Związki partnerskie. prawa, majątek, podatki

Transkrypt

1 Biblioteka Związki partnerskie prawa, majątek, podatki Jakie prawa mają dzieci ze związków partnerskich Kiedy partnerzy mogą osiągnąć korzyści przy rozliczaniu podatków Kiedy przysługuje prawo do urlopów rodzicielskich i zasiłków Jakie są zasady dziedziczenia Wzory pism

2

3 Biblioteka Związki partnerskie prawa, majątek, podatki Jakie prawa mają dzieci ze związków partnerskich Kiedy partnerzy mogą osiągnąć korzyści przy rozliczaniu podatków Kiedy przysługuje prawo do urlopów rodzicielskich i zasiłków Jakie są zasady dziedziczenia Wzory pism

4 Adres redakcji: Warszawa, ul. Okopowa 58/72, Autorzy: Adam Makosz, Łukasz Sobiech, Magdalena Majkowska, Łukasz Guza, Beata Lisowska, Michalina Topolewska, Bożena Wiktorowska, Tomasz Zalewski Redaktor merytoryczny: Małgorzata Piasecka-Sobkiewicz Redaktor prowadzący: Mariusz Łukasik Korekta: Piotr Łukasik Projekt graficzny okładki: Kinga Pisarczyk DTP: Joanna Archacka Biuro Obsługi Klienta: Warszawa, ul. Batalionu Platerówek 3, tel , , , Copyright by INFOR Biznes Sp. z o.o. Wydanie I/2014, czerwiec 2014 r. ISBN:

5 Spis treści Rozdział 1. Różnice między konkubinatem a małżeństwem... 5 Sprawy majątkowe... 6 Dziedziczenie...7 Obowiązek alimentacyjny... 8 Nazwisko... 9 Pochodzenie dziecka Adopcja dziecka Postępowanie karne Rozdział 2. Prawa i obowiązki wobec dzieci ze związków nieformalnych Ustalenie ojcostwa...13 W sądzie...14 Badania genetyczne...15 Wyrok sądu...15 Wzór pozwu o USTALenie ojcostwa...16 Władza rodzicielska...17 Alimenty na dziecko pozamałżeńskie...18 Wysokość alimentów...19 Umowa w sprawie alimentów...19 WZÓR pozwu o alimenty...21 Roszczenia matki dziecka pozamałżeńskiego...23 Nazwisko dziecka Dziedziczenie po rodzicach Rozdział 3. Stosunki majątkowe między partnerami Praktyczne rady Darowizny między partnerami Umowa dożywocia...33 Odpowiedzialność za długi...35 Uprawnienia osoby bliskiej Rozdział 4. Mieszkanie konkubentów Wspólny zakup...41 Kredyt na mieszkanie W wynajętym mieszkaniu Zniesienie współwłasności Wniosek do sądu Śmierć partnera a prawo do mieszkania WZÓR wniosku o zniesienie współwłasności nieruchomości

6 Rozdział 5. Prowadzenie działalności przez partnerów pozostających w związku partnerskim Określenie wnoszonych wkładów Udział w zyskach i stratach Za długi odpowiadają wspólnicy Rozliczenia między wspólnikami...57 Podział majątku spółki Brak porozumienia WZÓR umowy spółki cywilnej...61 Rozdział 6. Prawo do spadku po konkubencie...65 Dziedziczenie z ustawy Testament zmarłego partnera Opłaty za sporządzenie testamentu notarialnego Zapłata zachowku...68 Zapis windykacyjny na rzecz partnera Dyspozycja wkładem bankowym...71 WZÓR testamentu z wydziedziczeniem...73 Rozdział 7. Prawo podatkowe nie sprzyja konkubentom Podatek dochodowy...75 Konkubent nie jest samotny Ulga prorodzinna...77 Podatki majątkowe Podatek od spadków i darowizn Podatek od czynności cywilnoprawnych Działalność gospodarcza Koszty uzyskania przychodów Odpowiedzialność za długi Rozdział 8. Uprawnienia wynikające z prawa pracy i ubezpieczeń...85 Prawo do płatnych zwolnień od pracy Prawo do zasiłku opiekuńczego...86 Urlopy rodzicielskie Prawo do otrzymania należności ze stosunku pracy...90 Pomoc z zakładowego funduszu socjalnego...91 Prawo do zasiłku rodzinnego Informacje o stanie zdrowia chorego partnera Prawo do renty rodzinnej Prawo do zasiłku pogrzebowego

