zeszyty naukowe uniwersytetu szczecińskiego NR 733 studia informatica nr 30
|
|
- Dariusz Malinowski
- 2 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 zeszyty naukowe uniwersytetu szczecińskiego NR 733 studia informatica nr Roma Strulak-Wójcikiewicz * Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Małgorzata Łatuszyńska ** Uniwersytet Szczeciński Komputerowe wspomaganie oceny wpływu rozwoju infrastruktury transportu na środowisko Wprowadzenie Transport jest sektorem oferującym szeroki zakres usług dla obywateli zarówno z punktu widzenia ekonomicznego, jak i społecznego. Podobnie jak każda inna działalność gospodarcza, powoduje on określone efekty zewnętrzne 1 (ang. externalities). Odnoszą się one do sytuacji, gdy użytkownik transportu nie płaci wszystkich kosztów związanych z procesem transportowym (w tym kosztów ekologicznych, kongestii czy wypadków drogowych) albo nie otrzymuje pełnych korzyści z nim związanych 2. Lista zewnętrznych * Adres ** Adres 1 Pod pojęciem efektów zewnętrznych rozumie się uboczny skutek działalności danego podmiotu gospodarczego, którego konsekwencje (pozytywne bądź negatywne) ponosi szersze grono odbiorców niezależnie od swojej woli. Szerzej na temat efektów zewnętrznych transportu m.in. w: L impact environnemental des transports, OCDE 2006, s ; B. Pawłowska, Zewnętrzne koszty transportu problem ekonomicznej wyceny, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000; J.-P. Rodrigue, C. Comtois, B. Slack, The Geograp hy of Transport Systems, Routledge, Nowy Jork 2009, s Zob. J. Wronka, Koszty zewnętrzne transportu lądowego w Polsce, w: Wspólna Europa. Szanse i zagrożenia dla transportu, Trans 95, Warszawa 1995, s. 319.
2 198 Roma Strulak-Wójcikiewicz, Małgorzata Łatuszyńska efektów transportu jest dość długa z uwagi na ścisły związek systemu transportowego z systemami: ekonomicznym, społecznym i ekologicznym 3. System transportowy z jednej strony wpływa na funkcjonowanie pozostałych systemów określonego obszaru, z drugiej zaś zadania przed nim stawiane są zdeterminowane potrzebami oraz zasobami owych systemów 4. Wzajemne zazębianie się systemów widać chociażby na przykładzie zanieczyszczenia środowiska wywołanego przez transport, które wpływa jednocześnie na zdrowie ludzkie (problem społeczny) oraz na przykład na kwestie rolnictwa (problem gospodarczy) 5. Uwzględniając powiązania systemu transportowego z systemem ekonomicznym, społecznym i ekologicznym, efekty rozwoju infrastruktury transportu 6 można podzielić na 7 : ekonomiczne (np.: skrócenie czasu przewozu, zmniejszenie kosztu przewozu; przesunięcia międzygałęziowe popytu; koszty budowy, utrzymania, eksploatacji i remontów infrastruktury; koszty eksploatacji środków transportu oraz przychody z opłat za korzystanie z infrastruktury); społeczno-ekonomiczne (np.: wzrost mobilności; wzrost aktywności ekonomicznej spowodowany wzrostem dostępności komunikacyjnej; redystrybucja zatrudnienia i dochodu między regionami i grupami społeczno-ekonomicznymi); w zakresie środowiska i bezpieczeństwa (np.: wpływ na zanieczyszczenie powietrza, gleby i wody, hałas, wibracje; wpływ na bezpieczeństwo ruchu; wpływ na zachowanie dziedzictwa kulturowego oraz florę i faunę). 3 System ekologiczny rozumiany jest tu jako system przyrodniczy oraz środowisko zamieszkania i działalności człowieka. 4 M. Łatuszyńska, Modelowanie efektów rozwoju międzynarodowych korytarzy transportowych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2004, s Por. T. Borys, Raport z realizacji ekspertyzy Analiza istniejących danych statystycznych pod kątem ich użyteczności dla określenia poziomu zrównoważonego rozwoju transportu wraz z propozycją ich rozszerzenia, Jelenia Góra Warszawa 2008, s. 9, pl/files/0/ /analizadanychstatyst podktemzrwnowaonegorozwtransportu2008.pdf, Definicje infrastruktury transportu przedstawiono między innymi w: K. Wojewódzka- -Król, R. Rolbiecki, Infrastruktura transportu, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2009, s Por. T. Kamińska, M. Rusak, Kryteria społeczno-ekonomiczne decyzji infrastrukturalnych w transporcie, Przegląd Komunikacyjny 2000, nr 3, s. 16.
3 Komputerowe wspomaganie oceny wpływu rozwoju 199 O ile jednak efekty ekonomiczne i społeczne rozwoju infrastruktury transportu są na ogół pozytywne, to wpływ na środowisko jest zdecydowanie negatywny. Wspólna polityka transportowa Unii Europejskiej od wielu lat skupia się na skutecznych instrumentach zmniejszania ekologicznej uciążliwości transportu. Jednym z ważniejszych działań było uchwalenie w 1985 roku dyrektywy 85/337/EWG 8, w ramach której ustalono procedurę oceny wpływu różnych przedsięwzięć, w tym transportowych, na środowisko. Ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ) z racji swojej wieloetapowości wymaga stosowania różnych metod do identyfikacji przez prognozowanie do oceny. Niektóre z nich są dość proste, inne zaś bardzo złożone i tylko fragmentarycznie wspomagane narzędziami komputerowymi. Stanowi to spore utrudnienie przy dużej liczbie kryteriów i ich różnych implikacjach, które należy wziąć pod uwagę w ocenie oddziaływania inwestycji transportowych na środowisko. Często też stosowane metody nie pozwalają na ujęcie wielu czynników bądź są mało precyzyjne. Kolejny problem stanowi sposób integracji ocen wyznaczanych przez różnych ekspertów i przedstawienia ich w sposób zrozumiały dla wszystkich. Jest to ważne, gdyż w skład procedury OOŚ wchodzą konsultacje społeczne 9 oraz obowiązek podania do publicznej wiadomości decyzji i zawartych w niej warunków 10. Głównym celem artykułu jest określenie możliwości i kierunków informatycznego wspomagania oceny wpływu transportu na środowisko. Dla zrealizowania tego celu przedstawiono możliwe efekty rozwoju infrastruktury transportu występujące w środowisku, omówiono procedurę oceny oddziaływania na środowisko wraz z jej metodami oraz dokonano przeglądu dotychczas stosowanych w tym zakresie narzędzi komputerowych. 8 Dyrektywa 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne niepubliczne i prywatne dla środowiska, znowelizowana Dyrektywami Rady 97/11/WE i 2003/35/WE, tzw. dyrektywa EIA (ang. Environmental Impact Assessment), dyrektywa OOŚ. 9 Ibidem, art. 6 ust Ibidem, art. 9 ust. 1.
