Instalacje Sanitarne Katalog techniczny

Transkrypt

1 Instalacje Sanitarne Katalog techniczny

2 Firma Hydro-Plast jest pierwszym w Polsce producentem instalacji sanitarnych z tworzyw sztucznych, obecna na rynku od 1988 r. Wyroby Hydro-Plastu wykonane są z polipropylenu PP-, tworzywa opracowanego na potrzeby wewnętrznych instalacji wodnych oraz centralnego ogrzewania. Hydro-Plast dysponuje kompletnym systemem rur, rur stabi oraz kształtek w zakresie średnic od Ø16 do Ø110mm, a także asortymentem uzupełniającym (zdzieraki, zgrzewarki, nożyce, itp.). Wysoką jakość wyrobów gwarantują m.in. doskonale wyposażone laboratorium badawcze oraz narzędziownia wykonująca formy do produkcji kształtek. Hydro-Plast posiada niezbędne Aprobaty Techniczne, Atest Higieniczny i pozostaje pod stałym nadzorem instytutów badawczych, m.in. Centralnego Laboratorium Badań ur z Tworzyw Sztucznych przy Głównym Instytucie Górnictwa, co zapewnia nam niezmienną wysoką jakość wyrobów. Nasze produkty mogą pracować nawet do 50 lat. Szeroki zakres średnic (16-110mm) umożliwia wykonanie każdej instalacji ciśnieniowej wewnętrznej, nie tylko sanitarnej ale i technologicznej. Nasze systemy znakomicie się sprawdzają jako środki transportu nie tylko wody, ale i 300 innych mediów. Najlepszą rekomendacja dla naszych wyrobów jest fakt, że od wielu lat pracują nieprzerwanie w takich obiektach jak: Zamek Królewski w Warszawie, Zamek w Lublinie oraz w niezliczonej ilości obiektów użyteczności publicznej, a także przy nawadnianiu pól, szklarni i ogrodów. W roku 2007 firma Hydro-Plast stała się częścią grupy kapitałowej Aalberts Industries z siedzibą w Holandii. 2

3 Spis treści 1. Surowiec Charakterystyka surowca 1.2 Wybrane właściwości PP- 1.3 Zalety instalacji Hydro-Plast 1.4 Trwałość instalacji z PP- 2. Asortyment Znakowanie 3. Zakres zastosowania 7 4. Skrócony katalog produktów ura stabi 5. Wytyczne montażu Podstawowe zasady układania i montażu rur z polipropylenu 5.2 Mocowanie rurociągów 5.3 Maksymalny rozstaw podpór przesuwnych dla przewodów poziomych 5.4 ozszerzalność liniowa przewodów 5.5 Prowadzenie rurociagów Instalacja pozioma Instalacja pionowa Montaż w szachtach 6. Zgrzewanie Etapy zgrzewania 6.2 Ogólne zasady procesu zgrzewania 7. Izolacje termiczne 8. Trwałość eksploatacyjna Gwarancja 9. Magazynowanie i transport Próba ciśnieniowa Zapewnienie jakości Tabele strat ciśnień Odporność PP na działanie substancji chemicznych 32 3

4 1. Surowiec 1.1 Charakterystyka surowca ury i kształtki systemu Hydro-Plast produkowane są z polipropylenu PP- (typ 3). Surowiec ten odznacza się dużą odpornością na jednoczesne długotrwałe działanie temperatury i ciśnienia przesyłanego czynnika. Fizyczne i chemiczne właściwości tego materiału są dostosowane do wymagań stawianych instalacjom grzewczym i sanitarnym. 1.2 Wybrane właściwości PP- 1.3 Zalety instalacji Hydro-Plast 1. Długa żywotność - nawet 50 lat 2. Odporność na korozję 3. Niski współczynnik przewodzenia ciepła 0,22 W/m K 4. Duża odporność na ciśnienie wewnętrzne 5. Niski współczynnik chropowatości małe opory przepływu 6. Duża gładkość powierzchni - brak zarastania kamieniem jak w innych instalacjach 7. Szybki, łatwy i czysty montaż 8. Absolutna pewność i szczelność połączeń 9. Niska cena w porównaniu z innymi materiałami 10. Odporność na wiele środków chemicznych 11. Niewielki ciężar 12. Estetyczny wygląd 13. Tłumienie drgań i hałasów 14. Dobry izolator elektryczny 15. Aseptyczność 16. Przyjazne dla środowiska - możliwy recycling 17. Brak szkodliwej emisji gazów w wyniku spalania 18. Nieprzepuszczalność światła brak ryzyka związanego z rozwojem alg 19. Jeden typ połączeń do wszystkich rur 20. Nietoksyczne 21. Brak zapachu i smaku 22. Bardzo dobre właściwości zgrzewania 23. Odporność na zarysowania 24. Brak zmian we właściwościach organoleptycznych wody 25. Wysoka odporność na pęknięcia pod wpływem naprężeń Właściwości Jednostka PP- wartość Metoda pomiaru Gęstość g/cm³ 0.90 ISO 1183 Met Flow ate (230 C/2,16kg) g/10min 0.30 ISO 1133 Condition 12 Współczynnik rozszerzalności liniowej 1/K 1.5x10-4 DIN Przewodność cieplna W/m K 0.24 DIN Moduł elastyczności (1mm/min) MPa 900 ISO C kj/m2 20 Udarność z karbem 0 C kj/m2 4 wg metody Charpy ego -23 C kj/m2 2 ISO 179 4

5 1.4 Trwałość instalacji z PP C 20 C 30 C 40 C Naprężenie w ściance rury [MPa] , C 60 C 70 C 80 C 90 C 95 C 110 C 2,5 2 1, ,5 0, LATA Trwałość [godziny] Zakończenie krzywej wskazuje maksymalną żywotność także przy niższym naprężeniu, krzywych tych nie przedłuża się. 5

6 2. Asortyment ury i kształtki systemu Hydro-Plast produkowane są w następujących rozmiarach: 16, 20, 25, 32, 40, 50, 63, 75, 90 oraz 110 mm. 2.1 Znakowanie ury i kształtki systemu Hydro-Plast są znakowane podczas procesu produkcji. Umożliwia to przyszłą identyfikację wyrobów. Znakowanie wygląda następująco: Ze względu na różne przewidywane kombinacje robocze ciśnienia i temperatury pracy, rury produkowane są w różnych typoszeregach ciśnieniowych (z różną grubością ścianki): SD 11 (PN 10) - do instalacji zimnej wody SD 7,4 (PN 16) - do instalacji ciepłej wody SD 6 (PN 20) - do instalacji ciepłej wody i centralnego ogrzewania ury STABI są to trójwarstwowe rury: wewnętrzna rura polipropylenowa jest w procesie produkcji zespolona z warstwą folii aluminiowej, a następnie pokryta zewnętrzną warstwą polipropylenu. Dzięki warstwie aluminium rura zyskuje nie tylko większą odporność na ciśnienie i temperaturę, ale również własności typowe dla rur metalowych, jak większą sztywność i mniejszą wydłużalność termiczną. W celu mechanicznej ochrony folii aluminiowej rura jest pokryta zewnętrzną warstwą polipropylenu. W sporadycznych przypadkach, może dojść do wyciśnięcia nadmiaru materiału z produkcji wewnętrznej polipropylenowej rury w formie pęcherzyków lub bąbelków powstałych pod warstwa zewnętrzną. Ponieważ zewnętrzna warstwa nie ma wpływu na mechaniczne własności rury, jest to jedynie kwestia wrażenia estetycznego. Kształtki systemu Hydro-Plast produkowane są wyłącznie w najwyższym typoszeregu ciśnieniowym SD 6-PN 20 w różnych rodzajach: Kształtki z tworzywa (mufy, trójniki zwykłe i redukcyjne, czwórniki, redukcje, kolanka, zaślepki). Kształtki kombinowane z wtopką mosiężną do połączeń gwintowanych (mufy, trójniki, kolanka z gwintami wewnętrznymi lub zewnętrznymi, kolana z wieszakiem, półśrubunki, śrubunki). Elementy specjalne (pętle kompensacyjne, mijanki, uchwyty do rur). ury: B * HYDO PLAST * DIN 8077/8078 * PN-EN * PP- OH/UA * średnica x grubość ścianki * SD * A * Klasa zastosowania * Data produkcji * Zmiana * Nr extrudera * Made in EU ury stabi: B * HYDO PLAST * AT /2010 * EN ISO * DIN 8077/8078 * PP- STABI- OH/UA STABI * średnica x grubość ścianki * SD * Klasa zastosowania * Data * Zmiana * Nr ekstrudera * Made in EU * Kształtki: Hydroplast, PP-, rozmiar. Etykieta opakowań zbiorczych zawiera dodatkowo datę produkcji i identyfikację osoby odpowiedzialnej za kontrolę jakości. Możliwość identyfikacji wyrobu jest ważnym narzędziem kontroli jakości oraz pomaga przy ewentualnej reklamacji. Zgodnie z wymogami normy PN-EN ISO typoszeregi rur PN będą zastępowane oznaczeniem S lub SD, zgodnie z poniższym zestawieniem: PN S SD ,2 7,4 20 2,5 6 SD Standard Dimension atio SD = 2xS+1 = d/s d - średnica zewnętrzna rury s - grubość ścianki 6

