ZESZYTY NAUKOWE WYŻSZA SZKOŁA EKONOMICZNO-SPOŁECZNA W OSTROŁĘCE OSTROŁĘKA 2013

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ZESZYTY NAUKOWE WYŻSZA SZKOŁA EKONOMICZNO-SPOŁECZNA W OSTROŁĘCE OSTROŁĘKA 2013"

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE WYŻSZA SZKOŁA EKONOMICZNO-SPOŁECZNA W OSTROŁĘCE 11 OSTROŁĘKA 2013

2 RADA PROGRAMOWA Prof. zw. dr hab. dr H.C. Antoni Mickiewicz Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, dr hab. Andrzej Borowicz prof. UŁ Uniwersytet Łódzki, prof. James W. Dunn Pensylwania State University USA, dr hab. Bogusław Kaczmarek prof. UŁ Uniwersytet Łódzki, dr hab. Paweł Mickiewicz prof. SWSPIZ Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania, dr hab. Wojciech Popławski prof. WSB Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu, prof. Enrique Viaña Remis University of Castilla-La Mancha Hiszpania, dr hab. Wojciech Wiszniewski prof. PW Politechnika Warszawska, dr Kazimierz K. Parszewski prof. WSES Wyższa Szkoła Ekonomiczno Społeczna w Ostrołęce, dr Piotr Bórawski Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, dr Agnieszka Brelik Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, dr Mariola Grzybowska Brzezińska Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, dr Manfred Müller Siegmundsburger Haus Werraquelle GmbH Niemcy, dr Radosław Szulc Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, dr Volodymyr Ternovsky Tavriya State Agrotechnological University Ukraina KOMITET REDAKCYJNY dr inż. Ireneusz Żuchowski (redaktor naczelny), mgr Kazimierz Krzysztof Bloch (sekretarz), dr Agnieszka Sompolska-Rzechula (redaktor statystyczny), mgr Alina Brulińska (redaktor językowy), Jeffrey Taylor (redaktor językowy język angielski), dr hab. Bogusław Kaczmarek prof. UŁ (redaktor tematyczny), dr hab. Andrzej Borowicz prof. UŁ (redaktor tematyczny), mgr Aleksandra Nowak (redaktor tematyczny) WYDAWCA/PUBLISHER WYŻSZA SZKOŁA EKONOMICZNO SPOŁECZNA W OSTROŁĘCE HIGH ECONOMIC SOCJAL SCHOOL IN OSTROŁĘKA Ostrołęka, ul. Kołobrzeska 15, tel./fax Punkt Informacji Europejskiej w Ostrołęce Europe Direct - Ostrołęka Publikacja wydana ze wsparciem finansowym Komisji Europejskiej w ramach projektu Europe Direct Copyright by Wyższa Szkoła Ekonomiczno Społeczna w Ostrołęce Ostrołęka 2013 ISSN Zeszyty Naukowe nr 11 Nakład 500 egz. Zamieszczone w Zeszytach Naukowych artykuły są recenzowane Druk: Drukarnia LIBRA PRINT Daniel Puławski 2

3 Spis treści DZIAŁ 1. POLSKA OBYWATELSKA I SAMORZĄDOWA 1. ADAM RUDZEWICZ 7 ZAUFANIE JAKO PODSTAWA KAPITAŁU SPOŁECZNEGO 2. ANDRZEJ SĘK, ANITA PRUSZKO-ZIENKIEWICZ 15 PRAWNO ORGANIZACYJNE ASPEKTY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH 3. PAWEŁ NIEWIADOMSKI 23 FORMAL REQUIREMENTS FOR EMPLOYING OF DRIVERS IN ROAD TRANSPORT 4. KAROLINA POLEŃSKA 41 COMPREHENDING ESSENTIAL EMPLOYEE DUTIES IN THE LIGHT OF ART PT 1 LABOUR CODE 5. MAGDALENA KLONOWSKA 59 EMPLOYEE CLAIMS AIMING HOLDING OR RECOVERING THE EMPLOYMENT ARE ENTITLEMENTS MOST OFTEN CHOSEN BY EMPLOYEES IN CASE OF UNLAWFUL TERMINATION BY THE EMPLOYER OF THE EMPLOYMENT CONTRACT DZIAŁ 2. POLSKA WIEDZY I INNOWACYJNOŚCI 6. MARZENA ŻUREK 77 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ WŚRÓD STUDENTÓW I ABSOLWENTÓW SZKÓŁ WYŻSZYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM 7. MARYAM MAHMODI, ABIGAIL L. MILLER, THEODORE R. ALTER, PALOMA Z. FRUMENTO, GLENN E. STERNER III, CRISTIN MICERA MITCHELL 109 Farmer Behavior and Agri-Environmental Policy 8. Wojciech Gotkiewicz, Małgorzata Makowska, Bartosz Mickiewicz 129 Charakterystyka funkcjonowania gospodarstw rolnych położonych na obszarze Natura 2000, na przykładzie OSO Doliny Omulwi i Płodownicy DZIAŁ 3. POLSKA-UNIA EUROPEJSKA-SĄSIEDZTWO 9. PIOTR BÓRAWSKI, JAMES W. DUNN 143 CHANCES AND THREATS TO THE DEVELOPMENT OF FARMS HAVING ALTERNATIVE SOURCES OF INCOME 10. ANNA ŁAPIŃSKA, WOJCIECH TRUSZKOWSKI 153 Przewidywane zmiany w sprawozdawczości finansowej dla małych przedsiębiorstw wynikające z Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE 11. PAWEŁ NIEWIADOMSKI 165 STATUS OBYWATELA EUROPEJCZYKA 12. Bartosz Mickiewicz, Wojciech Gotkiewicz 181 Znaczenie odnawialnych źródeł energii dla rozwoju obszarów wiejskich KOMUNIKATY I DONIESIENIA NAUKOWE 13. MARTA BLOCH 199 IX EDYCJA KONKURSU NA NAJLEPSZĄ PRACĘ BADAWCZĄ Z ZAKRESU SPÓŁDZIELCZOŚCI 14. MARTA BLOCH 203 KONFERENCJA NAUKOWA PARADYGMATY W NAUKACH O ZARZĄDZANIU 15. IRENEUSZ ŻUCHOWSKI 207 ZAPOWIEDŹ KONFERENCJI PT. UWARUNKOWANIA ROZWOJU KAPITAŁU LUDZKIEGO 3

