458/XXII/12 1) ); 3 ATRAKCYJNA PRZESTRZEŃ

Transkrypt

1

2 1) Realizacja założeń Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego (Uchwała nr 458/XXII/12 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24 września 2012 roku ); Cel strategiczny 3 ATRAKCYJNA PRZESTRZEŃ Cel operacyjny 3.3. Dobry stan środowiska 3) Realizacja Uchwały Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 894/XLII/14 z dnia 28 lipca 2014 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia nowego Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego oraz sporządzenia planu zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolitalnego Trójmiasta.

3 - BRAK TWARDYCH, JEDNOZNACZNYCH ROZWIĄZAŃ PRAWNYCH DLA OCHRONY KORYTARZY EKOLOGICZNYCH, - UZASADNIONE PODEJMOWANIE PRAC NAD WYZNACZENIEM I DELIMITACJĄ GRANIC KORYTARZY EUROPEJSKIE REGULACJE PRAWNE (DYREKTYWY UE): - dyrektywa 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych fauny i flory (tzw. siedliskowa), - dyrektywa 2001/42/WE w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (tzw. dyrektywa SEA) - dyrektywa 85/337/EWG w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć dla środowiska (tzw. dyrektywa EIA) KRAJOWE REGULACJE PRAWNE: ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Legalna definicja korytarza ekologicznego (art. 5 pkt.2 ustawy) : Korytarz ekologiczny - obszar umożliwiający migrację roślin, zwierząt lub grzybów Przepisy ustawy tylko pośrednio umożliwiają ochronę korytarzy ekologicznych : Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych (art. 23 ustawy) - instrument prawny w postaci planów ochrony (plany zadań ochronnych) obszarów Natura 2000, parków narodowych, parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody.

4 KRAJOWE REGULACJE PRAWNE c.d.: ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 25 września 2014 r. zmiana przepisów regulujących instytucję obszarów funkcjonalnych jako obszarów o istotnym znaczeniu dla polityki przestrzennej Narzędzia planistyczne umożliwiające kształtowanie i ochronę funkcji korytarzy ekologicznych: - Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Uchwała Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie przyjęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (M.P. z dnia 27 kwietnia 2012 r., poz. 252) - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Uchwała Nr 639/XLVI/02 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 30 września 2002 r. w sprawie uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, zmieniona uchwałą Nr 004/XXXIX/09 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 26 października 2009 r. w sprawie zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego. - studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami Ochrona korytarza ekologicznego nie stanowi celu publicznego, ale funkcja korytarza ekologicznego jako instrumentu ochrony zagrożonych gatunków lub siedlisk przyrody wpisuje się w cel publiczny wymieniony w art. 6 pkt 9b ustawy: Ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody - Korytarz ekologiczny jest narzędziem tej ochrony czy zatem może być traktowany jako forma realizacji celu publicznego?

5 Zaproponowanie optymalnego systemu korytarzy ekologicznych jako ciągłych, przyrodniczych struktur przestrzennych o bardzo istotnym, rzeczywistym lub potencjalnym walorze migracyjnym, dla których celowe jest wskazanie potrzeb i możliwości ich kształtowania i ochrony, realizowanej w ramach planowania przestrzennego.

6 Czynniki uwzględnione przy wyznaczaniu sieci korytarzy : - Fizjograficzne (pokrycie, użytkowanie oraz ukształtowanie terenu); - Występowanie wybranych gatunków zwierząt (leśnych i chronionych); - Rozpoznane trasy migracji gatunków lądowych (w tym miejsca kolizji z ruchem samochodowym); - Wyznaczone obszary sieci ekologicznej w innych projektach na poziomie krajowym i regionalnym; - Występowanie prawnych form ochrony przyrody; - Zagrożenia i miejsca przerwania ciągłości elementów sieci - tzw. punkty krytyczne ( Hot Spots ).