7 3. Zakres zastosowania Klasyfikacja warunków eklploatacji Wymagania użytkowe dla systemów przewodów rurowych zgodnych z EN ISO podano dla czterech różnych klas zastosowań i pokazano w tabeli. Każda klasa zastosowania powinna być połączona z ciśnieniem projektowym p D, wynoszącym odpowiednio 4 bar 1) 6 bar, 8 bar lub 10 bar. Klasa zast. Temp. Czas 2) Czas Czas projektowa T D T max T mal w T D w T max w T mal C lata C lata C h Typowy obszar zastosowania Dostarczanie ciepłej wody (60 C) Dostarczanie ciepłej wody (70 C) 20 2,5 Następnie 4 2) Następnie , Ogrzewanie podłogowe i nisko temperaturowe grzejniki Następnie Następnie (patrz następna kolumna) (patrz następna kolumna) Następnie ) Następnie Grzejniki wysokotemperaturowe Następnie Następnie (patrz następna kolumna) (patrz następna kolumna) 2) Jeśli dla danej klasy występuje więcej niż jedna temperatura projektowa, wówczas czasy można zsumować (np. projektowy profil temperaturowy dla 50 lat dla klasy 5 wygląda następująco: 20 C dla 14 lat, następnie 60 C dla 25 lat, 80 C dla 10 lat, 90 C dla 1 roku i 100 C dla 100 h) T D - temperatura projektowa; T max - maksymalna temperatura projektowa; T mal - temperatura wadliwego działania instalacji Wszystkie systemy spełniające warunki podane w tablicy powinny nadawać się również do przesyłania zimnej wody o temperaturze 20 C i przy ciśnieniu projektowym 10 bar przez 50 lat. Dla danej klasy warunków eksploatacji, ciśnienia projektowego i wymiaru nominalnego, minimalna grubość ścianki e min powinna być dobrana w taki sposób, aby wartość odpowiadającej serii S lub S calc była równa lub mniejsza od wartości S calc max podanych w poniższej tablicy. d n - e n Każda klasa zastosowania związana jest z ciśnieniem roboczym, zachowując maksymalne wartości obliczeniowe rury S calc max wyliczone na podstawie grubości ścianki rury. S calc = (d n -e n )/2 en gdzie : S calc - wartość obliczeniowa rury d n - nominalna średnica zew. w mm e n - nominalna grubość ścianki Przykład: Typoszereg ciśnieniowy PN 20 = seria rurowa S 2,5 musi być S calc max co oznacza że przy zastosowaniu do ciepłej wody klasa 1 może pracować przy ciśnieniu 10barów (2,5<3,1), żywotność 49 lat przy temperaturze 60 C, 1 rok przy temperaturze 80 C a 100 godzin przy temp.95 C awaria. W ten sam sposób określa się zastosowanie w innych klasach, co na rurach powinno być zapisane: klasa 1/10 bar,2/8 bar, 4/10 bar,5/6 bar. Ciśnienie obliczeniowe P D Zastosowanie Wartości S calc max Bary Klasa 1 KLasa 2 Klasa 4 Klasa 5 4 6,9 5,3 6,9 4,8 6 5,2 3,6 5,5 3,2 8 3,9 2,7 4,1 2,4 10 3,1 2,1 3,3 1,9 7

8 4. Skrócony katalog produktów UA STABI UA SD 7,4 STABI AL UA SD 6 STABI AL UA SD 11 UA SD 7,4 UA SD 6 8

9 9

10 2.4 ura Stabi ura stabilizowana łączy w sobie zalety rur metalowych i z tworzyw sztucznych. óżni się od rur jednorodnych współczynnikiem wydłużalności liniowej wynoszącym: α = 0.03 [mm/mk] - dla rur stabi α = 0.15 [mm/mk] - dla rur jednorodnych 5. Wytyczne montażu 5.1 Podstawowe zasady układania i montażu rur z polipropylenu 1. Montaż rur powinien być wykonywany przez osoby o odpowiednich uprawnieniach 2. Przewody instalacji wodociągowych z PP wewnątrz budynku nie powinny być prowadzone powyżej przewodów gazowych i elektrycznych. 3. Minimalna odległość rur PP od przewodów cieplnych powinna wynosić 10cm od powierzchni rur. W innych przypadkach należy stosować izolacje. 4. W instalacjach ciepłej wody użytkowej zaleca się izolowanie pionów i poziomów, natomiast w instalacjach centralnego ogrzewania zaleca się izolację pionów w bruzdach ścian i poziomów przechodzących przez pomieszczenia nieogrzewane. Warstwa aluminium spełnia następujące istotne funkcje: Zmniejsza liniową rozszerzalność termiczną rury, tak więc pod wpływem ciepłej wody rura ta wydłuży się tylko nieznacznie, podczas gdy wydłużenie rury wykonanej z samego tworzywa jest 5-krotnie większe. Zwiększa odporność rury na uszkodzenia mechaniczne. Ogranicza przenikanie gazów co jest szczególnie istotne dla instalacji grzewczych obiegu zamkniętego. Te właściwości a także większa sztywność rury pozwalają również na zmniejszenie ilości podpór. 5. Przewody instalacji wodociągowych w budynkach należy prowadzić tak, aby były zabezpieczone przed uszkodzeniami mechanicznymi. 6. W miejscach prowadzenia rur przez przegrody budowlane, powinny być stosowane tuleje ochronne, co najmniej 2cm dłuższe niż grubość przegrody. Przestrzeń między rurą a tuleją powinna być wypełniona materiałem elastycznym. 7. Konstrukcja uchwytów stosowanych do mocowania rur PP powinna zapewniać swobodne przesuwanie się rur. 8. Należy uwzględnić wydłużanie termiczne rur i stosować kompensacje. 9. ury z PP należy łączyć poprzez zgrzewanie. Podczas zgrzewania należy przestrzegać określonych parametrów procesu zgrzewania tj. głębokości zgrzewu, czasu trwania poszczególnych faz, czystości łączonych powierzchni. 10. Nie należy łączyć rur z PP bezpośrednio z wymiennikiem lub innym źródłem ciepła. 11. Instalację montować tak, aby połączenia zgrzewane nie wypadały w przegrodach budowlanych. 12. Instalacje z polipropylenu nie powinny być narażone na długotrwałe działanie światła słonecznego. Jeśli nie są prowadzone w stanie zabudowanym, należy zabezpieczyć je przed bezpośrednim działaniem promieniowania U. 10

11 Wszystkie elementy systemu muszą być chronione podczas montażu i transportu przed uderzeniami, upadkiem czy innymi uszkodzeniami mechanicznymi. Elementy uszkodzone podczas transportu czy składowania nie mogą być używane do montażu instalacji. Montaż powinien odbywać się przy temperaturze powyżej 5 C. Niskie temperatury podczas zgrzewania utrudniają uzyskanie niezawodnych zgrzewów. Skrzyżowania rurociągów należy realizować z użyciem specjalnych elementów mijanek. Łącząc elementy systemu w procesie zgrzewania powstaje jednorodne, trwałe połączenie. Ze względu na gwarancję nie zaleca się łączyć z elementami systemu innych producentów. System nie może być narażany na działanie bezpośrednie otwartego ognia. Do montażu należy używać profesjonalnych, ostrych narzędzi. 11

12 5.2 Mocowanie rurociągów Projektując trasę rurociągu należy uwzględnić zmianę jego właściwości w wyniku działania temperatury i ciśnienia. Uwzględniając współczynnik rozszerzalności liniowej należy zaplanować kompensację wydłużeń. Sposoby mocowania rurociągów Do mocowania rurociągów stosuje się 2 zasadnicze typy podpór: stałą i przesuwną. w miejscu odgałęzienia Podpora stała - jest to takie mocowanie które ogranicza ruch osiowy przewodu. Stosowane do podziału instalacji na odcinki podlegające osobnym wydłużeniom, wydłużenie przewodu nie przenosi się poza podporę stałą. Podpora stała realizowana jest poprzez zastosowanie 2 złączek: przed i za uchwytem lub 2 uchwytów - przed i za złączką. ozstaw podpór stałych uzależniony jest od kompensacji przewodów oraz obowiązuje w następujących przypadkach: Przy punktach czerpalnych W sąsiedztwie (przed i za) zainstalowanej armatury, filtrów, wodomierzy, itp. w miejscu zamocowania armatury Podpora przesuwna - jest to taki sposób mocowania instalacji do konstrukcji budynku pozwalający na ruch wzdłużny ale zabezpieczający rury przed nadmiernym wyboczeniem. ozstaw podpór przesuwnych zależy od temperatury czynnika, jego gęstości oraz średnicy zewnętrznej rury. Dopuszczalne maksymalne odległości dla przewodów prowadzonych poziomo zamieszczono w tablicy obok. W przypadku rur stabilizowanych odległości między podporami przesuwnymi są większe. podpora przesuwna jako obejma zawieszona na linie luźna obejma 12

13 5.3 Maksymalny rozstaw podpór przesuwnych dla przewodów poziomych ura homogeniczna Ø rury (mm) Temperatura medium o gęstości 1g/cm3 w C Maksymalne odległości podpór przesuwnych dla przewodów pionowych tak jak dla przewodów poziomych, ale można je powiększyć o 30%. Przy zastosowaniu medium o gęstości większej niż 1g/cm3 należy stosować współczynniki zmniejszające. ura stabi Ø rury (mm)

