Czy potrzebna jest zmiana systemu ubezpieczeń emerytalnych w Polsce?

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Czy potrzebna jest zmiana systemu ubezpieczeń emerytalnych w Polsce?"

Transkrypt

1 Filip Bieńkowski Gimnazjum nr 33 im. z oddziałami dwujęzycznymi im. Stefana Batorego w Warszawie praca badawcza Czy potrzebna jest zmiana systemu ubezpieczeń emerytalnych w Polsce? Nauczyciel WOS Maciej Chmielewski Warszawa, luty 2011 r.

2 Spis treści Str. I. Wstęp 3 II. Historia i opis systemu emerytalnego w Europie 3 III. Najnowsza historia i opis systemu emerytalnego w Polsce 5 IV. 1. ZałoŜenia i cele reformy systemu emerytalnego z 1999 r Demografia a system emerytalny 5 3. Opis systemu emerytalnego 8 Oznaki załamania systemu i próba jego ratowania na tle sytuacji finansowej państwa Krótki opis sytuacji finansowej (deficyt budŝetowy) Debata na temat rządowego projektu dotyczącego zmian w systemie emerytalnym. Argumenty zwolenników i przeciwników OFE i ZUS na podstawie dyskusji w mediach Rozmowa z ekspertem. 22 V. Badania na temat aktualnej wiedzy społeczeństwa o systemie emerytalnym. Czy potrzebna jest jego naprawa lub zmiana?..27 VI. Najbardziej interesujące poznane przeze mnie propozycje reform i zmian systemu emerytalnego w Polsce 35 VII. Podsumowanie 42 VIII. Źródła..43 2

3 I. Wstęp Dlaczego zainteresował mnie ten temat? Od listopada ubiegłego roku toczy się debata publiczna o konieczności zmian w obowiązującym polskim systemie emerytalnym. Dyskusję moŝna obserwować kaŝdego dnia właściwie we wszystkich mediach - telewizji, prasie, Internecie. Podobnie dzieje się w wielu domach-tak jak w moim. Debatują rodzice, dziadkowie, znajomi. Chcąc nie chcąc zacząłem równieŝ przysłuchiwać się opiniom dorosłych. Widać jak waŝne jest to dla pracującego pokolenia, płacącego składki emerytalne jak i dla ludzi młodszych, którzy jeszcze nie pracują. Pokazuje to wagę poruszanego zagadnienia. Dotarło do mnie, Ŝe moje pokolenie przecieŝ w niedalekiej przyszłości weźmie na siebie cięŝar utrzymania narastającej rzeszy emerytów. Ciekawy jestem czy młodzi ludzie zdają sobie sprawę z obowiązków, które ich czekają? Tematem mojej pracy jest opis polskiego systemu emerytalnego oraz próba zbadania wiedzy społeczeństwa o konieczności zmian w tej dziedzinie. II. Historia i opis systemu emerytalnego w Europie Ubezpieczenia emerytalne polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty osobom, które osiągnęły wiek emerytalny. Jest to jeden z rodzajów ubezpieczeń społecznych, które wraz z pomocą społeczną stanowią podstawowy instrument polityki socjalnej państwa. Do końca XIX w. osoby niezdolne do pracy utrzymywane były przez pracujące dzieci. Pierwszy na świecie system emerytalny wprowadził kanclerz Niemiec Otto von Bismarck. Świadczenia finansowane były z obowiązkowych składek pracujących i pracodawców. Podstawową zasadą systemu było zagwarantowanie świadczenia ze strony państwa osobom niezdolnym do pracy z powodu wieku lub inwalidztwa. Prawo do otrzymania emerytury nabywano wraz osiągnięciem wieku 70 lat (od 1916 r lat), a nie w momencie utraty zdolności do pracy z powodu wieku. Średnia długość Ŝycia wynosiła wtedy 45 lat, a pracę i opłacanie składek rozpoczynano w wieku kilkunastu lat. Składki emerytalne miały umoŝliwić emerytom taki sam poziom Ŝycia, jak wtedy gdy pracował. PoniewaŜ rzadko ludzie doŝywali wówczas 70 lat, a jednocześnie występował ogromny wzrost demograficzny koszty systemu były znikome. W okresie międzywojennym ubezpieczenia te były realizowane w większości krajów europejskich. Stopniowo rozszerzano krąg ludzi objętych ubezpieczeniami oraz listę sytuacji Ŝyciowych, w których one obowiązywały. Najczęściej system emerytalny wzorowano na niemieckim. Jedynie w Wielkiej Brytanii wprowadzono system finansowany z budŝetu państwa czyli z podatków. Pracownicy mogli oszczędzać 3

4 dodatkowo w prywatnych funduszach emerytalnych. Wysokość emerytury wypłacanej przez państwo ustalono na stałym, niskim poziomie, co umoŝliwiało zaspokojenie podstawowych potrzeb. Taka emerytura była dostępna nie tylko dla pracowników, ale dla wszystkich. Dodatkowo pracownicy chcący Ŝyć na emeryturze na wyŝszym poziomie mogli oszczędzać w prywatnych funduszach emerytalnych. Twórcą tego systemu był William Beveridge - polityk Partii liberalnej. W Polsce pierwsze przepisy o obowiązkowym ubezpieczeniu chorobowym wydano tuŝ po odzyskaniu niepodległości (1919). Ustawy z lat i 1933 rozszerzyły na cały kraj spójny system ubezpieczeń. System emerytalny wprowadzony w Niemczech i innych krajach europejskich nazwano repartycyjnym lub redystrybutywnym, a takŝe pay-as-you-go (PAYG). Polega on na tym, Ŝe składki pracownika trafiają do wspólnej puli, na bieŝąco wypłacane są świadczenia emerytalne osobom, którym przysługują w danym momencie. Po przejściu na emeryturę świadczenia wypłacane są ze składek osób pracujących i płacących w danym momencie. Po śmierci ubezpieczonego ich wypłacanie jest wstrzymane, a suma składek wpłaconych przez pracownika kontynuuje cyrkulację w systemie. Podstawą systemu repartycyjnego jest tzw. umowa międzypokoleniowa, która zakłada, Ŝe młodsze pokolenia będą finansować starsze. Umowa taka sprawdza się gdy przyrost rzeczywisty ludności jest na poziomie gwarantującym przynajmniej stałą liczbę populacji. Taki system emerytalny jest charakterystyczny dla europejskich państw opiekuńczych (państw dobrobytu), które przeŝyły rozkwit gospodarczy w latach 60 XX w. Zakładano, Ŝe zadaniem państwa w sferze społecznej jest rozszerzanie systemu świadczeń i ochrony socjalnej min. ubezpieczeń emerytalnych czy na wypadek bezrobocia. Państwo dobrobytu powinno być kompromisem pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, wzrostem gospodarczym a sprawiedliwym i równym podziałem dóbr. Finansowanie tego systemu było jak najbardziej moŝliwe, poniewaŝ jeszcze do lat 80 XX wieku relacja liczby osób w wieku produkcyjnym do osób w wieku emerytalnym w wielu krajach europejskich wynosiła 4 do 5. Oznacza to, ze dwoje rodziców będzie utrzymywane na emeryturze przez prawie dziesięcioro dzieci. JeŜeli kaŝde z nich przeznaczy na ten cel 20 % swojego wynagrodzenia, to kaŝde z rodziców moŝe otrzymywać świadczenie w wysokości 100% wynagrodzenia. Taki system nie motywuje do dłuŝszej pracy, więc efektywny wiek przechodzenia na emeryturę w Europie obniŝył się od lat sześćdziesiątych, okres Ŝycia na emeryturze wydłuŝył się. Spadła relacja populacji w wieku produkcyjnym do osób w wieku emerytalnym. Z kolei od lat siedemdziesiątych w rozwiniętych krajach Europy zaczęło rodzić się mniej dzieci, a ludzie Ŝyją coraz dłuŝej. Nie podniesiono wieku emerytalnego, w niektórych krajach obniŝono. Z powodu spadku przyrostu naturalnego wolniej przybywa pracowników opłacających składki. Sądzono Ŝe ratunkiem dla utrzymania istniejących systemów emerytalnych będzie podniesienie składki. Jednak to nie wystarczało. Okazało się, Ŝe przy tak duŝej zmianie struktury demograficznej system repartycyjny w swojej tradycyjnej formie zaczyna upadać. Objawem tych problemów jest 4

5 narastanie długu publicznego (oficjalnego i ukrytego) i spadek moŝliwej do utrzymania wysokości świadczeń emerytalnych. Składki emerytalne osiągnęły tak wysoki poziom, ze nie sposób ich zwiększyć (odliczane są od płac). Podobny problem dotknął Wielką Brytanię z systemem Beveridga, gdzie emerytury finansowane są z podatków, a nie ze składek pracowników. Zatem systemy emerytalne dotknęły skutki wydłuŝonej długości Ŝycia i małego przyrostu naturalnego. III. Najnowsza historia i opis systemu emerytalnego w Polsce 1. ZałoŜenia i cele reformy systemu emerytalnego z 1999 r. Z problemu znanego nam z poprzedniego rozdziału zaczęły sobie zdawać sprawę elity polityczne i gospodarcze państwa juŝ w połowie lat dziewięćdziesiątych. Prace nad koncepcją zmian systemu emerytalnego zaczęły się w roku 1996 w czasie rządów SLD i kontynuowane były przez 3 lata za rządów AWS. Motywem wprowadzenia reform była świadomość, Ŝe z powodu zmiany trendów demograficznych stary system emerytalny jest nie do utrzymania w horyzoncie średnio i długoterminowym. Gdyby nie niekorzystne dla systemu zmiany demograficzne (starzenie społeczeństwa i coraz większa liczba osób w wieku emerytalnym, Ŝyjąca coraz dłuŝej i pobierająca coraz większe świadczenia emerytalne w proporcji do coraz mniejszej liczby osób pracujących i opłacających składki), to reforma nie byłaby konieczna. 2. Demografia a system emerytalny Prognoza demograficzna GUS,

6 Badania demograficzne pokazują starzenie się naszego społeczeństwa, malejącą ilość osób w wieku produkcyjnym, małą ilość urodzin. Nic nie wskazuje na zmianę w tym zakresie. Według Instytutu Badań Strukturalnych w ciąg u ostatnich dwudziestu lat przeciętne trwanie Ŝycia w Polsce wzrosło o 5 lat, a wiek opuszczania rynku pracy obniŝył się o 2 lata. Przeciętna długość Ŝycia polskiej przechodzącej na emeryturę 60-latki wynosi 83 lata, a 65-latka ok. 80 lat. Utrzymanie obecnych zasad przejścia na emeryturę spowoduje, Ŝe za kilkanaście lat Polacy będą pracować mniej niŝ połowę Ŝycia, a przez ok. 1/5 będą emerytami. Z powodu niskiego poziomu urodzin i wydłuŝania się długości Ŝycia zmienia się proporcja między pracującą i niepracującą częścią społeczeństwa. Te zmiany w demografii skutkują niekorzystna sytuacją finansową dla budŝetu krajowego. Ustawowy wiek emerytalny to dla kobiet 60 lat, dla męŝczyzn 65 lat. Na kaŝde 100 osób w wieku produkcyjnym (15-64 lata) przypada 20 osób powyŝej 65 roku Ŝycia. Obecna dotacja do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (wypłaca emerytury) wynosi 38 mld zł. Jest to jedna z najwyŝszych pozycji w budŝecie. Według Instytutu Badań Strukturalnych za dziesięć lat kaŝde dwie osoby pracujące będą miały na utrzymaniu jednego emeryta. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2060r. zgodnie z prognozą demograficzną, na 1000 osób w wieku produkcyjnym przypadać będzie w Polsce aŝ 1070 osób w wieku nieprodukcyjnym. Potwierdzają to prognozy Unii Europejskiej. RównieŜ przeciętny wiek przechodzenia na emeryturę nie ułatwia rozwiązania problemu jej finansowania. Nie zmienił się on znacząco w ciągu ostatnich dwudziestu lat. Polacy średnio przechodzą na emeryturę w wieku lat, a Polki lat, a więc znacznie poniŝej ustawowych granic. Wykres. Średni wiek przechodzenia na emeryturę kobiet i męŝczyzn Źródło: ZUS Jak widać na wykresie, średni wiek przechodzenia na emeryturę męŝczyzn i kobiet w okresie od 1990 r. do 2008 r. zmieniał się stosunkowo 6