4 200 Roma Strulak-Wójcikiewicz, Małgorzata Łatuszyńska 1. Wpływ rozwoju infrastruktury transportu na środowisko Efekty rozwoju infrastruktury transportu obserwowane w środowisku można podzielić na dwie grupy pierwsza związana jest z infrastrukturą transportową (budowa i utrzymanie), druga zaś dotyczy jej użytkowania (rys. 1) 11. BUDOWA INFRASTRUKTURY ZAJĘCIE TERENU DEZINTEGRACJA TERENU INGERENCJA W ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE ZMIANA STOSUNKÓW WODNYCH BUDOWA I EKSPLOATACJA INFRASTRUKTUR Y ENERGOCHŁONNOŚĆ ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA ZANIECZYSZCZENIE WODY I TERENU ZANIECZYSZCZENIA STAŁE ZAGROŻENIE HAŁASEM ZAGROŻENIE BEZPIECZEŃSTWA EKSPLOATACJA INFRASTRUKTURY ZAGROŻENIE BEZPIECZEŃSTWA EMISJA HAŁASU EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ KONGESTIA Rys. 1. Wpływ infrastruktury transportu na środowisko Źródło: opracowanie własne na podstawie: K. Wojewódzka-Król, Infrastruktura transportu w świetle współczesnych wyzwań, Infrastruktura Transportu 2008, nr 1, s. 12. Rozwój infrastruktury transportowej zarówno punktowej, jak i liniowej uzależniony jest przede wszystkim od dostępności terenu pod jej budowę 12. Oznacza to naruszenie środowiska naturalnego i jego nieodwracalną zmianę zajęcie terenu, jego dezintegrację, trwałą ingerencję w zagospodarowanie przestrzenne 11 Taki podział efektów przedstawia B. Pawłowska, por. B. Pawłowska, Zewnętrzne koszty transportu, s. 19. Inny podział prezentuje K. Wojewódzka-Król. Wyróżnia ona trzy rodzaje wpływu infrastruktury transportu na środowisko, tj.: socjoekonomiczny, fizyczny i wpływ na dziedzictwo narodowe, por. K. Wojewódzka-Król, R. Rolbiecki, Infrastruktura, s Na przykład w przypadku infrastruktury transportu drogowego każdy kilometr autostrady zajmuje powierzchnię 6 7 ha, a drogi ekspresowej 4 5 ha. Infrastruktura towarzysząca (miejsca obsługi podróżnych, parkingi, stacje benzynowe itp.) oraz węzły drogowe mogą zajmować dodatkowo kilkadziesiąt hektarów. Por. A.J. Badyda, Zagrożenia środowiskowe ze strony transportu, Nauka 2010, nr 4, s. 118, stories/ pliki/publikacje/nauka/2010/04/n badyda.pdf,
5 Komputerowe wspomaganie oceny wpływu rozwoju 201 oraz możliwość zakłócenia dotychczasowych stosunków wodnych 13. Ponadto budowa i użytkowanie infrastruktury transportowej wiążą się z poważnym zanieczyszczeniem powietrza atmosferycznego, wody i gleby oraz emisją hałasu. Działania te przyczyniają się też do zniekształcenia naturalnej rzeźby terenu oraz dewastacji szaty roślinnej. Oddziaływanie transportu stanowi zagrożenie dla środowiska przyrodniczego, wpływa niekorzystnie na żywe organizmy (w tym na człowieka), powodując zagrożenie dla ich zdrowia i życia 14. Negatywne dla środowiska skutki spowodowane rozwojem infrastruktury transportu są zróżnicowane nie tylko ze względu na ich rodzaj, ale też na czas trwania i zasięg geograficzny ich wpływu. W przejrzysty sposób zobrazowano to na rysunku 2. Rys. 2. Czasowe i przestrzenne zróżnicowanie skutków zanieczyszczenia powietrza Źródło: opracowanie własne na podstawie: K. Buton, Transport Economics, Cambridge 1994, s. 104, za: K. Wojewódzka-Król, R. Rolbiecki, Infrastruktura, s Por. K. Wojewódzka-Król, Infrastruktura transportu a środowisko, Przegląd Komunikacyjny 1999, nr 9, s Kwestią negatywnego wpływu infrastruktury transportu na środowisko naturalne zajmują się między innymi: K. Wojewódzka-Król, Infrastruktura transportu ; J. Gronowicz, Ochrona środowiska w transporcie lądowym, Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji, Poznań Radom 2003; K. Juda-Rezler, Oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza na środowisko, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2000.
6 202 Roma Strulak-Wójcikiewicz, Małgorzata Łatuszyńska Można mówić o pośrednim i bezpośrednim wpływie transportu na środowisko. Z pośrednim mamy do czynienia wówczas, gdy zdegradowany element środowiska wykazuje swoją niszczącą aktywność nie tylko w czasie i w miejscu skażenia, natomiast bezpośredni wpływ oznacza natychmiastowe zanieczyszczenie czy zniekształcenie ekosystemu 15. Określając efekty rozwoju infrastruktury transportu w odniesieniu do środowiska, należy wziąć pod uwagę wzajemne powiązania poszczególnych elementów środowiska oraz oddziaływanie pośrednie i wtórne, wynikające z tych powiązań. W przypadku tych efektów może również wystąpić kumulacja związana z degradacją kilku elementów środowiska jednocześnie, ponieważ otaczające nas środowisko jest systemem szczególnie złożonym z wieloma powiązaniami, wzajemnymi oddziaływaniami i sprzężeniami zwrotnymi Metody oceny oddziaływania transportu na środowisko Ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ) to usystematyzowany sposób postępowania, polegający na interdyscyplinarnym identyfikowaniu i ocenie wpływu planowanych przedsięwzięć oraz ich alternatyw na określony obszar i zachodzące w nim procesy 17. Istotą OOŚ jest określenie wpływu każdej inwestycji z uwzględnieniem wszystkich przyczyn i skutków oddziaływania na środowisko. Oceny te służą znalezieniu optymalnych rozwiązań, minimalizujących konflikty, jakie mogą zaistnieć w sferze społeczno-gospodarczo-przyrodniczej w wyniku planowanej inwestycji, oraz umożliwiają organowi administracji publicznej podjęcie decyzji odnośnie realizacji projektu. Przeprowadzana ocena powinna być kompleksowa, zawierać propozycje rozwiązań alternatywnych, mających na celu uniknięcie zagrożeń, a także 15 A. Hołuj, Teoretyczne podstawy ochrony środowiska naturalnego w Polsce, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Bochni, Zeszyty naukowe 2006, nr 4, s. 34, pl/zn/4-4.pdf, M. Tracz, J. Bohatkiewicz, Postępowanie w sprawie ocen oddziaływania na środowisko, GDDKiA, Warszawa 2001, za: Podręcznik dobrych praktyk wykonywania opracowań środowiskowych dla dróg krajowych, Biuro Ekspertyz i Projektów Budownictwa Komunalnego EKKOM, Kraków 2008, s. 49, W. Adamczyk, Ekologia wyrobów jakość, cykl życia, projektowanie, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, s. 40.