14 5.4 ozszerzalność liniowa przewodów Polipropylen PP- charakteryzuje się znacznym współczynnikiem wydłużalności liniowej wynoszącym α=0,12-0,18mm/m K (zależnie od temperatury płynącego wewnątrz czynnika). Dlatego podczas montażu instalacji należy uwzględnić wydłużenia termiczne rur poprzez budowę kompensatorów, czyli odcinków instalacji poprowadzonych w sposób umożliwiający swobodną zmianę ich długości pod wpływem zmieniającej się temperatury czynnika płynącego wewnątrz. Wielkość wydłużenia przewodu można obliczyć z następującego wzoru: ΔL = α x L x Δt Gdzie: ΔL - przyrost długości przewodu [mm] α - współczynnik rozszerzalności liniowej [mm/m K] L - początkowa długość przewodu [m] Δt - różnica między temperaturą montażu a temperaturą roboczą [ K] amię elastyczne Ten typ kompensatorów wykorzystujemy przy każdym naturalnym załamaniu przewodów wynikającym z układu ścian nośnych, działowych lub specyfiki konstrukcji stropu. Długość ramienia elastycznego jest równoznaczna z odległością montażu pierwszego uchwytu przesuwnego przed i za łukiem (kolanem). Im dłuższe jest ramię elastyczne tym większe wydłużenia mogą być kompensowane. Długość ramienia elastycznego można obliczyć z wzoru: L s =kx PS - punkt stały PP - punkt przesuwny Kompensator U-kształtowy Stosujemy pośrodku odcinka ograniczonego dwoma punktami stałymi. Jego praca polega na przejmowaniu wydłużeń rurociągu przez jego ramiona, których wychylenie zależy od typu przewodu, jego długości i temperatury czynnika. W przypadku kompensatora U-kształtowego należy oprócz wymiaru ramienia elastycznego L s wyznaczyć również jego szerokość czyli odległość między jego pionowymi ramionami. Wyznaczamy go z następującej zależności: S=2xΔl + A min > 10D A min odstęp bezpieczeństwa=150m Gdzie: L s - ramię kompensacji K - stała materiałowa, dla polipropy lenu PP-=20 ΔL - wydłużenie odcinka przewodu obliczone dla danej różnicy temperatur [mm] D - średnica zewnętrzna rury [mm] Naciąg wstępny Aby zmniejszyć długość ramion kompensatorów U- kształtowych lub ramienia elastycznego, można zastosować tzw. naciąg wstępny kompensatora polegający na wydłużeniu poprzez odpowiedni montaż odległości pomiędzy ramionami elastycznymi kompensatora o wielkość ΔL/2. Przyjmuje się długość naciągu wstępnego ΔL/2. Długość ramienia kompensacji przy zastosowaniu naciągu wstępnego wynosi: L s = K x 14

15 Wydłużenia liniowe rur Długość rurociągu D(m) óżnica temperatur Δt ( C) ,5 3,0 4,5 6,0 7,5 9,0 10,5 2 3,0 6, ,0 15, ,0 3 4,5 9,0 13,5 18,0 22,5 27,0 31,5 4 6,0 12,0 18,0 24,0 30,0 36,0 42,0 5 7,5 15,0 22,5 30,0 37,5 45,0 52,5 6 9,0 18,0 27,0 36,0 45,0 54,0 63,0 7 10,5 21,0 31,5 42,0 52,5 63,0 73,5 8 12,0 24,0 36,0 48,0 60,0 72,0 84,0 9 13,5 27,0 40, ,5 81,0 94, ,0 30,0 45, ,0 90, ,5 45,0 67,5 90,0 112,5 135,0 157, ,0 60,0 90,0 120,0 150,0 180,0 210,0 Wydłużenia liniowe rur stabi Długość rurociągu D(m) óżnica temperatur Δt ( C) ,3 0,6 0,9 1,2 1,5 1,8 2, , ,0 3,6 4,2 3 0,9 1,8 2,7 3,6 4,5 5,4 6, , ,0 7,2 8,4 5 1,5 3,0 4,5 6,0 7,5 9,0 10, ,6 5, ,0 10,8 12,6 7 2,1 4,2 6,3 8,4 10,5 12,6 14,7 8 2,4 4,8 7,2 9,6 12,0 14,4 16, ,4 8,1 10,8 13,5 16,2 18, ,0 9,0 12,0 15,0 18,0 21,0 15 4,5 9,0 13,5 18,0 22,5 27,0 31, ,0 18,0 24,0 30, ,0 Przykłady obliczeń 1. Obliczanie wydłużenia liniowego ΔL = α x L x Δt α 1 - współczynnik wydłużenia liniowego rur jednorodnych= 0,15 mm/mk α 2 - współczynnik wydłużenia liniowego rur stabi = 0,03 mm/mk L - długość rury = 10m Temperatura pracy - 60 C Temperatura podczas montażu - 20 C Δt różnica temperatur = 40 C ΔL 1 dla rury jednorodnej = 0,15x10x40 = 60mm ΔL 2 dla rury stabi = 0,03x10x40 = 12mm 2. Obliczanie długości ramienia kompensacji Ls = K x K stała materiałowa PP- = 20 D średnica zewnętrzna rury = 40mm Ls 1 = 20 x = 20x49 = 980mm 3. Obliczanie szerokości kompensatora S = 2 x ΔL + Amin Amin = 150mm S 1 = 2x = 270mm 4. Obliczanie długości ramienia kompensacji przy naciągu wstępnym L s = K x L s = 20x = 20x34,6 690mm 15

16 5.5 Prowadzenie rurociągów Prowadząc rurociąg należy pamiętać, ze w najniższym punkcie powinna być możliwość opróżnienia instalacji. Spadek w kierunku tego punktu powinien być zachowany na poziomie 3-5%. Cały rurociąg powinien być podzielony na części które można niezależnie zamknąć jeśli zaistnieje taka potrzeba, np. w przypadku usuwania awarii Instalacja pionowa Prowadzenie instalacji pionowych wymaga prawidłowego rozmieszczenia podpór stałych i przesuwnych co zapewni odpowiedni sposób kompensacji wydłużeń. Kompensację pionów można realizować na dole pionu lub w środku z zastosowaniem pętli kompensacyjnej zgodnie z rysunkami Instalacja pozioma Przewody przyłączeniowe wykonuje się z rur o średnicach mm. Najczęściej układane są w bruzdach ściennych lub pod posadzką. Nie uwzględnia się wówczas kompensacji wydłużeń termicznych rury pod warunkiem zastosowania odpowiednich osłon lub izolacji. Wielkość bruzdy zależna jest od liczby prowadzonych przewodów i średnicy przewodu w izolacji. Izolacja na rurze montowanej pod tynkiem jest niezbędna gdyż poza ochroną przed utratą ciepła zapewnia przewodom możliwość kompensacji wydłużeń termicznych oraz chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi, tarciem przewodu o tynk. Można stosować izolację ze spienionego polietylenu lub poliuretanu. Minimalna warstwa betonu nad rurą powinna wynosić 3-4cm, co zapewnia wymaganą wytrzymałość. Zaleca się stosowanie siatki tynkarskiej. Montaż podtynkowy wymaga konieczności stosowania uchwytów mocujących instalację do ścian budynku. PS - punkt stały PP - punkt przesuwny 16

17 5.5.3 Montaż w szachtach ealizując odpowiedni rozstaw punktów stałych można częściowo pominąć kompensatory. Punkty stałe dzielą instalacje na odcinki podlegające osobnym wydłużeniom. Punkty te powinny być montowane pod trójnikiem przy każdym odejściu (w rozstawie ok. 2,7 m). W odgałęzieniach od pionu należy uwzględnić również wydłużenia termiczne przewodów pionowych, czyli zapewnić ramię kompensacji, stosując jedno z poniższych rozwiązań. Odpowiednie umiejscowienie pionu z zachowaniem odpowiedniej długości ramienia elastycznego L s. Odpowiednio duża średnica rury osłonowej, co pozwala na ruch w miejscu przejścia przez przegrodę. Zastosowanie podwójnego ramienia elastycznego. 17

18 6. Zgrzewanie 6.1 Etapy zgrzewania 1. Cięcie rur na odpowiednie odcinki. ury powinny być cięte prostopadle do osi za pomocą nożyc do rur lub obcinaka krążkowego. 2. Czyszczenie i znakowanie. Przed zgrzewaniem należy oczyścić koniec rury i kształtkę oraz zaznaczyć na rurze głębokość wsunięcia rury w kształtkę, zgodnie z zamieszczoną tabelą. 3. Zdejmowanie warstwy aluminium w rurach stabi. Stosując rury stabi należy przed zgrzewaniem usunąć wierzchnią warstwę polipropylenu i aluminium za pomocą zdzieraków. Po zakończeniu zdzierania sprawdzić czy taśma została całkowicie usunięta gdyż pozostawienie nawet drobnych cząsteczek w strefie zgrzewu może prowadzić do rozszczelnienia połączenia w czasie eksploatacji. 4. Nagrzewanie elementów. Po nagrzaniu zgrzewarki do odpowiedniej temperatury, tj. 260 C należy kształtkę i końcówkę rury wsunąć na końcówki grzejne ruchem posuwistym nieobrotowym do zaznaczonej wcześniej głębokości i nagrzewać zgodnie z czasem podanym w tabeli. 5. Łączenie. Zdjąć rurę i kształtkę z końcówek grzejnych i połączyć wciskając je bez obracania do wcześniej zaznaczonej głębokości. W czasie nasuwania ustalić wzajemne położenie rury i kształtki. Złącze pozostawić nieruchomo do uzyskania żądanej trwałości. 18

