak, jak to wyżej opisuję, konieczny jest najbardziej kluczowy element tej metody, czyli specyficzna relacja tutora z jego podopiecznym. Tutoring jest w gruncie rzeczy spotkaniem dwóch osób doświadczonej i mniej doświadczonej, mistrza i ucznia. Aby się mógł powieść, konieczne jest zbudowanie więzi opartej na zaufaniu, szacunku, obustronnym zaangażowaniu i autorytecie tutora. Oczywiście potrzeba szacunku, pozytywnego nastawienia, autorytetu są obecne w każdej formie edukacji. Tu stają się szczególnie ważne, ponieważ są warunkiem wspólnej pracy. Bez nich skazana jest ona na całkowite niepowodzenie. Z drugiej zaś strony, sam charakter współpracy bardzo wzmacnia osobistą i trwałą relację tutora i lidera. Prowadzi nas to do kolejnych wyróżników tej metody długofalowości i nieformalnego, choć ustrukturalizowanego charakteru. To nie jest jednorazowe, nawet fascynujące i inspirujące spotkanie z wybitnym trenerem czy konsultantem, lecz trwający 7 8 miesięcy proces, w którym wiele się dzieje: wspólne doświadczenia, rozmowy, wspólne zadania. Długofalowe są też rezultaty indywidualna ścieżka rozwoju, nad którą pracuje lider ze swoim tutorem, określa jego cele w perspektywie dwóch lat. A sam proces, choć spontaniczny i nie dający się włożyć w żadne schematy, jest do pewnego stopnia uporządkowany 6

7 i zaplanowany. Ma wspólne ramy, co jak widzimy, potrzebne jest zarówno liderom, jak i tutorom. Ale wewnątrz nich wszystko jest już możliwe i zależy tylko od tych dwóch osób, które, jako lider i jego tutor, na siebie trafiły. Jakie są największe zalety tej metody? Dużo powiedziałam o wyjątkowości tutoringu i tam też pośrednio padły słowa o jego zaletach. Co w tej chwili, gdy program jeszcze trwa i trudno mówić o jego rezultatach, mogę uznać za zalety tutoringu? O czym już teraz wiemy? Trzy rzeczy wydają mi się najważniejsze. Przede wszystkim budowanie samoświadomości liderów, rozumiane z jednej strony jako odkrywanie korzeni swojej aktywności i poszukiwanie jej źródeł i w ten sposób wzmacnianie ich tożsamości jako społeczników czy bardziej współcześnie liderów społeczeństwa obywatelskiego. Z drugiej strony autorefleksja i samoświadomość są ważne jako narzędzia wzmacniania osoby lidera, umożliwiają mu pełniejsze wykorzystanie swojego potencjału, pokonanie barier czy ograniczeń, czy po prostu pogodzenie się z nimi. Tutoring jest metodą bardzo bliską rzeczywistości, praktyczną, opartą na doświadczeniach tutora i lidera. Pozwala na przekazywanie tego, co często nieprzekazywalne w innych metodach. Myślę tu przede wszystkim o osobistych doświadczeniach, specyficznych i rzeczywiście sprawdzonych rozwiązaniach. Po trzecie wreszcie i być może najważniejsze tworzą się więzi trwałe, oparte na zaufaniu, szacunku, i mimo różnicy doświadczeń, bardzo partnerskie. Jak wyglądało przygotowanie tutorów i jak wygląda praca z nimi? Przygotowanie tutorów było właściwie pracą nad naszym wspólnym, jednakowo rozumianym modelem tutoringu. Mieliśmy bardzo silne poczucie tworzenia czegoś nowego, przyszliśmy do programu z bardzo różnymi doświadczeniami i udało nam się stworzyć przestrzeń do ich wykorzystania. Nasze pierwsze spotkanie było takim stopniowym przybliżaniem się do rozumienia, kim jest tutor, na czym polega jego rola, jak ten tutoring ma w praktyce wyglądać? A teraz po prostu realizujemy wspólnie wypracowane założenia. Regularnie spotykamy się w całej grupie tutorskiej, aby dopracować kolejne kroki tego procesu, podzielić się doświadczeniami, wspólnie rozwiązywać pojawiające się problemy. Jesteśmy w stałym kontakcie, ze sprawozdań tutorów wiemy, co się dzieje, spotykamy się też indywidualnie, czasem, by odpowiedzieć na problemy, często, by poddać refleksji tę dla nas wszystkich zupełnie nową metodę pracy. 7

