Samolot orka ma dwa silniki, chowane podwozie

Transkrypt

1 Potrafię z tym żyć Samolot orka ma dwa silniki, chowane podwozie i wygodną kabinę dla pasażerów Konstrukcja wykonana jest z kompozytu węglowego, a końcówki skrzydeł można składać, co ułatwia hangarowanie. w skrzydłach są dwa dwustulitrowe pojemniki na paliwo... maria socała opowiada o kolejnych szczegółach stalowo-czarnej orki, choć nie jest ani konstruktorem samolotów, ani pilotem. jest księgową. ale w zakładach lotniczych w Bielsku-Białej pracuje od 1993 roku, pamięta więc wszystko: kolejne projekty konstrukcyjne, daty zatrudnienia pracowników, zmiany właścicieli. nie pamięta tylko czasów, kiedy firma powstawała w 1986 roku na górze Żar w Beskidzie małym. maria miała wtedy dwadzieścia siedem lat i wychowywała dwóch synów: artura i macieja. rodzinę utrzymywał mąż. Dziś ma niewiele ponad pięćdziesiąt lat, z etatu w firmie zrezygnowała. Praca pięć dni pod rząd to zbyt duży wysiłek wytrzymuje najwyżej trzy, i to często w domu, przy własnym komputerze. wtedy może sobie zrobić przerwę w dowolnym momencie, zaparzyć herbatę czy przygotować kanapkę, którą je powoli, małymi kęsami. może też zostawić na chwilę równiutkie kolumny cyfr lub zawiłości kadrowe, wyjść przed dom i porozmawiać z sąsiadami, bo na bielskiej straconce zna wszystkich. jej rodzina osiedliła się tu jeszcze przed wojną, kiedy dziadek pracował w żydowskiej fabryce włókienniczej. Zarabiał świetnie, więc szybko kupił działkę na przedmieściach Bielska, gdzie pierwsze beskidzkie szczyty są prawie na wyciągnięcie ręki. tu postawił dom i założył ogród. maria opowiada wszystko zachrypniętym głosem i z zadyszką, jakby momentami brakowało jej powietrza. i o wszystkim naraz: o lekarzach, diagnozach, operacji, dwóch kotach, różach przy altanie. Bo wszystko jest ważne, a do życia trzeba podchodzić z optymizmem. może nawet róże są ważniejsze od tego, co się działo przez cztery lata w spokojnym życiu księgowej. Pięć cięć powiedziałam niedawno lekarce w Bydgoszczy, która mierzyła moje blizny po operacjach. Popatrzyła za mnie z niepewnym uśmiechem... nie pamięta pani doktor tej reklamy telefonii komórkowej? idzie dwóch Chińczyków i mówią: 94 PotRAFIĘ z TYM żyć POTRAFIĘ z TYM żyć 95

2 «pięć cięć», «pięć cięć»... U mnie jest tak samo: po dwóch operacjach zostały mi blizny po pięciu chirurgicznych cięciach. muszę mieć do życia dystans. raczej się śmiać niż płakać. jeśli to możliwe, rozładować sytuację żartem. ale jak trzeba, potrafię też być cierpliwa. Cierpliwość, myślę, mnie uratowała. Gdyby trafiło na kogoś bardziej krewkiego, raczej nie uniósłby problemów, z którymi mnie przyszło się zmierzyć. Zaczęło się od tego, że połknęłam sztuczny ząb. właściwie to mało poważne, prawda? ludzie przecież ulegają ciężkim wypadkom, latami borykają się z nowotworami to są prawdziwe tragedie. a ja przyszłam z pracy, zjadłam obiad i zaczęłam mocno kaszleć (tamtego roku byłam często przeziębiona). w pewnym momencie zachłysnęłam się powietrzem, ząb wyskoczył ze swojego miejsca i wpadł mi do gardła. to było 30 lipca 2004 roku. laryngolog w szpitalu nie zauważył, by cokolwiek tkwiło w gardle albo przełyku. Przed badaniem rentgenowskim wypiłam kontrast, który przypominał mi kłak waty. Zdziwiło mnie, że przeszedł, jak gdyby nigdy nic, do żołądka. teraz już wiem dlaczego: