Barbara Jawdosiuk Krzysztof Ro ko. Poradnik inwestora undusze inwestycyjne

Transkrypt

1 Barbara Jawdosiuk Krzysztof Ro ko Poradnik inwestora undusze inwestycyjne Warszawa

2 Broszura zosta³a wydana w celach edukacyjnych. Informacje w niej zawarte maj¹ charakter ogólny. Publikacja zosta³a wydana nak³adem Komisji Papierów Wartoœciowych i Gie³d Rysunki: Ma³gorzata Zmys³owska Opracowanie graficzne: CRESCO Agencja Reklamowo-Wydawnicza Komisja Papierów Wartoœciowych i Gie³d Pl. Powstañców Warszawy Warszawa telefaks (0-22) kpwig@kpwig.gov.pl Warszawa, 2004 ISBN

3 WSTÊP Czemu s³u y ten Poradnik? Prezentujemy Pañstwu Poradnik inwestora fundusze inwestycyjne. Celem tego Poradnika jest przedstawienie podstawowych informacji o konstrukcji funduszy inwestycyjnych, ich funkcjonowaniu, zaletach inwestowania, a tak e wyjaœnienie, krok po kroku, zasad przystêpowania do funduszu. Do kogo jest skierowany? Nasz Poradnik jest skierowany do osób, które poszukuj¹ nowych form inwestowania, a które nie inwestowa³y dot¹d w tytu³y uczestnictwa funduszy inwestycyjnych. Czego mo na siê z niego dowiedzieæ? Witam! Jestem Pan Kapita³ek. Bardzo mi mi³o Ciebie poznaæ. Pragniemy wskazaæ mo liwoœci inwestowania w fundusze inwestycyjne oraz nowe formy zwi¹zane z dystrybucj¹ w Polsce tytu³ów uczestnictwa funduszy zagranicznych. Opracowuj¹c Poradnik, staraliœmy siê przejrzyœcie przedstawiæ wszelkie zagadnienia, które mog¹ byæ niezrozumia³e dla osób nie zajmuj¹cych siê na co dzieñ rynkiem kapita³owym. Wyjaœnienie podstawowych terminów zwi¹zanych z uczestnictwem w funduszach inwestycyjnych znajdziecie Pañstwo w S³owniczku koñcz¹cym opracowanie*. Stan prawny dotycz¹cy funkcjonowania funduszy inwestycyjnych Podstawowym aktem prawnym reguluj¹cym zasady tworzenia oraz funkcjonowanie funduszy inwestycyjnych jest ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz ), która zast¹pi³a przepisy ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o funduszach inwestycyjnych. Nowa ustawa, która wesz³a w ycie 1 lipca 2004 r. utrzyma³a wiêkszoœæ dotychczasowych regulacji, wprowadzi³a jednoczeœnie szereg istotnych zmian w zakresie dopuszczalnych typów i konstrukcji funduszy inwestycyjnych, procedur tworzenia oraz zasad ich funkcjonowania, a tak e praw i obowi¹zków uczestników funduszu. Tekst nowej ustawy, jak równie inne informacje dotycz¹ce dzia³aj¹cych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej funduszy inwestycyjnych znajdziecie Pañstwo w serwisie internetowym Komisji pod adresem: * Terminy zamieszczone w S³owniczku, u yte po raz pierwszy w tekœcie Poradnika, zosta³y oznaczone kursyw¹, pogrubion¹ czcionk¹. 3

4 ISTOTA I CHARAKTERYSTYKA UNDUSZU INWESTYCYJNEGO Konstrukcja prawna funduszu i klasyfikacja funduszy Najproœciej rzecz ujmuj¹c, fundusz inwestycyjny tworz¹ pieni¹dze, powierzone przez indywidualnych inwestorów, które s¹ zarz¹dzane w ich imieniu przez specjalistów (licencjonowanych przez Komisjê doradców inwestycyjnych). Ich zadanie polega na inwestowaniu wp³aconych do funduszu œrodków w taki sposób, aby osi¹gn¹æ jak najwiêkszy zysk dla uczestników funduszu, przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyka inwestycyjnego. Istota funduszy inwestycyjnych opiera siê zatem na za³o eniu po³¹czenia œrodków (zasobów kapita³owych) indywidualnych inwestorów w celu wspólnego ich inwestowania. Mo e zainwestujê w fundusze..., ale co to w ogóle jest? W zamian za dokonane wp³aty do funduszu inwestorzy otrzymuj¹ w zale noœci od rodzaju funduszu inwestycyjnego jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne. Ich liczba pokazuje proporcjonalny udzia³ uczestnika w maj¹tku funduszu inwestycyjnego. W trakcie funkcjonowania fundusz inwestycyjny otwarty zbywa lub odkupuje przyznane uczestnikowi jednostki na jego ¹danie, zaœ fundusz zamkniêty emituje certyfikaty inwestycyjne oraz dokonuje ich wykupu w przypadkach okreœlonych w statucie funduszu. Inwestowane przez fundusz inwestycyjny wp³aty uczestników tworz¹ jego portfel inwestycyjny. Portfel inwestycyjny jest Ÿród³em osi¹ganych przez fundusz dochodów. Dochody te przys³uguj¹ uczestnikom proporcjonalnie do liczby posiadanych tytu³ów uczestnictwa. Z ustalon¹ czêstotliwoœci¹ (z regu³y w dniach, w których odbywaj¹ siê sesje na gie³dzie) fundusz inwestycyjny ustala wartoœæ jednostek uczestnictwa, czyli oblicza wartoœæ aktywów netto funduszu przypadaj¹cych na jednostkê uczestnictwa, b¹dÿ certyfikat inwestycyjny (dzieñ wyceny). W tym celu fundusz wycenia portfel inwestycyjny, a nastêpnie dzieli jego wartoœæ przez liczbê przys³uguj¹cych wszystkim uczestnikom jednostek lub wyemitowanych certyfikatów. Wartoœæ jednostki uczestnictwa b¹dÿ certyfikatu inwestycyjnego mo e siê zmieniaæ w ka dym dniu wyceny. Wartoœæ jednostek mo - na znaleÿæ w prasie codziennej, internecie, czy telegazecie. Mno ¹c wartoœæ jednostki przez liczbê posiadanych jednostek mo emy ³atwo obliczyæ aktualn¹ wartoœæ œrodków ulokowanych w funduszu. 4