7 Rozdział 1. Różnice między konkubinatem a małżeństwem Wiele par rezygnuje z zawierania małżeństw i decyduje się na prowadzenie gospodarstw domowych i wychowywanie wspólnego potomstwa w związkach nieformalnych. Według różnych szacunków mogą one stanowić nawet cztery procent wszystkich związków w Polsce. U źródła takiego trendu leżą przede wszystkim zachodzące w ostatnich latach zmiany kulturowe i społeczne. Na zmianę podejścia do tradycyjnego modelu rodziny mają wpływ wzorce płynące z krajów bardziej rozwiniętych i przekazy medialne, w których związki partnerskie są ukazywane niekiedy jako alternatywa dla wieloletniego i sformalizowanego zobowiązania małżeńskiego. Przebywanie w konkubinacie może dawać pewne korzyści. Jego założenie i rozwiązanie nie wymaga podpisania żadnych dokumentów ani rejestracji w jakimkolwiek urzędzie. Konkubenci mogą wspólnie zamieszkiwać, gromadzić majątek i wychowywać wspólnie dzieci. Jak wskazał Sąd Najwyższy, w piśmiennictwie i w judykaturze powszechnie przyjmuje się, że konkubinat jest prawnie nieuregulowaną trwałą wspólnotą życiową mężczyzny i kobiety. Jego cechy charakterystyczne to: jest to związek mężczyzny i kobiety, związek jest trwały, pożycie takie samo jak w małżeństwie, brak zdarzenia prawnego regulującego ten związek. Zewnętrznym przejawem wymienionej trwałości i pożycia są: współżycie fizyczne, wspólne zamieszkiwanie i wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego (wyrok SN z 5 grudnia 1997 r., sygn. akt II CKN 485/97, W orzecznictwie wyrażono również pogląd, że pod pojęciem konkubinatu można rozumieć wspólnotę osobisto-majątkową dwojga osób bez względu na ich płeć. Sąd Apelacyjny w Białymstoku jednoznacznie podkreślił, że nie ma podstaw do stosowania odmiennych zasad przy rozliczaniu konkubinatu homoseksualnego od tych, które mają zastosowanie odnośnie do konkubinatu heteroseksualnego (wyrok SA w Białymstoku z 23 lutego 2007 r., sygn. akt I ACa 590/06, Za konkubinat nie mogą być więc uznawane związki partnerskie, które opierają się wyłącznie na kontaktach seksualnych czy więziach uczuciowych (np. narzeczeństwo, które wspólnie z sobą nie zamieszkuje). Małżeństwo nie może zostać zawarte przez osoby tej samej płci. Do powstania małżeństwa wymagane jest złożenie zgodnych oświadczeń, co 5

8 Związki partnerskie następnie zostaje zapisane w odpowiednich dokumentach. Zgodnie z art. 1 1 i 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej także: k.r.o.) małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują z sobą w związek małżeński. Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński, podlegający prawu wewnętrznemu Kościoła albo innego związku wyznaniowego, w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. Rozwiązanie małżeństwa dopuszczalne jest jedynie poprzez rozwód. Poprzedza go trwający najczęściej przez wiele miesięcy proces sądowy, który kończy się wydaniem wyroku. Orzeczenie wywołuje wyłącznie skutki na gruncie prawa cywilnego. W przypadku gdy małżeństwo zostało zawarte również w formie związku sakramentalnego, rozwód nie unieważnia związku w świetle prawa kanonicznego. Przepisy kościelne w niektórych sytuacjach umożliwiają jednak wystąpienie o stwierdzenie nieważności małżeństwa (np. z powodu zawarcia go pod wpływem błędu lub ukrycia niepłodności przez jednego z narzeczonych). Rozwiązanie związku nieoficjalnego jest zdecydowanie prostsze i nie wymaga żadnych formalności. Dokonuje się w momencie, kiedy partnerzy postanowią się rozstać i nie prowadzić już wspólnego gospodarstwa domowego. Osoby żyjące w związkach nieformalnych muszą sobie zdawać sprawę z tego, że polskie prawo nie traktuje ich na równi z małżonkami. W Konstytucji RP wskazano, że małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej (art. 18 Konstytucji). Taka ochrona nie jest zagwarantowana związkom nieformalnym. Partnerzy nie mogą na podobnych do małżonków zasadach dziedziczyć po sobie, gromadzić wspólnego majątku czy adoptować dzieci. Różnice dostrzegalne są również przy okazji dokonywania rozliczeń podatkowych. 6 Sprawy majątkowe Między partnerami nie powstaje ustrój wspólności ustawowej. Wspólność ustawowa rodzi się w chwili zawarcia związku małżeńskiego i obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jego trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (art k.r.o.). Do majątku wspólnego należą w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę, dochody z prowadzonej działalności gospodarczej czy dochody z majątku wspólnego i osobistego każdego z małżonków (np. czynsz uzyskiwany z tytułu wynajmu mieszkania). Oprócz majątku wspólnego małżonkowie posiadają majątek osobisty, do którego zaliczają się głównie rzeczy nabyte przed ślubem, nabyte w drodze dzie-