protezka utknęła w śródpiersiu, przylegając idealnie do ściany przełyku, niedaleko aorty. wtedy jednak usłyszałam od lekarza, że skoro badanie niczego nie wykazało, to znaczy że ząb jest w żołądku i wyjdzie drogą naturalną. Uwierzyłam. tylko z jedzeniem zaczęłam mieć pewne problemy: coraz trudniej mi się połykało, więc wszystko kroiłam na drobne kęsy, potem siekałam, a jeszcze później miażdżyłam. Kiedy i to nie pomagało, doszłam do wniosku, że jednak coś jest nie w porządku. Próbowała mnie leczyć lekarka rodzinna. oczywiście, nic to nie dało nie brała bowiem pod uwagę, że proteza nadal tkwi w moim przełyku skierowała mnie jednak na badanie gastroskopowe. to był początek stycznia 2005 roku, a pierwszy wolny termin, na który mogłam się zapisać, wypadał dopiero w maju. Pomyślałam, że prędzej umrę z głodu, niż doczekam tej daty, więc zapłaciłam za prywatną wizytę u laryngologa. Kolejny raz opowiedziałam swoją historię: że protezka wpadła mi do gardła, trochę mi je podleczono, ale nadal z trudem połykam nawet małe kęsy... Zdaniem pani laryngolog moje problemy wzięły się z tego, że protezka, przechodząc przez przełyk, uszkodziła go i doprowadziła do zwężenia w jednym miejscu. Podała mi nawet fachową nazwę schorzenia: zwężenie szpilkowe. a potem skierowała na kolejne badanie rentgenowskie. nawet długo nie czekałam: rozmawiałyśmy w lutym, a badanie zrobiono już w kwietniu. Kolejny raz 96 PotRAFIĘ z TYM żyć POTRAFIĘ z TYM ŻYĆ 97

3 opowiedziałam swoją historię w Klinice Chirurgii Przewodu Pokarmowego Śląskiej akademii medycznej w Katowicach-ligocie. Czułam się fatalnie, chudłam w oczach, ale to dla mnie ważne cały czas normalnie pracowałam: brałam kilka dni wolnego w związku z badaniami czy wizytami u lekarzy, po czym wracałam do swoich tabel i cyfr. Pierwszy lekarz powiedział, że bez operacji niewiele można już zrobić, bo zwężenia rozszerzyć się nie da. wystraszyłam się, i kiedy cztery dni później miałam wizytę u chirurga, po cichu liczyłam, że może jednak nie będę musiała iść pod nóż. i co usłyszałam? nie ma powodu, żeby operować. wystarczy poszerzyć przełyk. jak ja się ucieszyłam! Kto by pomyślał, że parę miesięcy później wrócę, niemal prosząc o operację? ale po kolei. Poszerzenie zadziałało rewelacyjnie. Kto nie wie, temu powiem, że zabieg polega na rozpychaniu przełyku pod ciśnieniem. Bolesne i nieprzyjemne, ale warto było: jedzenie przestało być katorgą, na powrót stało się prawie zwyczajną czynnością, której nie poświęca się specjalnej uwagi. miesiąc później zabieg powtórzono, po czym powiedziano mi, że więcej zrobić się nie da, i wypisano mnie do domu. a potem było coraz gorzej. mijały tygodnie, a ja czułam się tak, jakby na mojej szyi założono zaciskającą się coraz ciaśniej obręcz. wróciłam do Ligoty w październiku, gdy zaczęłam mieć problem nawet z piciem małymi łyczkami. wtedy nie bałam się już operacji... oczywiście to nie było tak, że się zgłosiłam, a oni mnie przyjęli na leczenie rzecz dzieje się przecież w polskim szpitalu. Usłyszałam, że nie ma miejsca. Chciałam rozmawiać z ordynatorem miał być dopiero za kilka dni. ale takie rzeczy mnie nie denerwują wiem, jak jest, i jestem cierpliwa. nie zawiodłam się: ordynator przyjął mnie do szpitala, a potem opowiedział, jak będzie wyglądać operacja. Zamierzali rozciąć klatkę piersiową, bo planowali zająć się