8 Opis Programu Liderzy

9 Program Liderzy Program Liderzy trwa od października 2004 roku i udział w nim bierze 61 uczestników oraz 13 tutorów. Celem programu jest wsparcie osób podejmujących działania na rzecz swojej społeczności poprzez realizację zindywidualizowanego programu rozwoju ich wiedzy i umiejętności przydatnych w prowadzeniu działań społecznie użytecznych. Oferta programu skierowana jest do osób, które brały aktywny udział w realizacji projektów prowadzonych w ramach programów Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności: Działaj Lokalnie, English Teaching, Euro-NGO, RITA, Równać Szanse i VITA. Program opiera się na pracy uczestników z indywidualnie przydzielonymi opiekunami. Taka metoda pracy, zwana tutoringiem jest w Polsce nowa, a wśród organizacji pozarządowych praktycznie nieznana i niestosowana. Celem takiej współpracy w Programie Liderzy jest określenie przez uczestnika własnych potrzeb związanych z rozwojem umiejętności i wiedzy przydatnej w działalności społecznej i późniejsze doskonalenie swojego warsztatu pracy. Głównym zadaniem tutora w programie jest pomoc uczestnikowi w opracowaniu i realizacji jego indywidualnej ścieżki rozwoju. Przed podjęciem pracy z podopiecznymi, tutorzy otrzymali wsparcie szkoleniowe dotyczące metodologii pracy metodą tutoringu. Realizując, przy wsparciu tutorów, indywidualne ścieżki rozwoju, uczestnicy mogą skorzystać z następujących elementów programu: cyklu szkoleń i warsztatów; staży w doświadczonych organizacjach pozarządowych i innych instytucjach/firmach; konsultacji z ekspertami z różnych dziedzin; możliwości uzyskania dotacji na realizację zaplanowanego przez siebie projektu na rzecz własnej społeczności. W ramach programu uruchomiona została specjalna strona internetowa stanowiąca platformę komunikacji, wymiany doświadczeń i dostępu do zasobów edukacyjnych i informacji dla uczestników programu, jak i innych zainteresowanych osób i organizacji. Strona zawiera m. in. bibliotekę lidera w postaci katalogu rekomendowanych i opisanych publikacji. Metodę tutoringu wykorzystują uczestnicy Programu Liderzy Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, realizowanego przez Stowarzyszenie Szkoła Liderów. Taka metoda pracy jest w Polsce nowa, a wśród organizacji pozarządowych praktycznie niestosowana. Praca z tutorami Uczestnicy programu pracują ze swoimi tutorami, których jest w sumie 13. W pierwszym okresie ta praca skupia się na identyfikacji celów stawianych sobie przez liderów, identyfikacji słabych i mocnych stron, analizy potrzeb szkoleniowych. Wszystkie wymienione działania są elementami budowanej indywidualnej ścieżki rozwoju, która ma pomóc zdefiniować liderom obszary, w których potrzebują wsparcia (tutorskiego, szkoleniowego, eksperckiego), tak aby efektywnie mogli zrealizować zakładane cele. Konkursy grantowe W ramach programu uczestnicy mają szansę na zdobycie grantów na projekty lokalne oraz staże edukacyjne. Celem konkursów jest wsparcie oraz umożliwienie dalszego rozwoju uczestników Programu Liderzy. Realizacja zarówno staży, jak i projektów ma umożliwić uczestnikom programu nabycie nowych kompetencji i wiedzy związanej z zarządzaniem organizacjami pozarządowymi i projektami. 9