5 Jednostki uczestnictwa s¹ zbywane i odkupywane przez fundusz po cenie wynikaj¹cej z wartoœci jednostek uczestnictwa w danym dniu odpowiednio powiêkszonej lub pomniejszonej o pobieran¹ przez fundusz op³atê manipulacyjn¹. Zakoñczenie inwestowania w funduszu odbywa siê poprzez odkupienie jednostek uczestnictwa lub wykupienie certyfikatów przez fundusz, albo sprzeda certyfikatów na rynku, na którym s¹ notowane, np. na gie³dzie. undusz inwestycyjny jest instytucj¹ lokuj¹c¹ pulê zebranych od uczestników œrodków pieniê nych w ró nego rodzaju papiery wartoœciowe (np. akcje, obligacje, listy zastawne) i prawa maj¹tkowe (np. nieruchomoœci) we wspólnym interesie uczestników funduszu. undusze korzystaj¹ jednak przy tym z przywilejów dostêpnych wy³¹cznie inwestorom instytucjonalnym, zaœ podstawow¹ zasad¹ polityki inwestycyjnej jest wypracowywanie na rzecz uczestników mo liwie wysokich zysków przy ograniczonym ryzyku za pomoc¹ dywersyfikacji lokat. undusz inwestycyjny w statucie deklaruje cel swojej dzia³alnoœci (pomna anie powierzonych oszczêdnoœci) oraz okreœla ramow¹ strategiê inwestowania (w jakie papiery wartoœciowe i w jakiej proporcji bêdzie inwestowa³), dziêki temu osoby wp³acaj¹ce do funduszu pieni¹dze, wiedz¹ na jakie zyski mog¹ liczyæ i jakich zagro eñ oczekiwaæ. Niektóre z tych funduszy odnotowuj¹ ponadprzeciêtne zyski! Uwaga! Nabywaj¹c jednostki uczestnictwa musimy siê upewniæ, czy zawieramy umowê dotycz¹c¹ jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych dzia³aj¹cych w oparciu o ustawê o funduszach inwestycyjnych i podlegaj¹cych kontroli Komisji. Zgodnie z ustaw¹ oznaczenia fundusz inwestycyjny lub skrótu tego oznaczenia ma prawo i obowi¹zek u ywaæ w nazwie (firmie), reklamie lub do okreœlenia wykonywanej przez siebie dzia³alnoœci gospodarczej wy³¹cznie fundusz inwestycyjny utworzony zgodnie z ustaw¹ (wyj¹tkiem jest Narodowy undusz Inwestycyjny utworzony w ramach Programu Powszechnej Prywatyzacji). Podmioty obs³uguj¹ce fundusze inwestycyjne Ze wzglêdu na fakt, e zarz¹dzanie funduszem inwestycyjnym jest procesem skomplikowanym, wymagaj¹cym podjêcia wielu ró nych czynnoœci w obs³ugê funduszu jest zaanga owanych kilka podmiotów: Towarzystwo funduszy inwestycyjnych Towarzystwo, dzia³aj¹ce w formie spó³ki akcyjnej, jest jedynym podmiotem, który jest uprawniony do tworzenia funduszy, zarz¹dzania nimi oraz reprezentowania ich w stosunkach z osobami trzecimi. Innymi s³owy, towarzystwo jako organ funduszu podejmuje wszelkie 5

6 dzia³ania konieczne dla prawid³owego funkcjonowania funduszu odpowiadaj¹c wobec uczestników funduszu za wszelkie szkody spowodowane niewykonaniem lub nienale ytym wykonaniem swych obowi¹zków w zakresie zarz¹dzania funduszem i jego reprezentacji. Niezbêdnym warunkiem prowadzenia przez towarzystwo dzia³alnoœci jest uzyskanie zezwolenia Komisji oraz posiadanie odpowiednich kapita³ów. Depozytariusz Depozytariuszem mo e byæ tylko bank z siedzib¹ na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oddzia³ zagranicznej instytucji kredytowej posiadaj¹cy siedzibê na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo Krajowy Depozyt Papierów Wartoœciowych S.A. Wybór depozytariusza przez fundusz zatwierdza Komisja. Do podstawowych obowi¹zków depozytariusza nale y przede wszystkim prowadzenie rejestru aktywów funduszu oraz kontrolowanie na bie ¹co prawid³owoœci zarz¹dzania funduszem i ustalania wartoœci aktywów netto funduszu, a tak e wystêpowanie w imieniu uczestników funduszu, na drogê s¹dow¹ z powództwem przeciwko towarzystwu. Agent transferowy Agent transferowy jest instytucj¹, która prowadzi rejestry uczestników dla funduszy inwestycyjnych otwartych i specjalistycznych otwartych. W ramach wykonywania czynnoœci zwi¹zanych z prowadzeniem tego rejestru, agent transferowy dokonuje bie ¹cego uaktualniania salda rejestru, przyjmuje i realizuje dyspozycje uczestników (zmiany danych, przyjmowanie pe³nomocnictw), organizuje i przeprowadza obieg dokumentów i œrodków pieniê nych. Do agenta transferowego nale y te utrzymywanie kontaktu z uczestnikami, przekazywanie im potwierdzeñ realizacji zleconych dyspozycji i zlecanie przekazywania œrodków pieniê nych z umorzeñ jednostek uczestnictwa. Dystrybutorzy jednostek uczestnictwa W proces dystrybucji jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych mo e byæ zaanga owanych kilka podmiotów. undusze zbywaj¹ jednostki uczestnictwa bezpoœrednio, za poœrednictwem towarzystwa, domu maklerskiego albo podmiotu, który uzyska³ zezwolenie Komisji na poœredniczenie w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa. Mo liwa jest tak e dystrybucja jednostek uczestnictwa za poœrednictwem osób fizycznych, które s¹ zwi¹zane z towarzystwem, z domem maklerskim lub innym dystrybutorem odpowiedni¹ umow¹ zlecenia lub agencji. W celu ochrony uczestników funduszy przed nieuczciwymi poœrednikami ustawa wprowadzi³a zakaz przyjmowania przez te osoby wp³at inwestorów na nabycie jednostek uczestnictwa. Towarzystwo, dom maklerski albo inny dystrybutor To chyba tutaj...? ponosz¹ odpowiedzialnoœæ administracyjnoprawn¹ za nieprawid³owe dzia³ania tych osób. Zatem w razie stwierdzenia nieprawid³owoœci powinniœmy powiadomiæ odpowiedni podmiot oraz Komisjê. 6

7 KORZYŒCI WYNIKAJ CE Z OSZCZÊDZANIA W UNDUSZACH INWESTYCYJNYCH Korzyœci z inwestowania w fundusze inwestycyjne jest wiele, ze wzglêdu na liczne zalety, jakie niesie za sob¹ taka forma inwestycji. Inwestowanie w funduszach zapewnia bezpieczeñstwo powierzonych œrodków, p³ynnoœæ inwestycji, profesjonalne zarz¹dzanie, relatywnie wy sz¹ dochodowoœæ i ni sze koszty oraz rozproszenie ryzyka inwestycyjnego w porównaniu z indywidualnym inwestowaniem na gie³dzie. undusze inwestycyjne generuj¹ stosunkowo wysokie dochody na tle tradycyjnych form inwestowania, w szczególnoœci lokat bankowych. Dalszy spadek oprocentowania lokat bankowych powoduje, e coraz wiêksza liczba Polaków przenosi swoje oszczêdnoœci do funduszy. Widoczny jest w tym zakresie znacz¹cy wzrost popularnoœci oszczêdzania w funduszach. W porównaniu z tradycyjnymi formami oszczêdzania, fundusze cechuj¹ siê szeregiem zalet: undusz inwestycyjny jest najlepsz¹ form¹ lokowania nadwy ek finansowych dla osób, które nie dysponuj¹ czasem na indywidualne poszukiwanie najkorzystniejszych inwestycji, b¹dÿ nie s¹ ekspertami na rynku kapita³owym. Nie musimy byæ specjalistami w zakresie inwestowania, wystarczy, e okreœlimy swoj¹ sk³onnoœæ do podejmowania ryzyka. Inwestowanie w fundusze inwestycyjne nie wymaga du ej wiedzy o rynkach kapita³owych. Niezale nie bowiem od tego który fundusz wybierzemy zawsze bêdziemy mieæ zagwarantowane profesjonalne zarz¹dzanie naszymi œrodkami poprzez us³ugi doœwiadczonych specjalistów. Inwestowanie za poœrednictwem funduszu inwestycyjnego wi¹ e siê z ni szymi kosztami funkcjonowania na rynku kapita³owym w stosunku do tych, które ponieœlibyœmy inwestuj¹c samodzielnie. Koszty funkcjonowania funduszu rozk³adaj¹ siê bowiem na wielu uczestników. Zwykle drobni inwestorzy nie posiadaj¹ odpowiednich œrodków, które zapewni³yby rentownoœæ inwestycji przy danym poziomie kosztów na rynku. undusz jako du y inwestor ma wp³yw na poziom kosztów swego funkcjonowania na rynku, co pozwala na negocjowanie warunków przy zakupie poszczególnych instrumentów finansowych (czyli kupowanie ich po ni szej cenie, ni w przypadku inwestowania przez poszczególnych uczestników oddzielnie), co przek³ada siê na wy sz¹ rentownoœæ inwestycji. Ze wzglêdu na wielkoœæ zgromadzonego w funduszu kapita³u, fundusz ma mo liwoœæ udzia³u w operacjach kapita³owych dostêpnych jedynie dla znacz¹cych inwestorów lub dla inwestorów instytucjonalnych. Mo e zatem braæ udzia³ w operacjach rynku pieniê nego, uczestniczyæ w przetargach na bony skarbowe i obligacje, nabywaæ du e pakiety akcji na rynku pierwotnym. 7