4 Contens CHAPTER 1. CITIZEN SHIP AND LOCAL GOVERNMENT IN POLAND 1. ADAM RUDZEWICZ 7 TRUST AS A BASIS FOR SOCIAL CAPITAL 2. ANDRZEJ SĘK, ANITA PRUSZKO-ZIENKIEWICZ 15 LEGAL ORGANIZATIONAL ASPECTS OF SAFETY MANAGEMENT IN EDUCATION 3. PAWEŁ NIEWIADOMSKI 23 FORMALNE WYMAGANIA PRZY ZATRUDNIANIU KIEROWCÓW W TRANSPORCIE DROGOWYM 4. KAROLINA POLEŃSKA 41 POJĘCIE PODSTAWOWYCH OBOWIĄZKÓW PRACOWNICZYCH W ŚWIETLE ART PKT 1 KP 5. MAGDALENA KLONOWSKA 59 ROSZCZENIA PRACOWNICZE ZMIERZAJĄCE DO UTRZYMANIA ALBO ODZYSKANIA ZATRUDNIENIA JAKO UPRAWNIENIA NAJCZĘ- ŚCIEJ WYBIERANE PRZEZ PRACOWNIKÓW W PRZYPADKU WADLIWEGO ROZWIĄZANIA PRZEZ PRACODAWCĘ UMOWY O PRACĘ CHAPTER 2. KNOWLEDGE AND INNOVATION IN POLAND 6. MARZENA ŻUREK 77 ENTREPRENEURSHIP AMONG STUDENTS AND GRADUATES IN SILESIA 7. MARYAM MAHMODI, ABIGAIL L. MILLER, THEODORE R. ALTER, PALOMA Z. FRUMENTO, GLENN E. STERNER III, CRISTIN MICERA MITCHELL 109 ZACHOWANIE ROLNIKÓW I POLITYKA ROLNO-ŚRODOWISKOWA 8. Wojciech Gotkiewicz, Małgorzata Makowska, Bartosz Mickiewicz 129 Characteristics of the functioning of farms located in Natura 2000 area, on the example of the SPA Valley Omulew and Płodownica CHAPTER 3. POLAND-THE EUROPEAN UNION-NEIGHBOURHOOD 9. PIOTR BÓRAWSKI, JAMES W. DUNN 143 SZANSE I BARIERY ROZWOJU GOSPODARSTW ROLNYCH POSIADAJĄCYCH ALTERNATYWNE ŹRÓDŁA DOCHODU 10. ANNA ŁAPIŃSKA, WOJCIECH TRUSZKOWSKI 153 Expected changes in the financial reporting for small enterprises under the Directive 2013/34/UE of the European Parliament and of the Council 11. PAWEŁ NIEWIADOMSKI 165 CITIZEN OF EUROPE STATUS 12. Bartosz Mickiewicz, Wojciech Gotkiewicz 181 THE MEANING OF RENEWABLE SOURCE ENERGY TO THE DEVELOPMENT OF RURAL AREAS ANNOUNCEMENTS AND RESEARCH REPORTS 13. MARTA BLOCH 199 IX EDITION OF THE CONTECTS FOR THE BEST REAEARCH WORK IN THE FIELD OF COOPERATIVES 14. MARTA BLOCH 203 THE CONFERENCE PARADIGMS IN MANAGEMENT SCIENCES 15. IRENEUSZ ŻUCHOWSKI 207 CONFERENCE PREVIEW ENTITLED DEVELOPMENT OF THE HUMAN CAPITAL 4

5 DZIAŁ I POLSKA OBYWATELSKA I SAMORZĄDOWA CHAPTER I CITIZEN SHIP AND LOCAL GOVERNMENT IN POLAND

6

7 Dr Adam Rudzewicz Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wstęp ZESZYTY NAUKOWE WSES w Ostrołęce 11/2013, s Zaufanie jako podstawa kapitału społecznego Celem głównym artykułu jest wskazanie roli i znaczenia zaufania w budowaniu kapitału społecznego w wymiarze ekonomicznym i społecznym. Źródłem danych służącym do przedstawienia założonego celu są materiały, literatura specjalistyczna oraz artykuły naukowe związane z tematem pracy. Kapitał społeczny to sieć wzajemnych powiązań kształtujących się między współpracującymi partnerami, zespół wartości i norm nadających ramy zachowaniom społecznym. W ocenie C. Trutkowskiego i S. Mandesa 1 kapitał społeczny to pewien etos zbiorowy, czyli podzielane w danej społeczności normy i wzory kooperacyjnego działania, zinternalizowane przez jednostki na drodze socjalizacji. Autorzy ci zwracają uwagę, że kapitał społeczny ma istotną rolę w objaśnianiu funkcjonowania współczesnych społeczeństw i lepszym zrozumieniu codziennych problemy życia publicznego. Kapitał społeczny należy analizować w czterech najważniejszych ujęciach, na co wskazuje Maria Theiss 2 : 1) Podejście antropologiczne, które będzie koncentrować się na naturalnych oraz biologicznych podstawach stowarzyszania się ludzi. 2) Podejście socjologiczne w tym aspekcie badane są normy społeczne, a także cechy organizacji społecznej. 3) Podejście ekonomiczne założeniem tego podejścia jest fakt, że ludzie zawsze dążą do osiągnięcia indywidualnych korzyści. Jako jednostki są zdolni do nawiązywania interakcji z innymi jednostkami. Należy zwrócić uwagę na ujęcie indywidualne i grupowe stanowiące strategię budowania kapitału społecznego. 4) Podejście nauk politycznych swoim zakresem będzie obejmować to wszystko, co wiąże się z zagadnieniami oddziaływania instytucji i norm politycznych oraz społecznych na zachowania jednostek ludzkich. Kapitał społeczny, podobnie jak inne formy kapitału, służy podwyższeniu efektywności funkcjonowania i rozwoju organizacji, głównie poprzez ułatwianie współdziałania pomiędzy uczestnikami 3. Kapitał społeczny to zasób jednostek, którego źródłem są sieci powiązań, dobra symboliczne (informacje, wartości, idee i inne), dobra materialne (rzeczy, pieniądze) i emocje (aprobata, szacunek, sympatia itp.). Kapitał 1 C. Trutkowski, S. Mandes, Kapitał społeczny w małych miastach, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005, s M. Theiss, Krewni znajomi obywatele. Kapitał społeczny a lokalna polityka społeczna, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007, s W. Dyduch, M. Szczepankiewicz, E. Szczepankiewicz, Kapitał społeczny podstawą zdobywania przewagi konkurencyjnej w nowej ekonomii, (w): M. Moszkowicz (red.), Strategie i konkurencyjność przedsiębiorstw po dziesięciu latach transformacji. Politechnika Wrocławska, Polanica-Zdrój 2001, s

8 Zaufanie jako podstawa kapitału społecznego społeczny, warunkując wzajemność i zaufanie, wpływa na gotowość do podejmowania współpracy i na potencjał jego efektywności. Cechą szczególną kapitału społecznego jest to, iż pozwala on swoim dysponentom osiągnąć cele, które w innym przypadku nie byłyby zrealizowane w ogóle lub wymagałyby wyższych kosztów 4. Kapitał społeczny staje się pojęciem coraz bardziej popularnym w dobie współczesnego życia. Określa sieć wzajemnych powiązań nie tylko między jednostkami ludzkimi. To również cały zespół wartości, a także norm, które składają się na zachowania społeczne, postawy społeczne i wszystkie inne działania, które koordynują współpracę między ludźmi w aspekcie grup, zespołów czy organizacji. Najlepszym predykatorem więzi społecznych jest bliskość emocjonalna partnerów przejawiająca się we wzajemnym poleganiu na sobie i ufaniu sobie nawzajem 5. W literaturze znaleźć można wiele różnych definicji zaufania. Z reguły zaufanie kojarzy się przede wszystkim z wiarygodnością i uczciwością. Według F. Fukuyamy 6 zaufanie jest mechanizmem, który opiera się na założeniu, że członków danej społeczności cechuje kooperatywne i uczciwe zachowanie oparte na wspólnie wyznawanych normach. Zaufanie jest częścią kompetencji cywilizacyjnych. Jest warunkiem wstępnym politycznej partycypacji, gotowości do korzystania z najnowszych technologii oraz przedsiębiorczości. Zaufanie uznaje się także jako podstawowy składnik kapitału społecznego 7. Zaufanie jest stanem do którego dąży każdy człowiek żyjący w społeczeństwie. Jednak nie zawsze można mówić o pełnym zaufaniu, często jednostki ludzkie dotyka stan, który określany jest mianem nieufności. Tak jak zaufanie posiada charakter pozytywny, tak nieufność jest stanem o charakterze negatywnym. Oznacza to, że nieufność wiąże się z negatywnym odbiorem poczynań innych. Bardzo istotne jest to, aby ludzie posiadali zaufanie do otoczenia, w którym żyją i funkcjonują. Powinno być ono doświadczeniem elementarnym 8. Zaufanie w życiu społecznym i gospodarczym Kapitał społeczny pomaga w tworzeniu dobra wspólnego, akumuluje strumień korzyści. Ponadto jego główną funkcją jest zmniejszenie niepewności w życiu społecznym i gospodarczym 9. Kapitał społeczny jest czynnikiem mającym wpływ na wzrost dobrobytu społecznego poprzez zwiększenie aktywności gospodarczej. To ten kapitał pozwala na wymianę dóbr, zasobów, na tworzenie nowych organizacji gospodarczych. Jest on gwarantem stabilizacji rynku. Pozwala też na rozwijanie przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw. Sukces organizacji usytuowanej w otoczeniu społecznym zależy od umiejętnie zbudowanej sieci kontaktów, która wspiera podejmowane 4 T. Kaźmierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s K. Growiec, Kapitał społeczny. Geneza i społeczne konsekwencje, SWPS Academica, Warszawa 2011, s F. Fukuyama, Zaufanie. Kapitał społeczny drogą do dobrobytu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław 1997, s P. Sztompka, Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków 2007, s R.K. Sprenger, Zaufanie, Wydawnictwo MT BIZNES, Warszawa 2009, s A. Matysiak, Źródła kapitału społecznego, Wydawnictwo Akademia Ekonomiczna Wrocław 1999, s