7 Komputerowe wspomaganie oceny wpływu rozwoju 203 uwzględniać analizę lokalnych i globalnych skutków, nieodwracalnych zmian oraz krótkotrwałych i długookresowych oddziaływań 18. Dokonywanie oceny oddziaływania na środowisko ze względu na różnorodność skutków wymaga stosowania wielu bardzo zróżnicowanych i często specyficznych metod oceny stanu zagrożenia poszczególnych elementów środowiska. Wśród stosowanych metod należy wyróżnić 19 : standardowe, takie jak: metody sieciowe, lista kontrolna, macierz Leopolda; specyficzne opracowywane na potrzeby konkretnej oceny; opisowe dotyczące przedstawienia stanu środowiska, na przykład: walidacja, inwentaryzacja; gromadzenia, weryfikacji i przetwarzania informacji, takie jak: macierze oddziaływań, listy kontrolne, sieci przyczynowo-skutkowe; prognostyczne służące przewidywaniu zjawisk, oparte na symulacji (modele symulacyjne) i metodach statystycznych 20. Wśród metod sporządzania łącznych ocen należy wskazać 21 : listy kontrolne, metody histogramów, metody mapowe, sieciowe, wielocechową teorię użyteczności MAUT (ang. Multi-Attribute Utility Theory), metody wielokryterialnego wspomagania, na przykład metoda analizy H=hierarchii zwana również metodą analitycznego procesu hierarchicznego (AHP ang. Analytic Hierarchy Process) 22 oraz jej udoskonalona forma metoda analitycznego procesu sieciowego (ANP ang. Analytic Network Process) 23, metody wskaźnikowe (indeksacyjne) oraz metody analizy kosztów i korzyści. Decyzję o wyborze danej metody lub metod podejmują eksperci przygotowujący dokumentację, pracujący na zlecenie inwestora danego projektu. Oceny wykonywane są przez specjalistów, którzy reprezentują różne dyscy- 18 Ibidem, s Ibidem, s T. Parteka, Metodologiczne aspekty ocen oddziaływania autostrad na środowisko, w: Poradnik przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko, red. W. Lenart, A. Tyszecki, Eko-Konsult, Gdańsk 1998, s Por. Podręcznik dobrych praktyk, s H. Brozova, M. Ruzicka, The Assessment of Environmental Impacts of Transport Using ANP, Press 2010, s , MAMECTIS/MAMECTIS-08.pdf, H. Brozova, M. Ruzicka, The AHP and ANP Models for Transport Environmental Impacts Assessment, Wseas Transactions on Power Systems, lipiec 2010, s ,
8 204 Roma Strulak-Wójcikiewicz, Małgorzata Łatuszyńska pliny naukowe. Inni specjaliści badają wpływ zanieczyszczeń na powietrze atmosferyczne, inni na wody powierzchniowe i podziemne oraz gleby, jeszcze inni na klimat akustyczny, na obszary przyrodnicze itd. Ponadto każdy ze specjalistów posługuje się odrębnymi narzędziami badawczymi, już istniejącymi bądź tworzonymi specjalnie do celów danego badania. Wybór metod zależy również od etapu przygotowania dokumentacji, rodzaju przedsięwzięcia i sposobów wariantowania (ze względu na zróżnicowane liczby danych niezbędnych w danej metodzie). 3. Komputerowe wspomaganie oceny wpływu infrastruktury transportu na środowisko Podczas sporządzania procedury OOŚ wykorzystywane są zarówno metody jakościowe określane mianem metod intuicyjnych, jak i metody ilościowe, zawierające wskaźniki liczbowe 24. Informatyczne wspomaganie ocen oddziaływania inwestycji transportowych na środowisko odbywa się najczęściej na etapie prognozowania wpływu danego przedsięwzięcia na środowisko i dotyczy analiz ilościowych. W tabeli 1 zestawiono przykładowe narzędzia komputerowego wspomagania oceny danego efektu (emisja zanieczyszczeń, hałas itp.) na określony element środowiska (powietrze atmosferyczne, wody, gleby, klimat akustyczny itp.). Wymienione w tabeli 1 przykładowe programy i pakiety komputerowe do wspomagania oceny wpływu infrastruktury transportu na określone elementy środowiska zostały zastosowane w praktyce, o czym donoszą dostępne w Internecie dokumenty i raporty Por. Obršálová I., Pešta J., Ocena Oddziaływania na Środowisko (OOŚ), w: Międzynarodowe zarządzanie środowiskiem, Tom II: Instrumenty i systemy zarządzania, red. Kramer M., Brauweiler J., Nowak Z., Wydawnictwo C.H. Beck 2005, s Przykładowo: Raport w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniami. Załącznik do Raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko Budowa obwodnic m. Konstancin Jeziorna i m. Góra Kalwaria w ciągu drogi wojewódzkiej nr 724 wykonany przez firmę progeo Sp. z o.o. z Wrocławia, 2008 r., dw/724/powietrze_tekst.pdf,
9 Komputerowe wspomaganie oceny wpływu rozwoju 205 Tabela 1 Zestawienie efektów i narzędzi komputerowego wspomagania oceny wpływu infrastruktury transportu na środowisko Efekty Narzędzia Zajęcie i dezintegracja terenu (np. wpływ na krajobraz, florę i faunę) Emisja zanieczyszczeń Do powietrza Do wód i gleb Emisja hałasu Bezpieczeństwo ruchu CALINE COPERT III 27 + COPERT IV 28 + OpaCal3m 29 + Pakiet OPERAT FB dla Windows 30 + Moduł SAMOCHODY pakietu OPERAT-FB + EK100W 31 + AERO INFRAS Bazy danych modeli i narzędzi do prognozy wpływu zanieczyszczeń na powietrze atmosferyczne: US EPA Environmental Protection Agency Technology Transfer Network Support Center for Regulatory Atmospheric Modeling, Preferred/Recommended Models [ ], NASA s Global Change Master Directory (GCMD) Data Services Models Atmospheric Chemistry Models [ ]. 27 Metoda prognozowania emisji zanieczyszczeń powietrza od pojazdów model i program komputerowy COPERT III, red. J. Bohatkiewicz, Biuro Ekspertyz i Projektów Budownictwa Komunikacyjnego, Kraków 2008 r., /images/stories/os_procedury/ copert_iii/ copert_iii.pdf, /directory/tool/name/copert-4/id/179, /opacal.htm, projektowe/ek100w/, R. Joumard, Methods of estimation of atmospheric emissions from transport: European scientist network and scientific state-of-the-art action COST 319 final report, 1999, s. 73,
10 206 Roma Strulak-Wójcikiewicz, Małgorzata Łatuszyńska EDMS, ALAQS, ADMS 34 + NMPB-Routes RMR (SRM II) 36 + ECAC.CEAC 37 + SoundPLAN SON IMMI VISUM Vissim 42 + Systemy Informacji Geograficznej (GIS) Źródło: opracowanie własne. Istnieje więcej narzędzi wspomagających OOŚ, ale ze względu na to, że zostały one stworzone na potrzeby konkretnych projektów, nie ujęto ich w tabeli 1. Służą one przede wszystkim na przykład do szacowania: stopnia 34 M. Jeż, Ekologiczne problemy portu lotniczego, Prace Instytutu Lotnictwa 2010, nr 4 (206), s Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, ; /opacal.htm, T. Dybicz, Pakiet oprogramowania Visum jako narzędzie do modelowania ruchu transportu publicznego w Warszawie, Modelowanie_ruchu.pdf, Szerzej na ten temat GIS i jego zastosowaniu w: L. Brzozowska, K. Brzozowski, Ł. Drąg, System informacji przestrzennej jako integrator systemu komputerowego do oceny jakości powietrza, Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa 2009, nr 5 (712), s