8 Œrodki gromadzone przez fundusz pozwalaj¹ na nabycie wiêkszej liczby ró norodnych instrumentów finansowych (dywersyfikacja portfela), dziêki czemu fundusz dokonuje rozproszenia ryzyka bardziej efektywnie ni inwestor indywidualny. Powoduje to zmniejszenie obci¹ enia posiadanego portfela inwestycyjnego ryzykiem indywidualnym zwi¹zanym z poszczególnymi instrumentami. undusze charakteryzuj¹ siê elastycznoœci¹ oferty - mamy mo liwoœæ wyboru funduszu charakteryzuj¹cego siê zasadami dywersyfikacji portfela, strategi¹ inwestycyjn¹, poziomem ryzyka i dochodowoœci¹, odpowiadaj¹cymi naszym indywidualnym preferencjom. undusze s¹ tak e efektywnym sposobem konstruowania elastycznej, dostosowanej do indywidualnych potrzeb i nowoczesnej strategii budowy d³ugookresowych planów inwestowania. Mo liwoœæ korygowania celów i zasad oszczêdzania jest dodatkow¹, istotn¹ zalet¹ funduszy. Nie musimy dysponowaæ odpowiednio du ym kapita³em, aby staæ siê uczestnikiem funduszu. W wielu funduszach wysokoœæ minimalnej wp³aty na jednostki uczestnictwa jest ustalona na poziomie mo liwym do zaakceptowania nawet przez inwestorów niezamo nych co umo liwia inwestowanie stosunkowo niewielkich kwot. Samodzielne inwestowanie na gie³dzie przez takie osoby by³oby praktycznie niemo liwe ze wzglêdu na poziom kosztów inwestycyjnych. Wiêkszoœæ funduszy pozwala na lokowanie nawet niewielkich kwot. Minimalna pierwsza wp³ata wynosi zazwyczaj 100 z³otych, zaœ kolejne wp³aty mog¹ byæ nawet ni sze. Powoduje to du ¹ dostêpnoœæ jednostek uczestnictwa dla inwestorów indywidualnych. Przy tak niewielkich œrodkach przeznaczonych na inwestowanie, nie mo na w zasadzie myœleæ o samodzielnym inwestowaniu, np. na gie³dzie ze wzglêdu na stosunkowo wysokie ceny akcji i prowizji maklerskich. Mo emy wybraæ dogodny dla siebie moment na rozpoczêcie inwestycji i nabycie jednostek uczestnictwa w funduszu otwartym (w funduszu zamkniêtym zapisy mog¹ byæ dokonywane tylko w terminach przyjmowania zapisów), co oznacza szybki dostêp do mo liwoœci inwestycyjnych. Wyjœcie z inwestycji w jednostki uczestnictwa równie zale y od indywidualnej decyzji, poniewa fundusz inwestycyjny otwarty ma obowi¹zek odkupywania jednostek uczestnictwa na ka de ¹danie uczestnika. Oznacza to, e mo emy za ¹daæ odkupienia jednostek przez fundusz w dowolnej, dogodnej dla siebie chwili (dla porównania w przypadku lokat bankowych zerwanie umowy przed wygaœniêciem terminu zazwyczaj powoduje utratê odsetek). undusze oferuj¹ tak e mo liwoœæ konwersji, czyli swobodnego przenoszenia zainwestowanych œrodków pomiêdzy funduszami w ramach jednej rodziny funduszy, która umo liwia bie ¹ce reagowanie na zmieniaj¹c¹ siê sytuacjê na rynku kapita³owym. undusz jest tak¹ form¹ inwestowania, która w ka dym aspekcie s³u y bezpieczeñstwu pomna ania pieniêdzy. Poniewa fundusz jest instytucj¹ zaufania publicznego, jego dzia³alnoœæ lokacyjna zosta³a poddana wielu ograniczeniom ustawowym w celu zapobie enia podejmowania przez zarz¹dzaj¹cych portfelem inwestycyjnym funduszu nad- 8

9 miernego ryzyka. Towarzystwa funduszy inwestycyjnych nie maj¹ ponadto bezpoœredniego dostêpu do œrodków ulokowanych w funduszach, którymi zarz¹dzaj¹. undusz stanowi bowiem odrêbn¹ masê maj¹tkow¹ w stosunku do towarzystwa. Wyeliminowanie ryzyka bankructwa funduszu inwestycyjnego zwiêksza znacznie bezpieczeñstwo powierzonych œrodków, ale nie ochroni nas ca³kowicie przed ryzykiem inwestycyjnym zwi¹zanym z charakterem lokat funduszu. unduszem zarz¹dzaj¹ wysokiej klasy specjaliœci od rynków finansowych. Kwalifikacje oraz przygotowanie zawodowe tych osób, a tak e cz³onków zarz¹du i rady nadzorczej towarzystwa podlega wnikliwej ocenie Komisji. Jednostka uczestnictwa mo e byæ przedmiotem zastawu stosowanego jako zabezpieczenie oznaczonych wierzytelnoœci. W czym mogê pomóc? Nie mam czasu na monitorowanie rynku a chcia³bym ulokowaæ swoje oszczêdnoœci w funduszu, jakie mam mo liwoœci? undusze inwestycyjne œwiadcz¹ dodatkowe us³ugi na rzecz uczestników. Wychodz¹c naprzeciw oczekiwaniom klientów towarzystwa proponuj¹ wiele dodatkowych udogodnieñ, w tym: uczestnictwo w premiowanych ni szymi op³atami ró nego rodzaju programach systematycznego oszczêdzania (je eli zale y nam na d³ugotrwa³ym, systematycznym oszczêdzaniu), prowadzenie indywidualnych kont emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych, bêd¹cych form¹ zabezpieczenia emerytalnego, dokonywanie wp³at w walutach obcych, otwieranie kilku rachunków (zwanych rejestrami) dla jednej osoby oraz wspólnych rejestrów ma³ eñskich, oferowanie przez towarzystwo dodatkowych œwiadczeñ pieniê nych na rzecz uczestników, którzy zadeklaruj¹ znaczne wp³aty do funduszu, ustanowienie zapisu (dyspozycji na wypadek œmierci uczestnika) posiadanych przez uczestnika œrodków na rejestrze na rzecz innej osoby lub grupy osób. Wiêkszoœæ towarzystw utrzymuje bliski kontakt z uczestnikami, wysy³aj¹c regularnie broszury informacyjne i umieszczaj¹c materia³y edukacyjne na stronach internetowych. Towarzystwa umo liwiaj¹ korzystanie z bezp³atnej infolinii, sk³adanie zleceñ za pomoc¹ telefonu, faksu lub internetu, dokonywanie konwersji miêdzy funduszami, dokonywanie wp³at przelewem bankowym, czy automatyczne odkupywanie jednostek uczestnictwa. 9