7 niewiele dla kobiet wahał się pomiędzy 54 i 56 lat, a dla męŝczyzn lat. Dopiero od 2008 r. moŝna zauwaŝyć wydłuŝanie się wieku przechodzenia na emeryturę, które prawdopodobnie będzie kontynuowane w kolejnych latach ze względu na ograniczone moŝliwości przechodzenia róŝnych grup zawodowych na wcześniejsze emerytury. Jednocześnie wydłuŝało się średnie dalsze trwanie Ŝycia kobiet i męŝczyzn w wieku przechodzenia na emeryturę. O ile średnie dalsze trwanie Ŝycia kobiet 56-letnich w 1990 r. wynosiło 24,1 lat, o tyle w 2008 r. było to juŝ niemal 26,5 lat. Z kolei 58-letni męŝczyźni w 1990 r. mogli oczekiwać średnio 16,58 lat Ŝycia, a w 2005 r. 18,85 lat. Taki stan rzeczy wynika z przyznawania przywilejów emerytalnych, co rozpoczęło się jeszcze za czasów PRL. Władze uznawały, Ŝe jest to prosty sposób na uzyskanie poparcia społecznego określonych, duŝych grup zawodowych. Przywileje otrzymywali milicjanci, wojskowi, prokuratorzy, straŝacy, górnicy, marynarze, a takŝe zatrudnieni w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Mniej więcej co 10 lat uchwalano nowe ustawy porządkujące system emerytalny i wprowadzano co raz to nowe odstępstwa od ogólnych zasad np. moŝliwość przechodzenia na wcześniejsza emeryturę pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Prawo do przejścia na wcześniejszą emeryturę zyskiwali m.in.: tancerz, akrobata 45 lat męŝczyźni, 40 lat kobiety), treser zwierząt drapieŝnych (50 lat męŝczyźni, 45 lat kobiety), Ŝongler, komik cyrkowy (55 lat męŝczyźni, 50 lat kobiety). Z kolei w 1989r. wcześniejsze emerytury miały być lekarstwem na bezrobocie związane z upadłością państwowych firm cz ich likwidacją. Stąd średni wiek emerytalny w Polsce oscyluje ok. 55 roku Ŝycia. Początkowo próbowano ratować sytuację podnosząc składki. Do roku 1982 podatek socjalny, czyli składka finansująca wszystkie ubezpieczenia społeczne, wynosił w Polsce 15,5%, aby w 1998 roku wzrosnąć do 45%. Obecnie struktura płaconych składek wygląda tak: Ubezpieczenie Ogółem Pracownik Pracodawca Emerytalne 19,52% 2,46 ZUS + 7,3 OFE 9,76 ZUS Rentowe 6% 1,5 4,5 Chorobowe 2,45% 2,45 0 Wypadkowe od 0,67% do 3,33% 0 od 0,67 do 3,33% Suma od 28,64 do 31,3% 13,71% od 14,93 do 17,59% Uniwersytet Warszawski, Wydział Nauk Ekonomicznych; wykład Repartycyjne ubezpieczenia emerytalno-rentowe 7

8 Składki emerytalne i podatki dochodowe osiągnęły taki poziom, Ŝe stanowiły 80% wynagrodzenia netto, co niezmiernie podnosiło koszty pracy i hamowało rozwój gospodarczy. Kolejnym zagroŝeniem dla bilansowania się systemu były kilkakrotne zachęty rządzących do przechodzenia na tzw. wcześniejsze emerytury. W latach 90 miało to zapobiegać bankructwom i plajtom nierentownych państwowych zakładów produkcyjnych i kopalń z olbrzymim przerostem zatrudnienie i słabą wydajnością pracy. Rosła armia 50 letnich emerytów, ubywało pracujących płatników składki. Aby ratować system emerytalny przed nadciągającą plajtą w 1999 r. wprowadzono jego reformę. 3. Opis systemu emerytalnego Współczesny model systemu emerytalnego na świecie rozwijał się w kierunku systemu wielofilarowego i składa się z pięciu filarów. Filar 0 finansowany jest z podatków i ma zabezpieczać na minimalnym poziomie utrzymanie osób o najniŝszym poziomie Ŝycia, Filar I to obowiązkowy tradycyjny system PAYG, który ma zapewniać emeryturę na niewysokim poziomie (20 30 proc. Stopy zastąpienia), Filar II to obowiązkowy system kapitałowy, w którym składka przekazywana jest do funduszy inwestycyjnych (w Polsce OFE) i inwestowana w aktywa finansowe, Filar III róŝni się od II filaru tym, Ŝe jest dobrowolny i bardziej liberalny w zakresie moŝliwości inwestycyjnych Filar IV to oszczędności i majątek finansowy W swojej pracy skoncentruję się na opisie filarów I, II i III. Filar I Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) to obowiązkowy system solidarnościowy, gdzie w wyniku umowy społecznej osoba pracująca wpłaca składkę, z której wypłacane są świadczenia obecnych emerytów. W zamian za to państwo gwarantuje jej, Ŝe w przyszłości, kiedy osiągnie ustawowy wiek emerytalny będzie otrzymywała emeryturę ze składek przyszłych pokoleń. Obecnie w Polsce na ubezpieczenie emerytalne trafia 19,52% wymiaru składki-czyli tego, co dla zatrudnionych na podstawie u mowy o pracę jest pensja brutto. Połowę składki opłaca płatnik (pracodawca), a połowę ubezpieczony. Większą jej część, dokładnie 12,22 % zatrzymuje ZUS, z czego 1 punkt procentowy zasila Fundusz Rezerwy Demograficznej, a resztę ZUSowski I Filar czyli Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS). 8

9 Pieniądze te są przeznaczane na bieŝące wypłaty emerytur. JeŜeli funduszy ze składek jest zbyt mało, na wypłatę emerytur przeznaczane są środki z budŝetu państwa. Fundusz Rezerwy Demograficznej pomyślany został jako fundusz ratunkowy na okres zapaści demograficznej, której demografowie oczekują juŝ w 2020r. Zapisy o wpłaconych składkach są przechowywane w systemie komputerowym na indywidualnych kontach emerytalnych, co w przyszłości, wg twórców reformy ma posłuŝyć do wyliczenia emerytury z I Filaru. Gromadzony w ten sposób wirtualny kapitał jest waloryzowany według przyjętego przez ustawodawcę algorytmu - obecnie wylicza się go w oparciu o wzrost średniego wynagrodzenia w gospodarce. Filar II Pozostała część składki, obecnie 7,3% trafia obowiązkowo do Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE) II Filaru, nazywanego kapitałowym. Główną idea systemu kapitałowego jest to, aby osoby pracujące oszczędzały w okresie swojej pracy kwotę równą przyszłej sumie wypłat emerytury i jednocześnie dzięki inwestowaniu przez prywatne instytucje finansowe, w tym przypadku Polskie Towarzystwa Emerytalne (PTE) -właściciele OFE- mogły podnieść wysokość tego świadczenia. Pracownicy oszczędzający własne pieniądze, na własnych indywidualnych kontach, w przyszłości odciąŝyliby następne zmniejszające się liczebnie pokolenia od części wpłat na swoją emeryturę. Tę część mieliby wypłacaną ze swojego zgromadzonego i powiększonego przez OFE kapitału, tym większego im lepiej by zarabiali i dłuŝej pracowali płacąc większe składki. Dodatkowym atrybutem posiadania indywidualnego konta w OFE była moŝliwość przekazania zgromadzonego kapitału spadkobiercy. MoŜliwość ta, jak później się okazało była tylko iluzoryczna (zmiany w ustawodawstwie w 2006 r.). NiemoŜliwe jest teŝ podjęcie w całości lub części zgromadzonego kapitału w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego. Świadczenia będą wypłacane miesięcznie wg ustalonego przez towarzystwa emerytalne wzoru. W chwili przeprowadzenia reformy emerytalnej nie wszyscy pracownicy mogli skorzystać, z tej wydawałoby się atrakcyjnej formy prawdziwego oszczędzania na przyszłe emerytury. Najstarsi musieli pozostać przy ZUS-ie, młodsi mieli moŝliwość wyboru pomiędzy ZUS a OFE, zaś 7 i 3 procentowa składka najmłodszych była obowiązkowo przesyłana do części kapitałowej systemu. Transfery z ZUS do OFE, początkowo niewielkie, rosły z roku na rok osiągając bardzo duŝe kwoty. MoŜliwość wyboru instytucji zarządzających składkami przyszłych emerytów nie była zbyt duŝa. OFE było początkowo zaledwie kilkanaście, a w późniejszym okresie nastąpiło kilka fuzji kapitałowych i przejęć. Właścicielami OFE były PTE złoŝone z polskich i zagranicznych, duŝych wiarygodnych instytucji finansowych - głównie wielkich 9

10 banków i towarzystw ubezpieczeniowych. Wraz z PTE pojawili się akwizytorzy i wielka kampania reklamowa zapewniająca przyszłych emerytów o solidnych emeryturach kapitałowych i nadchodzących czasach emerytur spędzanych tropikach. Niewielu ekonomistów i komentatorów prasowych zauwaŝyło, Ŝe ustawodawca ograniczył moŝliwości inwestycyjne OFE do inwestowania w polskie obligacje emitowane przez państwo i akcje notowane na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (akcje do 40% kapitałów). Umknął teŝ uwadze fakt, Ŝe zarządzające składkami OFE są wynagradzane nie w zaleŝności od osiągniętych zysków, a w zaleŝności od wielkości zgromadzonego kapitału, natomiast koszty zarządzania są niezmiernie wysokie. Będzie to poruszone w dalszej części pracy. III Filar IKE (Indywidualne Konta Emerytalne) oraz PPE (Pracownicze programy emerytalne). Twórcy reformy z 1999 r. zakładali, Ŝe uzupełnieniem systemu emerytalnego będzie nieobowiązkowy III filar. Filar ten składać się miał z dwóch, niezbyt ze sobą powiązanych form oszczędzania na emeryturę, obydwu opartych na istniejących w krajach anglosaskich wzorcach. Idea PPE-s zakładała, Ŝe firmy (pracodawcy) będą motywować swoich pracowników dodatkowymi świadczeniami (bonusami) takimi, jak popularne w USA plany emerytalne. Firma zawiera umowę z wybranym funduszem inwestycyjnym, w którym pracownik ma swoje konto inwestycyjne. Na to konto firma odprowadza zadeklarowaną część jego poborów, a sama dorzuca część kolejną. Obie strony mają z tego pewne korzyści fiskalne. Niestety w Polsce bardzo wysokie koszty pozapłacowe pracy sprawiły, Ŝe firmy nie były skłonne dobrowolnie jeszcze ich powiększać dokładając dodatkowe pieniądze do przyszłych emerytur swoich pracowników. Pracownicy teŝ nie chcieli uszczuplać swoich miesięcznych poborów w dobrowolnej, ale zamroŝonej na dłuŝsze lata inwestycji. Jak juŝ wiemy dzisiaj, program ten nie przyjął się w naszym kraju. Po dziesięciu latach od początku reform powstało około 300 PPS obejmujących ok. 10 tys. pracowników. IKE druga forma nieobowiązkowego oszczędzania to takŝe kopia rozwiązań znanych z USA, gdzie dobrowolne oszczędności emerytalne związane są z ulgami podatkowymi. W Polsce ustawodawca pozwolił pracownikom odłoŝyć pewną sumę co rok. Suma ta miała nie przekraczać 150% średniego miesięcznego wynagrodzenia. JeŜeli pracownik sumę tę będzie systematycznie odkładał lub inwestował na IKE, to po przejściu na emeryturę będzie mógł zainwestowaną sumę odebrać nie płacąc tzw. podatku Belki. Jak wiadomo wszystkie zyski z inwestycji i odsetki bankowe są w Polsce obarczone 19% podatkiem od zysków kapitałowych. Niestety i tu program 10