9 Rozdział 1. Różnice między konkubinatem a małżeństwem dziczenia (chyba że spadkodawca pozostawił je obojgu małżonków) czy prawa autorskie. Małżonkowie mogą też przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (art k.r.o.). Poza tym z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej (art k.r.o.). Są to szczególne regulacje dotyczące małżeńskich ustrojów majątkowych. Dla osób żyjących w związkach partnerskich nie zostało przewidziane natomiast żadne szczególne uregulowanie. Wszystkie nabyte przez nich w czasie trwania związku przedmioty majątkowe należą do danego partnera. Jeśli zaś oboje zakupią mieszkanie, samochód albo kolekcję obrazów, to powstanie między nimi współwłasność podobna do tej, która występuje między obcymi dla siebie osobami. Dziedziczenie Prawo spadkowe nie reguluje kwestii wzajemnego dziedziczenia między partnerami. Jeżeli chcą oni pozostawić sobie w spadku określone przedmioty majątkowe, muszą powołać partnera do dziedziczenia w testamencie, a więc uczynić to jeszcze za życia. Niewydziedziczeni skutecznie najbliżsi krewni zmarłego mają mimo to prawo do otrzymania zachowku od partnera będącego spadkobiercą spadkodawcy. Z kolei małżonkowie dziedziczą po sobie, nawet jeśli jeden z nich nie pozostawił po sobie testamentu. W konsekwencji jeżeli spadkodawca nie spisał swojej ostatniej woli, pozostający przy życiu małżonek dostanie spadek z mocy ustawy (dziedziczenie ustawowe). Małżonek jest wtedy powołany do spadku w pierwszej kolejności wraz z dziećmi. Dziedziczą oni w częściach równych, jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku (art Kodeksu cywilnego dalej także: k.c.). W sytuacji braku dzieci spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, który dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku (art k.c.). Natomiast udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem, i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku (art k.c.). W odróżnieniu od osoby żyjącej w wolnym związku małżonek ma zagwarantowane ustawą prawo do spadku, w tym także do jego minimalnej części. Małżonkowie znajdują się również w kręgu osób, które mają prawo do zachowku w sytuacjach, gdy nie zostali w testamencie skutecznie wydziedziczeni i pozbawieni prawa do zachowku. Uprawnienia do zachowku nie ma partner spadkodawcy. 7

10 Związki partnerskie Przykład Pan Marek przez ponad dwadzieścia lat po śmierci żony żył w konkubinacie. Zmarł tragicznie w wypadku samochodowym, nie pozostawiając po sobie testamentu. Konkubina pana Marka nie otrzymała po nim nic w spadku. Pan Marek miał bowiem dwójkę dzieci ze związku małżeńskiego, które zostały powołane do dziedziczenia na zasadach określonych w ustawie. Obowiązek alimentacyjny Na osobach żyjących w związkach partnerskich nie ciąży wzajemny obowiązek alimentacyjny. Nie muszą one sobie wzajemnie pomagać zarówno w czasie trwania konkubinatu, jak i po jego rozpadzie. Były partner nie może się domagać wsparcia finansowego nawet po ustaniu wieloletniego związku i znacznym pogorszeniu się jego sytuacji finansowej. Wzajemne prawa i obowiązki partnerów są ustalane tutaj nie w oparciu o przepisy prawa, ale o zasady współżycia społecznego, a ich egzekwowanie na drodze sądowej jest praktycznie niemożliwe. Na osobach żyjących w związkach nieformalnych ciąży jedynie prawny obowiązek alimentowania wspólnych dzieci. Rodzic nie może się natomiast domagać alimentów od partnera, od którego dziecko nie pochodzi, a które nie zostało przez niego przysposobione. Przykład Alimenty od małżonka Małżonkowie Baczyńscy od czterech lat pozostają w faktycznej separacji. Pani Baczyńska wraz z córką wyprowadziła się do swojego nowego partnera i żyje z nim w konkubinacie. Bez porozumienia z mężem przerwała pracę zarobkową, by poświęcić się wychowaniu dziecka. Kobieta wystąpiła do sądu o przyznanie jej alimentów od męża. Sąd nie uwzględnił roszczenia. Stwierdził, że byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bo małżonek, który zerwał pożycie, pozostaje w konkubinacie z inną osobą. Małżonkowie muszą wzajemnie łożyć na swoje utrzymanie. Kodeks rodzinny i opiekuńczy zobowiązuje ich, aby każdy z nich robił to według swoich sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych (art. 27 k.r.o.). Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. W razie gdy jeden z małżonków uchyla się od wykonywania tych powinności, można go do tego przymusić. Sąd może naka- 8