7 Korytarze ekologiczne pełnią wiele funkcji i mają wiele znaczeń, o których często się zapomina. Są istotne jako: przestrzeń życia i migracji gatunków; podstawa zachowania różnorodności biologicznej; element osłony przeciwerozyjnej gruntów; przestrzeń transmisji energii i materii w środowisku; element ochrony przeciwpowodziowej i retencji materii (nie tylko wody); ekoton ograniczający rozprzestrzenianie zanieczyszczeń (zwłaszcza z terenów użytków rolnych eliminujący związki chemiczne i organiczne); element bezpieczeństwa w organizacji warunków ruchu drogowego; walor krajobrazowy podnoszący atrakcyjność wizualną przestrzeni; element organizujący przestrzeń życia człowieka (przedmiot projektowania i realizacji zagospodarowania). Oznacza to, że korytarze ekologiczne mają znaczenie nie tylko przyrodnicze, ale także społeczne i ekonomiczne

8 Typologia korytarzy ekologicznych: ze względu na charakter funkcjonalny i wykorzystanie dla potrzeb migracji i dyspersji gatunków: korytarze wędrówkowe gatunków lądowych, korytarze przelotowe ptaków i nietoperzy, korytarze wędrówkowe gatunków wodnych; ze względu na charakter środowiska ukształtowanie i pokrycie terenu: korytarze dolinne, korytarze leśne z przeważającym pokryciem siedliskami leśnymi, o charakterze ciągłym, korytarze z pokryciem relatywnie drobnymi płatami o charakterze nieciągłym tzw. stepping stones, korytarze zadrzewień śródpolnych i przydrożnych, korytarze nieleśne poza dolinne pasy użytków zielonych z drobnymi kępami zakrzaczeń i zadrzewień, korytarze o charakterze przestrzennie nieciągłym obejmujące siedliska zbiorników wodnych, wód przybrzeżnych i terenów podmokłych; ze względu na rangę funkcjonalną korytarza w strukturze środowiska naturalnego i jego zasięg przestrzenny: korytarze ponadregionalne (krajowe), korytarze regionalne, korytarze subregionalne, korytarze lokalne.

9 Typologia korytarzy ekologicznych: P r z y k ł a d y :

10 Typy korytarzy uwarunkowane fizjograficznie (charakter środowiska ukształtowanie i pokrycie terenu) korytarze dolinne Dolina rzeki Debrzynki

11 Typy korytarzy uwarunkowane fizjograficznie (charakter środowiska ukształtowanie i pokrycie terenu) Pas lasów na zach. od Człuchowa korytarze leśne z pokryciem siedliskami leśnymi o charakterze ciągłym

12 Typy korytarzy uwarunkowane fizjograficznie (charakter środowiska ukształtowanie i pokrycie terenu) rejon Gowidlino Sierakowice korytarze z pokryciem płatami o charakterze nieciągłym tzw. stepping stones

13 Typy korytarzy uwarunkowane fizjograficznie (charakter środowiska ukształtowanie i pokrycie terenu) rejon na pd. od Sierakowic korytarze zadrzewień śródpolnych i przydrożnych

14 Typy korytarzy uwarunkowane fizjograficznie (charakter środowiska ukształtowanie i pokrycie terenu) rejon Przywidza korytarze nieleśne pasy użytków zielonych z drobnymi kępami zakrzaczeń i zadrzewień

15 - komplet cech, które mają wpływ na zachowanie trwałości istnienia i łączności siedlisk przyrodniczych w całym ich naturalnym zasięgu. Łączność ta obejmuje dwa podejścia: ekologiczne (populacyjne), jako zachowanie przestrzeni dla migracji i dyspersji gatunków [uzasadnia wydzielanie korytarzy wędrówkowych] krajobrazowo-przestrzenne jako trwałość struktur krajobrazowych [uzasadnia wydzielanie korytarzy ekologicznych] - przestrzennie ciągła struktura przyrodnicza (nieprzerwana wskutek zainwestowania terenów), z zachowanymi cechami naturalnymi lub zbliżonymi do naturalnych oraz funkcjonalnymi, umożliwiającymi przemieszczanie się materii i energii w środowisku, w tym organizmów żywych (np. pas lasu, dolina rzeczna, zadrzewienie śródpolne). Korytarz ekologiczny w rzeczywistości nie zawsze przedstawia fizyczną strukturę ciągłą (linijną), lecz jedynie obszar niezabudowany, naturalny lub półnaturalny (swoistą rezerwę ekologiczną), który w otaczającej przestrzeni, podlegającej presji, może stanowić potencjalne powiązanie przyrodnicze.