11 zabezpieczenia emerytalnego nie zakończył się sukcesem. W Połowie 2007 r. było w Polsce zaledwie 886 tys. kont IKE. Być moŝe zachęta fiskalna była zbyt mała, a koszty składki do I i II Filaru zbyt duŝe, by ludzie zdecydowali się odkładać wygospodarowaną nadwyŝkę kapitału w Filarze III. Polska reforma emerytalna z 1999 r. wzorowana była na reformie chilijskiej przeprowadzonej w roku Jej celem było częściowe zerwanie z finansowaniem świadczeń emerytów przez przyszłe pokolenia. Nasi rodzice odkładając część pieniędzy na indywidualnych kontach w wybranych instytucjach finansowych mieli uwolnić nas, swoje dzieci od części cięŝarów utrzymania ich na emeryturze. Przez 10 lat trwania tej reformy nie było szerszej debaty publicznej nad tym, czy jej załoŝenia się spełniają, czy część kapitałowa systemu spełnia pokładane w niej nadzieje. Jedynymi niepokojącymi informacjami, które dostarczały nam media był spór o to, kto ma wypłacać przyszłe emerytury z OFE: samo OFE za odpowiednią opłatą czy teŝ oddziały państwowego ZUS u. Niepokojące były teŝ wieści o próbach ograniczenia prawa do przekazywania zgromadzonego na kontach w OFE kapitału w spadku. Zastępująca tę medialną pustkę o systemie emerytalnym dyskusja toczyła się w Internecie, gdzie na kilku blogach krytykowano jego funkcjonowanie, a nawet załoŝenia. Na najciekawszym blogu o tematyce ekonomiczno-społecznej 2 grosze, jego autor Cynik9 wskazywał, Ŝe naleŝy budować swój własny IV filar, bo trudno liczyć na godną emeryturę z Filarów I i II. Autor ten pod koniec 2006 r. opisując system emerytalny nazwał I Filar - Titaniciem, II- loterią, a III- szalupą ratunkową. CzyŜby obecnie miało okazać się, Ŝe Titanic tonie, na loterii nic nie wygraliśmy, a szalupy ratunkowej nie ma? IV. Oznaki załamania systemu i próba jego ratowania na tle sytuacji finansowej państwa 1. Krótki opis sytuacji finansowej (deficyt budŝetowy) Zreformowany system emerytalny funkcjonował dobrze. Uspokajał decydentów politycznych, a takŝe przyszłych i obecnych emerytów. Stopa zastąpienia emerytur, czyli stosunek emerytury do ostatniego wynagrodzenia oscylowała wokół 70 %. Nie wszyscy byli zadowoleni, ale teŝ nikt specjalne nie narzekał. Pierwsze dotacje z Unii Europejskiej pomagały w stałym wzroście PKB (Produkt Krajowy Brutto). Stały wzrost Warszawskiej GPW aŝ do września 11

12 2008 r. (początek bessy) zapewniał kapitałom zgromadzonym w OFE dość dobrą stopę zwrotu. Emerytury indeksowane do wzrostu wynagrodzeń rosły. W międzyczasie, z systemu emerytalnego w Polsce wyszli emeryci mundurowi (wojsko, policja, słuŝby bezpieczeństwa), górnicy i prokuratorzy. Ich emerytury wypłacane były z budŝetu państwa, pensje nie były uszczuplone o składkę emerytalną, a wiek emerytalny oscylował między 40 a 50 lat. W celu pobudzenia gospodarki rząd SLD obniŝył do 19% podatek CIT, a w 2006 r. w tym samym celu rząd PiS ulŝył przedsiębiorcom obniŝając składkę rentową z 13 do 6%. W latach 2007 i 2008 dało to 17 mld zł deficytu Funduszu Rentowego. Mimo to czytaliśmy w mainstreamowych gazetach i słyszeliśmy w telewizji z ust przedstawicieli rządu, Ŝe jesteśmy zieloną wyspą na tle pogrąŝającej się w kryzysie i recesji Europy i świata. Niepokoić mógł jedynie narastający lawinowo dług publiczny, który w 2010 r. doszedł do 53,2% PKB. W styczniu 2011 r. dowiedzieliśmy się, Ŝe za dług publiczny odpowiada w wielkiej części nasz zreformowany system emerytalny, a konkretnieodprowadzanie 7,3% składki do jego części kapitałowej OFE. Jak do tego doszło i jak temu zaradzić moŝemy dowiedzieć się z debaty, która rozgorzała w wyniku rządowej propozycji odebrania duŝej części składki emerytalnej i przeniesienia jej z OFE do ZUS. Czytelnik ogólnodostępnej prasy - przyszły emeryt, pracownik płacący olbrzymie składki emerytalne, czy nawet uczeń gimnazjum moŝe zapoznać się z informacjami i poglądów, od których polska prasa, zajęta polityką, Tańcem z Gwiazdami, hossą i bessą na giełdzie czy projektami wejścia do strefy Euro, była wolna. Treści te moŝna znaleźć w blogosferze na licznych blogach ekonomiczno-społecznych uwaŝanych powszechnie za oszołomskie. Przyczyną tego całego zamieszania była decyzja Komisji Europejskiej, która nie chciała liczyć deficytu finansów publicznych tak, jak tego by sobie Ŝyczył polski rząd, a takŝe zaŝądała zmniejszenia deficytu do 3% w 2012 r. Deficyt budŝetu powstaje wtedy, gdy wydatki państwa są wyŝsze niŝ jego przychody płynące z podatków i składek płaconych przez firmy i jego obywateli. Aby go zlikwidować czy zmniejszyć naleŝy podnieść podatki i parapodatki lub ograniczyć wydatki. Deficyt moŝna teŝ sfinansować zaciągając długi na rynku wewnętrznym sprzedając obligacje rodzimym firmom i obywatelom lub na rynku zewnętrznym, a takŝe lokując obligacje na międzynarodowych rynkach finansowych. Wielu ekonomistów twierdzi, Ŝe poprzez dług moŝna finansować rozwój gospodarki, a gdy ta wzrośnie przyszłe pokolenia łatwiej spłacą długi. Mało jest państw, które mają zrównowaŝony budŝet (bez deficytu). Są teŝ państwa tzw. starej unii, które mają duŝo wyŝszy dług w stosunku do PKB niŝ Polska. Zaciągały ten dług na rynkach finansowych juŝ od dawna. Nasz kraj ma dostęp do takiego finansowania dopiero od lat 90 XX w. i jeszcze nie zdąŝyliśmy się zadłuŝyć tak jak Grecja, Hiszpania czy Włochy. Problemem Polski jest tępo wzrostu deficytu oraz 12

13 przyrost zadłuŝenia na przestrzeni ostatnich kilku lat, które to tępo niektórzy ekonomiści np. Leszek Balcerowicz nazywają przeraŝającym. Innym problemem jest rentowność obligacji, czyli wysokość odsetek, jakie państwo płaci od swojego długu. Wysokość odsetek państw wiarygodnych dla rynków finansowych jest oczywiście niŝsza od odsetek płaconych przez państwa, którym rynki przestają ufać. Obecnie obligacje Niemiec oprocentowane są na ok. 2%, Hiszpanii na 5%, a Portugalii 7%. Są teŝ państwa, takie jak Grecja czy Irlandia, którym juŝ nikt nie chce poŝyczać i musiały zostać objęte pomocą finansową Unii Europejskiej i Międzynarodowego Funduszu Walutowego, co wiąŝe się z drastycznym obcięciem wydatków tych państw. Polska sprzedaje swoje obligacje trochę taniej niŝ Portugalia, ale droŝej niŝ Hiszpania, które to kraje uwaŝane są za zagroŝone bankructwem. Od ilości długu i wysokości płaconych odsetek zaleŝy koszt jego finansowania. Na obsługę długu czyli regulowanie odsetek Polska musi zaciągać nowe poŝyczki. W związku z tym dług naszego kraju przyrasta z kaŝdą minutą. Dla zobrazowania tej sytuacji fundacja FOR Leszka Balcerowicza wystawiła w Śródmieściu Warszawy zegar przyrostu długu. Takie zegary juŝ od dawna funkcjonują w internetowych blogach. Polska jest konstytucyjnie zabezpieczona przed przekroczeniem pewnych poziomów zadłuŝenia. Po przekroczeniu długu o 55% w stosunku do PKB budŝet państwa w następnym roku budŝetowym musi być zrównowaŝony, czyli nie moŝe wydatków finansować długiem. Zmusiłoby to rząd to drastycznego ograniczenia wydatków państwa. TakŜe Unia Europejska, która stanęła przed problemami związanym z kryzysem finansów światowych zaŝądała od swoich krajów członkowskich, w tym Polski ograniczenia deficytów budŝetowych do 3%. W roku 2010 nasz deficyt wynosił ok. 8%. Dlatego, właśnie w kontekście załamania finansów publicznych naleŝy spojrzeć na decyzję rządu PO o przeniesieniu duŝej części składki kierowanej obecnie z prywatnych OFE do państwowego ZUS-u i na gwałtowną dyskusję, którą wywołała ta decyzja. 2. Debata na temat rządowego projektu dotyczącego zmian w systemie emerytalnym. Argumenty zwolenników i przeciwników OFE i ZUS, na podstawie dyskusji w mediach (TV, prasa, ekonomiczne blogi internetowe) W starciu na argumenty, a niekiedy epitety stanęli naprzeciw siebie najbardziej znani polscy ekonomiści. Pierwsi zabrali głos obrońcy OFE pod przewodnictwem Leszka Balcerowicza, którego media nazwały największa opozycją dla polityki gospodarczej rządu PO. Przyłączyli się do niego były wicepremier w czasie rządów SLD, a obecnie członek Rady Polityki PienięŜnej Jerzy Hausner, była minister pracy w rządzie AWS Ewa Lewicka, ekonomista 13

14 Janusz Jankowiak, prof. Adam Góra ojciec reformy emerytalnej, była wiceminister pracy w rządzie PO uczestnicząca w tworzeniu reformy z 1999 r. Agnieszka Chłoń-Domińczak i wielu innych, o których złośliwi dziennikarze i internauci pisali, Ŝe są powiązani z lobby finansowym poprzez zasiadanie w radach nadzorczych PTE, czy teŝ powiązanych z nimi banków. Czytając te artykuły drukowane głównie w wielkonakładowych gazetach takich jak Gazeta Wyborcza i Rzeczpospolita, niewiele dowiemy się o zaletach oszczędzania w OFE, ale za to duŝo o niekonstytucyjności przyszłej ustawy, odbieraniu praw nabytych ogólnikowe porady o potrzebie naprawy finansów publicznych, reformowania KRUS-u systemu emerytalnego rolników w duŝym stopniu dotowanemu przez budŝet państwa. Leszek Balcerowicz zapewnia, Ŝe zmiany w OFE nie przejdą, bo on osobiście na to nie pozwoli. Apeluje o pozostawienie pieniędzy w funduszach, a w zamian daje kilka recept na uzdrowienie finansów publicznych: propozycje zmniejszenia zasiłków pogrzebowych, likwidację becikowego dla zamoŝnych, likwidację ulgi internetowej, wspólne zakupy przez instytucje administracji publicznej i kilka innych działań w marginalnym stopniu wpływających na budŝet państwa Agnieszka Chłoń-Domińczak (była wiceminister pracy w rządzie D.Tuska) pisze, Ŝe losy niebilansującej się od 9 lat reformy (jak to prognozowano przy jej powstawaniu) potoczyłyby się inaczej, gdyby poprzednie rządy przeznaczyły pieniądze z prywatyzacji na bilansowanie systemu i gdyby z systemu nie wyprowadzano emerytur mundurowych i górniczych. Dzięki tej dyskusji moŝemy wiele dowiedzieć się o wadach systemu repartycyjnego państwowego ZUS i zarzutach, które rzadko były artykułowane przez wielkonakładowe popularne media. W artykule dr Janusza Jankowiaka, przewodniczącego rady nadzorczej DM MWAI czytamy: W ZUS nie ma Ŝadnych aktywów. ZUS nie prowadzi Ŝadnej polityki inwestycyjnej. Jego celem nie jest zwiększanie wartości jednostek uczestnictwa. ZUS na bieŝąco zbiera gotówkę i wydaje jej więcej, niŝ zebrał. W OFE są realne aktywa. Podstawową cechą aktywów jest moŝliwość ich wyceny rynkowej. Wszystko, co w portfelach trzymają OFE, ma swoją cenę rynkową. Nie ma znaczenia, czy są to obligacje, akcje, czy jeszcze coś innego. Wartość jednostki uczestnictwa zmienia się w zaleŝności od wyceny rynkowej aktywów; raz jest niŝsza, raz wyŝsza. Wraz z nimi zmienia się wysokość przyszłej emerytury. Na tym polega istota systemu zdefiniowanej składki. Zobowiązania ZUS teŝ podlegają zmianom. Tyle Ŝe nie mają Ŝadnej ceny rynkowej. ZaleŜą od ustalanego przez polityków sposobu waloryzacji. Obrońcy starego systemu OSS - tak Jankowiak nazywa tych polemistów, którzy bronią zmian zaproponowanych przez rząd: OSS ignorują w tym wypadku demografię. Naturalnie nie bez powodu. Włączenie czynnika zmian demograficznych do ich argumentacji kompletnie ją bowiem demoluje. Jeśli dziś na czterech pracujących przypada jeden emeryt - 14