11 Komputerowe wspomaganie oceny wpływu rozwoju 207 zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego 44, hałasu 45, bezpieczeństwa ruchu przy użyciu modeli ruchu 46, rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w wodzie 47 itp. Wiele informacji na ten temat można również znaleźć w bazach danych stworzonych z myślą o ochronie środowiska i w wyniku różnych projektów badawczych 48. Podsumowanie Jak już wspomniano, proces przeprowadzania oceny oddziaływania na środowisko ze względu na różnorodność skutków wymaga stosowania wielu zróżnicowanych i często specyficznych metod diagnozowania stanu zagrożenia poszczególnych elementów środowiska. Sposób podejścia do badania zależy również od rodzaju danego przedsięwzięcia, na przykład od tego, czy jest to budowa drogi, lotniska, czy linii kolejowej. Badania dotyczące 44 Dane o modelach i programach komputerowych pochodzą głównie z raportów europejskich projektów badawczych, np.: CORINAIR, MEET, COST 319, COST 732, oraz baz danych modeli i narzędzi do prognozy wpływu zanieczyszczeń na powietrze atmosferyczne: np.: baza US EPA Environmental Protection Agency Technology Transfer Network Support Center for Regulatory Atmospheric Modeling, Preferred/Recommended Models, gov/ttn/scram/dispersion_prefrec.htm, ; Environment Tools Directory database of environmental software tools, directory/tool/name/ copert-4/id/179, oraz z literatury przedmiotu, np. K. Brzozowski, Mikroskalowe modele emisji i dyspersji zanieczyszczeń samochodowych, Zeszyty Naukowe ATH, Seria Rozprawy Naukowe 2006, nr Np. htm, ; html, Przykładowo: I. Celiński, R. Żochowska, A. Sobota, Metoda podziału obszaru na rejony komunikacyjne na przykładzie Konurbacji Górnośląskiej, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej z.70, Transport 2009, s M. Borysiewicz, W. Kacprzyk, J. Żurek, Poradnik zintegrowanych ocen ryzyka i zarządzania zagrożeniami w obszarach przemysłowych, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2001, s Przykładowe bazy danych to: ESS GmbH Environmental Software and Services GmbH Austria: Environmental Technology, Research & Development, ; National Environmental Methods Index (NEMI), https://www.nemi. gov/apex/f?p=237:1: , ; Transactional Environmental Support System (TESS), ; Environmental Protection Agency Science & Technology (US EPA), gateway/science,
12 208 Roma Strulak-Wójcikiewicz, Małgorzata Łatuszyńska wpływu infrastruktury transportu na dany element środowiska wykonywane są przez różnych specjalistów z danej dziedziny naukowej, najczęściej jako odrębne ekspertyzy, w których nie bierze się pod uwagę zależności pomiędzy poszczególnymi badanymi elementami środowiska. Dodatkowe komplikacje wynikają z konieczności jednoczesnego uwzględniania w ocenie projektów dotyczących rozwoju infrastruktury transportu takich aspektów, jak 49 : zasięg przestrzenny efektów projektu; długi termin realizacji, a następnie eksploatacji planowanej infrastruktury 50 ; konieczność ujęcia wielu gałęzi transportu zarówno dla transportu towarowego, jak i pasażerskiego 51 ; wielorakość skutków; czynnik niepewności. Narzędzia komputerowe mogą w znacznej mierze wspomóc analizę i ocenę wpływu inwestycji w infrastrukturę transportu, lecz zwykle dotyczą tylko jednego czy dwóch efektów (por. tab. 1) lub, jak w przypadku GIS, nie pozwalają na ukazanie tych efektów na osi czasu, co jest bardzo ważne w przypadku kumulacji skutków w czasie. Istnieje zatem potrzeba opracowania takiego narzędzia dla OOŚ, które pozwalałoby na jednoczesne rozpatrzenie wszystkich wymienionych wyżej kwestii. Narzędzie to powinno dawać następujące możliwości: dostarczania kompleksowych informacji dotyczących wszystkich przewidywanych efektów w ujęciu przestrzennym innymi słowy powinny być kompletne (całościowe) 52 ; opisania z właściwą szczegółowością wszystkich rozpatrywanych w danym projekcie gałęzi transportu (odpowiedni stopień dezagregacji); odzwierciedlania wtórnych efektów wynikających z wewnętrznej dynamiki badanego układu, jakim jest system transportowy w powiązaniu ze środowiskiem. 49 M. Łatuszyńska, Modelowanie rozwoju korytarzy transportowych, s Żywotność infrastruktury sięga niejednokrotnie 100 lat, Rozwój infrastruktury transportu, red. K. Wojewódzka-Król, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1999, s Dla uzyskania wiarygodnych ocen zalecane jest dokonanie szczegółowej segmentacji obu rodzajów transportu (różne grupy ładunkowe w przypadku transportu towarowego i różne cele podróży w przypadku transportu pasażerskiego). 52 Postulat kompleksowości jest szczególnie dobitnie wyrażony w: S. Leleur, J. Kronbak, O.A. Nielsen, C. Rehfeld, E. Bulman, L. Giorgi, Ch. Reynaud, J. Viegas, J. Räsanen, S. Maffi, CODE-TEN Deliverable D1. Baseline Methodology, ICCR, Wiedeń 1998, s. 60.
13 Komputerowe wspomaganie oceny wpływu rozwoju 209 Narzędziem komputerowym, które dałoby takie możliwości, jest, według autorek, system informatyczny oparty na modelu symulacyjnym. Ważną kwestią jest dobór szczegółowej techniki formalizacji owego modelu, która pozwoliłaby na zbudowanie kompleksowego, dynamicznego i spójnego modelu do badania wpływu rozwoju infrastruktury na środowisko. Na podstawie literatury przedmiotu można sformułować hipotezę, że dobrą metodą jest w tym kontekście metoda symulacji ciągłej dynamika systemowa rozwinięta przez J.W. Forrestera i jego współpracowników z Massachusetts Institute of Technology 53. Założenia takiego systemu są aktualnie opracowywane. COMPUTER AIDED ASSESSMENT OF THE IMPACT OF TRANSPORT INFRASTRUCTURE DEVELOPMENT ON THE ENVIRONMENT Summary The main objective of this article is to present the possibilities and directions of computer support assessment of the impact of transport on the environment. To achieve this goal discusses the consequences of the development of transport infrastructure, presents methods for assessing its impact on the environment and a review of previously used computer tools in this field. Keywords: transportation, environment, computer support Translated by Roma Strulak-Wójcikiewicz 53 J.W. Forrester, Industrial Dynamics, The MIT Press and Wiley, Nowy Jork 1961.
14
ECOTALE FINAL CONFERENCE
ECOTALE FINAL CONFERENCE P o z n a ń, 1 4. 0 5. 2 0 1 4 Koszty zewnętrzne transportu jako obszar społecznej odpowiedzialności firm Finalna konferencja Projektu ECOTALE Koszty społeczne i środowiskowe w
OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO"
dr Beata Kijak Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Wydział Chemii, Zakład Chemii Środowiska OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO" jako kurs integrujący zróżnicowane tematycznie wątki ochrony środowiska XXIV
Komputerowy model symulacyjny jako źródło informacji w ocenie oddziaływania na środowisko
Małgorzata Łatuszyńska Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytet Szczeciński Roma Strulak-Wójcikiewicz Wydział Techniki Morskiej i Transportu Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta Tczewa na lata
załącznik Nr 2 do uchwały Nr XXV/198/2012 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 25 października 2012 r. w sprawie przyjęcia Aktualizacji Programu ochrony środowiska dla miasta Tczewa na lata 2012-2015 z uwzględnieniem
Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Nazwa modułu: Modelowanie i ocena hałasu w środowisku Rok akademicki: 2016/2017 Kod: DIS-2-322-SI-n Punkty ECTS: 2 Wydział: Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria Środowiska Specjalność:
Zrównoważone planowanie gospodarka, bezpieczeństwo, środowisko
Zrównoważone planowanie gospodarka, bezpieczeństwo, środowisko Jadwiga Ronikier - kierownik projektu SOOŚ PZRP FORUM WODNE Warszawa, 9-10 czerwca 2015 r. Zrównoważony rozwój, czyli (?) Pojęcie zdefiniowane
1.4. Uwarunkowania komodalności transportu... 33 Bibliografia... 43
SPIS TREŚCI Przedmowa................................................................... 11 1. Wprowadzenie............................................................. 17 1.1. Pojęcie systemu logistycznego
Czy przyroda w Polsce jest lepiej chroniona po 2 latach: jakość regulacji i praktyki stosowania. dr Marcin Pchałek adw.