9 Adam Rudzewicz innowacyjne działania. Nadrzędnym działaniem każdego przedsiębiorcy jest prawidłowe wykorzystanie sieci kontaktów oraz jej wzmacnianie i rozwój. Daje to podstawy do tworzenia silnej pozycji konkurencyjnej, a w skali makroekonomicznej przyczynia się do wzrostu gospodarczego 10. Według Steckiej 11 zaufanie jest bardzo ważne przy zawieraniu transakcji handlowych. Brak zaufania będzie oznaczać zacofanie gospodarcze. Zaufanie to przyszłość, bo rzeczywistość XXI wieku to świat nowych mediów, nowych form organizacji, a co za tym idzie nowych rodzajów sieci, w których zaufanie będzie odgrywać niezwykle ważną rolę. Jest bardziej cenione niż etyka i moralność. Zaufanie przenosi się na wszystkie obszary funkcjonowania organizacji. Jest to ważna kombinacja wiedzy z bardzo wielu dyscyplin naukowych, między innymi teorii zarządzania, etyki, psychologii, socjologii 12. Zaufanie pojmuje się, jako główną wartość organizacyjną, której osiąganie wymaga silnych podstaw etycznych. Wartość ta wpływa na wyniki ekonomiczne i powinna być przedmiotem trwałych pragnień i działań. Zaufanie jest przekonaniem, że podejmowane działania doprowadzą do osiągnięcia wyznaczonych celów i uzyskania korzyści przez wszystkich interesariuszy 13. Zaufanie może też być ważnym czynnikiem umożliwiającym uzyskanie przewagi konkurencyjnej. Zaufanie jest wiarą w to, że nikt nie będzie działał na szkodę organizacji, ale w sposób dla niej korzystny, zgodnie z przyjętymi normami, w sposób przewidywalny 14. Wysoki poziom zaufania pomiędzy stronami może zmniejszyć potrzebę podpisywania szczegółowego kontraktu, który definiuje wszystkie możliwe interpretacje i ewentualności, co z kolei pozwala ograniczyć wydatki na kontrolę realizacji warunków kontraktu 15. Poprzez zaufanie można zredukować ryzyko i niepewność, które zawsze towarzyszą zakupom. Zachowania nabywcze w ogromnej mierze zależą od zaufania. Klient, który poznał wszystkie dobre strony danego produktu, sięgnie po niego kolejny raz i chętnie poleci go innym osobom (organizacjom). Tak więc zaufanie wpływa korzystnie na wielkość i powtarzalność zakupów. Zwiększenie liczby zawieranych, ryzykownych i niepewnych transakcji niesie ze sobą kumulowanie uwagi poświęconej temu zagadnieniu 16. Ważną rolę w budowaniu zaufania pełni państwo i instytucje państwowe. Głównym zadaniem instytucji państwa jest stworzenie wszystkim obywatelom warunków 10 G. Krzyminiewska, Znaczenie zaufania w tworzeniu kapitału społecznego. Ekonomiczny i społeczny wymiar zjawiska, Ruch prawniczy, ekonomiczny i społeczny nr 2, 2003, s J. Stecko, Zaufanie paradygmatem w naukach o zarządzaniu, Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, 280, 2011, s W.M. Grudzewski, I.K. Hajduk, A. Sankowska, M. Wańtuchowicz, Zarządzanie zaufaniem w przedsiębiorstwie. Koncepcje, narzędzia, zastosowanie, Wydawnictwo Difin, Kraków 2009, s M. Bugdol, Wymiary i problemy zarządzania organizacją oparte na zaufaniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010, s A.K. Koźmiński, Zarządzanie w warunkach niepewności, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2004, s W. Bokajło, Amerykańskie korzenie kapitału społecznego, (w:) M. Klimowicz, W. Bokajło (red.), Kapitał społeczny interpretacje, impresje, operacjonalizacja, Wydawnictwo Fachowe CeDeWu, Warszawa 2010, s A. Rudzewicz, Trust as a social and economic value, Вісник соціально-економічних досліджень, випуск, 2012 рік 4 (47), s

10 do swobodnego prowadzenia działalności, poprzez uproszczenie skomplikowanych procedur, ograniczenie ilości instytucji kontrolujących, uproszczenie systemu podatkowego, zmniejszenie biurokracji. Klimat zaufania sprzyja w walce z inflacją, powoduje wzrost inwestycji i PKB 17. Poziom zaufania wyniki badań Wiele podmiotów próbuje mierzyć zaufanie. Przykładem takiej instytucji jest Edelman, międzynarodowa agencja public relations. Stworzone przez nią badanie Edelman Trust Barometer ma na celu ustalenie wiarygodności korporacji oraz konkretnych podmiotów publicznych. Badania Edelman Trust Barometer z 2012 roku pokazują, że zaufanie społeczne do instytucji jest niskie. Najbardziej ufa się organizacjom pozarządowym, zdecydowanie mniej mediom i przedsiębiorcom. Najgorzej oceniana jest uczciwość rządów (tab. 1). Tabela 1. Zaufanie do instytucji (%) Table 1. Trust to institutions (%) Instytycje Institutions 2012 Organizacje pozarządowe Non governmental organizations 54 Media Media 47 Biznes Business 47 Rząd Government 38 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: 2012 Edelman Trust Barometer. Global results, data dostępu Source: Own study on the basis: 2012 Edelman Trust Barometer. Global results, access date Kolejnym elementem badania Edelman Trust Barometer jest obszar zaufania do konkretnych branż (tab. 2). Największym zaufaniem cieszy sie sektor technologii, najmniejszym bankowość i usługi finansowe. Tabela 2. Zaufanie do branż (%) Table 2. Trust to trade (%) Zaufanie jako podstawa kapitału społecznego Sektor gospodarczy Economy sector 2012 Technologia Technology 79 Motoryzacja Motorization 66 Żywność i napoje Food and beverages 64 Produkty codziennego użytku Everyday used products M. Bugdol, Wymiary i problemy zarządzania organizacją oparte na zaufaniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010, s