19 Średnica Czas nagrzewania (s) Czas Głębokość Czas łączenia przewodu SD-7,4 SD-6 SD-11 stygnięcia zgrzewu (s) (mm) PN 16 PN 20 PN 10 (s) (mm) ,5 Pełną wytrzymałość zgrzew uzyskuje po około 2 godzinach. 6.2 Ogólne zasady procesu zgrzewania Zgrzewać można ze sobą tylko ten sam rodzaj materiału. Wszystkie czynności w fazie zgrzewania należy wykonywać bez obracania rury w stosunku do kształtki i końcówek grzewczych. Należy pamiętać że czasy grzania są różne dla elementów o różnych średnicach. Ä Ä Dla rur szeregu PN 10 czas nagrzewania jest około połowę krótszy. Zaleca się zgrzewanie w temperaturze otoczenia powyżej 5 C, przy niższych należy zwiększyć o 50 % czas nagrzewania stale kontrolując odpowiednie nagrzanie końcówek grzewczych zgrzewarki. Należy unikać zgrzewania w temperaturze poniżej 0 C. Podwójna równomierna wypływka na całym obwodzie zgrzewu potwierdza dobrą jakość wykonanego połączenia. 19

20 7. Izolacje termiczne Instalacje Hydro-Plast wykonane z polipropylenu PP- charakteryzuje niska przewodność cieplna w porównaniu z instalacjami z miedzi lub stali. Minimalna grubość powłoki izolacyjnej dla instalacji wody zimnej: Porównanie współczynników przewodności cieplnej w temperaturze 20 C: odzaj instalacji Grubość izolacji przy X = 0,040 W/mK - dla PP wynosi -0,24W/mK, - dla miedzi -419,9W/mK - dla stali -58,2 W/mK Straty ciepła w instalacjach z polipropylenu są niewielkie, jednak powinno się je izolować aby zabezpieczyć przed spadkiem temperatury przesyłanej wody ciepłej oraz grzaniem wody zimnej i skraplaniem się pary na powierzchni rur w pomieszczeniach o dużej wilgotności. W praktyce na instalacji wody zimnej i ciepłej, przy nieznacznych stratach ciepła można zrezygnować z wykonania izolacji. Po uwzględnieniu aspektów ekonomicznych decyzję w tej sprawie podejmuje inwestor. instalacja natynkowa, pomieszczenie nieogrzewane instalacja natynkowa, pomieszczenie ogrzewane instalacja w bruździe wspólnie z ciepłą wodą instalacja w bruździe bez ciepłej wody instalacja podtynkowa na betonie instalacja podtynkowa obok instalacji ciepłej wody 4 mm 9 mm 13 mm 4 mm 4 mm 13 mm ury w bruzdach ściennych, zamurowanych zawsze wymagają wykonania izolacji, np. z papieru falistego, rury typu peszel lub pianki poliuretanowej. Do izolowania instalacji można stosować wszystkie rodzaje materiałów izolacyjnych dopuszczonych do stosowania w budownictwie. Izolacja nie powinna posiadać współczynnika przewodności cieplnej większego niż 0,040 W/m K. Grubość izolacji zależy od odporności cieplnej, którą chcemy osiągnąć, wilgotności powietrza oraz od różnicy temperatur powietrza w pomieszczeniu i przepływającej w przewodach wody. Grubość izolacji należy tak dobierać aby temperatura na zewnętrznej powierzchni izolacji nie przekraczała Tz=Totoczenia+4 C 20

21 8. Trwałość eksploatacyjna instalacji sanitarnych z tworzyw sztucznych Trwałość instalacji jest zależna od intensywności procesów starzenia zachodzących w tworzywie sztucznym pod wpływem temperatury i ciśnienia. Dopuszczalna temperatura to taka, która nie powoduje degradacji polimeru. W instalacjach niskotemperaturowych, w których temperatura wody grzejnej nie przekracza 65 C procesy starzenia tworzywa przebiegają na tyle wolno, że można prognozować 50-letnią trwałość instalacji, oznacza to trwałość równą okresowi eksploatacji budynku do czasu kapitalnego remontu. Dotychczas przy centralnym ogrzewaniu stosowano temperaturę, 95 /70, ostatnio obniża się do poziomu 65 /50. Nowe instalacje c.o., także modernizowane, jeśli to możliwe należy projektować na temperaturę roboczą wody grzejnej nie przekraczającej 70 C a utrzymanie określonej temperatury w pomieszczeniu osiągnąć poprzez zwiększoną powierzchnię grzejników. Trwałość czasową wyznacza się eksperymentalnie poprzez określenie ich żywotności w funkcji temperatury i ciśnienia wody. Badania takie przeprowadza się w kąpieli wodnej w zamkniętych komorach lub wannach z możliwością regulowania ciśnienia i temperatury. Używa się próbek z zamkniętymi wyjściami. Typowe próby dla instalacji polipropylenowej trwają 1000 godzin tw temperaturze wody 95 C. W wyniku procesów starzenia tworzywa sztuczne tracą elastyczność, stają się kruche, tracą również pierwotne właściwości mechaniczne. Pierwszym widocznym objawem starzenia może być: zmiana zabarwienia - żółknięcie, bielenie lub matowienie może nastąpić nadmierny zwis przewodu na powierzchni mogą pojawiać się pory lub mikropęknięcia stanowiące ogniska korozji naprężeniowej 8.1 Gwarancja Firma PPHiU HYDO-PLAST Sp. z o.o. udziela 10 lat gwarancji na sprzedawane rury i kształtki, które ubezpieczone są do kwoty odszkodowania Euro za incydent i maksimum Euro w ciągu roku. Ubezpieczenie odpowiedzialności za produkt jest pokryte przez firmę TU Allianz Polska S.A. Instalacje powinny być wykonane zgodnie z wytycznymi stosowania zawartymi w Warunkach technicznych wykonania i odbioru rurociągów z tworzyw sztucznych. Firmy instalacyjne powinny być przeszkolone w zakresie montażu instalacji z polipropylenu. Gwarancja nie obejmuje uszkodzeń mechanicznych i wykonawczych oraz zastosowań niezgodnych z przeznaczeniem. W przypadku wystąpienia szkody producent zastrzega sobie prawo do oględzin uszkodzonej instalacji w miejscu jej powstania. Oględziny zostaną dokonane przez uprawnionych przedstawicieli producenta i ubezpieczyciela w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia szkody, jednak nie później niż 21 dni od powstania szkody. GWAANCJA Klient Data zakupu..... Punkt sprzedaży Data instalacji Gwarancja obejmuje rury i kształtki systemu Hydro-Plast na okres 10 lat od daty sprzedaży na kwotę Euro za incydent, do maksimum Euro w roku. Ubezpieczenie odpowiedzialności za produkt jest pokryte przez firmę TU Allianz Polska S.A. Odszkodowanie jest płacone za zniszczenia spowodowane wadą produktu i dotyczy tylko i wyłącznie sytuacji gdy były użyte rury I kształtki Hydro-Plast. Gwarancja jest ważna pod warunkiem odpowiedniego montażu zgodnego ze stosownymi zasadami instalacji oraz przechowywania i transportu. W wypadku zniszczenia firma Hydro-Plast jest odpowiedzialna za pokrycie kosztów związanych z naprawą wskazanych zniszczeń wywołanych jej produktami po tym jak Hydro-Plast sprawdzi i udowodni oszacowaną odpowiedzialność. Warunki gwarancji: Gwarancja jest ważna jeśli: 1. Szkoda jest zgłoszona w ciągu maksymalnie 14 dni od daty jej powstania. 2. Montaż wykonany jest zgodnie z instrukcją jak instalować i postępować z rurami i kształtkami Hydro-Plast. W imieniu HYDO-PLAST: Miejsce Data W skrajnym wypadku rura może gwałtownie pęknąć. Z chwilą wystąpienia objawów starzenia należy niezwłocznie dokonać ekspertyzy instalacji. 21

22 9. Magazynowanie i transport Wszystkie elementy systemu Hydro-Plast powinny być chronione przed wpływem złych warunków atmosferycznych, promieniowaniem ultrafioletowym oraz zanieczyszczeniami. ury powinny być podparte na całej długości i zabezpieczone przed uszkodzeniami. Kształtki pakowane są w worki lub kartony, rury pakowane są w długie worki foliowe, wysokość ich składowania nie powinna przekraczać 1,2 m. ury i kształtki przechowywane są oddzielnie. Podczas prac załadunkowych zabronione jest rzucanie lub ciąganie po ziemi rur czy worków z kształtkami. ury i złączki powinny być cały czas chronione przed uszkodzeniami mechanicznymi, oddalone od rozpuszczalników i źródeł ciepła. Elementy systemu powinny być jak najdłużej przed montażem przechowywane w opakowaniach ochronnych aby zabezpieczyć przed kurzem i zabrudzeniem. W temperaturze bliskiej 0 C i poniżej wyroby z polipropylenu są bardzo narażone na uszkodzenia i powstanie mikrourazów, dlatego w tych temperaturach powinny być traktowane ze specjalną ostrożnością. 22