Czy przyroda w Polsce jest lepiej chroniona po 2 latach: jakość regulacji i praktyki stosowania dr Marcin Pchałek adw. Paulina Kupczyk Kluczowe etapy oceny habitatowej: Etap pierwszy: Screening Etap drugi:
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW GOSPODARKA PRZESTRZENNA
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW GOSPODARKA PRZESTRZENNA poziom kształcenia profil kształcenia tytuł zawodowy uzyskiwany przez absolwenta studia pierwszego stopnia ogólnoakademicki licencjat 1.
logistycznego Polski 3.5. Porty morskie ujścia Wisły i ich rola w systemie logistycznym Polski Porty ujścia Wisły w europejskich korytarzach tr
Spis treści: 1. Wprowadzenie 1.1. Pojęcie systemu logistycznego w literaturze 1.2. Elementy systemu logistycznego Polski 1.3. Znaczenie transportu dla realizacji procesów logistycznych w aspekcie komodalności
ROZDZIAŁ 2: Charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska Powiatu
Program ochrony środowiska Powiat Strzelce Opolskie Spis treści str. 1 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1: Wstęp. Informacje ogólne. 1.1. Cel opracowania programu.... 3 1.2. Metodyka opracowania... 4 1.3. Informacje
Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Transport Studia I stopnia
Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Transport Studia I stopnia Przedmiot: Infrastruktura transportu Rodzaj przedmiotu: Obowiązkowy/kierunkowy Kod przedmiotu: TR S 0 4 8-0_ Rok: II Semestr: 4 Forma studiów:
Zintegrowany System Oceny Stanu i Zagrożeń Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie
Zintegrowany System Oceny Stanu i Zagrożeń Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie Historia W 1991 roku na mocy ustawy o Państwowej Inspekcji
Zrównoważona mobilność miejska w Szczecińskim Obszarze Metropolitalnym
Zrównoważona mobilność miejska w Szczecińskim Obszarze Metropolitalnym Stowarzyszenie Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego 2005-2016 15.04.2005 9 JST 04.09.2009 13 JST 2014 15 JST członkowie SOM (wg
Opis przedmiotu: Ochrona środowiska w transporcie
Opis przedmiotu: Ochrona środowiska w transporcie Kod przedmiotu Nazwa przedmiotu TR.SIS408 Ochrona środowiska w transporcie Wersja przedmiotu 2013/14 A. Usytuowanie przedmiotu w systemie studiów Poziom
Transport i mobilność miejska wyzwania dla miast
Transport i mobilność miejska wyzwania dla miast dr Aneta Pluta-Zaremba Konferencja Plany Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (ang. SUMP) kluczem do pozyskiwania środków europejskich Płock, 11 czerwca 2015
Katedra Budownictwa Drogowego. Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy W ŚRODOWISKU VISUM. dr inż. Jacek Chmielewski
Katedra Budownictwa Drogowego Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy INTERAKTYWNY CZTEROSTOPNIOWY MODEL TRANSPORTOWY DLA MIAST W ŚRODOWISKU VISUM dr inż. Jacek Chmielewski Wprowadzenie n
Urban Transport Roadmaps
Urban Transport Roadmaps narzędzie pomocne przy opracowaniu i wdrożeniu Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej Webinar organizowany przez: Dorotę Bielańską TRT Trasporti e Territorio Plan webinaru Prezentacja
Inżynieria bezpieczeństwa i ekologia transportu
Opis przedmiotu Kod przedmiotu TR.SIS408 Nazwa przedmiotu Ochrona środowiska w transporcie Wersja przedmiotu 2015/16 A. Usytuowanie przedmiotu w systemie studiów Poziom kształcenia Studia I stopnia Forma
Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2014/2015
Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki Karta przedmiotu Wydział Inżynierii Lądowej obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 201/2015 Kierunek studiów: Transport Forma sudiów:
STRATEGICZNY PROGRAM TRANSPORTOWY
STRATEGICZNY PROGRAM TRANSPORTOWY DZIELNICY POŁUDNIE W MIEŚCIE GDAŃSKU NA LATA 2014-2020 Konferencja: Rozwój metropolitalnego układu komunikacyjnego w Gdańsku Gdańsk, 23 marca 2015 r. Tomasz Budziszewski
Stanowisko polskich ekologicznych organizacji pozarządowych w debacie nt. przyszłości polityki TEN-T w Europie. Wojciech Szymalski
Stanowisko polskich ekologicznych organizacji pozarządowych w debacie nt. przyszłości polityki TEN-T w Europie Wojciech Szymalski Instytut na rzecz Ekorozwoju, Zielone Mazowsze dla PKE Okręg Mazowiecki
DYLEMATY WOKÓŁ ZAPEWNIANIA ŚRODKÓW NA FINANSOWANIE INFRASTRUKTURY TRANSPORTOWEJ
DYLEMATY WOKÓŁ ZAPEWNIANIA ŚRODKÓW NA FINANSOWANIE INFRASTRUKTURY TRANSPORTOWEJ Monika Bak, Uniwersytet Gdański II Europejski Kongres Finansowy Sopot, 23-25 maja 2012 r. Struktura prezentacji: Czy państwo
Proces podejmowania decyzji administracyjnych
Proces podejmowania decyzji administracyjnych Debata nt. ochrony przed hałasem Warszawa, dn. 11 grudnia 2012 r. Czynniki wpływające na koniecznośd lub obowiązek budowy ekranów akustycznych Etap planowania
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW GOSPODARKA PRZESTRZENNA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA - PROFIL KSZTAŁCENIA OGÓLNOAKADEMICKI
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW GOSPODARKA PRZESTRZENNA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA - PROFIL KSZTAŁCENIA OGÓLNOAKADEMICKI Opis efektów kształcenia dla kierunku Kierunek gospodarka przestrzenna to studia
A7-0277/129/REV
3.10.2013 A7-0277/129/REV Poprawka 129/REV Cristina Gutiérrez-Cortines w imieniu grupy PPE Sprawozdanie A7-0277/2013 Andrea Zanoni Zmiana dyrektywy 2011/92/UE w sprawie oceny skutków wywieranych przez
Program ochrony środowiska dla Powiatu Poznańskiego na lata
10. Dane źródłowe - Informacja o stanie środowiska w roku 2014 i działalności kontrolnej Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w powiecie poznańskim ziemskim w roku 2014, WIOŚ, Poznań,
Model referencyjny doboru narzędzi Open Source dla zarządzania wymaganiami
Politechnika Gdańska Wydział Zarządzania i Ekonomii Katedra Zastosowań Informatyki w Zarządzaniu Zakład Zarządzania Technologiami Informatycznymi Model referencyjny Open Source dla dr hab. inż. Cezary
Nowe kierunki planowania transportu w świetle doświadczeń projektu ELTIS+
Nowe kierunki planowania transportu w świetle doświadczeń projektu ELTIS+ dr Marcin Wołek, prof. dr hab. Olgierd Wyszomirski Katedra Rynku Transportowego, Uniwersytet Gdański warsztaty promocyjne Zrównoważone
RAPORT O ODDZIAŁYWANIU PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO
RAPORT O ODDZIAŁYWANIU PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO NAZWA PRZEDIĘZWIĘCIA Zgodnie z art. 66 Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