przełykiem przez mostek, który po operacji miał być sklamrowany. Przyszedł poniedziałek, 10 października, i ruszyły przygotowania do operacji. Założono mi cewnik, ubrano w koszulkę do operacji, opatrzono wenflonami, a potem podano narkozę. ordynator uprzedzał, że to niełatwa operacja, więc żebym była przygotowana, że mogę się obudzić na sali intesywnego nadzoru. Proszę sobie wyobrazić moje zdumienie, gdy wróciła mi świadomość po operacji. szukam klamer. nie ma! jestem na zwykłej sali pooperacyjnej. Co się okazało? operacji nie było, tylko jeszcze raz poszerzono mi przełyk. 98 PotRAFIĘ z TYM żyć POTRAFIĘ z TYM ŻYĆ 99

4 nie miałam pretensji o zmianę planów. to lekarze wiedzą lepiej. Zastanawiałam się tylko, czy to dobrze dla pacjenta: co innego mu mówić, co innego potem robić... Czy to pomaga w leczeniu? jak po czymś takim zaufać lekarzowi? a może nie powinnam narzekać? tym bardziej że po operacji znowu było lepiej i przełykałam prawie swobodnie. Przez następne trzy lata pojawiałam się w klinice systematycznie dwa razy do roku: miałam rutynowe badania lekarskie i prześwietlenia rentgenowskie. nic szczególnego się nie działo. Pamiętam jedynie, że w lipcu 2007 roku zdjęcie rentgenowskie opisywał mi pewien młodziutki lekarz w wieku mojego starszego syna; nawet pamiętam, że miał długie włosy związane w koński ogon. i on powiedział: ma pani dwa zwężenia w przełyku dziesięć centymetrów pod szpilkowym znajduje się jeszcze jedno. nie przejęłam się tym, nawet uśmiechnęłam się w myślach: tylu profesorów oglądało ten mój przełyk i widziało jedno przewężenie, a tu taki młody lekarz i chciałby widzieć więcej... Życie biegło niespiesznie, tak jakby nie było całej tej historii. starszy syn studiował informatykę. młodszy dostał wezwanie do wojska (jeden z ostatnich roczników przed wprowadzeniem służby zawodowej), gdy rozczarowany nauką rzucił studia. w czerwcu 2008 roku pojechaliśmy do niego na przysięgę do Koszalina, bo wcielono go do tamtejszej jednostki lotniczej. w weekend po powrocie czułam się słabo, nawet się położyłam. w poniedziałek poszłam do pracy pamiętam, że była bardzo ładna pogoda. Czułam się coraz gorzej, ale było tyle roboty, że przez myśl mi nie przeszło, żeby brać zwolnienie. i właśnie w pracy w pewnym momencie kaszlnęłam i zobaczyłam, że mam na dłoni krew. Do szpitala przyjęto mnie od razu. tam przeżyłam jeden z silniejszych ataków. Przepraszam za dosadność, ale po prostu: rzygałam krwią, a potem straciłam przytomność. następnego dnia przyszedł kolejny krwotok. Kiedy odzyskałam świadomość, miałam już wspomagane serce, podawano mi tlen. Pielęgniarka powiedziała mi, że na szczęście zdołałam jeszcze wezwać pomoc gdyby atak trwał chwilę dłużej, nie zdołaliby mnie uratować. oczywiście nikt nie wiedział, co się dzieje, więc kolejny raz opowiedziałam swoją historię: że połknęłam protezkę zębową, że było to cztery lata temu, że miałam robioną gastroskopię, endoskopię, a prześwietleń rentgenowskich to już nawet nie zliczę, że mam zwężony przełyk... i dlatego, pani doktor, nie połknę sondy zakończyłam opowieść, bo doktor aleksandra Dońska-wyporek uważała, że bez gastroskopii niczego się nie dowiemy. Uspokojono mnie jed- 100 PotRAFIĘ z TYM żyć POTRAFIĘ z TYM żyć 101