23 10. Próba ciśnieniowa bar Zgodnie z PN-EN12108 Prowadzenie prób ciśnieniowych powinno odbywać się po upływie 24 godzin od zakończenia zgrzewania. Na czas próby armaturę i inne elementy należy odłączyć i zastąpić je zaślepkami lub zaworami odcinającymi. Napełnioną wodą instalację należy odpowietrzyć. Próbę ciśnieniową można przeprowadzać na 2 sposoby, zgodnie z procedurą testowa A lub B Instalację należy poddać działaniu ciśnienia równego 1,5-krotnej wartości najwyższego ciśnienia roboczego. Ciśnienie to należy w okresie 30 minut dwukrotnie podnosić do pierwotnej wartości w odstępie 10 min. Ciśnienie testowe 1,5 x ciśnienie projektowe x1,0 x0,5 0 a a 110 min120 Czas Test na szczelność - procedura badawcza A Procedura testowa A a) Zredukuj ciśnienie przez gwałtowne upuszczanie wody z systemu do 0,5 razy ciśnienia projektowego zgodnie z rysunkiem; b) Zamknij zawór. Powrót stałego ciśnienia, które jest wyższe niż 0,5 razy ciśnienie projektowe oznacza prawidłowy system; c) Kontroluj sytuację przez 90 minut. Wizualnie sprawdź przecieki. Jeśli w tym czasie ciśnienie spadnie oznacza to istnienie przecieku w systemie; d) Należy zapisać wynik testu. Ciśnienie testowe 1,5 x ciśnienie projektowe Pompowanie bar P 1 < 0,6 bar P 2 < 0,2 bar min 180 Czas Procedura testowa B Test na szczelność - procedura badawcza B a) Odczytaj ciśnienie po upływie 30 minut; b) Odczytaj ponownie ciśnienie po upływie kolejnych 30 minut i wizualnie sprawdź ewentualne przecieki. Jeśli ciśnienie spadło nie więcej niż 0,6 bar przyjmij, ze system nie ma przecieków i kontynuuj test bez dalszego pompowania; c) Wizualnie sprawdź czy nie wystąpiły przecieki i jeśli w czasie 2 godzin ciśnienie spadnie bardziej niż 0,2 bar, to oznaczać będzie, że w systemie wystąpił przeciek; d) Należy zapisać wyniki testu. 23

24 11. Zapewnienie jakości Hydro-Plast znany jest z dbałości o wysoką jakość wyrobów. Nowocześnie wyposażone laboratorium zakładowe pozwala na badania surowca, procesu produkcji i gotowych wyrobów. Prowadzona jest kontrola materiału podstawowego polipropylenu PP- poprzez badanie m.in. masowego wskaźnika płynięcia MF oraz pomiar gęstości granulatu i gotowego wyrobu. Parametry geomeryczne sprawdzane są w trakcie procesu produkcyjnego za pomocą sprawdzianów kontrolnych oraz elektronicznych przyrządów pomiarowych. Pod mikroskopem badana jest struktura tworzywa w gotowych wyrobach, jakość połączeń tworzywa z wkładkami gwintowanymi oraz jakość połączeń zgrzewanych po przeprowadzeniu testów. Gotowe wyroby poddawane są testom laboratoryjnym odzwierciedlajacym skrajne warunki użytkowania: m.in. oznaczanie wytrzymałości na ciśnienie wewnętrzne, określenie skurczu wzdłużnego, itp. Normy stosowane w produkcji: DIN 8077 Polypropylene (PP) Pipes, Dimensions DIN 8078 Polypropylene (PP) Pipes, General Quality equirements and Testing DIN Pipe Joint Assemblies and Fittings for Polypropylene Pressure Pipes PN-EN ISO Systemy przewodów rurowych z tworzyw sztucznych do instalacji wody ciepłej i zimnej. Polipropylen (PP); DGW Germany (w trakcie certyfikacji) 24

25 12. Tabele strat ciśnień Element Symbol Uwagi Współczynnik oporów miejscowych ζ Mufa 0.25 edukcja redukcja o 1 wymiar 0.40 redukcja o 2 wymiary 0.50 redukcja o 3 wymiary 0.60 Kolanko Kolanko na odgałęzieniu 1.20 Trójnik dopływ boczny 0.80 strumień rozbieżny 1.80 Trójnik redukcyjny Suma ζ trójnika i ζ redukcji strumień zbieżny 3.00 Czwórnik na odgałęzieniu 2.10 dopływ boczny 3.70 Mufa gwint wewnętrzny 0.50 Mufa gwint zewnętrzny 0.70 Kolanko gwint wewnętrzny 1.40 Kolanko gwint zewnętrzny 1.60 Trójnik gwint wewnętrzny na odgałęzieniu 1.40 Trójnik gwint zewnętrzny na odgałęzieniu 1.80 Zawór kulowy

26 Tabele strat ciśnień SD11 temperatura wody = 10 C k=0,01 20 x 2,2 mm 25 x 2,3 mm 32 x 2,9 mm 40 x 3,7 mm 50 x 4,6 mm 63 x 5,8 mm 75 x 6,8 mm 90 x 8,2 mm 110x10 mm Q 1/s 0,01 0,006 0,1 0,02 0,02 0,1 0,006 0,1 0,03 0,041 0,2 0,012 0,1 0,003 0,1 0,04 0,067 0,2 0,019 0,1 0,006 0,1 0,05 0,099 0,3 0,029 0,2 0,008 0,1 0,003 0,1 0,06 0,137 0,3 0,039 0,2 0,011 0,1 0,004 0,1 0,07 0,18 0,4 0,052 0,2 0,015 0,1 0,005 0,1 0,002 0,1 0,08 0,227 0,4 0,065 0,3 0,019 0,2 0,006 0,1 0,002 0,1 0,09 0,28 0,5 0,08 0,3 0,023 0,2 0,008 0,1 0,003 0,1 0,1 0,337 0,5 0,097 0,3 0,028 0,2 0,009 0,1 0,003 0,1 0,12 0,465 0,6 0,133 0,4 0,038 0,2 0,013 0,1 0,004 0,1 0,001 0,1 0,14 0,611 0,8 0,175 0,4 0,05 0, ,2 0,006 0,1 0,002 0,1 0,16 0,774 0,9 0,222 0,5 0,063 0,3 0,022 0,2 0,007 0,1 0,002 0,1 0,001 0,1 0,18 0, ,273 0,6 0,078 0,3 0,027 0,2 0,009 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,2 1,15 1,1 0,329 0,6 0,094 0,4 0,032 0,2 0,011 0,2 0,004 0,1 0,002 0,1 0,3 2,37 1,6 0, ,192 0,6 0,065 0,4 0,022 0,2 0,007 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,4 3,971 2,1 1,124 1,3 0,319 0,8 0,108 0,5 0,037 0,3 0,012 0,2 0,005 0,1 0,002 0,1 0,001 0,1 0,5 5,939 2,7 1,675 1,6 0,474 0,9 0,16 0,6 0,055 0,4 0,018 0,2 0,008 0,2 0,003 0,1 0,001 0,1 0,6 8,266 3,2 2,322 1,9 0,655 1,1 0,221 0,7 0,076 0,5 0,025 0,3 0,011 0,2 0,005 0,1 0,002 0,1 0, ,2 0,863 1,3 0, ,099 0,5 0,033 0,3 0,014 0,2 0,006 0,2 0,002 0,1 0,8 3,9 2,5 1,095 1,5 0, ,126 0,6 0,042 0,4 0,018 0,3 0,008 0,2 0,003 0,1 0,9 4,826 2,9 1,352 1,7 0,455 1,1 0,155 0,7 0,051 0,4 0,022 0,3 0,009 0,2 0,004 0,1 1 5,844 3,2 1,634 1,9 0,549 1,2 0,187 0,8 0,062 0,5 0,027 0,3 0,011 0,2 0,004 0,2 1,2 2,269 2,3 0,76 1,4 0,258 0,9 0,085 0,6 0,037 0,4 0,015 0,3 0,006 0,2 1,4 2,998 2,6 1,001 1,7 0,34 1,1 0,112 0,7 0,049 0,5 0,02 0,3 0,008 0,2 1,6 3, ,273 1,9 0,431 1,2 0,142 0,8 0,062 0,5 0,026 0,4 0,01 0,3 1,8 4,732 3,4 1,574 2,2 0,532 1,4 0,175 0,9 0,076 0,6 0,031 0,4 0,012 0,3 2 1,903 2,4 0,642 1,5 0, ,092 0,7 0,038 0,5 0,014 0,3 2,2 2,262 2,6 0,762 1,7 0,25 1,1 0,108 0,7 0,045 0,5 0,017 0,3 2,4 2,649 2,9 0,891 1,8 0,292 1,2 0,126 0,8 0,052 0,6 0,02 0,4 2,6 3,064 3,1 1, ,337 1,3 0,146 0,9 0,06 0,6 0,023 0,4 2,8 3,507 3,4 1,176 2,1 0,385 1,3 0, ,069 0,7 0,026 0,4 3 1,332 2,3 0,436 1,4 0, ,078 0,7 0,03 0,5 3,2 1,497 2,4 0,489 1,5 0,211 1,1 0,087 0,8 0,033 0,5 3,4 1,671 2,6 0,545 1,6 0,235 1,2 0,097 0,8 0,037 0,5 3,6 1,854 2,8 0,604 1,7 0,26 1,2 0,107 0,8 0,041 0,6 3,8 2,045 2,9 0,666 1,8 0,287 1,3 0,118 0,9 0,045 0,6 4 2,246 3,1 0,731 1,9 0,314 1,4 0,129 0,9 0,049 0,6 4,2 2,454 3,2 0, ,343 1,4 0, ,054 0,7 4,4 2,672 3,4 0,868 2,1 0,373 1,5 0, ,058 0,7 4,6 2,898 3,5 0,94 2,2 0,404 1,6 0,166 1,1 0,063 0,7 4,8 1,016 2,3 0,436 1,6 0,179 1,1 0,068 0,8 5 1,093 2,4 0,469 1,7 0,193 1,2 0,073 0,8 26