Autor: Artur Lewandowski. Promotor: dr inż. Krzysztof Różanowski
Autor: Artur Lewandowski Promotor: dr inż. Krzysztof Różanowski Przegląd oraz porównanie standardów bezpieczeństwa ISO 27001, COSO, COBIT, ITIL, ISO 20000 Przegląd normy ISO 27001 szczegółowy opis wraz
WF-ST1-GI--12/13Z-MONI
Karta przedmiotu Wydział: Wydział Finansów Kierunek: Gospodarka przestrzenna I. Informacje podstawowe Nazwa przedmiotu Monitoring środowiska Nazwa przedmiotu w j. ang. Język prowadzenia przedmiotu Kod/Specjalność
Rola Mazowieckiego Systemu Informacji Przestrzennej w programowaniu i monitorowaniu rozwoju województwa
Rola Mazowieckiego Systemu Informacji Przestrzennej w programowaniu i monitorowaniu rozwoju województwa KRZYSZTOF MĄCZEWSKI ANETA STANIEWSKA BIURO GEODETY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA
Wydział Architektury Kierunek: Gospodarka Przestrzenna Specjalność: Planowanie Przestrzenne Studia 2-go stopnia
Wydział Architektury Kierunek: Gospodarka Przestrzenna Specjalność: Planowanie Przestrzenne Studia 2-go stopnia PRACA DYPLOMOWA Ocena atrakcyjności ośrodków osadniczych regionu łódzkiego w kontekście przebiegu
Tadeusz Truskolaski TRANSPORT A DYNAMIKA WZROSTU GOSPODARCZEGO W POŁUDNIOWO-WSCHODNICH KRAJACH BAŁTYCKICH
Tadeusz Truskolaski TRANSPORT A DYNAMIKA WZROSTU GOSPODARCZEGO W POŁUDNIOWO-WSCHODNICH KRAJACH BAŁTYCKICH Białystok 2006 SPIS TREŚCI WSTĘP 7 ROZDZIAŁ I WZROST GOSPODARCZY I JEGO ZWIĄZKI Z TRANSPORTEM W
Program HORYZONT 2020 w dziedzinie transportu
Program HORYZONT 2020 w dziedzinie transportu Rafał Rowiński, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce Inwestycje w badania i rozwój są jednym ze sposobów wyjścia z kryzysu gospodarczego. Średni
Transformacja wiedzy w budowie i eksploatacji maszyn
Uniwersytet Technologiczno Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy Wydział Mechaniczny Transformacja wiedzy w budowie i eksploatacji maszyn Bogdan ŻÓŁTOWSKI W pracy przedstawiono proces
Rafał T. Kurek Radosław Ślusarczyk. fot. GDDKiA
Analiza podstawowych korzyści oraz praktycznych problemów w ochronie przyrody przy realizacji inwestycji drogowych w ramach obecnego systemu ocen oddziaływania na środowisko w Polsce Rafał T. Kurek Radosław
Marta Roszko, Aneta Skrzypko Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku. Poznań, luty 2013 r.
Marta Roszko, Aneta Skrzypko Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku Poznań, luty 2013 r. Istota ocen oddziaływania na Ocena oddziaływania na jest jednym z podstawowych narzędzi zarządzania
IV. wzór opisu modułu kształcenia/przedmiotu (sylabus). Opis modułu kształcenia / przedmiotu (sylabus)
IV. wzór opisu modułu kształcenia/przedmiotu (sylabus). Opis modułu kształcenia / przedmiotu (sylabus) Rok akademicki: Grupa przedmiotów: Numer katalogowy: Nazwa przedmiotu 1) : Tłumaczenie nazwy na jęz.
INŻYNIERIA RUCHU A KSZTAŁTOWANIE MOBILNOŚCI
INŻYNIERIA RUCHU A KSZTAŁTOWANIE MOBILNOŚCI Maciej KRUSZYNA VIII. Konferencja Poznań - Rosnówko, czerwiec 2011 1 Inżynieria ruchu a inżynieria ruchu drogowego Inżynieria ruchu drogowego jest dziedziną
a) Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów
1. PROGRAM KSZTAŁCENIA 1) OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA a) Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych i technicznych Objaśnienie oznaczeń: I efekty
Załącznik nr 1 Efekty kształcenia dla kierunku studiów inżynieria bezpieczeństwa Studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki
1 Załącznik nr 1 Efekty kształcenia dla kierunku studiów inżynieria bezpieczeństwa Studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki IB2A_W1 WIEDZA zna pojęcia i rozumie zasady matematycznego modelowania
I FORUM INNOWACJI TRANSPORTOWYCH - dobre praktyki na rzecz zrównoważonego rozwoju
Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna I FORUM INNOWACJI TRANSPORTOWYCH - dobre praktyki na rzecz zrównoważonego rozwoju Badania i innowacje
INŻYNIERIA PRZEDSIĘWZIĘĆ BUDOWLANYCH
Tadeusz Kasprowicz 1 http://sipb.sggw.pl Warszawa 2014 1. Wprowadzenie INŻYNIERIA PRZEDSIĘWZIĘĆ BUDOWLANYCH Przedsięwzięcie budowlane [1, 2, 3] to splot współzależnych działań, których celem jest zaspokojenie
Zakładane efekty kształcenia dla kierunku
Zakładane efekty dla kierunku Jednostka prowadząca kierunek studiów Nazwa kierunku studiów Specjalności Obszar Profil Poziom Forma Tytuł zawodowy uzyskiwany przez absolwenta Dziedziny nauki i dyscypliny
Przebieg autostrad i dróg ekspresowych w Polsce: czy potrzebne są zmiany?
Przebieg autostrad i dróg ekspresowych w Polsce: czy potrzebne są zmiany? Prof. Wojciech Suchorzewski POLITECHNIKA WARSZAWSKA WYDZIAŁ INŻYNIERII LĄDOWEJ INSTYTUT DRÓG I MOSTÓW Wschodnie Forum Drogowe "Dlaczego
7. Monitoring natężenia hałasu. Mapa akustyczna Miasta Gdańska
7. Monitoring natężenia hałasu Mapa akustyczna Miasta Gdańska W czerwca 2012 zakończono prace przy opracowaniu drugiej mapy akustycznej Miasta Gdańska. Jest to realizacja obowiązku zawartego w art. 118
Weryfikacja efektów kształcenia
Weryfikacja efektów kształcenia AG_NS_II Kod KEK KEK Weryfikacja Moduł Prawo K2_K01 ma pełną świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności; potrafi precyzyjnie formułować pytania; doskonale rozumie potrzebę
Spis treści. WSTĘP 13 Bibliografia 16
Przegląd uwarunkowań i metod oceny efektywności wykorzystania odnawialnych źródeł energii w budownictwie : praca zbiorowa / pod red. Joachima Kozioła. Gliwice, 2012 Spis treści WSTĘP 13 Bibliografia 16
Skutecznie korzystamy z obecności naszego kraju w Unii Europejskiej. Stawiamy na rozwój regionów i lepszą jakość życia.
Możliwości finansowania projektów budowlanych w Polsce ze środków UE w świetle nowej perspektywy finansowania 2014-2020 Warszawa, 24 września 2013 r. 1 Dotychczasowe doświadczenia Skutecznie korzystamy
SPIS TREŚCI. ROZDZIAŁ 2: Charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska gminy.
Program ochrony środowiska Gmina Izbicko str. 1 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1: Wstęp. Informacje ogólne. Strategia i wizja rozwoju Gminy a ochrona środowiska. 1.1. Cel opracowania programu.... 3 1.2. Metodyka
LCA (life-cycle assessment) jako ekologiczne narzędzie w ulepszaniu procesów technologicznych
LCA (life-cycle assessment) jako ekologiczne narzędzie w ulepszaniu procesów technologicznych Toruń 2012 Ocena cyklu życia (Life Cycle Assessment - LCA) jest jedną z technik zarządzania środowiskowego.