10 Warsztaty szkoleniowe W ramach Programu Liderzy jego uczestnicy biorą udział w czterech warsztatach szkoleniowych. Program warsztatu oparty jest o potrzeby uczestników wynikające z analizy potrzeb szkoleniowych i indywidualnej ścieżki rozwoju. Zrealizowane szkolenia dotyczyły m. in. budowania zespołu, zarządzania projektem, zarządzania organizacją, planowania strategicznego w organizacji, wzmocnienia siebie jako lidera, komunikacji interpersonalnej, angażowania otoczenia, budowania partnerstwa lokalnego i zdobywania funduszy. Każdy lider brał udział jedynie w najbardziej potrzebnych mu szkoleniach. Warsztaty w ramach Programu Liderzy to nie tylko szkolenia, ale również spotkania z ciekawymi i inspirującymi ludźmi. Na dotychczasowych warsztatach mieliśmy przyjemność gościć m. in. Tomasza Mertę, ks. Mieczysława Puzewicza, Ryszarda Praszkiera i Krzysztofa Stanowskiego. Dodatkowym wsparciem dla lokalnych liderów jest biblioteka, która powstała na stronie programu Znajdują się w niej rekomendacje publikacji, które mogą być przydatne dla każdego lokalnego działacza. Model tutoringu Równolegle do innych działań w ramach programu gromadzony jest materiał o metodzie edukacyjnej, jaką jest tutoring. Planowane jest jego opracowanie i wydanie publikacji opisującej know-how zebrany w trakcie programu. 10

11 Czym jest tutoring relacje tutorów i uczestników

12 Tutor Zdzisław Hofman Jak wygląda Twoja praca? Trudno odpowiedzieć jednym zdaniem na to pytanie. Doświadczam, że sposób mojej pracy w kontakcie z liderami w mojej grupie zależy od indywidualnych potrzeb i oczekiwań osoby, z którą pracuję. Staram się rozpoznać te indywidualne potrzeby i oczekiwania. Role liderów, które pełnią moi podopieczni, są jedną z ich wielu pełnionych przez nich ról społecznych, w wielu przypadkach nie jest to pierwszoplanowa rola. Są to liderzy niezawodowi, raczej pasjonaci, działający z zamiłowania a nie dla realizacji celów zawodowych. Wielu jest na początku swojej drogi rozwoju. Za ważne uważam nawiązywanie koleżeńskich relacji, bycie osobą pomocną i wspierającą. Staram się inspirować, trochę podpowiadać, nie wyręczać, ale na pewno rozszerzać pole widzenia, tak, by w tej relacji podopieczny mógł zobaczyć więcej możliwości rozwiązań, by dostał rzetelną informację zwrotną na temat swojej pracy, ale też by dostał zestaw przemyślanych wspólnie celów do realizacji. Jakie są, Twoim zdaniem, największe zalety tutoringu? Kiedy tworzy się pomiędzy tutorem a podopiecznym dobra, przyjazna, sprzyjająca rozwojowi relacja, to otwierają się różne możliwości dzielenia się doświadczeniem, podnoszenia motywacji, także poprzez inspiracje i twórcze przetwarzanie sprawdzonych wzorców. Dla mnie bardzo pomocne jest to, że od wielu lat sam kieruję prężnie rozwijającą się organizacją, która ma już duży dorobek i wypracowane standardy. To mocniej legitymuje moją działalność, pozwala uczyć się podopiecznemu na sprawdzonych wzorcach. I osobiście ważne dla mnie jest też to, że sam się uczę, poznaję nowe obszary, nowatorskie pomysły. Czy Twoim zdaniem każdy może mieć tutora? Jeżeli tylko rozpoznaje w sobie tę potrzebę, to jak najbardziej tak. Każdemu z nas są potrzebni ludzie bliscy, tutor to osoba, moim zdaniem, bliska, nie tyle w sensie rodzinnym, co koleżeńskim, zawodowym. Praca tak bardzo przeniknęła do naszej