27 Tabele strat ciśnień SD 7,4 temperatura wody = 10 C k=0,01 16 x 2,3 mm 20 x 2,8 mm 25 x 2,3 mm 32 x 4,4 mm 40 x 5,5 mm 50 x 6,9 mm 63 x 8,6 mm 75 x 10,4 mm 90 x 12,5 mm 110x15,2 mm Q 1/s 0,01 0,025 0,1 0,008 0,1 0,02 0,083 0,2 0,027 0,1 0,009 0,1 0,03 0,17 0,3 0,056 0,2 0,019 0,1 0,006 0,1 0,04 0,282 0,4 0,093 0,2 0,032 0,2 0,01 0,1 0,003 0,1 0,05 0,418 0,5 0,137 0,3 0,047 0,2 0,015 0,1 0,005 0,1 0,06 0,576 0,6 0,189 0,4 0,065 0,2 0,02 0,1 0,007 0,1 0,002 0,1 0,07 0,756 0,7 0,248 0,4 0,085 0,3 0,027 0,2 0,009 0,1 0,003 0,1 0,08 0,958 0,8 0,313 0,5 0,108 0,3 0,034 0,2 0,012 0,1 0,004 0,1 0,09 1,18 0,9 0,386 0,6 0,133 0,4 0,041 0,2 0,014 0,1 0,005 0,1 0,002 0,1 0,1 1, ,465 0,6 0,16 0,4 0,05 0,2 0,017 0,2 0,006 0,1 0,002 0,1 0,12 1,967 1,2 0,641 0,7 0,221 0,5 0,069 0,3 0,023 0,2 0,008 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,14 2,588 1,4 0,843 0,9 0,29 0,6 0,09 0,3 0,031 0,2 0,01 0,1 0,003 0,1 0,002 0,1 0,16 3,285 1,6 1, ,367 0,6 0,114 0,4 0,039 0,2 0,013 0,2 0,004 0,1 0,002 0,1 0,18 4, ,316 1,1 0,452 0,7 0,14 0,4 0,048 0,3 0,016 0,2 0,005 0,1 0,002 0,1 0,001 0,1 0,2 4,9 2 1,588 1,2 0,544 0,8 0,168 0,5 0,058 0,3 0,019 0,2 0,006 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,3 10,182 2,9 3,277 1,8 1,118 1,2 0,345 0,7 0,118 0,5 0,04 0,3 0,013 0,2 0,006 0,1 0,002 0,1 0,001 0,1 0,4 5,499 2,5 1,868 1,6 0, ,196 0,6 0,066 0,4 0,022 0,2 0,01 0,2 0,004 0,1 0,002 0,1 0,5 8,236 3,1 2, ,854 1,2 0,29 0,8 0,097 0,5 0, ,014 0,2 0,006 0,2 0,002 0,1 0,6 3,869 2,4 1,183 1,4 0,401 0,9 0,134 0,6 0,045 0,4 0,02 0,3 0,008 0,2 0,003 0,1 0,7 5,112 2,8 1,558 1,7 0,528 1,1 0,176 0,7 0,058 0,4 0,026 0,3 0,011 0,2 0,004 0,1 0,8 6,513 3,1 1,98 1,9 0,669 1,2 0,223 0,8 0,074 0,5 0,032 0,3 0,014 0,2 0,005 0,2 0,9 8,071 3,5 2,448 2,2 0,826 1,4 0,275 0,9 0,091 0,6 0,04 0,4 0,017 0,3 0,006 0,2 1 2,96 2,4 0,997 1,5 0, ,11 0,6 0,048 0,4 0,02 0,3 0,008 0,2 1,2 4,117 2,9 1,382 1,8 0,459 1,2 0,152 0, ,5 0,028 0,4 0,011 0,2 1,4 5,449 3,4 1,824 2,1 0,604 1,4 0,199 0,9 0,087 0,6 0,037 0,4 0,014 0,3 1,6 2,322 2,5 0,767 1,6 0, ,11 0,7 0,046 0,5 0,018 0,3 1,8 2,874 2,8 0,948 1,7 0,311 1,1 0,136 0,8 0,057 0,5 0,022 0,4 2 3,48 3,1 1,145 1,9 0,376 1,2 0,164 0,9 0,069 0,6 0,026 0,4 2,2 4,139 3,4 1,36 2,1 0,446 1,3 0, ,081 0,7 0,031 0,4 2,4 1,591 2,3 0,521 1,5 0, ,095 0,7 0,036 0,5 2,6 1,839 2,5 0,601 1,6 0,261 1,1 0,109 0,8 0,041 0,5 2,8 2,104 2,7 0,686 1,7 0,298 1,2 0,125 0,8 0,047 0,6 3 2,385 2,9 0,777 1,8 0,337 1,3 0,141 0,9 0,053 0,6 3,2 2,682 3,1 0, ,379 1,4 0, ,06 0,6 3,4 2,995 3,3 0,974 2,1 0,422 1,5 0, ,067 0,7 3,6 3,324 3,5 1,08 2,2 0,468 1,6 0,195 1,1 0,074 0,7 3,8 1,19 2,3 0,515 1,6 0,215 1,1 0,081 0,8 4 1,306 2,4 0,565 1,7 0,235 1,2 0,089 0,8 4,2 1,427 2,6 0,617 1,8 0,257 1,3 0,097 0,8 4,4 1,553 2,7 0,671 1,9 0,279 1,3 0,105 0,9 4,6 1,683 2,8 0, ,302 1,4 0,114 0,9 4,8 1,819 2,9 0,785 2,1 0,326 1,4 0, ,959 3,1 0,845 2,2 0,361 1,5 0,