10 RODZAJE UNDUSZY INWESTYCYJNYCH undusz inwestycyjny mo e byæ utworzony jako: fundusz otwarty, specjalistyczny fundusz otwarty, fundusz zamkniêty. Obecnie istniej¹ce fundusze mieszane i specjalistyczne zamkniête musz¹ przekszta³ciæ siê w fundusze zamkniête do 1 lipca 2005 r. Takie przekszta³cenie nie spowoduje naruszenia interesu uczestników tych funduszy, gdy wszystkie ich prawa zostan¹ zachowane. Ka dy rodzaj funduszu charakteryzuje siê nieco inn¹ konstrukcj¹ prawn¹ oraz mo liwoœciami inwestycyjnymi. Polskie fundusze mog¹ ró niæ siê od siebie: rodzajem tytu³u uczestnictwa w funduszu undusz inwestycyjny otwarty i specjalistyczny otwarty zbywaj¹ i odkupuj¹ na ¹danie uczestnika jednostki uczestnictwa. Posiadaj¹ zmienn¹ liczbê uczestników oraz zmienn¹ liczbê jednostek uczestnictwa reprezentuj¹cych jednakowe prawa maj¹tkowe. undusz jest otwarty dla wszelkiego rodzaju uczestników i niedopuszczalne s¹ jakiekolwiek ograniczenia w tym wzglêdzie. undusze inwestycyjne zamkniête emituj¹ certyfikaty inwestycyjne bêd¹ce papierami wartoœciowymi. Liczba certyfikatów inwestycyjnych jest sta³a. undusz mo e wprowadzaæ do obrotu kolejne emisje certyfikatów inwestycyjnych. zakresem dopuszczalnych lokat i limitów inwestycyjnych Pod tym wzglêdem najbardziej elastyczne s¹ fundusze zamkniête, które charakteryzuj¹ siê bardzo wysokim lub wysokim stopniem ryzyka, ale jednoczeœnie swobodniejsz¹ polityk¹ inwestycyjn¹. Najmniej elastyczne s¹ fundusze otwarte. organami funduszu W funduszu otwartym jedynym organem jest towarzystwo zarz¹dzaj¹ce tym funduszem. W specjalistycznym funduszu otwartym obok towarzystwa mo e dzia³aæ, jako organ kontrolny, tak e rada inwestorów z³o ona z uczestników, o ile statut funduszu bêdzie przewidywa³ tak¹ mo liwoœæ. W funduszu zamkniêtym dzia³a rada inwestorów lub zgromadzenie inwestorów, w zale noœci od postanowieñ statutu. Ze wzglêdu na politykê inwestycyjn¹, metody lokowania aktywów oraz stopieñ ryzyka inwestycyjnego (wed³ug malej¹cego poziomu ryzyka) fundusze mo na podzieliæ na: fundusze agresywne (np. fundusze akcji, fundusze indeksowe, fundusze agresywnego inwestowania) fundusze zrównowa one (np. fundusze stabilnego wzrostu) 10

11 fundusze bezpieczne (np. fundusze d³u nych i wierzycielskich papierów wartoœciowych, fundusze rynku pieniê nego, fundusze obligacji) undusze agresywne (akcji) - lokuj¹ do 100% aktywów w akcje przy agresywnej polityce inwestycyjnej. Uwa ane s¹ za najbardziej ryzykowne i podatne na wahania koniunktury rynkowej. Ryzyko jest wysokie, z powodu mo liwych znacznych wahañ wartoœci jednostki lub certyfikatu. Przynosz¹ ponadprzeciêtne wyniki w czasie hossy (wzrostu kursów gie³dowych), generuj¹c zazwyczaj znaczne straty w czasie za³amania rynku. Zagro enie to spada wraz z przed³u eniem horyzontu czasowego inwestycji. Z regu³y w d³ugim horyzoncie czasu (co najmniej 5 lat) s¹ bardziej op³acalne od innych typów funduszy. Taki du y wybór... Na który siê zdecydowaæ? undusze elastycznego inwestowania (aktywnej alokacji aktywów) - mog¹ w zale noœci od koniunktury na rynku finansowym kierowaæ œrodki pieniê ne w te segmenty rynku, gdzie mo na je najkorzystniej pomno yæ. Ich mo liwoœci inwestycyjne nie s¹ tak ograniczone, jak w przypadku klasycznych funduszy. Zarz¹dzaj¹cy funduszem mog¹ nawet zredukowaæ iloœæ akcji w portfelu inwestycyjnym do zera, jeœli koniunktura jest niekorzystna, natomiast gdy ulegnie ona poprawie, mog¹ zwiêkszaæ ich iloœæ do udzia³u maksymalnego. Niemniej, s¹ nastawione na stabilny zysk, i mog¹ byæ w œrednioterminowym okresie czasu powa n¹ konkurencj¹ dla funduszy akcyjnych. undusze zrównowa one - udzia³ akcji w portfelu tych funduszy jest z za³o enia równy z udzia³em w obligacje. Celem takiego funduszu jest stabilne d³ugoterminowe zwiêkszanie wartoœci aktywów przez ich aktywne lokowanie w papiery wartoœciowe, zarówno zwi¹zane z podwy szonym ryzykiem, jak i papiery wartoœciowe o umiarkowanym poziomie ryzyka. Pierwsza czêœæ portfela pracuje na zyski, szczególnie w czasie gie³dowej hossy, druga - zapewnia, e w czasie bessy (spadku kursów) nie stracimy zbyt wiele. Ryzyko zwi¹zane z tymi funduszami jest zatem œrednie, natomiast mo liwoœæ zysku jest znacznie mniejsza w porównaniu do funduszy agresywnych. Jeœli jest gorsza koniunktura na rynku, wartoœæ tych funduszy nie spada tak bardzo jak funduszy akcyjnych, ale te w momencie hossy zyskuj¹ trochê mniej ni fundusze akcji. undusze bezpieczne fundusze papierów d³u nych, które gwarantuj¹ z góry ustalone oprocentowanie. S¹ to najbezpieczniejsze fundusze. Inwestuj¹ przede wszystkim w papiery wartoœciowe o sta³ym dochodzie, takie jak bony i obligacje skarbowe oraz instrumenty d³u ne emitowane przez przedsiêbiorstwa i w³adze samorz¹dowe. undusze te nie inwestuj¹ w akcje. Przeznaczone s¹ dla osób zainteresowanych d³ugofalowym oszczêdzaniem oraz nie akceptuj¹cych ryzyka zwi¹zanego z zakupem akcji. Przynosz¹ stopê zwrotu niewiele wy sz¹ ni lokaty bankowe. 11