15 a w perspektywie 30 lat relacja ta wyniesie 2:1, to o ile musiałaby spaść wartość świadczenia emerytalnego lub o ile musiałyby wzrosnąć podatki płacone przez pracujących, Ŝeby zasada solidarności międzypokoleniowej przy systemie PAYG (pay as you go) została zachowana? Filar kapitałowy zdywersyfikowanego systemu emerytalnego eliminuje część ryzyka związanego ze starzeniem się społeczeństw. Inna obrończyni OFE Ewa Lewicka, była minister pracy w rządzie AWS, a obecnie przewodnicząca Izby Towarzystw Emerytalnych prowadząca ofensywę przeciwko ZUS na znanym portalu Salon24 w tekście zatytułowanym Piramida Ponziego atakuje stary system. Do tej pory takiego określenia w stosunku do ZUS pozwalali sobie uŝywać jedynie blogerzy. Przypomnijmy, Ŝe piramida Ponziego to oszukańczy system finansowy załoŝony w latach 20 XX w. przez włoskiego emigranta w USA mający na celu gromadzenie wkładów finansowych ludzi, gdzie jedynie pierwsi wpłacający osiągają duŝe zyski, a zachęceni tym kolejni uczestnicy systemu tracą wszystkie swoje pieniądze. System ten nazwano później systemem argentyńskim. Ewa Lewicka pisze: ZUS działa jak klasyczna piramida finansowa (Ponziego). Warunkiem wypłacenia pieniędzy pierwszym inwestorom jest to, Ŝe znajdą się następni, bo to właśnie z pieniędzy następnych są wypłacane zyski, tym którzy zapisali się pierwsi. Piramida działa tak długo, dopóki przybywa wystarczająco duŝo nowych członków, by pokryć rosnące wypłaty dla tych, którzy wychodzą z inwestycji. W praktyce to nigdy długo się nie udaje. Nie uda się równieŝ ZUS, co wynika z demografii, zwłaszcza gdy nałoŝy się na niego nadmierne cięŝary. Przeniesienie składki z OFE do ZUS to taki garb, który ZUS dostanie w prezencie od polityków, bo składka wpłynie dzisiaj i zostanie przeznaczona na wypłaty obecnych emerytur w okresie, w którym stosunkowo sporo osób jeszcze pracuje, ale za tę zapłaconą składkę ZUS bierze na siebie zobowiązanie wypłacenia w przyszłości emerytury. Reforma przeniosła zarówno składkę, jak i zobowiązanie wypłacenia emerytury na OFE i inne instytucje. Teraz to wróci do ZUS. W momencie, gdy wprowadzano reformę emerytalną liczba pracujących do liczby emerytów wynosiła 4:1. Przewidywano, Ŝe w 2030 r. stosunek ten spadnie do 2:1 a w 2060 r. nawet do 1:1. Czy to jakiś wyjątkowo czarny scenariusz? Nie juŝ dziś na jednego emeryta przypada tylko 3 opłacających składki. Ten system musi się zawalić a im wyŝszą waloryzację kont w ZUS wprowadzi rząd, tym szybciej to nastąpi. Takie słowa z ust ubezpieczeniowego autorytetu w popularnych mediach jeszcze rok temu byłyby nie do pomyślenia. Nic dziwnego, Ŝe obrońcy propozycji rządowych na czele z byłym premierem, byłym prezesem PKO SA, a obecnie przewodniczącym Rady 15

16 Gospodarczej doradzającej premierowi Janem Krzysztofem Bieleckim, aktualnym ministrem finansów Jackiem Rostowskim, byłymi i obecnymi członkami Rady Polityki PienięŜnej profesorami Andrzejem Bratkowskim i Bogusławem Grabowskim zaczęli bardzo ostrą krytykę działalności OFE. Andrzej Bratkowski w artykule opublikowanym w Gazecie Wyborczej 31 stycznia 2011 r. odpiera zarzuty ekspertów ekonomicznych, którzy twierdzą, Ŝe rząd w doraźnym interesie politycznym forsuje zmianę systemu emerytalnego, co w przyszłości moŝe doprowadzić gospodarkę do ruiny. Bratkowski pisze: Indywidualne rachunki w OFE to "prawdziwe pieniądze", natomiast ich rachunki w ZUS to "pieniądze wirtualne", "fikcja", "czarna dziura" itp. Faktycznie, w ZUS nie ma sejfów z naszymi pieniędzmi, są tylko dokumenty zobowiązujące ZUS do wypłaty nam emerytur ze składek, jakie będą do ZUS wpłacać przyszli pracujący. Jednak w OFE teŝ nie ma sejfów z pieniędzmi. Są tylko dokumenty: akcje, obligacje, potwierdzenia wpłat na rachunki bankowe. Ale to teŝ tylko zobowiązania. Najbardziej wątpliwy jest status naszych pieniędzy zainwestowanych w akcje. W przypadku ZUS obligacji i rachunków bankowych wiadomo kto, kiedy i ile pieniędzy ma nam wypłacić. W przypadku akcji nie wiadomo ani kto, ani ile pieniędzy nam zapłaci. Wszystko zaleŝy od sytuacji na giełdzie. Nie moŝna nawet wykluczyć, Ŝe w ogóle nikt nie będzie chciał ich kupić. Bankructwa prywatnych firm zdarzają się znacznie częściej niŝ bankructwa państw. Dlatego międzynarodowi inwestorzy oceniają, Ŝe pieniądze poŝyczone rządowi są bezpieczniejsze niŝ poŝyczone firmom prywatnym, nie mówiąc o tych, które zainwestowali w akcje. Natomiast OSY uwaŝają, Ŝe pieniądze są tym bardziej prawdziwe, im bardziej ryzykowna jest inwestycja, w którą są ulokowane. ( ) Przekazując pieniądze do OFE, ulŝymy naszym dzieciom, które nie będą musiały finansować naszych emerytur. Prawda jest jednak taka, Ŝe w porównaniu z I filarem, w którym my płacimy za emerytury naszych rodziców, nasze dzieci za nasze emerytury, nasze wnuki za nasze dzieci itd., na utworzeniu OFE zyskają nie nasze dzieci, ale jedynie... ostatnie pokolenie w dziejach ludzkości, za które w systemie opartym na solidarności międzypokoleniowej nie miałby kto zapłacić. OSY wykorzystują fakt, Ŝe taki system kłóci się z potoczną intuicją, Ŝe kaŝdy musi płacić za siebie. Tam, gdzie pośrednikiem wzajemnych rozliczeń jest państwo, liczy się jednak tylko to, ile płacimy, i ile dostajemy w zamian, a nie kto za kogo płaci. 16

17 Jeszcze mocniej zarzuty wyraŝa Rada Gospodarcza pod przewodnictwem Jana Krzysztofa Bieleckiego: Obecny system emerytalny nie spełnia oczekiwań ( ) W obliczu napięć w gospodarce światowej po kryzysie nie zapobiegnie niskim emeryturom i narastaniu spirali długu. NadweręŜa solidarność międzypokoleniową i zdolność Polski do kontynuowania modernizacji. Wbrew początkowym załoŝeniom system się nie bilansuje i nie jest neutralny dla finansów publicznych. Deficyt całego sektora emerytalno-rentowego wyniesie w przyszłym roku 90 miliardów złotych, z czego ok. 24 miliardy to transfery do OFE bez uwzględnienia odsetek, na co trzeba zaciągnąć dług. Po latach przekonywania samych siebie i innych, Ŝe jesteśmy światowym liderem w reformie emerytalnej, te liczby wywołują szok i odruch sprzeciwu ( ) Błędy ustawodawcy przy wyznaczaniu parametrów funkcjonowania OFE sprawiły, Ŝe podczas gdy luka w systemie emerytalnym pogłębiała się, właściciele funduszy zarabiali niezłe pieniądze. Wraz ze wzrostem zysków i aktywów OFE stały się bardzo efektywną grupą nacisku, kultywującą wśród swoich członków wizję tego, Ŝe są w lepszym, bo niepaństwowym, systemie. Ta promocja egoizmu pokoleniowego adresowana do młodych wytworzyła wśród wielu z nich przekonanie, Ŝe odpowiedzialność za pokolenie ich rodziców i dziadków naleŝy wyłącznie do jakiegoś mitycznego państwa tak jakby środki będące w dyspozycji państwa pochodziły z kosmosu, a nie z podatków. Z tych podatków coraz większa część idzie na obsługę obligacji w portfelach OFE. Dlatego właśnie próba oddzielenia kwestii OFE od finansów publicznych jest nie do obrony. Tym bardziej Ŝe oczekiwania młodego pokolenia i pokolenia ich dziadków wobec państwa są z natury rzeczy trochę odmienne. Młodzi chcą, Ŝeby państwo budowało infrastrukturę dla wzrostu gospodarczego i konkurencyjności, ci starsi bardziej się martwią o stan słuŝby zdrowia i wielkość emerytury. Starsi uczestnicy OFE pewnie woleliby, Ŝeby te inwestowały ostroŝnie w polskie aktywa, ich dzieci gotowe byłyby zezwolić swoim OFE inwestować bardziej agresywnie poza Polską. Tylko dlaczego kraj o niskich oszczędnościach i małym kapitale miałby go eksportować w czasach, gdy inne państwa starają się swój kapitał maksymalnie chronić? Twarde liczby, jakie ostatnio zademonstrowała Rada Gospodarcza, utrudniają zamulanie dyskusji. Rada przedstawiła sześć podstawowych scenariuszy zmian, a mimo to część ekspertów nadal uwaŝa, Ŝe jest to próba skoku na kasę i zamach na oszczędności przyszłych emerytów przez polityków niezdolnych do podejmowania trudnych decyzji. Tymczasem przyszli emeryci to dzisiejsi oraz jutrzejsi podatnicy i bez solidarności pokoleniowej (a więc zaniechania przeciwstawiania młodych z OFE starym z ZUS) nie moŝna zbudować harmonii społecznej. Te 14 milionów klientów OFE to dzieci i wnuki konkretnych ludzi, dzisiejszych i jutrzejszych emerytów. A z powodu ciągłego deficytu w systemie emerytalnym oszczędności tych 14 milionów zapisanych do OFE juŝ wkrótce będą równe długowi, jaki będą 17

18 musieli spłacać jako podatnicy. TakŜe dlatego, Ŝe wbrew zapowiedziom OFE wcale nie okazały się maszynką do pomnaŝania pieniędzy przyszłych emerytów. ( ) Transfery przekazane OFE wraz z odsetkami od obligacji, które mają w portfelu, wyniosły przez tych dziesięć lat ok. 220 mld zł, natomiast ich aktywa osiągnęły 215 mld. W tym samym czasie OFE pobrały w sumie 13 mld zł w prowizjach i opłatach. ( ) Ustawa emerytalna z 1999 roku jest klasycznym przykładem reformy wprowadzanej przez zaskoczenie działań podejmowanych w dobrej wierze, ale ze świadomością, Ŝe nie moŝna powiedzieć o nich całej prawdy, i Ŝe zostawia się następcom dzieło niedokończone. Przekaz, który utrwalił się przez dziesięć lat, był taki, Ŝe Polska znalazła rozwiązanie problemu starzejących się społeczeństw Zachodu. śe znaleziono system, który uzdrowi finanse publiczne i zapewni ludziom godziwe emerytury. A prawda była taka, Ŝe istotą reformy z 1999 roku było znaczne obniŝenie emerytur nowego portfela. Dzisiejsze wyliczenia pokazują teŝ, Ŝe ze względu na zaniedbania i błędy konstrukcyjne II filaru nie zbilansuje się jeszcze przez kilkadziesiąt lat. A emerytura, którą nowy system oferuje, miałaby, przy optymistycznych załoŝeniach, oscylować wokół 30 procent ostatniego wynagrodzenia! Dzisiaj to ponad 60 procent. ( ) Ale najostrzejszy cios zadaje minister finansów Jacek Rostowski: śeby dobrze zobrazować system, który próbowano zbudować, posłuŝę się porównaniem. Wyobraźmy sobie, Ŝe jesteśmy ogrodnikiem, który ma za zadanie ciągle nawadniać ogród. Wodę dostarczają nam stale wchodzący do systemu składkowicze. W zreformowanym I filarze w ZUS ilość wody jest wprost proporcjonalna do naszych potrzeb. Pewnego dnia ktoś podejmuje decyzję, Ŝe oprócz bieŝącego nawadniania musimy teŝ odłoŝyć wodę na przyszłość, choć wiemy, Ŝe w przyszłości nową wodę będą nam dostarczać nowi składkowicze. W związku z tym część wody, którą dotychczas wykorzystywaliśmy do nawadniała, zaczynamy gromadzić w beczce (OFE).Oczywiście, jeśli do dotychczas obowiązującego systemu włączymy nagle beczkę, to woda, którą dotychczas otrzymywaliśmy, nie wystarcza juŝ do tego, Ŝeby równocześnie napełniać beczkę i nawadniać ogród. Twórcy reformy oszacowali, Ŝe do napełnienia beczki potrzeba 7-8 lat, a wodę dostarczą nam dodatkowe źródła (prywatyzacja, reformy i oszczędności). Okazało się jednak, Ŝe potrzeba o wiele więcej czasu (ok. 40 lat) i o wiele więcej wody (75-95 proc. PKB), a niedostatek musimy zapełniać, poŝyczając wodę od sąsiada (dług). Oczywiście moŝna mieć pretensję do polityków, Ŝe przez 11 lat nie zapewnili prawidłowego funkcjonowania dodatkowych źródeł napełniania beczki (powolna prywatyzacja, zaniechanie reform, rozdęte wydatki), jednak te źródła są i tak dalece za małe, aby beczkę przez te 40 lat zapełnić. 18