28 Tabele strat ciśnień SD 7,4 temperatura wody = 50 C k=0,01 16 x 2,3 mm 20 x 2,8 mm 25 x 2,3 mm 32 x 4,4 mm 40 x 5,5 mm 50 x 6,9 mm 63 x 8,6 mm 75 x 10,4 mm 90 x 12,5 mm 110x15,2 mm Q 1/s 0,01 0,02 0,1 0,007 0,1 0,02 0,068 0,2 0,022 0,1 0,008 0,1 0,03 0,138 0,3 0,045 0,2 0,016 0,1 0,005 0,1 0,04 0,23 0,4 0,075 0,2 0,026 0,2 0,008 0,1 0,003 0,1 0,05 0,342 0,5 0,112 0,3 0,038 0,2 0,012 0,1 0,004 0,1 0,06 0,473 0,6 0, ,053 0,2 0,016 0, ,1 0,002 0,1 0,07 0,623 0,7 0,203 0,4 0,07 0,3 0,022 0,2 0,007 0,1 0, ,08 0, ,257 0,5 0,088 0,3 0,027 0,2 0,009 0,1 0,003 0,1 0,09 0,978 0,9 0,317 0,6 0,108 0,4 0,034 0,2 0,011 0,1 0,004 0,1 0,001 0,1 0,1 1, ,382 0,6 0,131 0,4 0,04 0,2 0,014 0,2 0,005 0,1 0,002 0,1 0,12 1,644 1,2 0,53 0,7 0,181 0,5 0,056 0,3 0,019 0,2 0,006 0,1 0,002 0,1 0,001 0,1 0,14 2,175 1,4 0,698 0,9 0,238 0,6 0,073 0,3 0,025 0,2 0,008 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,16 2,773 1,6 0, ,302 0,6 0,093 0,4 0,032 0,2 0,011 0,2 0,004 0,1 0,002 0,1 0,18 3,439 1,8 1,099 1,1 0,373 0,7 0,115 0,4 0,039 0,3 0,013 0,2 0,004 0,1 0,002 0,1 0,001 0,1 0,2 4, ,33 1,2 0,45 0,8 0,138 0,5 0,047 0,3 0,016 0,2 0,005 0,1 0,002 0,1 0,001 0,1 0,3 8,828 2,9 2,785 1,8 0,935 1,2 0,285 0,7 0,096 0,5 0,032 0,3 0,011 0,2 0,005 0,1 0,002 0,1 0,001 0,1 0,4 4,731 2,5 1,578 1,6 0, ,161 0,6 0,054 0,4 0,018 0,2 0,008 0,2 0,003 0,1 0,001 0,1 0,5 7,161 3,1 2, ,716 1,2 0,24 0,8 0,08 0,5 0,026 0,3 0,012 0,2 0,005 0,2 0,002 0,1 0,6 3,325 2,4 0,997 1,4 0,334 0,9 0,11 0,6 0,036 0,4 0,016 0,3 0,007 0,2 0,003 0, ,425 2,8 1, ,441 1,1 0,146 0,7 0,048 0,4 0,021 0,3 0,009 0,2 0,003 0,1 0,8 5,675 3,1 1,689 1,9 0,562 1,2 0,185 0,8 0,061 0, ,3 0,011 0,2 0,004 0,2 0,9 7,073 3,5 2,098 2,2 0,696 1,4 0,229 0,9 0,075 0,6 0,033 0,4 0,014 0,3 0,005 0,2 1 2,549 2,4 0,843 1,5 0, ,091 0,6 0,039 0,4 0,016 0,3 0,006 0,2 1,2 3,577 2,9 1,178 1,8 0,385 1,2 0,126 0,7 0,055 0,5 0,023 0,4 0,009 0,2 1,4 4,77 3,4 1,565 2,1 0, ,166 0,9 0,072 0,6 0,03 0,4 0,011 0,3 1,6 2,004 2,5 0,65 1, ,091 0,7 0,038 0,5 0,014 0,3 1,8 2,494 2,8 0,807 1,7 0,261 1,1 0,113 0,8 0,047 0,5 0,018 0,4 2 3,036 3,1 0,98 1,9 0,316 1,2 0,136 0,9 0,057 0,6 0,021 0,4 2,2 3,629 3,4 1,168 2,1 0,376 1,3 0, ,067 0,7 0,025 0,4 2,4 1,372 2,3 0,441 1,5 0,19 1 0,079 0,7 0,03 0,5 2,6 1,592 2,5 0,511 1,6 0,22 1,1 0,091 0,8 0,034 0,5 2,8 1, ,585 1,7 0,251 1,2 0,104 0,8 0,039 0,6 3 2,079 2,9 0,664 1,8 0,285 1,3 0,118 0,9 0,044 0,6 3,2 2,345 3,1 0, ,4 0, ,05 0,6 3,4 2,627 3,3 0,837 2, ,5 0, ,055 0,7 3,6 2,925 3, , ,6 0,164 1,1 0,061 0,7 3,8 1,028 2,3 0,439 1,6 0,181 1,1 0,067 0,8 4 1,131 2,4 0,483 1,7 0,198 1,2 0,074 0,8 4,2 1,239 2,6 0,528 1,8 0,217 1,3 0,081 0,8 4,4 1,351 2,7 0,575 1,9 0,236 1,3 0,088 0,9 4, ,8 0, ,256 1,4 0,095 0,9 4,8 1, , ,277 1,4 0, ,716 3,1 0,729 2,2 0,298 1,5 0,

29 Tabele strat ciśnień SD 6 temperatura wody = 10 C k=0,01 16x2,7 mm 20 X 3,4 mm 25 x 4,2 mm 32 x 5,4 mm 40x6,7 mm 50 x 8.3 mm 63 x 10,5 mm 75 x 12,5 mm 90 x 15,0 mm 110 x 18,3 mm Q 1/s kpa- /m kpa- /m 0,01 0,035 0,1 0,012 0,1 0,02 0,118 0,2 0,041 0,1 0,014 0,1 0,004 0,1 0,03 0,24 0,3 0,084 0,2 0,028 0,1 0,009 0,1 0,003 0,1 0,04 0,399 0,5 0,14 0, ,2 0,015 0,1 0,005 0,1 0,05 0,591 0,6 0,207 0,4 0,07 0,2 0,022 0,1 0,007 0,1 0,003 0,1 0,06 0,816 0,7 0,286 0,4 0,096 0,3 0,03 0,2 0,01 0,1 0,004 0,1 0,07 1,071 0,8 0,375 0,5 0,126 0,3 0,039 0,2 0,013 0,1 0,005 0,1 0,002 0,1 0,08 1,357 0,9 0,475 0,6 0,159 0,4 0,05 0,2 0,017 0,1 0,006 0,1 0,002 0,1 0,09 1, ,585 0,7 0, ,061 0,3 0,021 0,2 0,007 0,1 0,002 0,1 0,1 2,017 1,1 0,704 0,7 0,236 0,5 0,073 0,3 0,025 0,2 0,009 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,12 2,791 1,4 0,973 0,9 0,325 0,6 0,101 0,3 0,034 0,2 0,012 0,1 0,004 0,1 0,002 0,1 0,14 3,676 1,6 1, ,427 0,6 0,133 0,4 0,045 0,3 0,016 0,2 0,005 0,1 0,002 0,1 0, ,16 4,669 1,8 1,622 1,2 0,54 0,7 0,168 0,5 0,057 0,3 0,02 0,2 0,006 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,18 5, ,665 0,8 0,206 0,5 0,07 0,3 0,024 0,2 0,008 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,2 6,971 2,3 2,414 1,5 0,802 0,9 0,249 0,6 0,084 0,4 0,029 0,2 0,01 0,1 0,004 0,1 0,002 0,1 0,3 14, ,994 2,2 1,65 1,4 0,51 0,8 0,172 0,5 0,06 0,3 0, ,008 0,2 0,004 0,1 0,001 0,1 0,4 8,397 2,9 2,761 1,8 0,849 1,1 0,286 0,7 0,099 0,5 0,032 0,3 0,014 0,2 0,006 0,1 0,002 0,1 0,5 4,125 2,3 1,264 1,4 0,425 0,9 0,147 0,6 0,048 0,4 0, ,009 0,2 0,003 0,1 0,6 5,735 2,8 1,752 1,7 0,587 1,1 0,203 0,7 0,066 0,4 0,029 0,3 0,012 0,2 0,005 0,1 0,7 7, , ,773 1,3 0,267 0,8 0, ,038 0,4 0,016 0,2 0,006 0,2 0,8 2,939 2,3 0,981 1,4 0,338 0,9 0,11 0,6 0,048 0,4 0,02 0,3 0,008 0,2 0,9 3,635 2,5 1,211 1,6 0, ,135 0,6 0,059 0,5 0,025 0,3 0,01 0,2 1 4,399 2,8 1,463 1,8 0,503 1,2 0,163 0,7 0,071 0,5 0,03 0,4 0,011 0, ,127 3,4 2,031 2,2 0,696 1,4 0,225 0, ,6 0,041 0,4 0,016 0,3 1,4 2,683 2,5 0,917 1,6 0, ,128 0,7 0,054 0,5 0,021 0,3 1,6 3,417 2,9 1,165 1,8 0,375 1,2 0,162 0,8 0,068 0,6 0,026 0,4 1,8 4,233 3,2 1,441 2,1 0,463 1,3 0,2 0,9 0,083 0,6 0,032 0,4 2 1,742 2,3 0,559 1,4 0, ,101 0,7 0,039 0,5 2,2 2,07 2,5 0,663 1,6 0,286 1,1 0,119 0,8 0,046 0,5 2,4 2,423 2,8 0,775 1,7 0, ,139' 0,8 0,054 0,6 2,6 2, ,894 1,9 0,385 1,3 0,16 0,9 0,062 0,6 2,8 3,208 3,2 1, ,44 1,4 0, ,07 0,7 3 3,638 3,5 1,158 2,2 0,498 1,5 0,207 1,1 0,08 0,7 3,2 1,301 2,3 0,559 1,6 0,232 1,1 0,089 0,8 3,4 1,452 2,5 0,623 1,7 0,259 1,2 0,099 0,8 3,6 1,61 2,6 0,691 1,8 0,286 1,3 0,11 0,9 3,8 1,776 2,7 0,761 1,9 0,316 1,3 0,121 0,9 4 1,949 2,9 0, ,346 1,4 0, ,2 2, ,912 2,1 0,377 1,5 0, ,4 2,319 3,2 0,992 2,2 0,41 1,6 0, ,6 2,515 3,3 1,075 2,3 0,444 1,6 0,17 1,1 4,8 2,718 3,5 1, ,48 1,7 0,184 1,1 5 1,251 2,5 0,516 1,8 0,198 1,2 29