16

17 WYSTĘPOWANIE I LICZEBNOŚĆ ZWIERZĄT WYSTĘPOWANIE WILKA I ŁOSIA NA OBSZARACH NADLEŚNICTW

18 WYSTĘPOWANIE I LICZEBNOŚĆ ZWIERZĄT WYSTĘPOWANIE BOBRA I WYDRY NA OBSZARACH NADLEŚNICTW

19 WYSTĘPOWANIE I LICZEBNOŚĆ ZWIERZĄT LICZEBNOŚĆ POPULACJI ZWIERZYNY ŁOWNEJ WEDŁUG OBWODÓW ŁOWIECKICH

20 WYSTĘPOWANIE I LICZEBNOŚĆ ZWIERZĄT LICZEBNOŚĆ POPULACJI ZWIERZYNY ŁOWNEJ WEDŁUG OBWODÓW ŁOWIECKICH

21 WYSTĘPOWANIE I LICZEBNOŚĆ ZWIERZĄT LICZEBNOŚĆ GATUNKÓW W OSTOI LICZEBNOŚĆ GATUNKÓW PTAKÓW W OBSZARCH NATURA 2000

22 OSTOJE WĘDRÓWKOWE PTAKÓW W POLSCE PÓŁNOCNEJ ŹRÓDŁO: Monitoring ptaków wodno-błotnych w okresie wędrówek. Poradnik metodyczny, 2011, praca zbior. pod red. A.Sikory i in., GDOŚ, Warszawa; KORYTARZ WĘDRÓWKOWY I OSTOJE ZE SKUPIENIAMI WĘDRÓWKOWYMI ŻURAWIA ŹRÓDŁO: Opracowanie własne na podstawie: Monitoring ptaków wodno-błotnych w okresie wędrówek. Poradnik metodyczny, 2011, praca zbior. pod red. A.Sikory i in., GDOŚ, Warszawa;

23 KORYTARZE WĘDRÓWKOWE NIETOPERZY

24 KOLIZJE ZE ZWIERZĘTAMI W RUCHU DROGOWYM jako wskaźnik intensywności migracji

25 KOLIZJE ZE ZWIERZĘTAMI W RUCHU DROGOWYM jako wskaźnik intensywności migracji (na drogach wojewódzkich i krajowych)

26 PRAWNE FORMY OCHRONY PRZYRODY

27 Obserwowane kierunki migracji zwierząt leśnych

28 KORYTARZE WĘDRÓWKOWE RYB OPRACOWANIE WŁASNE NA PODSTAWIE: Ocena potrzeb i priorytetów udrożnienia ciągłości morfologicznej rzek w kontekście osiągnięcia dobrego stanu i potencjału części wód w Polsce (2010), KZGW,

29 KRAJOWE KORYTARZE EKOLOGICZNE (wg projektu IBS PAN w Białowieży)

30 KRAJOWE KORYTARZE EKOLOGICZNE (wg projektu IBS PAN w Białowieży)

31

32 KORYTARZE PONADREGIONALNE: NADZALEWOWY NADMORSKI km 2 DOLINY WISŁY (15% pow. województwa) DOLINY SŁUPI I WDY DOLINY GWDY DOLINY WIEPRZY ZE STUDNICĄ I BRDY DOLINY LIWY DOLINY RZEKI DZIERZGOŃ KORYTARZE SUBREGIONALNE KORYTARZE REGIONALNE: PRADOLINY REDY ŁEBY DOLINY ŁUPAWY Z LASAMI DO SŁUPI DOLINY ZBRZYCY DOLINY RADUNI I MOTŁAWY DOLINY WIERZYCY DOLINY NOGATU DOLINY SZKARPAWY DOLINY SZCZYRY DOLINY GRABOWEJ LEŚNY TRZEBIELIŃSKI km 2 (6,2% pow. województwa) km 2 (6,5% pow. województwa)