12 Nowe konstrukcje i typy funduszy inwestycyjnych W celu zapewnienia polskim inwestorom szerokiej oferty funduszy inwestycyjnych i umo - liwienia im korzystania z nowoczesnych form zarz¹dzania aktywami, jakie s¹ dostêpne na œwiatowych rynkach finansowych, nowa ustawa o funduszach inwestycyjnych wprowadzi³a nowe konstrukcje: undusze z ró nymi kategoriami jednostek undusze z wydzielonymi subfunduszami undusze podstawowe i powi¹zane undusze funduszy i typy funduszy inwestycyjnych: undusze rynku pieniê nego undusze portfelowe undusze aktywów niepublicznych undusze sekurytyzacyjne Z uwagi na to, e nowe typy i konstrukcje mog¹ siê wzajemnie na siebie nak³adaæ poni ej przedstawiona tabelka u³atwi inwestorom zrozumienie nowych form dzia³ania funduszy inwestycyjnych * undusz nie jest dostêpny dla inwestorów jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne tego funduszu mog¹ nabywaæ wy³¹cznie fundusze powi¹zane ** Tak, je eli fundusz stosuje politykê inwestycyjn¹ funduszu zamkniêtego 12

13 undusze z ró nymi kategoriami jednostek Konstrukcja takiego funduszu, polega na tym, e fundusz, mimo e prowadzi jednorodn¹ politykê inwestycyjn¹, tzn. tworzy jeden portfel inwestycyjny, mo e zbywaæ uczestnikom jednostki uczestnictwa ró nych kategorii. Taka konstrukcja zosta³a ju zastosowana przez niektóre fundusze inwestycyjne otwarte dzia³aj¹ce na polskim rynku. W tych funduszach mo na wyodrêbniæ dwie podstawowe grupy jednostek uczestnictwa: jednostki uczestnictwa, które bêd¹ siê ró ni³y sposobem pobierania op³at manipulacyjnych, jednostki uczestnictwa, które bêd¹ siê ró ni³y stopniem uczestnictwa ich nabywcy w obci¹ eniach aktywów funduszu. W pierwszej grupie jednostek uczestnictwa bêd¹ siê mieœci³y takie kategorie jednostek uczestnictwa, z których nabyciem lub odkupieniem wi¹ e siê koniecznoœæ uiszczenia przez uczestnika op³aty manipulacyjnej, ale op³ata ta mo e byæ uiszczona w ró nym momencie uczestnictwa w funduszu np. na wejœciu do funduszu, na wyjœciu z funduszu, na wejœciu i na wyjœciu z funduszu, przy konwersji (zamianie) jednostek uczestnictwa na jednostki uczestnictwa innego funduszu. Cech¹ charakterystyczn¹ jednostek tej kategorii jest to, i wartoœæ wszystkich jednostek uczestnictwa bêdzie zawsze taka sama bez wzglêdu na moment pobrania op³aty manipulacyjnej. W drugiej grupie jednostek uczestnictwa bêd¹ siê mieœci³y takie kategorie jednostek, których posiadacze bêd¹ w ró nym stopniu uczestniczyli w kosztach ponoszonych przez fundusz w zwi¹zku z prowadzon¹ dzia³alnoœci¹, w tym przede wszystkim w wynagrodzeniu towarzystwa za zarz¹dzanie. Bêdziemy mogli zatem wybraæ tak¹ formê ponoszenia op³at zwi¹zanych z uczestnictwem funduszu, jaka bêdzie najbardziej odpowiada³a naszym preferencjom oraz aktualnej sytuacji finansowej. undusze podstawowe i powi¹zane Konstrukcja popularnie zwana w Stanach Zjednoczonych hub&spoke (co mo na t³umaczyæ jako piasta i szprychy ) polega na tym, e towarzystwo tworzy grupê funduszy, sk³adaj¹c¹ siê z jednego funduszu podstawowego i kilku lub kilkunastu funduszy powi¹zanych, przy czym fundusz podstawowy mo e zbywaæ emitowane przez siebie certyfikaty inwestycyjne albo jednostki uczestnictwa wy³¹cznie zwi¹zanym ze sob¹ funduszom powi¹zanym, zaœ fundusze powi¹zane mog¹ nabywaæ wy³¹cznie jednostki uczestnictwa albo certyfikaty inwestycyjne funduszu podstawowego. Oznacza to, e tylko fundusz podstawowy prowadzi prawdziw¹ politykê inwestycyjn¹, dokonuj¹c lokat w papiery wartoœciowe, instrumenty rynku pieniê nego lub nieruchomoœci. undusze powi¹zane ograniczaj¹ siê jedynie do zakupu jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych funduszu podstawowego. Zastosowanie takiej konstrukcji prowadzi do tego, e portfele inwestycyjne wszystkich funduszy powi¹zanych bêd¹ takie same. Przy wyborze funduszu powi¹zanego nie powinno byæ nam zatem obojêtne, jak¹ politykê inwestycyjn¹ prowadzi fundusz podstawowy - agresywn¹, czy raczej maj¹c¹ na celu ochronê kapita³u. 13

14 undusze powi¹zane mimo, e s¹ oparte na tym samym portfelu inwestycyjnym mog¹ ró niæ siê wzglêdem siebie rozwi¹zaniami w zakresie sposobu pobierania op³at zwi¹zanych z uczestnictwem w funduszu, wysokoœci¹ op³aty za zarz¹dzanie, sposobem wyp³aty dochodów funduszu, prawami uczestników. undusze powi¹zane mog¹ zatem realizowaæ cele i oczekiwania ró nych inwestorów np. co do reinwestowania dochodów albo wyp³aty dochodów, momentu uiszczania op³aty manipulacyjnej (op³ata na wejœciu do funduszu lub na wyjœciu z funduszu ), co do sposobu uczestnictwa w op³atach obci¹- aj¹cych aktywa funduszu, itp. undusz podstawowy i fundusze powi¹zane. Konstrukcja ta, oprócz wy ej wymienionych, ma jeszcze tê zaletê, e w przypadku, gdy funduszem podstawowym bêdzie np. fundusz zamkniêty dokonuj¹cy lokat w nieruchomoœci, uczestnicy funduszu otwartego bêd¹cego funduszem powi¹zanym bêd¹ mogli poœrednio uczestniczyæ w zyskach z nieruchomoœci, co w tradycyjnych funduszach otwartych jest niemo liwe, gdy nie mog¹ one lokowaæ aktywów w nieruchomoœci. Z drugiej zaœ strony uczestnicy mog¹ zrezygnowaæ z takiej inwestycji poprzez umorzenie jednostki uczestnictwa, podczas gdy wyjœcie z bezpoœredniej inwestycji w fundusz nieruchomoœciowy jest znacznie utrudnione, gdy trzeba korzystaæ z poœrednictwa gie³dy lub znaleÿæ samemu chêtnego do odkupienia certyfikatów, je eli s¹ to certyfikaty, które nie podlegaj¹ wprowadzeniu do publicznego obrotu. undusze z wydzielonymi subfunduszami Konstrukcja ta pozwala na utworzenie w ramach jednego funduszu inwestycyjnego kilku subfunduszy, z których ka dy bêdzie móg³ realizowaæ w³asn¹ politykê inwestycyjn¹. Takie rozwi¹zanie dotychczas nie by³o mo liwe, gdy fundusz inwestycyjny móg³ utworzyæ tylko jeden portfel inwestycyjny. Istotê funduszu z wydzielonymi subfunduszami najlepiej oddaje jego potoczna nazwa fundusz parasolowy lub z angielskiego umbrella fund. Parasolem jest tutaj ca³y fundusz, który posiada osobowoœæ prawn¹ i mo e byæ podmiotem praw i obowi¹zków, pod parasolem zaœ znajduj¹ siê subfundusze, które w rzeczywistoœci s¹ odrêbnymi portfelami inwestycyjnymi i osobowoœci prawnej nie posiadaj¹. 14