19 Ale waŝniejsze jest pytanie, po co nam w ogóle ta dodatkowa beczka z wodą? PrzecieŜ kiedy obecni pracujący przejdą na emeryturę, mają zapewnione pełne finansowanie swoich emerytur. Dziś aŝ w 3/5 finansowanie to opiera się na składkach przyszłych emerytów (I filar w ZUS). RóŜnica wynikająca z istnienia OFE jest tylko taka, Ŝe pomiędzy źródłem (składkowicze) a systemem nawadniania (emeryci) będziemy mieli dodatkowo napełnioną na proc. PKB beczkę z poŝyczoną wodą (dług), którą będziemy musieli kiedyś oddać, a w międzyczasie będziemy musieli ten dług kosztownie obsługiwać! Warto zwrócić uwagę, Ŝe system OFE teŝ się równowaŝy finansowo. Obecnie, kiedy pracujący przechodzi na emeryturę, to wypłaca mu się część emerytury z OFE (obniŝając poziom wody w beczce). Ale nowo wchodzący na rynek pracy zaczynają płacić składki, co przeciętnie równowaŝy wypłacane emerytury i utrzymuje ogólny poziom wody w beczce. Tak więc beczka nigdy nie będzie opróŝniona i to z tego powodu beczka nie stanowi mechanizmu, dzięki któremu społeczeństwo jako takie będzie mogło w przyszłości skorzystać z oszczędności, które dzisiaj gromadzi. A skoro tak, to rezygnacja z tego systemu w Ŝaden negatywny sposób nie wpłynie na moŝliwość finansowania przyszłych emerytur. MoŜna powiedzieć, Ŝe jedyną konsekwencją będzie wolniejsze niŝ dotychczas napełnianie beczki, której i tak nie wykorzystamy. Skutek jest absurdalny - sami się podwójnie obciąŝamy, bez Ŝadnych korzyści dla naszych dzieci, z tym Ŝe po zmianach, które ma zamiar wprowadzić rząd, będziemy to robić na trochę mniejsza skalę. Beczka zaś będzie rodziła wiele problemów. Pierwszy i najwaŝniejszy wynikać będzie z faktu, Ŝe wodę, którą tam gromadziliśmy, poŝyczaliśmy. Paradoksalnie więc to utrzymywanie systemu OFE doprowadzi w przyszłości do wyŝszych kosztów i podatków, a nie na odwrót. Zostawiam na później inne dotkliwe problemy wynikające z samego faktu długu na tak olbrzymią skalę. Poza tym, skoro sami twórcy reformy przewidzieli mechanizm, który gwarantuje nam stałe nawadnianie, to beczka, którą napełniamy, będzie uŝyteczna tylko na wypadek katastrofy, która doprowadziłaby do śmierci wszystkich składkowiczów, a system musiałby wciąŝ wypłacać emerytury, bo przeŝyliby ludzie starsi. Myślę, Ŝe tak mało prawdopodobny przypadek nie był prawdziwą motywacją ojców reformy. Dług - kamień młyński u szyi Jak wynika z dotychczasowego wywodu, problem długu jest wtórny do błędów konstrukcyjnych systemu, ale najdotkliwszy. Z wyliczeń MF wynika, Ŝe koszty napełniania beczki będą trwały 40 lat i sięgną proc. PKB. To dlatego, Ŝe 19

20 twórcy reformy z 1999 r. nie zabezpieczyli finansowania ubytku, który wynika z przesunięcia części składki z ZUS-u do OFE. Jednego dnia w ZUS-ie powstała olbrzymia wyrwa finansowa, którą trzeba było uzupełnić z budŝetu państwa. Środki na tę dotację budŝet zdobył poprzez zwiększone emisje obligacji, które kupiły od nas same OFE. śywa gotówka, którą dostały od nas pewnego dnia OFE, poszła więc tylko w mniej niŝ 40 proc. na giełdę. Pozostałe nieco ponad 60 proc. OFE poŝyczyły budŝetowi, a ten zasilił nimi ZUS, a więc wydał na bieŝące emerytury. MoŜna powiedzieć, Ŝe OFE, inwestując w obligacje skarbu państwa, inwestują niejako w bieŝące emerytury. W 1999 r. stworzono więc system, który podobnie jak ZUS w dalszym ciągu opiera się na wirtualnych zapisach. Twórca tej reformy prof. Marek Góra przyznaje to we wspominanym juŝ wywiadzie dla "Liberte": "Mamy jeszcze jeden problem wizerunkowy. Istnieją dwie części powszechnego systemu emerytalnego. Jedną z nich zarządza ZUS, tj. instytucja, która kierowała starym systemem, czyli niejako twarz systemu jest taka sama jak kiedyś. Tymczasem, i to waŝne, a często niedostrzegane, ta część systemu, zarządzana przez ZUS, działa na dokładnie tych samych zasadach co część zarządzana przez prywatne fundusze. Problem polega jednak na postrzeganiu zobowiązań obu części systemu. Ludziom wydaje się, Ŝe w OFE to "pieniądze" są, a w ZUS-ie ich nie ma. () To, co dostajemy (wyciąg - aut.) z ZUS-u, jest pod tym względem ułomne. Mówi o takich samych zobowiązaniach systemu wobec nas, ale w sposób, który jest mniej wiarygodny. Z ZUS-u powinniśmy dostawać informacje identyczne co do formy z tymi otrzymywanymi z OFE. W obu przypadkach mowa jest bowiem o tym samym, czyli wartości zobowiązań systemu wobec kaŝdego pojedynczego uczestnika". WciąŜ otwarte pozostaje pytanie, dlaczego twórcy reformy, których większość zalicza się do gorliwych obrońców dobrej kondycji finansów publicznych, stworzyli system tak kosztowny dla tychŝe finansów? Odpowiedź znowu daje nam Zielona księga, z której lektury wynika, Ŝe twórcy reformy popełnili dwa zasadnicze błędy. Pierwszy polegał na totalnym niedoszacowaniu skutków finansowych dla ZUS-u stworzenia OFE. Według autorów reformy: Roczne koszty utraconej składki [po uwzględnieniu oszczędności w obecnym systemie] występują w pierwszych kilku latach obowiązywania nowego systemu. (Zielona księga, str. 22) MoŜna powiedzieć, Ŝe twórcy reformy nie sądzili, Ŝe beczka, którą tworzyli, jest tak pojemna, choć zdawali sobie sprawę, Ŝe musi być finansowana z długu i Ŝe nawet środki z prywatyzacji nie wystarczą: Z góry trzeba jednak stwierdzić, Ŝe prawdopodobnie dodatkowe wpływy z tytułu prywatyzacji takŝe nie pokryją pozostałych do sfinansowania zwiększonych 20

OCENA PRZEGLĄDU FUNKCJONOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO

OCENA PRZEGLĄDU FUNKCJONOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO OCENA PRZEGLĄDU FUNKCJONOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO Poprawna diagnoza błędne wnioskowanie Centrum im. Adama Smitha 27 czerwca 2013 roku 1 Centrum wobec OFE Nie jesteśmy przeciwnikami OFE Jesteśmy zwolennikami

Bardziej szczegółowo

Kto pomoże dziadkom, czyli historia systemów emerytalnych. Autor: Artur Brzeziński

Kto pomoże dziadkom, czyli historia systemów emerytalnych. Autor: Artur Brzeziński Kto pomoże dziadkom, czyli historia systemów emerytalnych Autor: Artur Brzeziński Skrócony opis lekcji Uczniowie poznają wybrane fakty z historii emerytur, przeanalizują dwa podstawowe systemy emerytalne

Bardziej szczegółowo

Reforma emerytalna. Co zrobimy? ul. Świętokrzyska 12 00-916 Warszawa. www.mf.gov.pl

Reforma emerytalna. Co zrobimy? ul. Świętokrzyska 12 00-916 Warszawa. www.mf.gov.pl Reforma emerytalna Co zrobimy? Grudzień, 2013 Kilka podstawowych pojęć.. ZUS Zakład Ubezpieczeń Społecznych to państwowa instytucja ubezpieczeniowa. Gromadzi składki na ubezpieczenia społeczne obywateli

Bardziej szczegółowo

REFORMA SYSTEMU EMERYTALNEGO Z ROKU 2013

REFORMA SYSTEMU EMERYTALNEGO Z ROKU 2013 REFORMA SYSTEMU EMERYTALNEGO Z ROKU 2013 Dnia 14 lutego 2014 weszła w życie ustawa z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych

Bardziej szczegółowo

Emerytura (zwana dawniej rentą starczą) świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek

Emerytura (zwana dawniej rentą starczą) świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek Emerytura (zwana dawniej rentą starczą) świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej (jako

Bardziej szczegółowo

EMERYTURY KAPITAŁOWE WYPŁATY Z II FILARA

EMERYTURY KAPITAŁOWE WYPŁATY Z II FILARA EMERYTURY KAPITAŁOWE WYPŁATY Z II FILARA Emerytury indywidualne, renta rodzinna dla wdów i wdowców, waloryzacja według zysków takie emerytury kapitałowe proponuje rząd. Dlaczego? Dlatego, że taki system

Bardziej szczegółowo

OCENA PRZEGLĄDU FUNKCJONOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO

OCENA PRZEGLĄDU FUNKCJONOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO OCENA PRZEGLĄDU FUNKCJONOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO Poprawna diagnoza niepełne wnioski Centrum im. Adama Smitha 27 czerwca 2013 roku Centrum wobec OFE Nie jesteśmy przeciwnikami OFE Jesteśmy zwolennikami

Bardziej szczegółowo

Problem polskiego długu publicznego (pdp) dr Krzysztof Kołodziejczyk

Problem polskiego długu publicznego (pdp) dr Krzysztof Kołodziejczyk Problem polskiego długu publicznego (pdp) dr Krzysztof Kołodziejczyk https://flic.kr/p/bzvwns Plan 1. Jawny i ukryty dług publiczny 2. Historia pdp 3. Struktura pdp 4. Lekcje innych krajów Polityka fiskalna

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Art. 1.

USTAWA z dnia r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Art. 1. PROJEKT USTAWA z dnia... 2010 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Art. 1. W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Bardziej szczegółowo

Planowanie finansów osobistych

Planowanie finansów osobistych Planowanie finansów osobistych Osoby, które planują znaczne wydatki w perspektywie najbliższych kilku czy kilkunastu lat, osoby pragnące zabezpieczyć się na przyszłość, a także wszyscy, którzy dysponują

Bardziej szczegółowo

21 marca 2013 r. Główne zalety rozwiązania:

21 marca 2013 r. Główne zalety rozwiązania: 21 marca 2013 r. Stanowisko Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych w kwestii wypłat świadczeń z kapitałowego systemu emerytalnego Rozwiązanie wypłat z korzyścią dla gospodarki i klientów Główne zalety

Bardziej szczegółowo

Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych 1 9 Ubezpieczenia społeczne Ich głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa materialnego osobom w podeszłym wieku, niezdolnym do pracy, ofiarom wypadków oraz chorób. Wypłaty

Bardziej szczegółowo

JAKĄ EMERYTKĄ / JAKIM EMERYTEM ZOSTANIESZ?

JAKĄ EMERYTKĄ / JAKIM EMERYTEM ZOSTANIESZ? JAKĄ EMERYTKĄ / JAKIM EMERYTEM ZOSTANIESZ? MATERIAŁ INFORMACYJNY DLA STUDENTÓW I MŁODYCH PRACOWNIKÓW OPRACOWANY PRZEZ IZBĘ GOSPODARCZĄ TOWARZYSTW EMERYTALNYCH, WWW.IGTE.PL POLSKA EMERYTURA 2015 1960 1970

Bardziej szczegółowo

Ranking OFE 2013: fundusze lepsze od ZUS-u. Który zarobił najwięcej?