11 Adam Rudzewicz Sektor gospodarczy Economy sector 2012 Telekomunikacja Telecommunication 60 Napoje alkoholowe Alkohol drinks 59 Farmaceutyka Pharmaceutics 56 Energia Energy 53 Media Media 51 Banki Banks 47 Usługi finansowe Financial services 45 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: 2012Edelman Trust Barometer. Global results, data dostępu Source: own study on the basis: 2012Edelman Trust Barometer. Global results, EdelmanInsights/2012-edelman-trust-barometer-global-deck, access date Zaufanie kreuje kapitał społeczny, a od wartości kapitału społecznego zależy wynik ekonomiczny danego państwa. Można, więc śmiało powiedzieć, że bogactwo danego państwa zależy od poziomu zaufania wśród jego obywateli 18. Dobrobyt danego kraju i jego zdolność do rywalizacji są uwarunkowane jedną dominującą cechą kulturową poziomem zaufania w danym społeczeństwie. Znaczenie zaufania jest dostrzegane również w Polsce 19. Tabela. 3. Poziom zaufania do partnerów w interesach w Polsce (%) Table 3. The level of trust to business partners in Poland (%) Data pomiaru Date of measurement Zaufanie do partnerów w interesach na ogół się opłaca Trust to business partners is generally profitable Trudno powiedzieć Difficult to say Zaufanie do partnerów w interesach na ogół źle się kończy Trust to business partners has bad end I I I I I Źródło: Zaufanie społeczne. Komunikat z badań, CBOS, Warszawa 2010, s. 8 Source: Zaufanie społeczne. Komunikat z badań, CBOS, Warszawa 2010, s. 8 Centrum Badań Opinii Społecznej badało zaufanie do partnerów w interesach. Z deklaracji Polaków wynika, że do partnerów w interesach należy mieć ograniczone 18 A. Rudzewicz, M. Krysztopik, Rola zaufania w gospodarce, w: Marketing przyszłości. Trendy. Strategie. Instrumenty. Marketing w działalności podmiotów rynkowych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin. 2011, s A. Rudzewicz, E. Zawitowska, Zaufanie w zarządzaniu, Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa nr 7, Instytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle, Warszawa, 2010, s

12 zaufanie (tab. 3). Zdaniem ponad dwóch piątych badanych (42%), zbyt duża ufność w tym względzie, zazwyczaj kończy się katastrofą. Przekonanie, że zaufanie do partnerów w interesach na ogół jest opłacalne, wyraża obecnie co trzeci ankietowany (34%). Choć opinie na ten temat są dość stabilne zwłaszcza w ostatnich latach z dłuższej perspektywy widać zmianę w kierunku większej otwartości na partnerów biznesowych. Od 2002 roku odsetek osób twierdzących, że zaufanie do partnerów w interesach na ogół się opłaca, wzrósł o 10 punktów procentowych (z 24 % do 34%). Zakończenie Zaufanie jako podstawa kapitału społecznego Z zaufaniem mamy do czynienia we wszystkich aspektach życia człowieka prywatnego, społecznego, zawodowego. Zawsze też zaufanie lub jego brak wywiera wpływ na życie poszczególnych jednostek ludzkich i organizacji, w których funkcjonują. Zaufanie to niezwykle ważny element warunkujący relacje między ludźmi. Zaufanie jest wartością o najwyższym potencjale, gdzie poprzez budowanie prawidłowych relacji, należy podtrzymywać zaufanie, po to, aby w ostateczności na zaufanie zasłużyć. Do najważniejszych korzyści odniesionych za sprawą zaufania, należą budowa kultury obywatelskiej i demokracji, redukcja koszów transakcyjnych, promocja wiedzy i informacji, podtrzymywanie istnienia rynków czy poprawa konkurencyjności i efektywności organizacji. Kraje, w których społeczeństwa odznaczają się obecnością kultury zaufania na wysokim poziomie, cechuje na ogół wyższy wzrost i rozwój gospodarczy niż w przypadku państw odznaczających się kulturą społecznej nieufności. Zaufanie odgrywa bardzo ważną rolę we współczesnym świecie. Każda współpraca zawiera w sobie element zaufania, a jego poziom determinuje nie tylko rozwój indywidualny jednostki, ale przede wszystkim rozwój społeczny i gospodarczy całych społeczeństw. Bibliografia 1. Bokajło W., Amerykańskie korzenie kapitału społecznego, (w:) M. Klimowicz, W. Bokajło (red.), Kapitał społeczny interpretacje, impresje, operacjonalizacja, Wydawnictwo Fachowe CeDeWu, Warszawa Bugdol M., Wymiary i problemy zarządzania organizacją oparte na zaufaniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków Dyduch W., Szczepankiewicz M., Szczepankiewicz E., Kapitał społeczny podstawą zdobywania przewagi konkurencyjnej w nowej ekonomii, (w:) M. Moszkowicz (red.), Strategie i konkurencyjność przedsiębiorstw po dziesięciu latach transformacji. Politechnika Wrocławska, Polanica-Zdrój Fukuyama F., Zaufanie. Kapitał społeczny drogą do dobrobytu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław Growiec K., Kapitał społeczny. Geneza i społeczne konsekwencje, SWPS Academica, Warszawa Grudzewski W.M., Hajduk I.K., Sankowska A., Wańtuchowicz M., Zarządzanie zaufaniem w przedsiębiorstwie. Koncepcje, narzędzia, zastosowanie, Wydawnictwo Difin, Kraków

13 Adam Rudzewicz 7. Kaźmierczak T., Rymsza M., Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa Koźmiński A.K., Zarządzanie w warunkach niepewności, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa Krzyminiewska G., Znaczenie zaufania w tworzeniu kapitału społecznego. Ekonomiczny i społeczny wymiar zjawiska, Ruch prawniczy, ekonomiczny i społeczny nr 2, Matysiak A., Źródła kapitału społecznego, Wydawnictwo Akademia Ekonomiczna Wrocław Rudzewicz A., Krysztopik M., Rola zaufania w gospodarce, (w:) Marketing przyszłości. Trendy. Strategie. Instrumenty. Marketing w działalności podmiotów rynkowych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin Rudzewicz A., Trust as a social and economic value, Вісник соціально-економічних досліджень, випуск, 4 (47), Rudzewicz A., Zawitowska E., Zaufanie w zarządzaniu, Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa, 7, Instytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle, Warszawa, Sprenger R.K., Zaufanie, Wydawnictwo MT BIZNES, Warszawa Stecko J., Zaufanie paradygmatem w naukach o zarządzaniu, Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, 280, Sztompka P., Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków Theiss M., Krewni znajomi obywatele. Kapitał społeczny a lokalna polityka społeczna, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń Trutkowski C., Mandes S., Kapitał społeczny w małych miastach, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa TRUST AS A BASIS FOR SOCIAL CAPITAL Summary The objective of this study is to identify the role and importance of trust in building social capital in economic and social terms. The sources used to represent the established objective are academic materials related to the topic of work, specialized literature, newspapers and articles. The social capital is built on trust. Social capital is usually of a constructive, its increase results in economic growth and prosperity. The trust or lack of trust always influence the lives of human individuals and organizations in which they operate. Trust is the foundation necessary for the proper functioning of society. Key words: Trust, social capital, organization, economy Streszczenie Celem artykułu jest wskazanie roli i znaczenia zaufania w budowaniu kapitału społecznego w wymiarze ekonomicznym i społecznym. Źródłem danych służącym do przedstawienia założonego celu są materiały, literatura specjalistyczna oraz artykuły naukowe związane z tematem pracy. Kapitał społeczny buduje się na zaufaniu. Kapitał społeczny ma zwykle charakter konstruktywny, jego wzrost powoduje rozwój gospodarczy i dobrobyt. Zawsze też zaufanie lub jego brak wywiera wpływ na życie poszczególnych jednostek ludzkich i organizacji, w których funkcjonują. Zaufanie jest fundamentem niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa. Słowa kluczowe: Zaufanie, kapitał społeczny, organizacja, gospodarka 13