5 nak, że zostanie użyty gastroskop dla niemowląt, a badanie lekarz przeprowadzi pod narkozą. Gdy się obudziłam, zobaczyłam nad sobą twarz lekarki: w przełyku ma pani wbitą protezkę. Prawie zaczęłam się kłócić, że to niemożliwe miałaby tam tkwić cztery lata? lekarze z renomowanej kliniki tego nie widzieli, a ona, i to gastroskopem dla niemowląt, to wykryła? ale ja nawet w to stukałam odpowiedziała spokojnie. to jest laminat, metal albo plastik. i wtedy już nic nie powiedziałam. teraz myślę, że człowiek tyle robi, żeby być zdrowym, tyle wysiłku kosztują go te starania, a i tak jego szanse, by się uchronić przed niepotrzebnym cierpieniem, są często znikome. Dzisiaj mogę sobie tak filozofować, wtedy jednak zbierałam siły, bo dotarło do mnie, że sporo jeszcze przede mną. Proszę sobie wyobrazić, że wbija się nam drzazga w palec i zamiast ją usunąć, czekamy, co będzie dalej. na początku jest tylko mała infekcja, ale może się ona skończyć nawet usunięciem palca. wraz z tym, jak postępuje zakażenie, potęguje się nasz ból. wbity w przełyk sztuczny ząb zachowywał się tak samo wokół protezki zrobiła się przetoka aortalno-przełykowa, która pękała co jakiś czas, doprowadzając do krwotoków. Kiedy krew zalewała płuca, traciłam przytomność. oczywiście, przełyk był zniszczony i trzeba było zaplanować jego rekonstrukcję. Doktor Dońska-wyporek postawiła sprawę jasno: Żaden chirurg w naszym szpitalu nie odważy się wyjąć pani tej protezki. to zbyt trudna operacja. to jest lekarz! Potraktowała mnie poważnie. nie zwlekała, nie obiecywała, ale powiedziała, jak jest. Potem wydarzyło się coś, czego do dzisiaj nie rozumiem: nie przyjęto mnie na operację do kliniki w Katowicach-ligocie, choć wybór tego szpitala wydawał się oczywisty. w bielskim szpitalu zrobiono mi wszystkie potrzebne do operacji badania, czekałam nawet na miejsce w szpitalu w Bystrej, żeby zrobiono mi badanie bronchoskopem. nie widziałam sensu przeprowadzania tego badania, bo przecież nie miałam problemów z płucami, ale stwierdziłam, że przecież się na tym nie znam... na badanie czekałam dwa tygodnie z powodu awarii aparatury wykańczana kolejnymi krwotokami. Konieczne już były nawet transfuzje. wreszcie się okazało, że płuca mam czyste i nieuszkodzone, ale lekarze w Ligocie wciąż nie wyznaczyli mi terminu przyjęcia do szpitala. mój stan był jednak na tyle groźny, że wysłano mnie tam mimo to. na miejscu okazało się, że może i powinnam być szybko operowana, ale, po pierwsze, 102 PotRAFIĘ z TYM żyć POTRAFIĘ z TYM żyć 103

6 nie ma miejsc; po drugie, pracownia endoskopowa jest nieczynna, bo pielęgniarka jest na urlopie; po trzecie, lekarz, z którym rozmawiałam, też wybierał się na urlop. a więc wróciłam. Do Bielska, do szpitala wojewódzkiego, do lekarzy z oddziału gastroenterologii i doktor Dońskiej-wyporek. teraz myślę, że dobrze się stało, iż klinika w ligocie nie znalazła dla mnie miejsca. Dzięki temu lekarze z Bielska wciąż szukali dla mnie szpitala i doświadczonego chirurga, który by się odważył mnie operować. nie wątpiłam, że ktoś taki jest, trzeba było tylko być cierpliwym. i znalazł się! Pewnego popołudnia usłyszałam, że szpital imienia jana Pawła ii w Krakowie, mimo remontu jednego piętra, przyjmie mnie na pewno. mam przyjeżdżać choćby dziś. operacji podjął się doświadczony chirurg, wówczas jeszcze ordynator oddziału chirurgii klatki piersiowej w tym szpitalu, doktor Henryk olechnowicz. Zadzwoniłam do