codzienności, że nawet przyjaźnie tworzą się wokół i w pracy, zwłaszcza gdy ktoś ma wyjątkowy luksus pracy w organizacji pozarządowej. Pracując w szkole wiem, jak bardzo rola tutora może przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu i jak skutecznie może wspierać indywidualny rozwój w pracy. Problem tylko, czy uświadamiamy sobie potrzebę korzystania z pomocy i wsparcia ze strony osób takich jak tutorzy pomagacze. Ja mam swoją tutorkę, którą jest Ela Sołtys i dzięki niej osiągnąłem w swym życiu zawodowym bardzo dużo. Nie nazywamy tej relacji tutorską, ale staram się z niej jak najwięcej wziąć dla siebie, zaczerpnąć z bogactwa doświadczeń, wiedzy i umiejętności, które posiada ta właśnie osoba. Zawsze po takim spotkaniu czuję się wzmocniony, zmotywowany i wracam do swoich zajęć z nowymi pomysłami i z większym zapałem. Lider Teresa Szymkiewicz Jak wygląda Twoja praca z tutorem? Praca z tutorem jest dla mnie pewną nowością. Podchodziłam do niej z dużym zaciekawieniem, ale i nieufnością. Dotychczas nie zetknęłam się z tego typu pomocą w rozwoju osobistym. Nie byłam pewna, czy przyniesie jakiś efekt. Ponieważ jednak zdecydowałam się wziąć udział w Programie Liderzy, którego elementem jest tutoring, postanowiłam w pełni zaufać organizatorom i poważnie podejść do danej mi szansy na osobisty rozwój. Utrzymuję stały kontakt mailowy ze swoim tutorem oraz odbywam regularne rozmowy na indywidualnych spotkaniach. Bardzo wartościowe w naszych spotkaniach okazało się to, że to nie tutor mnie ocenia, ale ja sama na skutek odpowiednio kierowanej rozmowy i wcześniej- 12

13 szych przemyśleń, o które zwykle prosił tutor drogą mailową. Ponadto podczas tych rozmów ustalamy, jakie cechy przeszkadzają mi podjąć rolę idealnej liderki. Na kolejnych spotkaniach przyglądamy się, co udało mi się już osiągnąć z zaplanowanego rozwoju i na jakie napotykałam trudności. Na bieżąco wspólnie z tutorem mogę modyfikować swoją ścieżkę rozwoju oraz odkrywać swoje ograniczenia i zalety. Ciągły kontakt z tutorem przypomina mi, aby podczas przygotowywania się do realizacji projektu grantowego nie odsunąć się od głównego celu, jakim jest mój osobisty rozwój jako liderki. Jakie są największe zalety tutoringu? Mając kontakt z tutorem mobilizuję się do pracy nad sobą i do zastanawiania się nad swoimi potrzebami rozwojowymi. Mając świadomość spotkania z tutorem staram się do tego spotkania przygotować czyli odrobić zadaną wcześniej pracę domową. Kontakt z żywą osobą, która nastawiona jest na pomoc w diagnozowaniu moich potrzeb, wyszukiwaniu mocnych i słabych stron, daje mi nadzieję na to, że mój dalszy rozwój jest możliwy. Mam przekonanie, że Program Liderzy, gdyby był pozbawiony tutoringu, byłby zwykłym szkoleniem nie dającym uczestnikom szansy określenia, w którym miejscu swojego rozwoju aktualnie się znajdują. Świadomość, że mój rozwój jest pod kontrolą tutora, powoduje, że skupiam się właśnie na tym rozwoju. Dzięki temu udział w Programie Liderzy nie jest tylko sposobem na pogłębienie mojej wiedzy, ale staje się czymś o wiele głębszym. Jakie są dla Ciebie korzyści w pracy z tutorem i udziału w Programie Liderzy? Wspólnie z tutorem przygotowałam swoją ścieżkę rozwoju. Określiłam swoje mocne i słabe strony. Ustaliłam co jest mi potrzebne do dalszego rozwoju. Zostałam zmobilizowana do głębokiego zastanowienia się nad tym, jak mogę udoskonalić własną osobę aby działać skuteczniej w swoim środowisku. Zadanie wyznaczone przez tutora, które dotyczyło przemyślenia i napisania, jakie są moje cele operacyjne na najbliższy czas oraz na lata przyszłe 13