15 Towarzystwo w ramach jednego funduszu inwestycyjnego mo e utworzyæ, dowoln¹ liczbê subfunduszy prowadz¹cych ró n¹ politykê inwestycyjn¹, np. subfunduszy specjalizuj¹cych siê w agresywnym inwestowaniu w akcje, subfunduszy, które maj¹ na celu ochronê powierzonego kapita³u, subfunduszy specjalizuj¹cych siê w inwestycjach w okreœlonych pañstwach lub na wybranych gie³dach itp. W trakcie ycia funduszu bêdzie mo liwe sta³e tworzenie nowych subfunduszy, dostosowanych do potrzeb i oczekiwañ inwestorów, oraz likwidowanie istniej¹cych w uproszczony sposób, co przyczyni siê do obni enia kosztów funkcjonowania ca³ego funduszu. Zmniejszeniu ulegn¹ równie koszty zwi¹zane z zakupem lub sprzeda- ¹ papierów wartoœciowych i dystrybucj¹ jednostek co wp³ynie na obni enie op³aty za zarz¹dzanie funduszem oraz wysokoœci op³at manipulacyjnych ponoszonych przez uczestników. Ponadto bêdziemy mogli w prosty sposób zmieniæ zakres i rodzaj inwestycji poprzez zamianê jednostek uczestnictwa jednego subfunduszu na jednostki uczestnictwa innego subfunduszu nie wychodz¹c z funduszu. Poniewa ka dy subfundusz bêdzie mia³ w³asne aktywa i zobowi¹zania wartoœæ aktywów netto ka dego subfunduszu bêdzie ustalana osobno. Oznaczaæ to bêdzie, e w jednym funduszu inwestycyjnym jednostki uczestnictwa bêd¹ mia³y ró n¹ wartoœæ w zale noœci od tego, z którym subfunduszem bêd¹ zwi¹zane. Zalet¹ takiego rozwi¹zania jest to, e uczestnik, który naby³ jednostki uczestnictwa zwi¹zane z jednym subfunduszem nie bêdzie w adnym wypadku obci¹ any kosztami funkcjonowania innego subfunduszu, zaœ koszty dzia³alnoœci ca³ego funduszu roz³o ¹ siê proporcjonalnie na wszystkie subfundusze. undusze funduszy undusz z wydzielonymi subfunduszami. Konstrukcja ta polega na tym, e fundusz inwestycyjny tworzy jeden portfel inwestycyjny, w którego sk³ad wchodz¹ wy³¹cznie jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne innych funduszy inwestycyjnych, niekoniecznie tego samego towarzystwa. Zalet¹ tego typu funduszu jest to, e koszty jego funkcjonowania s¹ ni sze ni w tradycyjnych funduszach, przede wszystkim ni sze bêdzie wynagrodzenie za zarz¹dzanie funduszem. W przeciwieñstwie do funduszu lokuj¹cego w tradycyjne instrumenty takie jak akcje i obligacje, fundusz o konstrukcji funduszu funduszy nie bêdzie musia³ ponosiæ kosztów zwi¹zanych z dokonaniem szczegó³owych analiz papierów wartoœciowych i instrumentów finansowych, oraz ponosiæ kosztów transakcyjnych zwi¹zanych z ich zakupem. undusz ograniczy siê jedynie do wyboru funduszu, w którego jednostki lub certyfikaty inwestycyjne bêdzie inwestowaæ. Poprzez nabycie jednostki uczestnictwa lub certyfikatu innego funduszu fundusz funduszy bêdzie uczestniczy³ w wypracowanych przez ten fundusz zyskach. 15

16 Nowe typy funduszy undusze rynku pieniê nego W ostatnim okresie na œwiecie coraz wiêksz¹ popularnoœci¹ ciesz¹ siê fundusze rynku pieniê nego. undusze te s¹ przede wszystkim narzêdziem do wykorzystywania okresowych nadwy ek finansowych, s³u ¹ te zagospodarowaniu wolnych œrodków w okresach, kiedy na rynku kapita³owym panuj¹ warunki zniechêcaj¹ce do inwestycji na gie³dzie. undusze rynku pieniê nego, ze wzglêdu na œciœle okreœlone bardzo bezpieczne rodzaje lokat m.in. papiery skarbowe, krótkoterminowe obligacje lub bony handlowe, w które mog¹ inwestowaæ swoje aktywa, bêd¹ siê charakteryzowa³y na tyle niskim poziomem ryzyka, by mog³y stanowiæ dla inwestorów alternatywn¹ w stosunku do banków i równie bezpieczn¹ formê inwestowania. Z tego powodu fundusze rynku pieniê nego s¹ doskona³¹ inwestycj¹ w³aœciwie dla ka dego inwestora, zarówno drobnego, jak te inwestora dysponuj¹cego znacznymi œrodkami. undusze portfelowe undusze portfelowe mog¹ dzia³aæ w oparciu o formê prawn¹ funduszu zamkniêtego. Cech¹ charakterystyczn¹ funduszu tego typu jest mo liwoœæ ci¹g³ego emitowania i umarzania certyfikatów inwestycyjnych. Swoj¹ nazwê fundusz zawdziêcza temu, e jego portfel inwestycyjny mo e opieraæ siê na sk³adzie portfela indeksu gie³dowego lub sk³adzie portfela papierów wartoœciowych okreœlonym w statucie funduszu, ale nie opartym na indeksie (tzw. portfelu bazowym). Oznacza to, e przy wyborze lokat fundusz bêdzie d¹ y³ do zakupu takich papierów wartoœciowych, które bêd¹ najwierniej odzwierciedla³y zachowania indeksu gie³dowego lub portfela bazowego. Zalet¹ funduszu portfelowego jest to, e stanowi on dogodn¹ formê inwestowania dla ka dego inwestora, tak e dla inwestora indywidualnego. Ponadto fundusz ten ma mo - liwoœæ zwrotu uczestnikowi zamiast pieniêdzy pakietu papierów wartoœciowych, w proporcji okreœlonej w statucie funduszu, w przypadku umorzenia przez uczestnika certyfikatu inwestycyjnego. Taka mo liwoœæ powinna byæ bardzo ciekawa dla tych z nas, którzy s¹ zainteresowani budow¹ w³asnego portfela papierów wartoœciowych, gdy poprzez nabycie a nastêpnie umorzenie certyfikatów mog¹ oni ³atwo utworzyæ taki portfel ponosz¹c przy tym znacznie mniejsze koszty zwi¹zane z op³atami transakcyjnymi, ni gdybyœmy sami kupowali akcje czy obligacje na gie³dzie. undusze portfelowe bêd¹ dysponowa³y jeszcze jedn¹ niezmiernie atrakcyjn¹ dla uczestników ofert¹. A mianowicie, je eli zgodnie ze statutem funduszu certyfikat inwestycyjny bêdzie odzwierciedla³ œciœle okreœlony pakiet papierów wartoœciowych ka dy uczestnik funduszu, bêdzie móg³ braæ udzia³ w walnym zgromadzeniu spó³ek wchodz¹cych w sk³ad portfela inwestycyjnego funduszu i wykonywaæ prawa g³osu z akcji (okreœlonych w wystawionym przez fundusz œwiadectwie depozytowym) zgodnie z w³asnymi preferencjami. 16