męża szczęśliwa żeby spakował moje rzeczy i przywiózł do szpitala, bo co prawda nie mam siły, ale jadę! wreszcie! w Krakowie od razu zabrano mnie na stół, a podczas badań przygotowujących do operacji opowiedziałam kolejny raz swoją historię. muszę kiedyś policzyć, ilu lekarzom przez te cztery lata opowiadałam to wszystko... to na pewno jedno z trudniejszych doświadczeń w moim życiu, a zakończyło się równie niewinnie, jak się zaczęło. Zawieziono mnie na salę operacyjną. lekarz napchał mi rur do gardła przepraszam, że opowiadam to tak niefachowo i po swojemu, ale ja jestem tylko księgową i wyciągnął mój sztuczny ząb, nawet nie biorąc skalpela do ręki. Gdy się wybudziłam z narkozy, przyniósł mi go w słoiku i zapytał łobuzersko: to pani ząb? Dobrze, teraz jest mój, bo wszystkie rzeczy, które wyjmuję z pacjentów, rekwiruję. na pamiątkę. to dziwne, że lekarze tego wcześniej nie znaleźli, mimo tylu badań, mimo że tyle razy opowiadałam tę historię. może jestem naiwna, ale wydawało mi się, że każde badanie to jak sprawdzanie PIT-u: czyta się rubrykę po rubryce, przelicza i sumuje... nie ma we mnie złości. nawet na lekarzy z kliniki w Ligocie, którzy przez trzy lata nie potrafili znaleźć protezki. to też ludzie mogą popełniać błędy. mam jedynie żal, że nikt nie postawił sprawy jasno, gdy ich prosiłam o operację. mogło to wyglądać na przykład tak: Pani socałowa, nie wiemy, jak to się stało, że nie znaleźliśmy tego zęba, ale nie potrafimy tego z pani wyjąć. Poszukamy innego szpitala... Brzmi o wiele lepiej, niż: na oddziale nie ma miejsc, pracownia endoskopowa nie pracuje, bo są wakacje, a ja idę na ur- 104 PotRAFIĘ z TYM żyć POTRAFIĘ z TYM żyć 105

7 lop. Chyba nie oczekiwałam zbyt wiele od tak znakomitych lekarzy Dwa dni po wyjęciu protezki chlusnęłam z ust krwią. Dosłownie. Dostałam krwotoku, po którym od razu przewieziono mnie na salę operacyjną. robota była koronkowa: zacerowano mi naruszoną ścianę aorty do której wrastał przez cztery lata ząb, przebijając przełyk. ten był na tyle zniszczony, że chirurg musiał go wyciąć. Dla porządku powiem, że operacja trwała piętnaście godzin, że podano mi trzydzieści jednostek, czyli piętnaście litrów, krwi. jak to jest otrzymać piętnaście litrów krwi? Doktor olechnowicz powiedział, że to tak, jakbym przeszła sześć transfuzji. Przyznał, że dwa razy im odleciałam i konieczna była reanimacja. Cztery godziny po rozpoczęciu operacji mąż odebrał telefon ze szpitala, żeby przygotował się na najgorsze... ale żyję. jestem. Uparłam się widać, by przeżyć, podobnie jak lekarze, którzy mnie operowali. ani razu zresztą przez całe cztery lata nie przyszła mi do głowy myśl, że mogłabym umrzeć. Kiedyś na pewno, ale nie teraz, nie z tego powodu! Dziesiątego dnia po operacji moje łóżko ustawiono naprzeciw okna, pod którym rosła stara, prawie uschnięta wierzba. Patrzyłam, jak dwie dorodne kawki uwijają się przy gnieździe, które zbudowały na konarze. leżałam pocięta, dostawałam tak silne środki przeciwbólowe, że kilka dni wcześniej traciłam z ich powodu poczucie czasu i rzeczywistości. ale czując ciepło rozgrzanego lipcowego powietrza, widząc te zajęte swoim życiem ptaki, doszłam do wniosku, że nie mogę tak bezczynnie leżeć. muszę się wziąć za siebie: wyjść ze szpitala i wrócić do domu. Zająć się mężem, synami, dwoma kotami. Zaprosić sąsiadki do