Ranking OFE 2013: fundusze lepsze od ZUS-u. Który zarobił najwięcej? : fundusze lepsze od ZUS-u. Który zarobił najwięcej? Nawet najgorszy OFE zarobił w ostatnich latach dla swoich klientów więcej niż ZUS. Mimo niedawnej zapaści na rynkach finansowych i roku 2008 oraz 2011,

Bardziej szczegółowo

Rozmowa ze Zbigniewem Derdziukiem, prezesem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Rozmowa ze Zbigniewem Derdziukiem, prezesem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Rozmowa ze Zbigniewem Derdziukiem, prezesem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. - Polskie emerytury są i będą bezpieczne, a finanse Polski zostały uratowane przed narastającym długiem publicznym - powiedział

Bardziej szczegółowo

PROPOZYCJE ZMIAN W SYSTEMIE EMERYTALNYM. INICJATYWA OBYWATELSKA 10 EKONOMISTÓW 26 stycznia, 2010

PROPOZYCJE ZMIAN W SYSTEMIE EMERYTALNYM. INICJATYWA OBYWATELSKA 10 EKONOMISTÓW 26 stycznia, 2010 PROPOZYCJE ZMIAN W SYSTEMIE EMERYTALNYM INICJATYWA OBYWATELSKA 10 EKONOMISTÓW 26 stycznia, 2010 O czym chcemy powiedzieć Zabieramy głos gdyŝ reformy w Polsce nie zostały dokończone, szczególnie w sektorze

Bardziej szczegółowo

Długoterminowe oszczędzanie emerytalne. 16 maja 2012

Długoterminowe oszczędzanie emerytalne. 16 maja 2012 Długoterminowe oszczędzanie emerytalne 16 maja 2012 Polski system emerytalny ZUS OFE III FILAR BEZPIECZEŃSTWO dzięki RÓŻNORODNOŚCI Składka kluczowy element systemu Z systemu emerytalnego otrzymamy tyle

Bardziej szczegółowo

Konferencja prasowa Forum Obywatelskiego Rozwoju. 28 czerwca 2013 r.

Konferencja prasowa Forum Obywatelskiego Rozwoju. 28 czerwca 2013 r. Konferencja prasowa Forum Obywatelskiego Rozwoju 28 czerwca 2013 r. Polska na tle regionu Spośród krajów regionu, które rozpoczęły budowę II filara, tylko Węgry zdecydowały się na de facto nacjonalizację

Bardziej szczegółowo

Produkty szczególnie polecane

Produkty szczególnie polecane Produkty szczególnie polecane 9 luty 2011 r. Szczegółowe informacje na temat funduszy zarządzanych przez Legg Mason TFI S.A. ( fundusze") zawarte są w prospekcie informacyjnym oraz skrócie prospektu informacyjnego,

Bardziej szczegółowo

Konferencja Fundacji FOR (Forum Obywatelskiego Rozwoju)

Konferencja Fundacji FOR (Forum Obywatelskiego Rozwoju) Konferencja Fundacji FOR (Forum Obywatelskiego Rozwoju) Warszawa, 15 marca 2011 1 Skumulowane wydatki na OFE oraz wynagrodzenia w sektorze publicznym w latach 2000-2010 1400 1200 1151,9 1000 800 600 400

Bardziej szczegółowo

Emerytury w Polsce i na świecie

Emerytury w Polsce i na świecie Emerytury w Polsce i na świecie 1 60 Emerytura ma zabezpieczyć byt na starość, gdy z powodu wieku nie będziesz już mógł pracować. 2 61 Umowa międzypokoleniowa (solidaryzm) Składki wpłacane teraz przez

Bardziej szczegółowo

Pracownicze Plany Kapitałowe z perspektywy pracownika i pracodawcy. Założenia, szacowane koszty i korzyści. Kongres Consumer Finance

Pracownicze Plany Kapitałowe z perspektywy pracownika i pracodawcy. Założenia, szacowane koszty i korzyści. Kongres Consumer Finance Pracownicze Plany Kapitałowe z perspektywy pracownika i pracodawcy. Założenia, szacowane koszty i korzyści. Warszawa, 8 grudnia 2017r. Kongres Consumer Finance Obecny system emerytalny formalnie opiera

Bardziej szczegółowo

Rozmowa z Jolantą Fedak, ministrem Pracy i Polityki Społecznej.

Rozmowa z Jolantą Fedak, ministrem Pracy i Polityki Społecznej. Rozmowa z Jolantą Fedak, ministrem Pracy i Polityki Społecznej. - Wielokrotnie pani podkreślała, że zaproponowane przez rząd zmiany w części kapitałowej systemu emerytalnego są efektem kompromisu. Takiego

Bardziej szczegółowo

Zmiany w niemieckim systemie emerytalnym od 2017r.

Zmiany w niemieckim systemie emerytalnym od 2017r. Podniesienie granicy wieku emerytalnego, podniesienie limitu wieku przejścia na wcześniejszą emeryturę i wzrost progu dochodowego dla emerytów to najważniejsze zmiany w niemieckich przepisach emerytalnych

Bardziej szczegółowo

Tabela 1. Podobieństwo wskazane przez JSA we fragmencie w badaniu nr X przy współczynniku podobieństwa 80%.

Tabela 1. Podobieństwo wskazane przez JSA we fragmencie w badaniu nr X przy współczynniku podobieństwa 80%. Tabela 1. Podobieństwo wskazane przez JSA we fragmencie 3.1.1 w badaniu nr X przy współczynniku podobieństwa 80%. Tekst z pracy dyplomowej [3.1.1 ] Indywidualne konta emerytalne oraz indywidualne konta

Bardziej szczegółowo

Emerytury: } Część I: Finansowanie. } Część II: Świadczenia

Emerytury: } Część I: Finansowanie. } Część II: Świadczenia Część I finasowanie Emerytury: } Część I: Finansowanie } Część II: Świadczenia I. Wprowadzenie. Fundusz społeczny- pojęcie funduszu społecznego, udział w tworzeniu funduszu i prawie do świadczeń z niego

Bardziej szczegółowo

Wyniki finansowe otwartych funduszy emerytalnych i powszechnych towarzystw emerytalnych w 2014 roku

Wyniki finansowe otwartych funduszy emerytalnych i powszechnych towarzystw emerytalnych w 2014 roku GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Warszawa, 24 kwietnia 2015 r. Opracowanie sygnalne Wyniki finansowe otwartych funduszy emerytalnych i powszechnych towarzystw emerytalnych w 2014 roku Wynik finansowy otwartych

Bardziej szczegółowo

obniżenie wieku emerytalnego

obniżenie wieku emerytalnego obniżenie wieku emerytalnego Foto: Shutterstock Model przedstawiający możliwe skutki obniżenia wieku emerytalnego zaprezentowali ekonomiści z Uniwersytetu Warszawskiego i Szkoły Głównej Handlowej, związani

Bardziej szczegółowo

SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH W POLSCE. dr Elżbieta Malinowska-Misiąg, Instytut Finansów

SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH W POLSCE. dr Elżbieta Malinowska-Misiąg, Instytut Finansów SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH W POLSCE dr Elżbieta Malinowska-Misiąg, Instytut Finansów CEL FUNKCJONOWANIA SYSTEMÓW UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO Zapewnienie środków do życia osobom, które ze względu na:

Bardziej szczegółowo

Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej i kapitałowe programy zabezpieczeń emerytalnych. Anna Ząbkowicz

Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej i kapitałowe programy zabezpieczeń emerytalnych. Anna Ząbkowicz Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej i kapitałowe programy zabezpieczeń emerytalnych Anna Ząbkowicz Koncepcja SGR zasada wolności gospodarczej zasada solidarności: pomocniczość (subsydiarność) państwa

Bardziej szczegółowo

PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE (PPK) PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE Z PKO TFI

PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE (PPK) PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE Z PKO TFI PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE (PPK) PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE Z PKO TFI Czym są Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)? PPK to program, dzięki któremu zgromadzisz dodatkowe środki na Twoją przyszłą emeryturę.

Bardziej szczegółowo

Emerytury w nowym systemie emerytalnym dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku.

Emerytury w nowym systemie emerytalnym dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku. Emerytury w nowym systemie emerytalnym dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku. System emerytalny składa się z trzech filarów. Na podstawie podanych niżej kryteriów klasyfikacji nowy system emerytalny

Bardziej szczegółowo

Emerytury i system ubezpiecze

Emerytury i system ubezpiecze Emerytury i system ubezpiecze 1 58 EMERYTURA ma zabezpieczy byt na staro osobom, które ze wzgl du na wiek nie mog ju pracowa. 2 59 Zasada umowy mi dzypokoleniowej (solidaryzm) Sk adki obecnie wp acane

Bardziej szczegółowo

Polityka społeczna (9): Zabezpieczenie emerytalne II i III filar

Polityka społeczna (9): Zabezpieczenie emerytalne II i III filar Polityka społeczna (9): Zabezpieczenie emerytalne II i III filar Literatura I. Jędrasik-Jankowska, Pojęcie i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, LexisNexis, Warszawa, 2007, s.266-275. 2 Składki

Bardziej szczegółowo

Wyniki finansowe otwartych funduszy emerytalnych i powszechnych towarzystw emerytalnych w 2015 roku

Wyniki finansowe otwartych funduszy emerytalnych i powszechnych towarzystw emerytalnych w 2015 roku GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Warszawa, 4 maja 2016 r. Opracowanie sygnalne Wyniki finansowe otwartych funduszy emerytalnych i powszechnych towarzystw emerytalnych w 2015 roku Wynik finansowy otwartych funduszy

Bardziej szczegółowo

Objaśnienia wartości przyjętych w Wieloletniej Prognozie Finansowej na lata 2012 2039 Gminy Miasta Radomia.

Objaśnienia wartości przyjętych w Wieloletniej Prognozie Finansowej na lata 2012 2039 Gminy Miasta Radomia. Objaśnienia wartości przyjętych w Wieloletniej Prognozie Finansowej na lata 2012 2039 Gminy Miasta Radomia. Za bazę do opracowania Wieloletniej Prognozy Finansowej na kolejne lata przyjęto projekt budŝetu

Bardziej szczegółowo

Jak zatroszczyć się o zabezpieczenie na starość osób o niskich dochodach?

Jak zatroszczyć się o zabezpieczenie na starość osób o niskich dochodach? Jak zatroszczyć się o zabezpieczenie na starość osób o niskich dochodach? Jarosław Oczki Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Skutki reformy z 1999 r. Celem

Bardziej szczegółowo

Kryzys strefy euro. Przypadek Grecji

Kryzys strefy euro. Przypadek Grecji Kryzys strefy euro. Przypadek Grecji Początek kryzysu w Grecji Skala problemów w Grecji została ujawniona w kwietniu 2009, gdy w zrewidowano prognozę deficytu budżetowego z 3,7% PKB do 12,7%, a ostatecznie

Bardziej szczegółowo

Straty funduszy akcyjnych z ostatnich czterech miesięcy średnio przekraczają już 20%.

Straty funduszy akcyjnych z ostatnich czterech miesięcy średnio przekraczają już 20%. Straty funduszy akcyjnych z ostatnich czterech miesięcy średnio przekraczają już 20%. Straty funduszy akcyjnych z ostatnich czterech miesięcy średnio przekraczają już 20%. Choć jak to zazwyczaj bywa opinie

Bardziej szczegółowo

INDYWIDUALNE EMERYTALNE

INDYWIDUALNE EMERYTALNE INDYWIDUALNE KONTO EMERYTALNE DLACZEGO WARTO MIEĆ IKE? Rok Źródło Wysokość emertury stopa zastąpienia 1997 Bezpieczeństwo dzięki różnorodności opracowanie Pełnomocnika Rządu ds. Reformy Zabezpieczenia

Bardziej szczegółowo

KULA ŚNIEGOWA W POLSKICH FINANSACH PUBLICZNYCH JJ CONSULTING JANUSZ JANKOWIAK

KULA ŚNIEGOWA W POLSKICH FINANSACH PUBLICZNYCH JJ CONSULTING JANUSZ JANKOWIAK KULA ŚNIEGOWA W POLSKICH FINANSACH PUBLICZNYCH JJ CONSULTING JANUSZ JANKOWIAK KULA ŚNIEGOWA DEFICYTU I DŁUGU ŹRÓDŁO GUS, KWIECIEŃ 2011 2007 2008 2009 2010 PKB 1 176 737 1 275 432 1 343 657 1 415 514 DEFICYT

Bardziej szczegółowo

Ukryty dług na liczniku długu publicznego. 30 IX 2013 Aleksander Łaszek

Ukryty dług na liczniku długu publicznego. 30 IX 2013 Aleksander Łaszek Ukryty dług na liczniku długu publicznego Aleksander Łaszek Ukryty dług na liczniku długu publicznego 1. Dlaczego dług ukryty jest ważny? 2. Zakres ukrytego długu, różne metodologie 3. Metodologia ESA

Bardziej szczegółowo

PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE. Nowa forma oszczędzania niebawem w Twojej firmie. Już dziś możesz przygotować się na wdrożenie PPK razem z nami.

PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE. Nowa forma oszczędzania niebawem w Twojej firmie. Już dziś możesz przygotować się na wdrożenie PPK razem z nami. PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE Nowa forma oszczędzania niebawem w Twojej firmie. Już dziś możesz przygotować się na wdrożenie PPK razem z nami. PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE Co PPK oznacza dla pracodawcy?

Bardziej szczegółowo

Dr Ewa Cichowicz. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Wpływ zmian demograficznych na stan finansów publicznych, Warszawa r.

Dr Ewa Cichowicz. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Wpływ zmian demograficznych na stan finansów publicznych, Warszawa r. Dr Ewa Cichowicz Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Wpływ zmian demograficznych na stan finansów publicznych, Warszawa 14.05.2018 r. Zmiany demograficzne: wydłużenie średniej długości życia oraz spadek

Bardziej szczegółowo

Psychologia gracza giełdowego

Psychologia gracza giełdowego Psychologia gracza giełdowego Grzegorz Zalewski DM BOŚ S.A. Hipoteza rynku efektywnego 2 Ceny papierów wartościowych w pełni odzwierciedlają wszystkie dostępne informacje. Hipoteza rynku efektywnego (2)

Bardziej szczegółowo

Fundusze inwestycyjne i emerytalne

Fundusze inwestycyjne i emerytalne Fundusze inwestycyjne i emerytalne WYKŁAD 8 FUNDUSZE EMERYTALNE W SYSTEMIE EMERALNYMY CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (1) Pojęcie ogólne: ogół planów (programów) wypłacających świadczenia emerytalne.

Bardziej szczegółowo

Twój osobisty fundusz emerytalny

Twój osobisty fundusz emerytalny Twój osobisty fundusz emerytalny Autor: Adam Jagielnicki Pewne pieniądze w niepewnych czasach! Emerytura to dla wielu z nas upragniony koniec pracy zawodowej. Ma to być okres życia, który będziemy mogli

Bardziej szczegółowo

kurier emerytalny newsletter członków otwartych funduszy emerytalnych Szanowni Państwo,

kurier emerytalny newsletter członków otwartych funduszy emerytalnych Szanowni Państwo, N o 8 marzec 2017 kurier emerytalny newsletter członków otwartych funduszy emerytalnych Szanowni Państwo, przekazujemy Wam ósme wydanie Kuriera Emerytalnego newslettera członków Funduszy Emerytalnych.

Bardziej szczegółowo

Do najczęściej spotykanych opłat pobieranych przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI) należą opłaty za:

Do najczęściej spotykanych opłat pobieranych przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI) należą opłaty za: Które z tych opłat są obligatoryjne, a których można uniknąć? Jeśli zamierzasz zainwestować w fundusz inwestycyjny, elementem na który powinieneś zwrócić szczególną uwagę podczas analizy ofert Towarzystw

Bardziej szczegółowo

Opłata za zarządzanie

Opłata za zarządzanie ANALIZA SKUTKÓW USTAWY O ZMIANIE USTAWY O ORGANIZACJI I FUNKCJONOWANIU FUNDUSZY EMERYTALNYCH ORAZ NIEKTÓRYCH INNYCH USTAW, UCHWALONEJ PRZEZ SEJM RP W DNIU 27 SIERPNIA 2003 R. Po uchwaleniu przez Sejm w

Bardziej szczegółowo

PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE (PPK) PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE Z PKO TFI

PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE (PPK) PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE Z PKO TFI PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE (PPK) PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE Z PKO TFI Czym są Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)? PPK to program, dzięki któremu zgromadzisz dodatkowe środki na Twoją przyszłą emeryturę.

Bardziej szczegółowo

Stosunek młodych Polaków do projektu podwyższenia wieku emerytalnego. Raport badawczy

Stosunek młodych Polaków do projektu podwyższenia wieku emerytalnego. Raport badawczy Stosunek młodych Polaków do projektu podwyższenia wieku emerytalnego Raport badawczy Warszawa, 19 kwietnia 2012 Nota metodologiczna Głównym celem badania było poznanie wiedzy i opinii młodych Polaków na

Bardziej szczegółowo

Oszczędzanie a inwestowanie..

Oszczędzanie a inwestowanie.. Oszczędzanie a inwestowanie.. Oszczędzanie to zabezpieczenie nadmiaru środków finansowych niewykorzystanych na bieżącą konsumpcję oraz czerpanie z tego tytułu korzyści w postaci odsetek. Jest to czynność

Bardziej szczegółowo

zajmują się profesjonalnym lokowaniem powierzonych im pieniędzy. Do funduszu może wpłacić swoje w skarpecie.

zajmują się profesjonalnym lokowaniem powierzonych im pieniędzy. Do funduszu może wpłacić swoje w skarpecie. Fundusze inwestycyjne to instytucje, które zajmują się profesjonalnym lokowaniem powierzonych im pieniędzy. Do funduszu może wpłacić swoje oszczędności każdy, kto nie chce ich trzymać w skarpecie. Wynajęci

Bardziej szczegółowo

PPK a OFE Dobrze się różnić

PPK a OFE Dobrze się różnić a Dobrze się różnić Materiał reklamowy Czym różnią się pracownicze plany kapitałowe od otwartych funduszy emerytalnych? Pracownicze plany kapitałowe 2 Czym różnią się pracownicze plany kapitałowe od otwartych

Bardziej szczegółowo

Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych 1 1 ZUS zajmuje się: przyznawaniem i wypłatą: emerytur i rent zasiłków chorobowych, macierzyńskich opiekuńczych, pogrzebowych świadczeń przedemerytalnych, dodatków kombatanckich

Bardziej szczegółowo

Wyniki finansowe otwartych funduszy emerytalnych i powszechnych towarzystw emerytalnych w 2011 roku 1

Wyniki finansowe otwartych funduszy emerytalnych i powszechnych towarzystw emerytalnych w 2011 roku 1 Warszawa 18.05.2012 Wyniki finansowe otwartych funduszy emerytalnych i powszechnych towarzystw emerytalnych w 2011 roku 1 W końcu grudnia 2011 r. w ewidencji Centralnego Rejestru Członków prowadzonego

Bardziej szczegółowo

Wojciech Buksa Podatek od transakcji finansowych - jego potencjalne implikacje dla rynków finansowych

Wojciech Buksa Podatek od transakcji finansowych - jego potencjalne implikacje dla rynków finansowych Wojciech Buksa wojciech.buksa@outlook.com Podatek od transakcji finansowych - jego potencjalne implikacje dla rynków finansowych!1 Wstęp. Pod koniec 2011 roku komisja europejska przedstawiła pomysł wprowadzenia

Bardziej szczegółowo

Załącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje WARTA Inwestycja

Załącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje WARTA Inwestycja Załącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje WARTA Inwestycja Masz zamiar kupić produkt, który nie jest prosty i który może być trudny w zrozumieniu Data sporządzenia dokumentu: 19-12-2017

Bardziej szczegółowo

PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE. Nowa forma oszczędzania niebawem w Twojej firmie. Już dziś możesz przygotować się na wdrożenie PPK razem z nami.

PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE. Nowa forma oszczędzania niebawem w Twojej firmie. Już dziś możesz przygotować się na wdrożenie PPK razem z nami. PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE Nowa forma oszczędzania niebawem w Twojej firmie. Już dziś możesz przygotować się na wdrożenie PPK razem z nami. PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE Co PPK oznacza dla pracodawcy?

Bardziej szczegółowo

Ważne zmiany w niemieckich finansach w 2019 roku

Ważne zmiany w niemieckich finansach w 2019 roku Wzrost Kindergeld i nowe prawo rodzinne, pomoc osobom ubezpieczonym, pakiet emerytalny, ulepszenia dla zatrudnionych, finansowanie budownictwa mieszkaniowego to tylko część zmian. Co roku osoby pracujące

Bardziej szczegółowo

STATUT PKO BP BANKOWEGO OTWARTEGO FUNDUSZU EMERYTALNEGO

STATUT PKO BP BANKOWEGO OTWARTEGO FUNDUSZU EMERYTALNEGO STATUT PKO BP BANKOWEGO OTWARTEGO FUNDUSZU EMERYTALNEGO (tekst jednolity uwzględniający zmiany dokonane Uchwałami Walnego Zgromadzenia PTE BANKOWY S.A. nr 4 i 5 z dnia 08.02.1999r., nr 2 z dnia 15.03.2000r.,

Bardziej szczegółowo

Jak Polacy korzystają z kart bankowych Raport Money.pl. Autor: Bartosz Chochołowski, Money.pl

Jak Polacy korzystają z kart bankowych Raport Money.pl. Autor: Bartosz Chochołowski, Money.pl Jak Polacy korzystają z kart bankowych Raport Money.pl Autor: Bartosz Chochołowski, Money.pl Wrocław, kwiecień 2008 Wartość transakcji przeprowadzonych kartami bankowymi w 2007 roku wzrosła do 265 miliardów

Bardziej szczegółowo

Informacja o sytuacji finansowej FUS. w pierwszym kwartale 2019 r.

Informacja o sytuacji finansowej FUS. w pierwszym kwartale 2019 r. Informacja o sytuacji finansowej FUS w pierwszym kwartale r. I kw 2014 II kw 2014 III kw 2014 IV kw 2014 I kw 2015 II kw 2015 III kw 2015 IV kw 2015 I kw 2016 II kw 2016 III kw 2016 IV kw 2016 I kw 2017

Bardziej szczegółowo

Globalny kryzys ekonomiczny Geneza, istota, perspektywy

Globalny kryzys ekonomiczny Geneza, istota, perspektywy Globalny kryzys ekonomiczny Geneza, istota, perspektywy prof. dr hab. Piotr Banaszyk, prof. zw. UEP Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Wydział Gospodarki Międzynarodowej Agenda 1. Przyczyny globalnego

Bardziej szczegółowo

Zainwestuj w swoją emeryturę

Zainwestuj w swoją emeryturę Zainwestuj w swoją emeryturę Pracownicze Plany Kapitałowe www.ppk-aegon.pl Pracownik 2% wynagrodzenia brutto + dobrowolnie dodatkowo do 2% wynagrodzenia brutto Pracodawca 1,5% wynagrodzenia brutto + dobrowolnie

Bardziej szczegółowo

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego. Twoja emerytura. Wyższa emerytura. Niższe podatki!

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego. Twoja emerytura. Wyższa emerytura. Niższe podatki! Twoja emerytura Wyższa emerytura Niższe podatki! Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego to wyjątkowy program oszczędnościowy w formie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi,

Bardziej szczegółowo

Emerytury i system ubezpieczeń

Emerytury i system ubezpieczeń Emerytury i system ubezpieczeń 1 1 EMERYTURA świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej.