14 zajęło mi sporo czasu, ale okazało się bardzo przydatne do poznania siebie. Uczestnictwo w Programie Liderzy, a zwłaszcza możliwość skorzystania z tutoringu spowodowały, że otoczenie zauważyło pozytywne zmiany w moim zachowaniu. Ja sama dostrzegam już różnicę w sposobie załatwiania różnych spraw. W moim przypadku praca z tutorem przyniosła ponadto dalszy efekt w postaci rozbudzenia we mnie chęci do ciągłego rozwoju. Dotychczas nie zdawałam sobie sprawy, w jak wielu sprawach po prostu sama się ograniczam. Ponadto wiele warsztatów, w których brałam udział w trakcie programu, okazało się dla mnie bardzo przydatnych zarówno w pracy w organizacji, jak i w samorządzie. Atmosfera życzliwości i przyjaźni, jaka panowała podczas szkoleń, bardzo dobrze wpływała na moje samopoczucie. Tutor Ewa Skoczkowa Co to znaczy dla Ciebie być tutorką? Czym różni się tutoring od szkoleń lub studiów? Czy tutor też się uczy? W systemie nowoczesnej edukacji na każdym poziomie zanikają kontakty bezpośrednie miedzy przekazującymi wiedzę a jej odbiorcami. Przyczyny takiego stanu rzeczy są liczne, omawiane przy okazji rozmaitych dyskusji. Faktem jest, że zmalała rola wychowawcy, nauczyciela, mistrza. Coraz mniej osób, zwłaszcza młodych, uważa kogoś za autorytet, wzór do naśladowania, jeżeli każemy im szukać w bliskim otoczeniu. Nie ma kogoś takiego w szkole, a tym bardziej na studiach, w fabryce dyplomów. Dlatego próba powrotu do kontaktów interpersonalnych ma dla mnie ogromną wartość. Tutoring to droga, którą idą dwie osoby rozmawiając na różne tematy, dając sobie coś czego nie można znaleźć w Internecie. To dla mnie wyzwanie, jak zainteresować kogoś sobą na tyle, aby chciał bez przymusu uczestniczyć w tym procesie. Czy tutor się uczy? Pewnie. Uczy się zupełnie nowej relacji z ludźmi, budowy związku opartego na nie wiem. Jak się dowiem, będzie to moje najważniejsze doświadczenie jako tutorki. Lider Jan Ancypo Jakie są dla Ciebie korzyści w pracy z tutorem i udziału w Programie Liderzy? Praca z tutorem polega kontaktowaniu się telefonicznym, jak i na spotkaniach osobistych, a wszystko to w zależności od rodzaju oczekiwanej pomocy czy porady. Największą zaletą tutoringu jest, moim zdaniem, niczym nieskrępowany dostęp do doradztwa, do informacji z najwyższej półki, bez poczucia zażenowania że czegoś nie rozumiem czy też nie potrafię rozwiązać jakiegoś problemu... Nie do pominięcia jest zdobywanie podczas szkoleń wszechstronnych i na pewno koniecznych umiejętności, ale najważniejsza jest magia towarzysząca temu programowi, która daje energię do pokonywania trudności i wszelakich przeciwności. Jestem teraz na pewno o wiele silniejszy. Tutor Piotr Frączak Co to jest tutoring? W moim przekonaniu teoretycznie jest to próba połączenia spontanicznego optymizmu z doświadczeniem, intuicji z wiedzą. W istocie zaś chodzi o spotkanie dwóch biografii. Założeniem jest, że takie zderzenie może okazać się dobrym bodźcem dla autorefleksji dla obu stron. Jest w tym coś z relacji mistrz i uczeń, ale role nie są tak jasno określone. Tutaj uczeń jest dużo lepiej zorientowany w obszarze swego działania. Tutor wie tyle, ile od lidera się dowie. Może dać liderowi jedynie tyle, ile ten zechce od niego wziąć. Pozycja lidera jest więc znacznie silniejsza. To on wie (lub powinien wiedzieć), do czego cały ten układ dąży. 14