PROGRAM WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ POLSKA BIAŁORUŚ UKRAINA
PROGRAM WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ POLSKA BIAŁORUŚ UKRAINA 2014 2020 WYTYCZNE DO PRZYGOTOWANIA STUDIUM WYKONALNOŚCI 1 Poniższe wytyczne przedstawiają minimalny zakres wymagań, jakie powinien spełniać dokument.
Lista pytań ogólnych na egzamin inżynierski
Lista pytań ogólnych na egzamin inżynierski numer Pytanie 1 Trzy podstawowe rodzaje przestrzeni, podstawowe cechy przestrzeni 2 Funkcje zagospodarowania przestrzeni i zależność między nimi 3 Przestrzenne
LISTA PRZEDSIĘWZIĘĆ PRIORYTETOWYCH PLANOWANYCH DO DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA IGOSPODARKI WODNEJ W KATOWICACH
PLANOWANYCH DO DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA IGOSPODARKI WODNEJ W KATOWICACH NA 2015 ROK I. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach,
UCHWAŁA Nr 12/2011 Rady Wydziału Społeczno-Technicznego Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie z dnia 18 października 2011 r.
UCHWAŁA Nr 12/2011 Rady Wydziału Społeczno-Technicznego Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie z dnia 18 października 2011 r. zmieniająca uchwałę w sprawie uchwalenia planów studiów podyplomowych
dr hab. Adam Przybyłowski Katedra Logistyki i Systemów Transportowych Wydział Przedsiębiorczości i Towaroznawstwa Akademia Morska w Gdyni
dr hab. Adam Przybyłowski Katedra Logistyki i Systemów Transportowych Wydział Przedsiębiorczości i Towaroznawstwa Akademia Morska w Gdyni 1. Wprowadzenie 2. Zrównoważony rozwój transportu i spójność terytorialna
Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego na lata
Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego na lata 2009-2013 Zamawiający: Województwo Śląskie Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego z siedzibą w Katowicach, Wykonawca: Biuro
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii Rozwoju Województwa 2011-2020
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii Rozwoju Województwa 2011-2020 Zakres, ocena i rekomendacje Jakub Szymański Dyrektor Departamentu Polityki Regionalnej UMWM Cel i zakres Prognozy
EKOLOGICZNA OCENA CYKLU ŻYCIA W SEKTORZE PALIW I ENERGII. mgr Małgorzata GÓRALCZYK
EKOLOGICZNA OCENA CYKLU ŻYCIA W SEKTORZE PALIW I ENERGII mgr Małgorzata GÓRALCZYK Polska Akademia Nauk, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Pracownia Badań Strategicznych, ul. Wybickiego
Prawo ochrony środowiska w drogownictwie stan obecny i kierunki zmian
LVI TECHNICZNE DNI DROGOWE 13-15 listopada 2013 r. Centrum Konferencyjne Falenty, Raszyn k. Warszawy Prawo ochrony środowiska w drogownictwie stan obecny i kierunki zmian Karolina Rak Departament Środowiska
Karta informacyjna przedsięwzięcia
Karta informacyjna przedsięwzięcia sporządzona zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa oraz o ocenach
Z-LOGN1-1080 Ekonomika transportu Economics of transport. Logistyka I stopień Ogólnoakademicki
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Z-LOGN1-1080 Ekonomika transportu Economics of transport A. USYTUOWANIE
Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08
Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.
Rektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie z dnia 9 listopada 2011 roku
ZARZĄDZENIE Nr 84/2011 Rektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie z dnia 9 listopada 2011 roku zmieniające zasady organizacji studiów podyplomowych Zarządzanie jakością Na podstawie 7 Regulaminu
Transport jako jeden z priorytetów polityki spójności
Rozpoczynamy cykl prezentowania zapisów programów operacyjnych funduszy europejskich 20142020, poświęconych sektorowi usług publicznych, jakim jest szeroko rozumiany transport. Zajrzymy do programu krajowego
INFORMACJA O ŚRODOWISKU
INFORMACJA O ŚRODOWISKU Prawo ochrony środowiska dr Tomasz Poskrobko PAŃSTWOWY MONITORING ŚRODOWISKA PAŃSTWOWY MONITORING ŚRODOWISKA Podstawy prawne PMŚ tworzą: ustawa Prawo ochrony środowiska zawiera
3.3. Podsystem monitoringu hałasu
3.3. Podsystem monitoringu hałasu Zgodnie z art. 26 i 117 ustawy Prawo ochrony środowiska jednym z zadań PMŚ jest uzyskiwanie danych oraz ocena i obserwacja zmian stanu akustycznego środowiska. Celem funkcjonowania
Wprowadza zmiany w treści
nak GB/ZP-MS/A5-1. Osowiec-Twierdza 8 dnia 08.03.2013r. Wykonanie ekspertyzy określającej warunki korzystania z wód wraz z prognozą ich wpływu na środowisko oraz zasady ochrony ilości i jakości zasobów
Każdy system GIS składa się z: - danych - sprzętu komputerowego - oprogramowania - twórców i użytkowników
System Informacji Geograficznej (GIS: ang. Geographic Information System) system informacyjny służący do wprowadzania, gromadzenia, przetwarzania oraz wizualizacji danych geograficznych. Najbardziej oczywistą
Gmina: Chocz (n. Chocz, Olesiec Nowy, Olesiec Stary) Celem inwestycji jest budowa obwodnicy miasta Chocz w ciągu drogi wojewódzkiej nr 442
I.47. Droga nr 442 m. Chocz. 47 Droga nr 442 m. Chocz Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat pleszewski Gmina: Chocz (n. Chocz, Olesiec Nowy, Olesiec Stary) Celem
ZARZĄDZANIE I INŻYNIERIA PRODUKCJI
ZARZĄDZANIE I INŻYNIERIA PRODUKCJI STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Załącznik nr 2 Odniesienie efektów kierunkowych do efektów obszarowych i odwrotnie Załącznik nr 2a - Tabela odniesienia
PROCEDURY INWESTYCYJNE W ZAKRESIE PRZEDSIĘWZIĘĆ REALIZOWANYCH W ZWIĄZKU Z ODDZIAŁYWANIEM HAŁASU NA ŚRODOWISKO. Hanna Grunt WIOŚ Poznań
PROCEDURY INWESTYCYJNE W ZAKRESIE PRZEDSIĘWZIĘĆ REALIZOWANYCH W ZWIĄZKU Z ODDZIAŁYWANIEM HAŁASU NA ŚRODOWISKO Hanna Grunt WIOŚ Poznań Geneza procedury ocen oddziaływania na środowisko w ustawodawstwie
MATEMATYCZNE METODY WSPOMAGANIA PROCESÓW DECYZYJNYCH
MATEMATYCZNE METODY WSPOMAGANIA PROCESÓW DECYZYJNYCH 1. Przedmiot nie wymaga przedmiotów poprzedzających 2. Treść przedmiotu Proces i cykl decyzyjny. Rola modelowania matematycznego w procesach decyzyjnych.