14

15 ZESZYTY NAUKOWE WSES w Ostrołęce 11/2013, s Dr Andrzej Sęk Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach Mgr Anita Pruszko-Zienkiewicz Szkoła Podstawowa nr 10 w Ostrołęce im. Jana Pawła II Wstęp PRAWNO ORGANIZACYJNE ASPEKTY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH Dzisiejsza szkoła przestała pełnić jedynie funkcję edukacyjną. Z tego też powodu wymaga się od nauczycieli rozmaitych umiejętności związanych nie tylko z edukacją uczniów, ale również z zapewnieniem im bezpieczeństwa. W naukach o zarządzaniu, ochronę uczniów przed zagrożeniami możemy postrzegać w kilku ujęciach. W literaturze przedmiotu spotkać możemy wiele interpretacji takich pojęć jak: kierowanie i zarządzanie 1. We współczesnej nauce o organizacji i zarządzaniu coraz częściej zwraca się uwagę na to, iż kierowanie będące nieodłączną składową każdego zespołowego działania uzyskuje legitymację w tym, co nazywa się koniecznością skoordynowanych działań indywidualnych i grupowych. Te skoordynowane działania na rzecz bezpieczeństwa uczniów wynikają między innymi z art. 6 pkt 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela 2. Ustawodawca nałożył na nauczycieli obowiązek rzetelnego realizowania zadań związanych z powierzonymi im stanowiskami pracy oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Tak więc funkcja kierowania w postaci ochrony uczniów przed zagrożeniami została przyporządkowana wszystkim nauczycielom. Biorąc po uwagę analizowaną problematykę, kierowanie w aspekcie bezpieczeństwa jest procesem ograniczania swobody działań szczególnie tym osobom, które swoim zachowaniem stwarzają nie tylko zagrożenie, ale również utrudniają uczniom zdobywanie wiedzy. Kierowanie w tym względzie, także powinno być postrzegane, jako działanie mające na celu kształtowanie postaw moralnych i obywatelskich młodych ludzi zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów. Jak się wydaje, w porównaniu do kierowania znacznie szerszym pojęciem jest zarządzanie. W literaturze naukowej podobnie jak w przypadku kierowania, zarządzanie jest procesem. Jednak w zarządzaniu chodzi o koordynację zbiorowych wysiłków dla osiągnięcia celów organizacyjnych przez ludzi, w zorganizowanych strukturach, w oparciu o wyznaczone zadania 3. Zatem zarządzanie bezpieczeństwem w placówce szkolnej będzie przyporządkowane dyrektorom. Na proces za- 1 A. Czerwiński, M. Czerska, B. Nogalski, R. Rutka, J. Apanowicz, Zarządzanie organizacjami, Toruń 2002, s Ustawa 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, tekst jedn. DzU z 2006 r., nr 97, poz. 674, z późn. zm. 3 B. Kaczmarek, Cz. Sikorski, Podstawy zarządzania, Wydawnictwo WSES w Ostrołęce, Ostrołęka 2011, s

16 PRAWNO ORGANIZACYJNE ASPEKTY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH rządzania bezpieczeństwem w szkole składają się czynności, które należy pogrupować w kilka podstawowych funkcji: planowanie obejmujące formułowanie długofalowych celów i sposobów ich realizacji; organizowanie oznaczające dokonywanie podziału pracy, rozmieszczanie uprawnień decyzyjnych dla nauczycieli; decydowanie polegające na zbieraniu informacji niezbędnych w procesie zarządzania bezpieczeństwem; motywowanie, będące efektem formułowania oczekiwań nauczycieli, rozpoznawania ich potrzeb oraz wyboru stylu kierowania. Prawnego uzasadnienia zarządzania placówką oświatową należy doszukiwać w art. 7 ustawy Karta Nauczyciela. Zgodnie z przytaczanym tu przepisem ustawy, szkołą kieruje dyrektor, który jest jej przedstawicielem na zewnątrz, przełożonym służbowym wszystkich pracowników szkoły, przewodniczącym rady pedagogicznej. Pogląd przedstawiający dyrektora jako główne narzędzie zarządzające placówką oświatową także odnajdziemy w ustawie Karta Nauczyciela. Dyrektor szkoły jest między innymi odpowiedzialny za realizację zadań zgodnie z uchwałami rady pedagogicznej i rady szkoły, podjętymi w ramach ich kompetencji stanowiących, oraz zarządzeniami organów nadzorujących szkołę 4. Postępowanie nauczyciela w różnych sytuacjach Jak wiadomo, nawet dobre zarządzanie bezpieczeństwem w szkole nie gwarantuje całkowitego zniwelowania zachowań godzących w ustalony przez ustawodawcę porządek prawny. Nauczyciele nie zawsze będą w stanie zapewnić uczniom całkowitego bezpieczeństwa. Stąd też zachowania sprawców godzących w ich dobra będą skutkowały poniesieniem odpowiedzialności karnej. Jak się wydaje, jednym z najczęstszych przypadków zakłócenia bezpieczeństwa jakie mogą wystąpić na terenie szkół, jest przemoc rówieśnicza. Przemoc ta niewątpliwie oddziałuje negatywnie na tych uczniów, którzy jej doświadczają. W ujęciu leksykalnym przemoc oznacza nadużywanie siły, wykorzystywanie przewagi fizycznej nad kimś dla osiągnięcia jakichś celów 5. Z pojęciem przemocy wiąże się agresja, którą definiuje się jako napastliwe zachowanie, szukanie zaczepki, chęć wyładowania swojej złości na ludziach lub rzeczach. Uczniowie będący sprawcami tego typu przestępstw, z różnych przyczyn chcący wyładować złość, stosują przemoc wobec słabszych, często także rówieśników. Przyczyn takich zachowań sprawców może być wiele: Począwszy od chęci zdominowania grupy, wyładowania negatywnych emocji, osobistych porachunków, skończywszy na chęci zwrócenia na siebie uwagi innych. Coraz częściej obiektem przemocy w szkole staja się uczniowie osiągający dobre i bardzo dobre wynikli w nauce. Ich prześladowcami są zazwyczaj uczniowie słabsi, którzy z różnych powodów nie radzą sobie z nauką, a poprzez stosowanie agresji (zarówno słownej wyzywanie, szydzenie jak i fizycznej bicie, popychanie) poniekąd podnoszą swoją samoocenę. Ponadto 4 Por. art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy Karta Nauczyciela, wyd. cyt. 5 B. Dunaj, Popularny słownik języka polskiego, Warszawa 2002, s

17 Andrzej Sęk, Anita Pruszko-Zienkiewicz duży wpływ na stosowanie aktów przemocy przez uczniów ma rodzina; osłabienie jej roli wychowawczej, brak prawidłowych wzorców zachowań. Do takich zachowań zachęcają także pośrednio środki masowego przekazu ukazując w filmach sceny okrucieństwa, agresji i zabijania. Już w wielu i filmach, a nawet bajkach dla najmłodszych ukazywane są akty przemocy, tak realne, że dziecko nie potrafi wyodrębnić ich z rzeczywistości i powiela je w życiu codziennym, podczas przebywania w szkole wśród rówieśników. Przemoc fizyczna lub psychiczna w polskim ustawodawstwie jest czynem zabronionym, który oznacza zachowanie o znamionach określonych w ustawie 6. Wspomniane zachowania o znamionach określonych w ustawie odnajdziemy w wielu przepisach szczególnych kodeksu karnego. O przestępstwach przemocy psychicznej jest mowa w następujących przepisach: art. 190 k.k.: Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2; art. 190a k.k.: Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 7 ; art. 191 k.k.: Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3; art. 282 k.k.: Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przemocą, groźbą zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie, doprowadza inną osobę do rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym albo do zaprzestania działalności gospodarczej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (wymuszenie rozbójnicze). Do przykładowych zachowań przestępczych, w których stosowana jest przemoc fizyczna, można zaliczyć przestępstwa ujęte w: art. 217 k.k.: Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku; art. 280 k.k.: Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (rozbój); art. 281 k.k.: Kto, w celu utrzymania się w posiadaniu zabranej rzeczy, bezpośrednio po dokonaniu kradzieży, używa przemocy wobec osoby lub grozi natychmiastowym jej użyciem albo doprowadza człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (wymuszenie rozbójnicze); art. 158 k.k.: Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienie skutku określonego w art (ciężkie uszkodzenie ciała) lub w art (średnie uszkodzenie 6 Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, DzU nr 88, poz. 553 z późn. zm. 7 Ustawa z 25 lutego 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, DzU nr 72, poz