15 Jak byś porównał tutoring w Programie Liderzy do innych metod edukacyjnych dla lokalnych liderów? Czy kształcenie w oparciu o tutoring jest szansą na rozwój liderów w III sektorze? Porównywanie metod działalności społecznej, a już szczególnie z zakresu edukacji, nie jest proste. Przede wszystkim trzeba się zdecydować, co porównujemy. Cele? Zawsze będzie pytanie o to, jakiego lidera traktujemy jako wzór? Czy lidera skutecznego, ale raczej w rozwiązywaniu zadań czy mobilizacji lokalnej wspólnoty, profesjonalistę czy charyzmatyka? Efekty? Tu znów skuteczność będzie trudna do porównania. Czy nieudany projekt, który wzmocnił więzy wspólnoty, zintegrował ludzi, jest gorszy od zrealizowanego projektu, który w sferze wspólnoty nic nie wniósł? Z czyjego punktu widzenia? Sponsora czy rozwoju lokalnego? Metoda tutoringu ma swoje wady i zalety i wiele dobrych prac naukowych będzie można jeszcze na ten temat napisać. Niewątpliwie jednak w znaczący sposób może uzupełnić dotychczasowe, w wielu przypadkach niedostatecznie skuteczne, formy edukacji. Jednak tym, co może okazać się najważniejszą zaletą tutoringu, jest tworzenie środowiska działaczy społecznych, budowanie ich tradycji. Wiedza to nie tylko przeczytane wiadomości i definicje. To także, a może przede wszystkim, sposób myślenia, który buduje się w długofalowym poznawaniu się, w debacie. Tradycja, polegająca na odwoływaniu się do wspólnych wartości, wspólnej formacji ideowej i korzeni, buduje się poprzez wspólne lektury, wspólne dyskusje, wspólne doświadczenia. Tutoring może stać się ważnym elementem budowania i przede wszystkim doświadczania tradycji. Tradycji, która w wyniku burzliwego XX wieku została praktycznie całkowicie przerwana. Lider Alicja Piegdoń Sama świadomość posiadania indywidualnego opiekuna (tutora) była dla mnie niezwykle motywująca. Było tak, jakbym 15

16 miała prywatnego trenera, z którym rozpoczynałam współpracę, ale wiedziałam że ta współpraca powinna zaowocować pozytywnymi efektami. Już po pierwszym spotkaniu, tutorka zapewniła mnie, że nie ma rzeczy niemożliwych razem możemy wszystko. Najwięcej korzyści dały mi bezpośrednie spotkania z tutorką, podczas których w niewielkiej grupie osób wymienialiśmy doświadczenia, udzielaliśmy sobie rad, poszukiwaliśmy możliwości rozwiązań rodzących się problemów. Jestem nauczycielką i myślę, że tutoring to ta metoda, której brakuje w polskich szkołach. Jej zastosowanie dałoby możliwość objęcia młodzieży w większym stopniu działaniami jakościowymi, przynoszącymi lepsze efekty. Praca z tutorką dała mi większą pewność siebie i wiarę w swoje możliwości. Już sam fakt, że do Pani Minister mogłam mówić Ireno był zaskoczeniem nie tylko dla mnie. Tutorka utwierdziła mnie w przekonaniu, że podejmowane przeze mnie działania są możliwe do realizacji i muszą zakończyć się sukcesem. Uczestnictwo w Programie Liderzy to szansa na mój dalszy indywidualny i organizacyjny rozwój. Nawiązanie kontaktu z wieloma interesującymi osobowościami, możliwość uczestniczenia w ciekawie prowadzonych i wartościowych warsztatach, zgromadzenie nowej wiedzy i umiejętności przydatnych w dalszej działalności to najważniejsze korzyści, które dał mi udział w Programie Liderzy. Potwierdzeniem wykorzystania danej mi przez organizatorów szansy na dalszy rozwój jest sukces odniesiony w ogłoszonych w ramach Programu Liderzy konkursach. Mam nadzieję, że realizacja projektów zainicjuje kolejne działania na rzecz rozwoju naszej małej ojczyzny, być może dalej we współpracy ze Szkołą Liderów. 16