33 czytelne granice korytarzy dla potrzeb planowania przestrzennego

34 czytelne granice korytarzy dla potrzeb planowania przestrzennego

35 czytelne granice korytarzy dla potrzeb planowania przestrzennego

36

37 KORYTARZE PONADREGIONALNE: 50% pow. korytarzy w granicach obszarów Natura 2000 KORYTARZE REGIONALNE: 26% pow. korytarzy w granicach obszarów Natura 2000

38

39 KORYTARZE PONADREGIONALNE: 10% pow. korytarzy w granicach parków narodowych i rezerwatów przyrody 19% pow. korytarzy w granicach parków krajobrazowych 31% pow. korytarzy w granicach obszarów chronionego krajobrazu KORYTARZE REGIONALNE: 0,01% pow. korytarzy w granicach parków narodowych i rezerwatów przyrody 8% pow. korytarzy w granicach parków krajobrazowych 40% pow. korytarzy w granicach obszarów chronionego krajobrazu

40 UŻYTKOWANIE TERENU W SIECI KORYTARZY PONADREGIONALNYCH STRUKTURA UŻYTKOWANIA TERENÓW W KORYTARZACH EKOLOGICZNYCH LASY 63,5% UPRAWY ROLNE 28% WODY POWIERZCHNIOWE 7% TERENY ZABUDOWANE 1% INNE 0,5%

41 ZAGROŻENIA FUNKCJONOWANIA KORYTARZY EKOLOGICZNYCH Zagrożenia i miejsca przerwania ciągłości elementów sieci - tzw. punkty krytyczne ( Hot Spots )

42 Zagrożenia ciągłości obiektów hydrograficznych

43 Chronić korytarze ekologiczne - czyli jak to zrobić?

44 Chronić korytarze ekologiczne - czyli jak to zrobić? 4 drogi dojścia do realnej ochrony korytarzy ekologicznych (3 formalne): Uznanie korytarzy ekologicznych za obszary funkcjonalne jako obszary o istotnym znaczeniu dla polityki przestrzennej i wprowadzenie ich ochrony w wyniku integracji zapisów (intencji) KPZK 2030 i ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym art. 49 a-f; - trudne do wykonania, wymaga współpracy samorządów lokalnych i może skutkować finansowo dla budżetu województwa Uznanie korytarzy ekologicznych za instrumenty Ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody traktowanych jako cel publiczny wymieniony w art. 6 pkt 9b ustawy o gospodarce nieruchomościami; - trudne do wykonania, wymaga wprowadzenia do dokumentów planistycznych i wprowadza bardzo wysokie ryzyko skutków finansowych dla budżetu województwa Uznanie korytarzy ekologicznych za obszary chronionego krajobrazu lub parki krajobrazowe w wyniku objęcia ochroną przez Sejmik Województwa - z wprowadzeniem ustawowych ograniczeń na mocy ustawy o ochronie przyrody - stosunkowo najłatwiejsze do wprowadzenia przy zgodzie władz samorządu

45 Chronić korytarze ekologiczne - czyli jak to zrobić? 4 drogi dojścia do realnej ochrony korytarzy ekologicznych (1 nieformalne): Pośrednia ochrona korytarzy ekologicznych w wyniku współpracy i konsekwentnego respektowania dostępnych rozwiązań prawnych przez regionalne instytucje administracji publicznej, posiadające uprawnienia do zarzadzania zasobami przestrzeni Samorząd Województwa + RDOŚ + RDLP + RZGW Minimalny zakres działań instytucji: Samorząd Województwa - ustanowienie w dokumentach planistycznych (jako ustaleń planu województwa) korytarzy ekologicznych i zasad gospodarowania, ustanowienie OChK i zasad ich ochrony oraz egzekwowanie ich zakresu, wprowadzenie instrumentu przymusu w procedurze dystrybucji środków finansowych w ramach dostępnych funduszy europejskich, przeznaczenie środków finansowych na wykup terenu i jego ochronę w postaci obszaru chronionego lub zagospodarowania przestrzennego, przeciwstawianie się zmianom przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nieleśne i nierolne;