18 PRAWNO ORGANIZACYJNE ASPEKTY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH ciała), podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeśli uczeń w chwili popełnienia czynu zabronionego nie będzie miał ukończonego 17. roku życia, to wówczas poniesie odpowiedzialność zgodnie z ustawą z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich 8. W przypadku ujawnienia przemocy w szkole, każdy nauczyciel jest zobowiązany w tym względzie podjąć określone decyzje. Jak trafnie zauważył B. Kaczmarek, decydowanie jest procesem dokonywania wyborów w sprawie celów i sposobu ich realizacji 9. Przyjmując, że proces decyzyjny składa się z kilku elementów, nauczyciel (nauczyciele) powinien w sposób wyczerpujący zgromadzić informacje o fakcie przemocy rówieśniczej. Z punktu dowodowego ten element procesu decyzyjnego jest niezwykle ważny, ponieważ przekazane organom ścigania informacje i przesłuchanie nauczyciela (nauczycieli) w charakterze świadka ułatwi udowodnienie sprawcy winy. Należy zauważyć, iż nie powinno być problemów z realizacją kolejnego elementu procesu decyzyjnego jakim jest przyjęcie określonego wariantu postępowania. Analiza przebiegu zdarzenia oraz pozyskanych i przekazanych Policji informacji będzie wyczerpywać ostatnią cześć decyzyjną. Rola, jaką ma w procesie decyzyjnym do odegrania nauczyciel w momencie zetknięcia się z taką sytuacją, jest ogromna. Od podjętych przez niego działań zależy nie tylko ujęcie sprawcy, lecz także w sytuacji zagrożenia życia udzielenie pierwszej pomocy potrzebującemu uczniowi lub spowodowanie jej udzielenia. Szczególne znaczenie wypełnienie tego obowiązku będzie miało w wypadku rozboju dokonanego na terenie szkoły, kiedy sprawca np. przy użyciu przemocy dokonuje zaboru w celu przywłaszczenia mienia należącego do pokrzywdzonego ucznia. W takiej sytuacji do podstawowych obowiązków nauczyciela należy: w wypadku, gdy ofiara rozboju doznała obrażeń, udzielenie jej pomocy przedmedycznej polegającej między innymi na zatrzymaniu krwawienia (jeśli jest to konieczne) oraz powiadomieniu służb ratowniczo-medycznych; zapewnienie sobie pomocy innego nauczyciela, pracowników szkoły lub jakiejkolwiek osoby przebywającej na terenie szkoły; dążenie do ujęcia sprawcy zdarzenia; dążenie do odzyskania utraconego przez pokrzywdzonego mienia i zabezpieczenie go do chwili przybycia funkcjonariuszy Policji; jeśli jest to możliwe ustalenie świadków zdarzenia (ma to ogromne znaczenie dowodowe); zdanie relacji policjantom przybyłym na miejsce zdarzenia. Podobne procedury postępowania będą obowiązywały nauczycieli w wypadku pobitego ucznia. Jak już wspominaliśmy, pobicie jest jednym z czynów, którego popełnienie wyczerpuje znamiona przestępstwa określonego w art. 158 kodeksu karnego. Drugim sposobem popełnienia tego przestępstwa jest udział w bójce. Te dwa pojęcia mogą być dla wielu nauczycieli niezrozumiałe, dlatego też pokrótce postaramy się przedstawić ich istotę. Otóż przez pobicie rozumiemy zajście, w którym co najmniej dwie osoby występują czynnie przeciwko innej osobie lub osobom. Bójką natomiast 8 tekst jedn. DzU z 2010 r., nr 33, poz. 178, z późn. zm. 9 B. Kaczmarek, Cz. Sikorski, Podstawy, wyd. cyt., s

19 Andrzej Sęk, Anita Pruszko-Zienkiewicz jest starcie między co najmniej trzema osobami, z których każda występuje w zajściu w podwójnej roli atakującego i broniącego się. W przeciwieństwie do bójki zatem, w wypadku pobicia mamy do czynienia z wyraźnym podziałem ról na stronę atakującą i stronę pokrzywdzoną 10. Nauczyciel, który zauważył jakąkolwiek z tych sytuacji jest obowiązany podjąć stosowne czynności, np. wezwać uczestników do zachowania zgodnego z prawem oraz rozdzielić zwaśnione strony. Trzeba pamiętać, że nauczyciele podczas pełnienia obowiązków służbowych lub w związku z ich pełnieniem korzystają z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w ustawie z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. Ochrona prawa nauczyciela nie podlega zatem żadnej dyskusji. Gdyby w wypadku podjęcia interwencji został on np. zniesławiony, ustawowym obowiązkiem dyrektora szkoły jest wówczas wystąpienie z urzędu w jego obronie 11. Nie jest to oczywiście jedyna podstawa prawna, na którą może się powołać nauczyciel dochodzący swoich praw w związku z taką sytuacją. Następną ustawą chroniącą nauczyciela jest kodeks karny. Najogólniejszym przepisem jest tutaj art. 217a k.k.: Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną w związku z podjętą przez niego interwencją na rzecz ochrony bezpieczeństwa ludzi lub ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Przestępstwo to jest ścigane z urzędu i w przypadku zgłoszenia tego faktu policji powołanej między innymi do ujawniania przestępstw i ścigania ich sprawców przyjmuje ona od nauczyciela (nauczycieli) protokół ustnego zawiadomienia o przestępstwie. Innym aktem prawnym, który ma chronić nauczyciela, jest przepis art. 222 k.k.: Kto narusza nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Z treści tego przepisu wynika, że gdyby nauczyciel przybrał do czynności przeciwdziałania bójce lub pobiciu innego pracownika szkoły (np. pracownika administracyjnego), to on również jest chroniony prawnie. Wyobraźmy sobie teraz sytuację, w której jeden z uczestników bójki lub pobicia próbuje fizycznie bądź przy użyciu groźby przeszkodzić nauczycielowi lub osobie mu przybranej w przywróceniu stanu bezpieczeństwa w szkole. Zachowanie to także jest przestępstwem, stypizowanym w art. 224 k.k.: Kto przemocą lub groźbą bezprawną wywiera wpływ na czynności urzędowe organu administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat Jak już wspominaliśmy, znieważenie nauczyciela lub osoby mu przybranej w analizowanej sytuacji (i nie tylko w tej) powoduje, że sprawca poniesie odpowiedzialność karną z art k.k.: Kto znieważa funkcjonariusza publicznego lub osobę 10 L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 1998, s art. 63 ust. 2 ustawy Karta nauczyciela. 12 2: Tej samej karze podlega, kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia funkcjonariusza publicznego albo osoby do pomocy mu przybranej do przedsięwzięcia lub zaniechania prawnej czynności służbowej. 19