17 Tutoring doświadczenia z Oxfordu

18 Tutoring oksfordzkie przykłady Profesor Zbigniew Pełczyński Tutoring to podstawowa forma kształcenia studentów, zwłaszcza w humanistyce i szeroko pojętych naukach społecznych, na dwóch najstarszych uniwersytetach angielskich Oxford i Cambridge. Szerokie zastosowanie tutoringu w dydaktyce uniwersyteckiej tych uczelni z pewnością jest ważnym czynnikiem ich sukcesu. Praktykę i teorię tutoringu uniwersyteckiego znam gruntownie, gdyż odbyłem przeszło 1200 godzin tutoringu w ciągu swej oksfordzkiej kariery. Byłem pierwszym tutorem polskiego pochodzenia w historii Oxfordu, kiedy zatrudniono mnie w 1953 roku w Trinity College, abym kierował studiami politycznymi około 30 studentów. Moim zadaniem było prowadzenie początkowo 16 a po doktoracie 12 godzin tutoringu tygodniowo, przez trzy ośmiotygodniowe trymestry w roku. Typowy oksfordzki tutorial to jednogodzinne spotkanie raz w tygodniu z jednym, dwoma lub (rzadziej) trzema studentami. Tutor proponuje literaturę i zadaje temat, który studenci muszą samodzielnie opracować i przedstawić w eseju. Na początku spotkania student czyta swój esej, który następnie staje się przedmiotem dyskusji. Od 8 do 12 tutoriali jest normą dla przerobienia jednego przedmiotu (np. teoria polityki lub porównawcze instytucje polityczne) i przygotowania studenta do końcowego pisemnego egzaminu dyplomowego, ale oczekuje się od studenta, że przeczyta on szereg podręczników niezależnie od tutoriali. Jako forma edukacji w sensie rozwoju potencjału intelektualnego studenta i nauczenia go, jak zdobywać wiedzę w danej dziedzinie tutoring nie ma rywala. Wykłady, seminaria i wszelkie zajęcia w dużych grupach są formą przekazywania wiedzy; rola studenta jest pasywna, a nie aktywna. W systemie edukacji opartym na wykładach zadaniem studenta jest odbierać i asymilować serwowaną wiedzę, a nie (jak w tutorialu) wyrabiać w sobie umiejętności potrzebne do tego, jak jej poszukiwać, analizować, interpretować, formułować pisemnie i bronić w dyskusji z tutorem. Studenci korzystający z tutoringu są bez porównania pewniejsi siebie, niezależni intelektualnie i przedsiębiorczy. Potrafią efektywnie posługiwać się nabytą wiedzą. Rozwijają się intelektualnie (a także społecznie) niesłychanie szybko. Stąd bierze się dominacja absolwentów Oxfordu i Cambridge w brytyjskich elitach. I to bez magisterium i doktoratu, a zaledwie po trzech latach kursu Bachelor of Arts, odpowiadającego polskiemu licencjatowi. Program Liderzy oczywiście nie jest czystą formą tutoringu a la Oxbridge. Nie opiera się na lekturze tekstów, pisaniu esejów i dyskutowania ich z tutorami. Zamiast tego dotyczy problematyki działalności społecznej i publicznej. Jego podstawą zaś jest praktyka organizacyjna, kierownicza, liderska, oparta na współpracy z ludźmi, zwłaszcza pracy zespołowej. Metoda tutoringu w Programie Liderzy posiada wiele cech typowych dla tutoringu uniwersyteckiego: regularny, osobisty kontakt z tutorem; trwałość i ciągłość kontaktów, interakcyjność i partnerstwo dzielenie się wiedzą i doświadczeniem. 18

19 Informacje o organizacjach