17 undusze aktywów niepublicznych Podstawow¹ zasad¹ dzia³ania funduszy tego typu, na œwiecie znanych jako private equity lub venture capital jest lokowanie aktywów funduszu w akcje i udzia³y w spó³kach niepublicznych oraz przygotowywanie i wdra anie programów maj¹cych na celu podniesienie wartoœci tych spó³ek. Po osi¹gniêciu zak³adanych wyników programów restrukturyzacyjnych fundusz zbywa akcje lub udzia³y w spó³kach bêd¹cych przedmiotem lokat. W funduszach tego typu istot¹ jest wyp³acanie na rzecz uczestników przychodów funduszu uzyskiwanych niezw³ocznie po zbyciu przez fundusz danej lokaty, bez koniecznoœci reinwestowania uzyskanych œrodków. Zwykle takie fundusze s¹ tworzone na okres zbli ony do przewidywanego czasu niezbêdnego do nabycia, restrukturyzacji oraz zbycia wybranych spó³ek niepublicznych. Zazwyczaj tego typu fundusze, ze wzglêdu na cenê certyfikatu, s¹ adresowane do bardziej zamo nych i wymagaj¹cych uczestników, którzy jednoczeœnie akceptuj¹ wysokie ryzyko zwi¹zane z lokatami w jakie fundusz inwestuje. Mo liwe jest jednak takie ukszta³towanie ceny certyfikatów, aby by³y one dostêpne na gie³dzie tak e dla niezamo nych inwestorów, którzy nie boj¹ siê ryzyka. W funduszach aktywów niepublicznych, które emituj¹ certyfikaty imienne mo liwy bêdzie tak e nowy sposób zbierania œrodków do funduszu, który polega na czêœciowym op³aceniu certyfikatów inwestycyjnych w trakcie emisji certyfikatów i dop³atach na wezwanie towarzystwa, w miarê realizowania przez fundusz zamierzonej strategii inwestycyjnej. Pozwoli to na nieobci¹ anie uczestników funduszu od razu wszystkimi kosztami dzia³alnoœci funduszu. undusze sekurytyzacyjne Sekurytyzacja jest nowym pojêciem na polskim rynku kapita³owym i w uproszczeniu oznacza wyemitowanie papierów wartoœciowych w oparciu o wyodrêbnion¹ pulê wierzytelnoœci. undusz sekurytyzacyjny za pieni¹dze uzyskane od uczestników, którzy zakupi¹ wyemitowane certyfikaty inwestycyjne, nabêdzie pulê wierzytelnoœci, a nastêpnie bêdzie wyp³aca³ uczestnikom œrodki uzyskane z zaspokajania roszczeñ wynikaj¹cych z tych wierzytelnoœci. Poniewa wysokoœæ wyp³at dla uczestników oraz pewnoœæ tych wyp³at zale y przede wszystkim od rodzaju wierzytelnoœci, jakie fundusz nabêdzie, inwestycja w fundusz sekurytyzacyjny mo e byæ mniej lub bardziej ryzykowna. Bêdziemy mieli do wyboru dwa typy funduszy sekurytyzacyjnych: standaryzowany fundusz sekurytyzacyjny i niestandaryzowany fundusz sekurytyzacyjny. undusze te ró ni¹ siê od siebie konstrukcj¹ prawn¹ oraz zak³adanym poziomem ryzyka zwi¹zanego z emitowanymi przez nie certyfikatami inwestycyjnymi. Nabywc¹ certyfikatów funduszu standaryzowanego mo e byæ w zasadzie ka dy inwestor, podczas gdy uczestnikiem funduszu sekurytyzacyjnego niestandaryzowanego mog¹ byæ wy³¹cznie osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadaj¹ce osobowoœci prawnej, chocia fundusz mo e dopuœciæ tak e uczestnictwo osób fizycznych, którzy za jeden certyfikat inwestycyjny bêd¹ w stanie zap³aciæ co najmniej równowartoœæ w z³otych euro. 17

18 CZYNNIKI MAJ CE WP YW NA WYBÓR UNDUSZU INWESTYCYJNEGO Wybór sposobów zarz¹dzania pieniêdzmi jest coraz bogatszy i w dalszym ci¹gu bêdzie siê poszerza³. Je eli odpowiemy na pytanie, czego oczekujemy, znalezienie odpowiedniej oferty bêdzie tylko kwesti¹ czasu. Zalecamy œwiadome i konsekwentne decyzje inwestycyjne i inwestowanie o precyzyjnie okreœlonym celu. Co powinien wzi¹æ pod uwagê inwestor, podejmuj¹c decyzjê o przyst¹pieniu do funduszu? Przed podjêciem decyzji dotycz¹cej inwestycji w jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne, powinniœmy sprecyzowaæ nasze preferencje i oczekiwania, zasiêgn¹æ niezbêdnych informacji o funduszu oraz towarzystwie zarz¹dzaj¹cym funduszem. Ka dy inwestor indywidualny powinien liczyæ siê z faktem, e inwestycje finansowe s¹ obci¹ one pewnym poziomem ryzyka, które oznacza mo liwoœæ poniesienia straty. W celu ograniczenia tego ryzyka nale y zawsze okreœliæ, jaki ewentualny poziom straty mo emy zaakceptowaæ i wychodz¹c z tego za³o enia dokonywaæ odpowiedniego wyboru. Analiza potrzeb i oczekiwañ inwestora Przed przyst¹pieniem do funduszu, powinniœmy: okreœliæ cel inwestycji, czyli na co oszczêdzamy. W zale noœci od za³o onych celów oszczêdzania, inwestowanie za poœrednictwem funduszy dostarcza wiêkszych mo liwoœci zró nicowania oczekiwanych efektów oraz ryzyka oszczêdzania. realnie oceniæ swoje mo liwoœci finansowe, sytuacjê rodzinn¹ i zawodow¹. okreœliæ horyzont czasowy inwestycji œrodków pieniê nych w jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne. Musimy pamiêtaæ e inwestowanie w fundusze jest postrzegane raczej jako inwestycja d³ugoterminowa. Z zasady bowiem fundusze nastawiaj¹ siê na d³ugoterminowy zysk, a nie spekulowanie. Wiadomo, e im krótszy horyzont inwestycyjny, tym udzia³ akcji w naszym portfelu powinien byæ mniejszy, co zmniejsza ryzyko wahañ okresowych. Jeœli planujemy inwestycjê na krótki okres (do 1 roku) to odpowiedni bêdzie fundusz rynku pieniê nego. Inwestorzy œrednioterminowi (1-5 lat) powinni raczej wybraæ fundusze obligacji i rynku pieniê nego. Natomiast fundusze akcji, ze wzglêdu na wysokie ryzyko inwestycyjne, bêd¹ najodpowiedniejszym wyborem na d³ugi okres inwestycji (powy ej 5 lat). oceniæ realn¹ sk³onnoœæ do ponoszenia ryzyka inwestycyjnego i jaki jego poziom jesteœmy w stanie zaakceptowaæ. Pamiêtajmy o tym, e wysoki poziom ryzyka wi¹ e siê z wiêkszym prawdopodobieñstwem uzyskania wy szej stopy zwrotu. okreœliæ poziom zysku, jaki oczekujemy. 18