20 PRAWNO ORGANIZACYJNE ASPEKTY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH do pomocy mu przybraną, podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. W kwestii znieważenia wypowiedział się w wyroku. Sąd Najwyższy 13, głosząc: przestępstwo znieważenia funkcjonariusza publicznego lub osoby przybranej mu do pomocy (art k.k. w brzmieniu nadanym art. 1 ustawy o zmianie ustawy 14 może zostać popełnione, jeżeli znieważenie nastąpiło publicznie, podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych. Są to tylko wybrane przepisy chroniące nauczycieli przed bezprawnym działaniem sprawców naruszających bezpieczeństwo w szkole. Nowe brzmienie zyskał art. 63 ustawy Karta nauczyciela, zmieniony przez art. 2 pkt 2 ustawy z 11 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz zmianie niektórych ustaw 15 zapewniający nauczycielom ochronę przewidzianą dla funkcjonariuszy publicznych. Przepis ten powinien być znany szerokiej rzeszy uczniów oraz rodziców. W Internecie możemy znaleźć wiele artykułów na ten temat. Czy jednak uczniowie lub ich rodzice się z nimi zapoznali? W naszej ocenie należy uczniów nie tylko jednorazowo zapoznać z tą jakże ważną zmianą, lecz również ciągle rozpowszechniać o niej informacje. Po cóż to czynić? Odpowiedź wydaje się oczywista: sprawcy będą mieli większy respekt przed nauczycielami. Ogromną zatem rolę do odegrania mają w tej kwestii dyrektorzy szkół, którzy ściśle współpracując z funkcjonariuszami Policji i prokuratury oraz niejednokrotnie z psychologami powinni edukować zarówno uczniów, jak i ich rodziców. Można by też się zastanowić nad zamieszczeniem odpowiednich ulotek na szkolnych tablicach z informacjami dotyczącymi zmiany statusu prawnego nauczyciela w Polsce. Rola nauczyciela jest również bardzo istotna jeśli chodzi o rozpoznanie symptomów świadczących o aktach przemocy w szkole oraz opracowanie sposobów zapobiegania im. Nie musimy przekonywać, że o wiele skuteczniejszym sposobem zapewnienia bezpieczeństwa jest zapobieganie przestępstwom niż późniejsze wykrywanie sprawców i ich ściganie. Jak zatem można rozpoznać symptomy świadczące o przemocy w szkole? Przejawem doświadczania przez nich przemocy może być zatem chęć ciągłego przebywania w pobliżu nauczyciela lub innej dorosłej osoby w celu zapewnienia sobie bezpieczeństwa. O aktach przemocy może świadczyć także nagła zmiana, np. wzorowy uczeń zaczyna mieć gorsze wyniki w nauce, nie chce zabierać głosu na lekcji, jego aktywność w wypełnianiu obowiązków szkolnych gwałtownie się pogarsza. Uczniowie ci wyglądają na wiecznie zmartwionych, wystraszonych, niezadowolonych z siebie, często wykazują skłonność do płaczu, a także izolują się od grupy. Bardziej drastycznymi, lecz już niedwuznacznymi objawami stosowania wobec uczniów przemocy są siniaki, zadrapania czy też rozdarta odzież. Uczniowie tacy na pytanie nauczycieli lub innych pracowników szkoły o to, co się stało, udzielają lakonicznych i wymijających odpowiedzi. Zaniepokoić nauczyciela powinno również zbyt swobodne zachowania sprawców wobec konkretnych uczniów, np.: publiczne wyśmiewanie, okazywanie im oznak 13 Wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2010 r. nr II KK 176/ Ustawa z dnia 9 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, DzU nr 122, poz Ustawa z 11 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz zmianie niektórych ustaw, DzU nr 80, poz. 542 z 24 maja 2007 r. 20

To treść art. 83 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, póz. 483 ze zm., dalej: Konstytucja). Problematyka odpowiedzialności prawnej

To treść art. 83 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, póz. 483 ze zm., dalej: Konstytucja). Problematyka odpowiedzialności prawnej To treść art. 83 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, póz. 483 ze zm., dalej: Konstytucja). Problematyka odpowiedzialności prawnej związana jest bezpośrednio z ustanowionym przez prawodawcę

Bardziej szczegółowo

Przemoc w szkole regulacje prawne

Przemoc w szkole regulacje prawne Przemoc w szkole regulacje prawne Przemoc w szkole może przejawiać się groźbami, znieważaniem, zmuszaniem do wykonania określonych czynności, ale także niszczeniem rzeczy dziecka. Przemoc taka najczęściej

Bardziej szczegółowo

PRAWA DZIECI A OBOWIĄZKI NAUCZYCIELI. w świetle przepisów prawa

PRAWA DZIECI A OBOWIĄZKI NAUCZYCIELI. w świetle przepisów prawa PRAWA DZIECI A OBOWIĄZKI NAUCZYCIELI w świetle przepisów prawa Zależności Konwencja o prawach dziecka 1. Prawo do wychowania w duchu tolerancji i zrozumienia dla innych, bez dyskryminacji wynikającej z

Bardziej szczegółowo

OCHRONA NAUCZYCIELA, JAKO FUNKCJONARIUSZA PUBLICZNEGO

OCHRONA NAUCZYCIELA, JAKO FUNKCJONARIUSZA PUBLICZNEGO WYSOGOTOWO, ul. Wierzbowa 33 62-081 Przeźmierowo tel.: +48 61 8203 597, +48 61 8280 921 infolinia 0 801 080 930 www.bezpieczne-dane.eu OCHRONA NAUCZYCIELA, JAKO FUNKCJONARIUSZA PUBLICZNEGO Jakie prawa

Bardziej szczegółowo

Wybrane artykuły z aktów prawnych dotyczące najczęściej spotykanych problemów młodzieży

Wybrane artykuły z aktów prawnych dotyczące najczęściej spotykanych problemów młodzieży Wybrane artykuły z aktów prawnych dotyczące najczęściej spotykanych problemów młodzieży ROZBÓJ Art. 280 1. Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając

Bardziej szczegółowo

Wiek a odpowiedzialność karna

Wiek a odpowiedzialność karna Wiek a odpowiedzialność karna Obowiązujące akty prawne Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich ( Dz. U. Nr 35, poz. 228 z późniejszymi zmianami ) Ustawa z dnia 6 czerwca

Bardziej szczegółowo

Odpowiedzialność prawna nieletnich

Odpowiedzialność prawna nieletnich Odpowiedzialność prawna nieletnich Referat poniższy ma charakter działań profilaktycznych i edukacyjnych. Mamy nadzieję, że nigdy nie wystąpi sytuacja z udziałem naszych wychowanek, w której będziemy musieli

Bardziej szczegółowo

PROGRAM STAŻU. Nazwa podmiotu oferującego staż / Company name IBM Global Services Delivery Centre Sp z o.o.

PROGRAM STAŻU. Nazwa podmiotu oferującego staż / Company name IBM Global Services Delivery Centre Sp z o.o. PROGRAM STAŻU Nazwa podmiotu oferującego staż / Company name IBM Global Services Delivery Centre Sp z o.o. Miejsce odbywania stażu / Legal address Muchoborska 8, 54-424 Wroclaw Stanowisko, obszar działania/

Bardziej szczegółowo

PODSTAWA PRAWNA : Działalność wychowawcza, edukacyjna, informacyjna i profilaktyczna szkoły w celu przeciwdziałania narkomanii.

PODSTAWA PRAWNA : Działalność wychowawcza, edukacyjna, informacyjna i profilaktyczna szkoły w celu przeciwdziałania narkomanii. Strategia działań wychowawczych, zapobiegawczych i interwencyjnych w Katolickim Zespole Edukacyjnym - Publicznej Katolickiej Szkole Podstawowej im. św. Zygmunta Szczęsnego Felińskiego w Ostrowcu Świętokrzyskim

Bardziej szczegółowo

OFFER OF CLASSES CONDUCTED IN ENGLISH FOR ERASMUS+ STUDENTS

OFFER OF CLASSES CONDUCTED IN ENGLISH FOR ERASMUS+ STUDENTS OFFER OF CLASSES CONDUCTED IN ENGLISH FOR ERASMUS+ STUDENTS No. Institute Field of Study Subject (in polish and in english) Teacher ECTS points 1... 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11 Law and II/-4/014-017 Konstytucyjny

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XXIII/127/08 RADY GMINY W GŁOWNIE z dnia 25 czerwca 2008 roku

UCHWAŁA NR XXIII/127/08 RADY GMINY W GŁOWNIE z dnia 25 czerwca 2008 roku UCHWAŁA NR XXIII/127/08 RADY GMINY W GŁOWNIE z dnia 25 czerwca 2008 roku w sprawie uchwalenia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie dla Gminy Głowno na rok 2008 r. Na podstawie art. 18

Bardziej szczegółowo

Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Joanna Skonieczna

Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Joanna Skonieczna Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej Joanna Skonieczna Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej European Union Agency for Fundamental Rights (FRA) Rozporządzenie Rady (WE) nr 168/2007 z dnia

Bardziej szczegółowo

1. Wybrane psychologiczne problemy organizacji i zarządzania (12 godz.) 2. Zachowania ludzi w organizacji (8 godz.)

1. Wybrane psychologiczne problemy organizacji i zarządzania (12 godz.) 2. Zachowania ludzi w organizacji (8 godz.) 1. Wybrane psychologiczne problemy organizacji i zarządzania (12 godz.) Kulturowe i społeczne uwarunkowania kierowania ludźmi Style kierowania Menedżer a przywódca Ewolucja koncepcji przywództwa Zachowania

Bardziej szczegółowo

CZĘŚĆ I. UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

CZĘŚĆ I. UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Nowoczesne podejście do zarządzania organizacjami. redakcja naukowa Anna Wasiluk Książka podejmuje aktualną problematykę zarządzania organizacjami w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu. Przedstawiono

Bardziej szczegółowo

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA UCZNIÓW

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA UCZNIÓW ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA UCZNIÓW Obowiązujące przepisy: Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r. (Dz.U. nr 11 poz. 109 z 2002 r. ze zm.) Kodeks Postępowania Karnego (Dz.U.