20 Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności O Fundacji: W roku 1989 Kongres Stanów Zjednoczonych zdecydował o utworzeniu Polsko- Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości (PAFP), który przez 10 lat wspierał rozwój gospodarki rynkowej w Polsce. Dzięki sukcesowi Funduszu możliwe było zwrócenie części jego kapitału do budżetu USA, a zarazem ustanowienie z wypracowanych przez fundusz środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. W 2000 roku Fundacja otworzyła Przedstawicielstwo w Polsce i rozpoczęła działalność programową. Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności finansuje swoją działalność z przychodów funduszu wieczystego, którego źródłem są środki pochodzące z likwidowanych inwestycji i programów Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości; docelowo ma on osiągnąć poziom ponad 230 mln USD. Dotychczas PAFW przekazał do funduszu wieczystego Fundacji 211 mln USD. Misja Fundacji: Misją Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności jest działanie na rzecz umacniania demokracji i społeczeństwa obywatelskiego, wyrównywania szans rozwoju indywidualnego i społecznego oraz wspieranie gospodarki rynkowej w Polsce, a także, w dalszej perspektywie i w miarę możliwości, w innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Działalność swą Fundacja opiera na historycznych osiągnięciach polskiego społeczeństwa w procesie przemian ustrojowych rozpoczętych w roku Proces ten był od początku konsekwentnie wspierany przez Stany Zjednoczone. Powstanie Fundacji stało się możliwe dzięki wyjątkowym dokonaniom Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości, pionierskiej inicjatywie Stanów Zjednoczonych, która promowała rozwój przedsiębiorczości w wolnej Polsce wychodząc z założenia, że ludzie, którym stworzy się odpowiednie warunki, zapewni pomoc szkoleniową i wstępny kapitał, mogą odnieść prawdziwy sukces. Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności wyznaje tę samą zasadę że ci, którym stwarza się możliwości, są w stanie pomyślnie kształtować swą przyszłość oraz budować struktury demokratyczne we własnym środowisku. Fundacja oferuje granty oraz na inne sposoby wspomaga organizacje pozarządowe i inicjatywy lokalnych społeczności. Wspiera młodych liderów, którzy wkrótce staną przed wyzwaniami nowego stulecia. Działa na rzecz równych szans startu życiowego i zawodowego oraz reform w dziedzinie edukacji, administracji publicznej i służby zdrowia, a także wspiera przemiany systemowe oraz rozwój obszarów wymagających szczególnej pomocy, w tym zwłaszcza terenów wiejskich. Fundacja realizuje swoje cele statutowe w sposób elastyczny i otwarty. Zamierza rozwijać partnerskie stosunki z organizacjami pozarządowymi, zarówno z tymi o utrwalonej pozycji, jak i z nowymi, które wykazują inicjatywę i rokują nadzieje na przyszłość. Sukces Polski w budowie gospodarki rynkowej i demokracji stanowi niezwykle ważne doświadczenie, z którego mogą korzystać inne społeczeństwa wychodzące z systemu komunistycznego. Fundacja zamierza rozwijać programy mające na celu dzielenie się z krajami Europy Środkowej i Wschodniej doświadczeniami wyniesionymi z ponad dziesięciu lat polskich reform. Pod wspólnym polsko-amerykańskim kierownictwem, Fundacja pragnie promować naczelne wartości wyznawane przez obydwa nasze Narody: demokrację, wolność i poszanowanie praw jednostki. Są to wartości, które łączyły nas przez stulecia i które obecnie łączą Polskę i Stany Zjednoczone jako sojuszników. Metody działania Programy Fundacji: Programy Fundacji, stanowiące odpowiedź na ważne potrzeby społeczne, kształtują się 20