Bardziej szczegółowo

System emerytalny w Polsce

System emerytalny w Polsce System emerytalny w Polsce 1 Reformy systemów emerytalnych w wybranych krajach Europy Środkowo- Wschodniej i Ameryki Łacińskiej 20 18 16 Bułgaria Chorwacja Estonia Litwa Dominikana 14 12 10 Kazachstan

Bardziej szczegółowo

PPK oczami Polaków RAPORT NATIONALE-NEDERLANDEN

PPK oczami Polaków RAPORT NATIONALE-NEDERLANDEN PPK oczami Polaków RAPORT NATIONALE-NEDERLANDEN Informacje o badaniu Wywiady realizowane metodą CATI przez Kantar Polska. Metoda badawcza N=500 Reprezentatywna próba Polaków w wieku 18-55 lat, pracująca

Bardziej szczegółowo

Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach

Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach MINISTERSTWO FINANSÓW Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2005-2007 Warszawa, luty 2009 r. Wstęp Ministerstwo Finansów po raz kolejny przygotowało zestaw

Bardziej szczegółowo

Załącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje WARTA TWOJA PRZYSZŁOŚĆ Wariant B

Załącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje WARTA TWOJA PRZYSZŁOŚĆ Wariant B Data sporządzenia dokumentu: 19-12-2017 Ogólne informacje o dokumencie Załącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje WARTA TWOJA PRZYSZŁOŚĆ Wariant B Masz zamiar kupić produkt, który nie jest

Bardziej szczegółowo

Wyniki finansowe otwartych funduszy emerytalnych i powszechnych towarzystw emerytalnych w 2013 roku a

Wyniki finansowe otwartych funduszy emerytalnych i powszechnych towarzystw emerytalnych w 2013 roku a Warszawa, 09.05.2014 r. Wyniki finansowe otwartych funduszy emerytalnych i powszechnych towarzystw emerytalnych w 2013 roku a W końcu grudnia 2013 r. w ewidencji Centralnego Rejestru Członków otwartych

Bardziej szczegółowo

Krzysztof Jędrzejuk

Krzysztof Jędrzejuk Krzysztof Jędrzejuk 348712 Krótka historia systemów emerytalnych Rodzaje systemów Sytuacja demograficzna Polski system emerytalny Sposoby niwelowania deficytu w systemie Podsumowanie Bibliografia Ubezpieczenia

Bardziej szczegółowo

Załącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje WARTA TWOJA PRZYSZŁOŚĆ Wariant A

Załącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje WARTA TWOJA PRZYSZŁOŚĆ Wariant A Data sporządzenia dokumentu: 19-12-2017 Ogólne informacje o dokumencie Załącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje WARTA TWOJA PRZYSZŁOŚĆ Wariant A Masz zamiar kupić produkt, który nie jest

Bardziej szczegółowo

ZUS CZY ZUS I OFE? PO PIERWSZE, CO WYBIERAMY PO DRUGIE, JAK WYBIERAMY

ZUS CZY ZUS I OFE? PO PIERWSZE, CO WYBIERAMY PO DRUGIE, JAK WYBIERAMY 01 kwietnia 2014 r. Od dziś, 1 kwietnia 2014 r., przez najbliższe cztery miesiące, ubezpieczeni płacący składki emerytalne będą mogli zdecydować gdzie chcą gromadzić kapitał na przyszłe emerytury: czy

Bardziej szczegółowo

N a s z e D ł u g i A. D. 2 0 0 9. Nasze Długi - główne wyniki badań. Próba badawcza

N a s z e D ł u g i A. D. 2 0 0 9. Nasze Długi - główne wyniki badań. Próba badawcza N AS Z E DŁUGI A. D. 2009 N a s z e D ł u g i A. D. 2 0 0 9 Nasze Długi - główne wyniki badań 45% Polaków ma obecnie większe problemy finansowe, niŝ przed kryzysem 77% społeczeństwa uwaŝa, Ŝe osoby, które

Bardziej szczegółowo

Krajobraz. po bitwie, krajobraz. przed bitwą?

Krajobraz. po bitwie, krajobraz. przed bitwą? Krajobraz po bitwie, czy krajobraz przed bitwą? Co stracą członkowie OFE? Dlaczego potrzebujemy obu filarów? Czy OFE mechanicznie kupują obligacje skarbowe? Jakie naprawdę są wyniki inwestycyjne OFE? Czy

Bardziej szczegółowo

INWESTUJ W SWOJĄ EMERYTURĘ I SKORZYSTAJ Z ULGI PODATKOWEJ

INWESTUJ W SWOJĄ EMERYTURĘ I SKORZYSTAJ Z ULGI PODATKOWEJ PKO INDYWIDUALNE KONTO ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO INWESTUJ W SWOJĄ EMERYTURĘ I SKORZYSTAJ Z ULGI PODATKOWEJ PKO INDYWIDUALNE KONTO ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO ULGA PODATKOWA ZA INWESTOWANIE PKO Indywidualne

Bardziej szczegółowo

UCZESTNICTWO, ZASILENIA, INWESTYCJE, WYCOFANIE ŚRODKÓW

UCZESTNICTWO, ZASILENIA, INWESTYCJE, WYCOFANIE ŚRODKÓW Instrukcja postępowania dla uczestnika PPK UCZESTNICTWO, ZASILENIA, INWESTYCJE, WYCOFANIE ŚRODKÓW Jak poruszać się w Pracowniczym Planie Kapitałowym INFORMACJE OGÓLNE O PPK UCZESTNICTWO W PPK ZASILENIA

Bardziej szczegółowo

FINANSOWY BAROMETR ING: Wiedza finansowa

FINANSOWY BAROMETR ING: Wiedza finansowa FINANSOWY BAROMETR ING: Wiedza finansowa Międzynarodowe badanie ING na temat wiedzy finansowej konsumentów w Polsce i na świecie Wybrane wyniki badania przeprowadzonego dla Grupy ING przez TNS NIPO Maj

Bardziej szczegółowo

Jakub Sarbiński. Wzrost dochodów emerytów i rencistów na tle wzrostu wynagrodzeń

Jakub Sarbiński. Wzrost dochodów emerytów i rencistów na tle wzrostu wynagrodzeń Jakub Sarbiński Wzrost dochodów emerytów i rencistów na tle wzrostu wynagrodzeń w Polsce 1 W marcu bieżącego roku zostały zwaloryzowane świadczenia wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych blisko

Bardziej szczegółowo

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ FUNDUSZE EMERYTALNE - DECYZJE I WYBORY BS/76/99 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, MAJ 99

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ FUNDUSZE EMERYTALNE - DECYZJE I WYBORY BS/76/99 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, MAJ 99 CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET:

Bardziej szczegółowo

ZACZNIJ RAZ Z KORZYŚCIĄ NA DŁUGI CZAS Celowe Plany Oszczędnościowe Legg Mason (CPO)

ZACZNIJ RAZ Z KORZYŚCIĄ NA DŁUGI CZAS Celowe Plany Oszczędnościowe Legg Mason (CPO) www.leggmason.pl ZACZNIJ RAZ Z KORZYŚCIĄ NA DŁUGI CZAS Celowe Plany Oszczędnościowe (CPO) IV 2016 O BEZPIECZNĄ PRZYSZŁOŚĆ WARTO ZADBAĆ JUŻ DZISIAJ SPEŁNIAJ MARZENIA Wszystko zależy od Ciebie. Właśnie teraz

Bardziej szczegółowo

Emerytury i system ubezpieczeń

Emerytury i system ubezpieczeń Emerytury i system ubezpieczeń 1 56 EMERYTURA to świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej.

Bardziej szczegółowo

Ubezpieczeniowe Fundusze Kapitałowe

Ubezpieczeniowe Fundusze Kapitałowe Ubezpieczeniowe Fundusze Kapitałowe Opis Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych Ubezpieczeniowe Fundusze Kapitałowe funkcjonujące w ramach indywidualnych i grupowych ubezpieczeń na życie proponowanych

Bardziej szczegółowo

2015-12-16. Wyliczanie emerytury na zasadach zbliżonych do tych panujących przed 1.01.1999 r. Emerytura. Do kiedy stare emerytury?

2015-12-16. Wyliczanie emerytury na zasadach zbliżonych do tych panujących przed 1.01.1999 r. Emerytura. Do kiedy stare emerytury? Emerytura Zasady wyliczania wysokości emerytury to suma pieniędzy, którą będzie comiesięcznie otrzymywał ubezpieczony z ZUS w momencie, gdy nabędzie status emeryta. Wyliczanie emerytury na zasadach zbliżonych

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁ INFORMACYJNY. Strukturyzowane Certyfikaty Depozytowe powiązane z indeksem giełdowym ze 100% ochroną zainwestowanego kapitału w Dniu Wykupu

MATERIAŁ INFORMACYJNY. Strukturyzowane Certyfikaty Depozytowe powiązane z indeksem giełdowym ze 100% ochroną zainwestowanego kapitału w Dniu Wykupu MATERIAŁ INFORMACYJNY Strukturyzowane Certyfikaty Depozytowe powiązane z indeksem giełdowym ze 1% ochroną zainwestowanego kapitału w Dniu Wykupu Emitent Bank BPH SA Numer serii Certyfikatów Depozytowych

Bardziej szczegółowo

A. Zmiany w zakresie instytucji interpretacji przepisów prawa podatkowego

A. Zmiany w zakresie instytucji interpretacji przepisów prawa podatkowego A. Zmiany w zakresie instytucji interpretacji przepisów prawa podatkowego samorządu terytorialnego. Zaproponowane w niniejszych załoŝeniach zmiany w zakresie interpretacji przepisów prawa podatkowego nie

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA

MAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA MAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA WYKŁAD XIII WYDATKI RZĄDOWE I ICH FINANSOWANIE Budżet rządu: niektóre fakty i liczby Wydatki rządowe, podatki i makroekonomia Deficyt budżetowy i długu publiczny

Bardziej szczegółowo

CO ZROBIĆ, ŻEBY SIĘ UDAŁO? Emerytalne Konto Oszczędnościowe sposobem na wyższą emeryturę

CO ZROBIĆ, ŻEBY SIĘ UDAŁO? Emerytalne Konto Oszczędnościowe sposobem na wyższą emeryturę CO ZROBIĆ, ŻEBY SIĘ UDAŁO? Emerytalne Konto Oszczędnościowe sposobem na wyższą emeryturę III filar emerytalny ewolucja systemu PRACOWNICZE PROGRAMY EMERYTALNE INDYWIDUALNE KONTA EMERYTALNE INDYWIDUALNE

Bardziej szczegółowo

PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK

PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK 29.2.207 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 536 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 208 ROK Końcowe miesiące roku to dla większości menedżerów i specjalistów

Bardziej szczegółowo

Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)

Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) www.nnip.com www.nntfi.pl 1 Co to jest IKZE i IKE? 2 Polski system emerytalny Czy emerytura z ZUS będzie wystarczająca?

Bardziej szczegółowo

Najczęściej zadawane pytania o PPK

Najczęściej zadawane pytania o PPK Najczęściej zadawane pytania o PPK Poniżej odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania dotyczące Pracowniczych Planów Kapitałowych. Informacje pogrupowaliśmy w sześć bloków tematycznych: Podstawowe informacje,

Bardziej szczegółowo

KIESZONKOWE I CO DALEJ?

KIESZONKOWE I CO DALEJ? Dopłata z góry Po ustaleniu celu przez dziecko sprawdzasz, swój budżet na kieszonkowe i inne wydatki na dziecko i zastanawiasz się, ile pieniędzy możesz mu dać. Tak, by ono uzbierało resztę. Jeśli zebranie

Bardziej szczegółowo

Region Gdański NSZZ Solidarność Pracownicze plany kapitałowe. P pracownik zabezpieczą przyszłoś Pracownicze Plany Kapita

Region Gdański NSZZ Solidarność   Pracownicze plany kapitałowe. P pracownik zabezpieczą przyszłoś Pracownicze Plany Kapita Pracownicze plany kapitałowe. P pracownik zabezpieczą przyszłoś Pracownicze Plany Kapitałowe, program dodatkowe emeryturę, przeznaczony jest dla 11,5 miliona z emerytury, tworzony solidarnie przez państwo,

Bardziej szczegółowo

ZADANIA DO ĆWICZEŃ. 1.4 Gospodarka wytwarza trzy produkty A, B, C. W roku 1980 i 1990 zarejestrowano następujące ilości produkcji i ceny:

ZADANIA DO ĆWICZEŃ. 1.4 Gospodarka wytwarza trzy produkty A, B, C. W roku 1980 i 1990 zarejestrowano następujące ilości produkcji i ceny: ZADANIA DO ĆWICZEŃ Y produkt krajowy brutto, C konsumpcja, I inwestycje, Y d dochody osobiste do dyspozycji, G wydatki rządowe na zakup towarów i usług, T podatki, Tr płatności transferowe, S oszczędności,

Bardziej szczegółowo

tylko fakty! Marek Biskup, Michał Kaczmarczyk

tylko fakty! Marek Biskup, Michał Kaczmarczyk tylko fakty! Marek Biskup, Michał Kaczmarczyk 9.05.2014 O co gramy? Procent składany lata zysk 1% 3% 5% 8% 10% 20% 0 100 100 100 100 100 100 10 110 134 163 216 259 619 20 122 181 265 466 673 3834 30 135

Bardziej szczegółowo

Brak podatku od zysków kapitałowych (tzw. podatku Belki ) przy konwersji jednostek funduszu inwestycyjnego

Brak podatku od zysków kapitałowych (tzw. podatku Belki ) przy konwersji jednostek funduszu inwestycyjnego ZALETY POLIS Z FUNDUSZEM INWESTYCYJNYM Ponadprzeciętna stopa zwrotu inwestycji Inwestycja w oparciu o portfel funduszy pozwala przynieść ponadprzeciętną stopę zwrotu. MoŜna to uzyskać dzięki inwestowaniu

Bardziej szczegółowo