19 Wybór odpowiedniego typu funduszu Inwestor powinien wzi¹æ pod uwagê: rodzaj funduszu i zwi¹zane z tym: mo liwoœci inwestycyjne danego rodzaju funduszu (dopuszczalne lokaty, obowi¹zuj¹ce limity inwestycyjne), sposoby i terminy wyjœcia z inwestycji w zale noœci od rodzaju tytu³u uczestnictwa funduszu, mo liwoœæ uczestnictwa w organie funduszu (radzie inwestorów lub zgromadzeniu inwestorów), a zatem mo liwoœæ wp³ywu na jego funkcjonowanie, a nawet na jego politykê inwestycyjn¹. Czy przeanalizowa³eœ to dobrze? Tak kochanie, zaryzykujê i mo e uda mi siê du o zyskaæ! Albo du o straciæ! cel inwestycyjny funduszu i zwi¹zane z tym ryzyko inwestycyjne w porównaniu z w³asnymi celami i stopniem akceptacji ryzyka. Zwróæmy uwagê, i okreœlaj¹c cel inwestycyjny statut funduszu wyraÿnie zastrzega, e fundusz nie gwarantuje jego osi¹gniêcia, a tym samym osi¹gniêcia zysku. Oznacza to, e wartoœæ jednostki uczestnictwa mo e podlegaæ wahaniom w górê i w dó³. politykê inwestycyjn¹ funduszu i zwi¹zane z tym ryzyko inwestycyjne charakterystyczne dla lokat funduszu. Musimy wzi¹æ pod uwagê sk³ad portfela wybranego funduszu na tle konkurencji. Zalecamy przy tym analizowanie czynników ryzyka zwi¹zanych z inwestycj¹ w fundusz okreœlonych w prospektach funduszy. koszty zwi¹zane z uczestnictwem w funduszu. Ka dy inwestor powinien byæ przygotowany na ponoszenie kosztów zwi¹zanych z uczestnictwem, na które sk³adaj¹ siê koszty ponoszone przez fundusz oraz op³aty manipulacyjne za zbywanie lub odkupywanie jednostek uczestnictwa. Przed dokonaniem wyboru funduszu nale y zatem porównaæ nie tylko wysokoœæ op³aty manipulacyjnej, ale równie inne koszty inwestycji, jakimi obci¹ aj¹ nas poszczególne fundusze inwestycyjne. czas, na jaki fundusz zosta³ utworzony. undusze terminowe tworzone s¹ z regu³y dla osi¹gniêcia okreœlonego celu inwestycyjnego w ustalonym z góry terminie. zasady realizacji dochodów z inwestycji inwestor powinien zwróciæ uwagê, czy w trakcie istnienia funduszu s¹ przewidziane wyp³aty dochodów funduszu dla uczestników bez koniecznoœci odkupywania jednostek uczestnictwa. do kryteriów oceny funduszu nale y tak e ocena ratingowa przyznawana funduszom przez uznane specjalistyczne agencje ratingowe. Agencje te charakteryzuje niezale noœæ i du y obiektywizm. Opieraj¹ one swe oceny na znacznie dok³adniejszych informacjach ni powszechnie dostêpne na rynku, wiêc inwestorzy bior¹c je pod uwagê 19

20 Rating ocena funduszy inwestycyjnych. w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, ograniczaj¹ ryzyko zwi¹zane z danymi aktywami funduszu. Nie wszystkie fundusze posiadaj¹ taki rating. Warto zwróciæ uwagê, e wysokoœæ op³at manipulacyjnych zale y w g³ównej mierze od sposobu dystrybucji jednostek uczestnictwa nabywanych przez inwestora i kosztów z tym zwi¹zanych. Op³ata manipulacyjna stanowi bowiem de facto koszt poœrednictwa dystrybutora w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa i stanowi jego wynagrodzenie. Wiele funduszy umo liwia sk³adanie zleceñ przez telefon, faksem lub za poœrednictwem internetu, co wi¹ e siê z regu³y z ni szymi op³atami. Statut funduszu okreœla maksymaln¹ wysokoœæ i sposób pobierania tych op³at. Rzeczywista wartoœæ op³at manipulacyjnych ponoszonych przez uczestników okreœlona jest w tabelach op³at manipulacyjnych, dostêpnych na stronach internetowych towarzystw, w prasie oraz u dystrybutorów. Op³aty za zbywanie i odkupywanie jednostek uczestnictwa zwykle wystêpuj¹ w formie op³aty procentowej od wielkoœci wp³acanych œrodków, w polskich warunkach kszta³tuj¹ siê one na poziomie od 0% do 5,5%. Zwróæmy uwagê, czy towarzystwo pobiera op³atê manipulacyjn¹ wy³¹cznie przy zbyciu jednostek uczestnictwa, czy tak e przy ich odkupieniu. Okreœlona w statucie funduszu maksymalna wysokoœæ op³at manipulacyjnych, podlega jednak zni kom lub zwolnieniom na warunkach szczegó³owo okreœlonych w statutach funduszy, np. w zale noœci od wielkoœci powierzonych funduszowi œrodków, czy w ramach wyspecjalizowanych programów inwestycyjnych. undusze organizuj¹ tak e akcje promocyjne polegaj¹ce na czasowym zwolnieniu z op³aty manipulacyjnej. Zwróæmy równie uwagê, czy towarzystwo pobiera inne op³aty manipulacyjne, zwi¹zane z uczestnictwem w funduszu op³atê za konwersjê jednostek uczestnictwa, czy op³atê za otwarcie rejestru uczestnika. Do g³ównych kosztów ponoszonych przez fundusz, obok nielimitowanych kosztów transakcyjnych i operacyjnych (tzn. prowizji i op³at transakcyjnych, podatków oraz innych op³at wymaganych przez organy publiczne), nale y wynagrodzenie towarzystwa. Wysokoœæ wynagrodzenia towarzystwa za zarz¹dzanie funduszem inwestycyjnym zale y w g³ównej mierze od rodzaju prowadzonej przez fundusz inwestycyjny polityki inwestycyjnej. W funduszach inwestycyjnych prowadz¹cych agresywn¹ politykê inwestycyjn¹ (np. fundusze akcyjne) wymagaj¹c¹ aktywnych dzia³añ zarz¹dzaj¹cych funduszem, koniecznoœci podejmowania decyzji inwestycyjnych i modelowania portfela inwestycyjnego funduszu, pobierana jest stosunkowo wy sza op³ata za zarz¹dzanie (do 4%), ni w funduszach o stabilnej polityce inwestycyjnej (fundusze papierów d³u nych), gdzie op³ata za zarz¹dzanie wynosi do 1,5%. 20