46 ograniczenie inwestycji infrastrukturalnych ochrony p-pow. w granicach korytarzy, nie wydawanie zgody na realizacje inwestycji w obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi oraz szczególnego zagrożenia powodzią. Chronić korytarze ekologiczne - czyli jak to zrobić? 4 drogi dojścia do realnej ochrony korytarzy ekologicznych (1 nieformalne): RDOŚ bezwzględne przeciwstawianie się powstawaniu zagospodarowania infrastrukturą techniczną w granicach korytarzy ekologicznych na obszarach ochrony prawnej, wskazywanie gminom (wymaganie) potrzeby ochrony przestrzeni korytarzy w procedurach administracyjnych prowadzonych przez RDOŚ, RDLP zachowanie ciągłości dotychczasowego użytkowania terenów leśnych, nie przeznaczanie gruntów leśnych na cele nieleśne w wyniku procedur ustawowych, ustanawianie lasów ochronnych i wprowadzanie działań ochronnych, podejmowanie działań czynnej ochrony siedlisk i dolesiania w granicach kor. RZGW

47 BIEŻĄCYCH DZIAŁAŃ ZAOPINIOWANIE PROJEKTU STUDIUM PRZEZ: INSTYTUCJE ZAJMUJĄCE SIĘ ZAGADNIENIAMI ZWIĄZANYMI Z OCHRONĄ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO NA SZCZEBLU REGIONALNYM, W TYM: REGIONALNĄ DYREKCJĘ OCHRONY ŚRODOWISKA, REGIONALNE DYREKCJE LASÓW PAŃSTWOWYCH, REGIONALNE ZARZĄDY GOSPODARKI WODNEJ, WOJEWÓDZKI FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ SAMORZĄDY WOJEWÓDZTW SĄSIEDNICH ORGANIZACJE PROEKOLOGICZNE REALIZUJĄCE PROJEKTY DOTYCZĄCE KORYTARZY EKOLOGICZNYCH WWF Polska, Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, Stowarzyszenie dla natury Wilk I STOSOWNE UWZGLĘDNIENIE PRZEDSTAWIONYCH OPINII W DOKUMENCIE STUDIUM. Etap przewidziany w celu jak najpełniejszego zaangażowania w kształtowanie i ochronę korytarzy ekologicznych podmiotów zajmujących się zarządzaniem obszarami przyrodniczymi i zagadnieniami związanymi z ochroną środowiska przyrodniczego w regionie oraz umożliwienia zachowania spójności sieci korytarzy oraz łączności struktur przyrodniczych poza granicami województwa. Zaopiniowanie koncepcji korytarzy ekologicznych przez samorządy lokalne proponuje się na etapie sporządzania zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa. UWZGLĘDNIENIE OPRACOWANEJ W RAMACH STUDIUM KONCEPCJI KORYTARZY EKOLOGICZNYCH W PLANIE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO I W KONSEKWENCJI W DOKUMENTACH PLANISTYCZNYCH NA POZIOMIE LOKALNYM. WERYFIKACJA I OPTYMALIZACJA ISTNIEJĄCEJ SIECI OBSZARÓW CHRONIONEGO KRAJOBRAZU W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM POD KĄTEM DOTYCHCZASOWEGO STANU ZACHOWANIA WALORÓW KRAJOBRAZOWYCH I MOŻLIWOŚCI OCHRONY KORYTARZY EKOLOGICZNYCH. OPRACOWANIE I REALIZACJA PROGRAMÓW OCHRONY FUNKCJONALNEJ WYBRANYCH KORYTARZY EKOLOGICZNYCH. W ramach realizacji polityki rozwoju województwa rozważać można możliwość sporządzenia i realizacji programów ochrony funkcjonalnej wybranych korytarzy ekologicznych - zwłaszcza tych o znaczeniu ponadregionalnym i regionalnym, w obrębie których ciągłość przestrzenna jest w szczególności zagrożona lub wyeliminowana. WSPIERANIE I REALIZACJA DZIAŁAŃ W ZAKRESIE BIERNEJ I CZYNNEJ FUNKCJONALNEJ OCHRONY KORYTARZY EKOLOGICZNYCH. Ochrona bierna - powstrzymanie niekorzystnych z punktu widzenia zachowania ciągłości ekologicznej zmian w zakresie przeznaczania gruntów na cele inwestycyjne. Ochrona czynna rekultywacja i odpowiednie zagospodarowanie gruntów, udrażniania rzek, restytucja i reintrodukcja gatunków.

48