4.3. Podsystem monitoringu jakości gleby i ziemi
4.3. Podsystem monitoringu jakości gleby i ziemi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi nie prowadzi tej kategorii badań. Badania jakości gleby i ziemi prowadzone będą w sieci krajowej, organizowanej
1. Bezpieczeństwo i higiena pracy, 4. Informatyka w zarządzaniu przedsiębiorstwem, 2. Zarządzanie przedsiębiorstwem i ochrona środowiska,
Na kierunku ZARZĄDZANIE I INŻYNIERIA PRODUKCJI oferujemy 4 specjalności: 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy, 4. Informatyka w zarządzaniu przedsiębiorstwem, 2. Zarządzanie przedsiębiorstwem i ochrona środowiska,
OeconomiA copernicana 2013 Nr 3. Aspekty prawne i metodologiczne oceny oddziaływania na środowisko inwestycji w infrastrukturę transportu
OeconomiA copernicana 2013 Nr 3 ISSN 2083-1277, (Online) ISSN 2353-1827 http://www.oeconomia.copernicana.umk.pl/ Łatuszyńska M., Strulak-Wójcikiewicz R. (2013), Aspekty prawne i metodologiczne oceny oddziaływania
Metody, formy i zakres międzysektorowej współpracy przy planowaniu inwestycji liniowych
Metody, formy i zakres międzysektorowej współpracy przy planowaniu inwestycji liniowych Udział organizacji pozarządowych w poszczególnych etapach planowania inwestycji i jego znacznie dla skutecznej ochrony
Postępowanie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko zakres KIP
Karta informacyjna przedsięwzięcia art. 3 ust. 1 pkt. 5 ustawy z 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
Wczesne Wspomaganie Rozwoju w krajach Unii Europejskiej
Wczesne Wspomaganie Rozwoju w krajach Unii Europejskiej Krajowy Koordynator Europejskiej Agencji Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami. Małgorzata Dońska-Olszko www.european-agency.org Opracowano
KARTA INFORMACYJNA PRZEDSIĘWZIĘCIA (KIP)
KARTA INFORMACYJNA PRZEDSIĘWZIĘCIA (KIP) (jako załącznik do wniosk u o wydanie decyzji o środ owiskowych uwarunkowaniach) dla przedsięwzięcia pn. :... Na podstawie art. 3 ust. 1, pkt. 5 oraz art. 74 ustawy
Partnerstwo Środowisko dla Rozwoju ENEA. Oceny oddziaływania na środowisko
Partnerstwo Środowisko dla Rozwoju ENEA Oceny oddziaływania na środowisko Katarzyna Twardowska Departament Ocen Oddziaływania na Środowisko GDOŚ grudzień 2010 r. Projekty finansowane ze środków unijnych
PRAKTYCZNE ASPEKTY WDRAŻANIA BAT W SEKTORZE PRODUKCJI -wstępny przegląd środowiskowy
SZKOLENIE 2 Projektu: Propagowanie wzorców produkcji i konsumpcji sprzyjających promocji zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju. PRAKTYCZNE ASPEKTY WDRAŻANIA BAT W SEKTORZE PRODUKCJI -wstępny przegląd
TECHNICZNE ASPEKTY WYKONYWANIA INSPEKCJI NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORATU OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE
NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORATU OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE Miłosz Jarzyński Naczelnik Wydziału Inspekcji WIOŚ w Warszawie Warszawa - czerwiec 2012 1 Podstawą działania Inspekcji Ochrony Środowiska
Ocena oddziaływania na środowisko SYLABUS A. Informacje ogólne
Ocena oddziaływania na środowisko SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod przedmiotu
W ramach zarządzania jednostką można wyróżnić następujące rodzaje audytu:
Audytor powinien zalecić wprowadzenie istotnych informacji na temat efektów działań proekologicznych do systemu rachunkowości oraz do sprawozdawczości finansowej. Audyty ekologiczne stały się głównymi
Metoda rozwiązywania problemów transportu w metropolii portowej przy użyciu pakietu do. EMME/2 [Emme 3]
Metoda rozwiązywania problemów transportu w metropolii portowej przy użyciu pakietu do modelowania systemów transportowych EMME/2 [Emme 3] Autorzy: mgr inż. Jan T. Kosiedowski mgr inż. Tadeusz Mendel Gdańsk
UCHWAŁA NR R SENATU UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU z dnia 22 czerwca 2017 r.
UCHWAŁA NR R.0000.47.2017 SENATU UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU z dnia 22 czerwca 2017 r. w sprawie zatwierdzenia efektów kształcenia dla kierunku studiów Gospodarka przestrzenna studia drugiego
Program Ochrony Środowiska dla miasta Poznania na lata 2013-2016, z perspektywą 2020 roku
Program Ochrony Środowiska dla miasta Poznania na lata 2013-2016, z perspektywą 2020 roku Podstawy do opracowania Programu Podstawa prawna: ustawa z dnia 27.04.2001 r. - Prawo ochrony środowiska: Prezydent
STANDARDY I SYSTEMY ZARZĄDZANIA PORTAMI LOTNICZYMI 2013
Wersja Jednostka realizująca Typ Poziom Program Profil Blok Grupa Kod Semestr nominalny Język prowadzenia zajęć Liczba punktów ECTS Liczba godzin pracy studenta związanych z osiągnięciem efektów Liczba
BŁĘDY POPEŁNIANE PRZEZ INWESTORÓW W PRZYGOTOWANIU DOKUMENTACJI INWESTYCYJNEJ W ZAKRESIE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA.
BŁĘDY POPEŁNIANE PRZEZ INWESTORÓW W PRZYGOTOWANIU DOKUMENTACJI INWESTYCYJNEJ W ZAKRESIE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA. Jolanta Tyka Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach Katowice 8 grudnia 2014r
Centralny Port Komunikacyjny w systemie połączeń kolejami dużych prędkości (KDP) i regionalnych
IV Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna Bezpieczeństwo i niezawodność w lotnictwie oraz rozwój lotnictwa w regionach Centralny Port Komunikacyjny w systemie połączeń kolejami dużych prędkości (KDP)
Zielona infrastruktura w Polsce. Anna Liro Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
Zielona infrastruktura w Polsce Anna Liro Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Zielona infrastruktura priorytet nowej strategii Realizacja Strategii UE ochrony różnorodności biologicznej na lata 2020
Odniesienie do obszarowych efektów kształcenia 1 2 3. Kierunkowe efekty kształcenia WIEDZA (W)
EFEKTY KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU "MECHATRONIKA" nazwa kierunku studiów: Mechatronika poziom kształcenia: studia pierwszego stopnia profil kształcenia: ogólnoakademicki symbol kierunkowych efektów kształcenia
Funkcjonowanie systemu infrastruktury transportowej
Europejski Kongres Finansowy Sopot, 23-25 maja 2012 roku Funkcjonowanie systemu infrastruktury transportowej Marek SITARZ Komitet Transportu PAN Politechnika Śląska Podstawowe cele transportu wg Unii Europejskiej
Zarządzanie łańcuchem dostaw
Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania kierunek: Zarządzanie i Marketing Zarządzanie łańcuchem dostaw Wykład 1 Opracowanie: dr Joanna Krygier 1 Zagadnienia Wprowadzenie do tematyki zarządzania
UE we Wrocławiu, WEZiT w Jeleniej Górze Katedra Ekonometrii i Informatyki
UE we Wrocławiu, WEZiT w Jeleniej Górze Katedra Ekonometrii i Informatyki http://keii.ue.wroc.pl Prognozowanie procesów gospodarczych prowadzący: dr inż. Tomasz Bartłomowicz tomasz.bartlomowicz@ue.wroc.pl
OCENA WPŁYWU PROJEKTÓW INFRASTRUKTURY DROGOWEJ NA BEZPIECZEŃSTWO RUCHU
OCENA WPŁYWU PROJEKTÓW INFRASTRUKTURY DROGOWEJ NA BEZPIECZEŃSTWO RUCHU W SIECI DRÓG Kazimierz Jamroz Lech Michalski Politechnika Gdańska Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska Katedra Inżynierii Drogowej
OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makroekonomia II na kierunku Zarządzanie
OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makroekonomia II na kierunku Zarządzanie I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu : Makroekonomia II 2. Kod modułu : MEKOII (10-MEKOII-z2-s; 10-MEKOII-z2-ns)