30 Tabele strat ciśnień SD 6 temperatura wody = 50 C k=0,01 16x2,7 mm 20 X 3,4 mm 25 x 4,2 mm 32 x 5,4 mm 40x6,7 mm 50 x 8.3 mm 63 x 10,5 mm 75 x 12,5 mm 90 x 15,0 mm 110 x 18,3 mm Q 1/s 0,01 0,028 0,1 0,01 0, ,096 0,2 0,034 0,1 0,011 0,1 0,004 0,1 0,03 0,196 0,3 0,69 0,2 0,023 0,1 0,007 0,1 0,002 0,1 0,04 0,326 0,5 0,114 0,3 0,038 0,2 0,012 0,1 0,004 0,1 0,05 0,485 0,6 0,169 0,4 0,057 0,2 0,018 0,1 0,006 0,1 0,002 0,1 0,06 0,672 0,7 0, ,078 0,3 0,024 0,2 0,008 0,1 0,003 0,1 0,07 0,886 0,8 0,308 0,5 0,102 0,3 0,032 0,2 0,011 0,1 0,004 0,1 0,001 0,1 0,08 1, ,39 0,6 0,13 0,4 0,04 0,2 0,014 0,1 0,005 0,1 0,002 0,1 0,09 1, ,482 0,7 0,16 0,4 0,05 0,3 0,017 0,2 0,006 0,1 0,002 0,1 0,1 1,684 1,1 0,582 0,7 0,193 0,5 0,06 0,3 0,02 0,2 0,007 0,1 0,002 0, ,1 0,12 2,344 1,4 0,807 0,9 0,267 0,6 0,082 0,3 0,028 0,2 0,01 0,1 0,003 0, ,1 0, , ,351 0,6 0,108 0,4 0,037 0,3 0,013 0,2 0,004 0,1 10,002 0,1 0, ,16 3,962 1,8 1,356 1,2 0,446 0,7 0,137 0,5 0,046 0,3 0,016 0,2 0,005 0, ,1 0,001 0,1 0,18 4, ,679 1,3 0,551 0,8 0,169 0,5 0,057 0,3 0,02 0,2 0,006 0, ,1 0,001 0,1 0,2 5,972 2,3 2, ,666 0,9 0,204 0,6 0,069 0, ,2 0,008 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,3 12,68 3,4 4, ,388 1,4 0,423 0,8 0,141 0, ,3 0,016 0,2 0,007 0,2 0,003 0,1 0,001 0,1 0,4 7,281 2,9 2,348 1,8 0,71 1,1 0,236 0,7 0,081 0,5 0,026 0,3 0,011 0,2 0,005 0,1 0,002 0,1 0,5 3,541 2,3 1,065 1,4 0,353 0,9 0,121 0,6 0,039 0,4 0,017 0,3 0,007 0,2 0,003 0,1 0,6 4,964 2,8 1,486 1,7 0,491 1,1 0,168 0,7 0,054 0,4 0,023 0,3 0,01 0,2 0,004 0,1 0,7 6,616 3,2 1, ,649 1,3 0,221 0,8 0,071 0,5 0,031 0,4 0,013 0,2 0,005 0,2 0,8 2,523 2,3 0,828 1,4 0,281 0,9 0,09 0,6 0,039 0,4 0,016 0,3 0,006 0,2 0,9 3,138 2,5 1,027 1,6 0, ,111 0,6 0,048 0,5 0,02 0,3 0,008 0,2 1 3,816 2,8 1,245 1,8 0,421 1,2 0,135 0,7 0,058 0,5 0,024 0,4 0,009 0,2 1,2 5,364 3,4 1, ,587 1,4 0,187 0,9 0,08 0,6 0,033 0,4 0,013 0,3 1, ,5 0,778 1,6 0, , ,044 0,5 0,017 0,3 1,6 2,971 2,9 0,994 1,8 0,315 1, ,8 0,056 0,6 0,021 0,4 1,8 3,702 3,2 1,235 2,1 0,39 1,3 0,167 0,9 0,069 0,6 0,026 0,4 2 1,501 2,3 0,473 1,4 0, ,083 0,7 0,032 0,5 2,2 1,791 2,5 0,563 1,6 0,24 1,1 0,099 0,8 0,038 0,5 2,4 2,106 2,8 0,66 1,7 0, ,116 0,8 0,044 0,6 2,6 2, ,765 1,9 0,325 1,3 0,134 0,9 0,051 0,6 2,8 2,809 3,2 0, , ,058 0,7 3 3,197 3,5 0,996 2,2 0,423 1,5 0,174 1,1 0,066 0,7 3, ,3 0,476 1,6 0,195 1,1 0,074 0,8 3,4 1,256 2,5 0,532 1,7 0,218 1,2 0,083 0,8 3,6 1, ,591 1,8 0,242 1,3 0,092 0,9 3,8 1,545 2,7 0,653 1,9 0,267 1,3 0,101 0,9 4 1,701 2,9 0, ,293 1,4 0, ,2 1, ,786 2,1 0,321 1,5 0, ,4 2,033 3,2 0,856 2,2 0,349 1,6 0, ,6 2,21 3,3 0,93 2,3 0,379 1,6 0,143 1,1 4,8 2,394 3,5 1,006 2,4 0,41 1,7 0,155 1,1 5 1,086 2,5 0,442 1,8 0,167 1,2 30

31 Tabele strat ciśnień SD6 temperatura wody = 80 C k=0,01 16x2,7 mm 20 X 3,4 mm 25 x 4,2 mm 32 x 5,4 mm 40x6,7 mm 50 x 8.3 mm 63 x 10,5 mm 75 x 12,5 mm 90 x 15,0 mm 110 x 18,3 mm Q 1/s 0,01 0,026 0,1 0,009 1,1 0,02 0,087 0,2 0,03 1,1 0,01 0,1 0,003 0,1 0,03 0,179 0,3 0,062 0,2 0,021 0,1 0,006 0,1 0,002 0,1 0,04 0,299 0,5 0, ,035 0,2 0,011 0,1 0,004 0,1 0,05 0,446 0,6 0,155 0,4 0,051 0,2 0,016 0,1 0,005 0,1 0,002 0,1 0,06 0,619 0,7 0,214 0, ,3 0,022 0,2 0,007 0,1 0,003 0,1 0,07 0,818 0,8 0,282 0,5 0,094 0,3 0,029 0,2 0,01 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,08 1,042 0,9 0,359 0, ,4 0,037 0,2 0,012 0,1 0,004 0,1 0,001 0,1 0,09 1, ,443 0,7 0,146 0,4 0,045 0,3 0,015 0,2 0,005 0,1 0,002 0,1 0,1 1,565 1,1 0,536 0, ,5 0,054 0,3 0,018 0,2 0,006 0,1 0,002 0,1 0,001 0,1 0,12 2,186 1,4 0,746 0,9 0,245 0,6 0,075 0,3 0,025 0,2 0,009 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,14 2,905 1,6 0, ,323 0,6 0, ,033 0,3 0,012 0,2 0,004 0,1 0,002 0,1 0, ,16 3,719 1,8 1,261 1,2 0,412 0,7 0,126 0,5 0,042 0,3 0,015 0,2 0,005 0,1 0,002 0,1 0,001 0,1 0,18 4,63 2 1,565 1,3 0,51 0, ,5 0,052 0,3 0,018 0,2 0,006 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,2 5,636 2,3 1,9 1, ,9 0,188 0,6 0,063 0, ,2 0,007 0,1 0,003 0,1 0,001 0,1 0,3 12,09 3,4 4,031 2,2 1,296 1,4 0,391 0,8 0,13 0,5 0,045 0,3 0,014 0, ,003 0,1 0,001 0,1 0,4 6, ,8 0,661 1,1 0,218 0,7 0,075 0,5 0,024 0,3 0,01 0,2 0,004 0,1 0,002 0,1 0,5 3,346 2,3 0,995 1,4 0,327 0,9 0,111 0,6 0,036 0,4 0,015 0,3 0,006 0,2 0,002 0,1 0,6 4,712 2,8 1,395 1,7 0,456 1,1 0,155 0,7 0,05 0,4 0,021 0,3 0,009 0,2 0,003 0,1 0,7 6,304 3,2 1, ,605 1,3 0,205 0,8 0,065 0,5 0,028 0,4 0,012 0,2 0,005 0,2 0,8 2,384 2,3 0,774 1,4 0,261 0,9 0,083 0,6 0,036 0,4 0,015 0,3 0,006 0,2 0,9 2,974 2,5 0,963 1, ,103 0,6 0,044 0,5 0,018 0,3 0, ,626 2,8 1,171 1,8 0,392 1,2 0,124 0,7 0,053 0,5 0,022 0,4 0,009 0,2 1,2 5,121 3,4 1,645 2,2 0,549 1,4 0,173 0,9 0,074 0,6 0,031 0,4 0,012 0,3 1,4 2,197 2,5 0,73 1,6 0,23 1 0,098 0,7 0,04 0,5 0,016 0,3 1,6 2,826 2,9 0, ,293 1,2 0,125 0, ,6 0,02 0,4 1,8 3,532 3,2 1,166 2,1 0,364 1,3 0,155 0,9 0,064 0,6 0,024 0,4 2 1,421 2,3 0,443 1,4 0, ,077 0,7 0,029 0,5 2,2 1,7 2,5 0,528 1,6 0,224 1,1 0,092 0,8 0,035 0,5 2,4 2,003 2,8 0,621 1,7 0,263 1,2 0, ,041 0,6 2,6 2, ,721 1,9 0,304 1,3 0,124 0,9 0,047 0,6 2, ,2 0, ,349 1,4 0, ,054 0,7 3 3,058 3,5 0,942 2, ,5 0,162 1,1 0,061 0,7 3,2 1,064 2,3 0,447 1,6 0,182 1,1 0,069 0,8 3,4 1,192 2,5 0,501 1,7 0,204 1,2 0,077 0,8 3,6 1,328 2,6 0,557 1, ,3 0,085 0,9 3,8 1,471 2,7 0,616 1,9 0,25 1,3 0,094 0,9 4 1,621 2,9 0, ,275 1,4 0, ,2 1, ,744 2,1 0,301 1,5 0, ,4 1,942 3,2 0,812 2,2 0,328 1,6 0, ,6 2,113 3,3 0,882 2,3 0,356 1,6 0,134 1,1 4,8 2,292 3,5 0,956 2,4 0,386 1,7 0,145 1,1 5 1,033 2,5 0,416 1,8 0,156 1,2 31