altany w ogrodzie, przyciąć róże. wyliczyłam, że sporo mam jeszcze do zrobienia, więc kiedy rehabilitant powiedział: spróbujemy wstać, skoczyłam na równe nogi. jest lepiej, niż myślałem zdziwił się. jutro przejdziemy się po sali i zrobimy parę kroków. sprzeciwiłam się: tę salę widzę na co dzień. Proszę mi pokazać szpital i park. jak wyglądało moje życie od lipca do listopada 2008 roku, najlepiej pokazuje pewien zeszyt w kratkę, w twardej oprawie. Proszę: 30 sierpnia: 8.00 sok owocowy i sok z buraka; 9.30 kaszka kukurydziana i sok z buraka; koktail malinowy i sok z buraka; zupa z kaczki i herbata. Ze skrupulatnością księgowej przez cztery miesiące pilnowałam tego, co mam jeść, w jakich ilościach, jak często mam pić. tematem zapisków 106 PotRAFIĘ z TYM żyć POTRAFIĘ z TYM żyć 107

8 były: rosół z kurczaka, mięso z królika, jajka, biały ser, kefir, jogurt, sok z buraka... jedzenie miksowałam i przecierałam przez gęste sitko, by następnie wprowadzać je strzykawką jej końcówka miała zaledwie milimetr średnicy przez stomię bezpośrednio do żołądka. nie czułam więc ani słodyczy malin, ani miękkości sera (robiła go dla mnie moja dawna wychowawczyni ze szkoły podstawowej). Chyba cała straconka, i sporo osób spoza dzielnicy, stawiała mnie wówczas na nogi. wielu moich sąsiadów wciąż ma bowiem własne ogródki warzywne, sadzą ziemniaki, hodują kury i króliki. w sadach rosną drzewa owocowe, a jedna z sąsiadek ma nawet pasiekę. Przynosili mi to, co mieli najlepszego, żebym jadła tylko zdrowe produkty, hodowane ekologicznie. Dzięki temu wiejskiemu jedzeniu byłam świetnie przygotowana do kolejnej czekającej mnie operacji; anestezjolog powiedział, że jeszcze nie widział, by ktoś odżywiający się przez stomię miał tak dobre wyniki badania krwi. sąsiedzi i przyjaciele, patrząc na przyszyty do skóry wąż stomii i przymocowany pod szyją worek na ślinę, byli trochę przerażeni i mi współczuli. sama czułam się tak, jakbym rozebrała na części mechanizm, jakim jest ludzkie ciało, i sama próbowała tym sterować. Do dziś jednak uważam, że to dobrze, że trafiło na mnie, bo potrafiłam to wszystko znosić cierpliwie, nawet z optymizmem. wiedziałam zresztą po co to wszystko. 18 listopada 2008 roku zrobiono mi rekonstrukcję przełyku, wykorzystując do tego część jelita. szycie i cerowanie trwało długich dwanaście godzin. Gdy się wybudziłam, podziękowałam doktorowi olechnowiczowi, że tyle musiał przy mnie stać... wtedy mówiłam już z taką chrypką i zadyszką jak teraz, bo w trakcie operacji uległa porażeniu jedna ze strun głosowych. ale to drobiazg. Dwa miesiące później odjęto mi stomię. ot, cała historia. nie myślę o chorobie. raczej o mężu, który przeszedł ze mną całą tę drogę ręka w rękę, jakbyśmy tańczyli walca... Bo myśmy się poznali, gdy na weselu koleżanki poprosiłam go do białego walca. teraz też to ja go poprosiłam... myślę o doktorze olechnowiczu, który uratował mi życie, i doktor Dońskiej-wyporek, która codziennie dzwoniła z Bielska do Krakowa, by o mnie pytać, i o wielu innych lekarzach, którzy czuwali nade mną w trakcie i po operacji. myślę o sąsiadach, którzy udowodnili, jak wspaniałymi są ludźmi, i o mojej cudownej rodzinie i przyjaciołach. może gdyby nie te chwile, nigdy bym się nie przekonała, ile dobrego może człowieka w życiu spotkać. 108 PotRAFIĘ z TYM żyć POTRAFIĘ z TYM żyć 109