Bardziej szczegółowo

Opinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz ustawy o Policji (druk nr 1009)

Opinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz ustawy o Policji (druk nr 1009) Warszawa, dnia 29 października 2010 r. Opinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz ustawy o Policji (druk nr 1009) I. Cel i przedmiot ustawy Przedłożona Senatowi ustawa zmierza do zrealizowania

Bardziej szczegółowo

PROJEKT PRACOWNI PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W MOJEJ SZKOLE

PROJEKT PRACOWNI PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W MOJEJ SZKOLE PROJEKT PRACOWNI PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W MOJEJ SZKOLE Opracowanie i skład komputerowy: mgr Jolanta Owsianny Bydgoszcz 2003r. SPIS TREŚCI 1.Założenia programowe przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości...3 2.

Bardziej szczegółowo

Normy, jako szansa na lepszy start zawodowy

Normy, jako szansa na lepszy start zawodowy Certyfikat ISO 9001 (od 2002) Normy, jako szansa na lepszy start zawodowy ŁCDNiKP 824/rz (znajomość norm przez absolwentów) Barbara Kapruziak Akredytacje Łódzkiego Kuratora Oświaty dla placówki doskonalenia

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XI/56/11 RADY GMINY GŁOWNO. z dnia 28 września 2011 r.

UCHWAŁA NR XI/56/11 RADY GMINY GŁOWNO. z dnia 28 września 2011 r. UCHWAŁA NR XI/56/11 RADY GMINY GŁOWNO z dnia 28 września 2011 r. w sprawie uchwalenia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie. Na podstawie art. 18

Bardziej szczegółowo

Uwarunkowania dotyczące rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw w oparciu o zamówienia publiczne dr inż. Arkadiusz Borowiec

Uwarunkowania dotyczące rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw w oparciu o zamówienia publiczne dr inż. Arkadiusz Borowiec Uwarunkowania dotyczące rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw w oparciu o zamówienia publiczne dr inż. Arkadiusz Borowiec Spotkanie informacyjne współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy system oceniania z podstaw przedsiębiorczości

Przedmiotowy system oceniania z podstaw przedsiębiorczości Przedmiotowy system oceniania z podstaw przedsiębiorczości 1. Przewidywane osiągnięcia ucznia Uczeń potrafi: Dokonać trafnej samooceny oraz autoprezentacji. Zastosować w praktyce podstawowe zasady pracy

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROFILAKTYKI

PROGRAM PROFILAKTYKI Zespół Szkół Przyrodniczo - Biznesowych im. Jadwigi Dziubińskiej w Tarcach PROGRAM PROFILAKTYKI Tarce 2010/2011 PODSTAWY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI PROFILAKTYCZNEJ W SZKOE Szkoła wspierając rozwój dzieci i młodzieży,

Bardziej szczegółowo

Moduł 5. Ochrona prawna funkcjonariuszy Służby Więziennej

Moduł 5. Ochrona prawna funkcjonariuszy Służby Więziennej Autorka: Magdalena Markowiak Moduł 5 Ochrona prawna funkcjonariuszy Służby Więziennej Ochrona prawna Funkcjonariusz podczas i w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych korzysta z ochrony prawnej przewidzianej

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XXXV/301/2017 RADY MIASTA I GMINY BIAŁOBRZEGI z dnia 28 listopada 2017 r.

UCHWAŁA NR XXXV/301/2017 RADY MIASTA I GMINY BIAŁOBRZEGI z dnia 28 listopada 2017 r. UCHWAŁA NR XXXV/301/2017 RADY MIASTA I GMINY BIAŁOBRZEGI z dnia 28 listopada 2017 r. w sprawie przyjęcia Miejsko - Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie

Bardziej szczegółowo

Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce

Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce lnstitutions for Market Economy. The Case ofpoland MARIA LISSOWSKA B 369675 WYDAWNICTWO C.RBECK WARSZAWA 2008 Contents Introduction 8 Chapter 1. Elements of Institutional

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE na lata 2011-2013

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE na lata 2011-2013 Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr IV/14/11 Rady Gminy Turek z dnia 23 lutego 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE na lata 2011-2013 WSTĘP Rodzina jest podstawową i niezastąpioną grupą,

Bardziej szczegółowo

Naturalną potrzebą i prawem każdego dziecka jest przynależność do grupy społecznej.

Naturalną potrzebą i prawem każdego dziecka jest przynależność do grupy społecznej. doświadczeń Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej nr 2 w Sosnowcu Szkoły muszą być bardziej inkluzyjne niż wykluczające, ich celem powinna być troska o wszystkich i zapewnienie bezpiecznej atmosfery stąd

Bardziej szczegółowo

Procedura Niebieskie Karty -praktyczny niezbędnik i poradnik prawny. Dr n. prawn. Krzysztof Gieburowski Radca prawny

Procedura Niebieskie Karty -praktyczny niezbędnik i poradnik prawny. Dr n. prawn. Krzysztof Gieburowski Radca prawny Procedura Niebieskie Karty -praktyczny niezbędnik i poradnik prawny Dr n. prawn. Krzysztof Gieburowski Radca prawny Podstawowe pojęcia Procedura Niebieskie Karty ogół czynności podejmowanych i realizowanych

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Rok studiów /semestr

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A Przedmiot: Polityka społeczna Wykładowca odpowiedzialny za przedmiot: Dr Anna Schulz Cele zajęć z przedmiotu: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia II stopnia niestacjonarne Kierunek Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Specjalność INERNATIONAL LOGISTICS

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia II stopnia niestacjonarne Kierunek Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Specjalność INERNATIONAL LOGISTICS Studia II stopnia niestacjonarne Kierunek Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Specjalność INERNATIONAL LOGISTICS Description Master Studies in International Logistics is the four-semesters studies, dedicate

Bardziej szczegółowo

Promocja i techniki sprzedaży

Promocja i techniki sprzedaży Promocja i techniki sprzedaży Specjalność stanowi zbiór czterech kursów specjalnościowych umożliwiających studentom nabycie profesjonalnej wiedzy i szerokich umiejętności w zakresie promocji i technik

Bardziej szczegółowo

Niebieska Karta. Rola szkoły w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

Niebieska Karta. Rola szkoły w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie Niebieska Karta. Rola szkoły w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie Aspekty prawne dotyczące ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie adw. Katarzyna Mrozicka-Bąbel Podstawa prawna Ustawa z dnia 29

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA NIEBIESKIE KARTY. W Zespole Szkól Ekonomiczno-Ogrodniczych w Tarnowie

PROCEDURA NIEBIESKIE KARTY. W Zespole Szkól Ekonomiczno-Ogrodniczych w Tarnowie PROCEDURA NIEBIESKIE KARTY W Zespole Szkól Ekonomiczno-Ogrodniczych w Tarnowie W dniu 1 sierpnia 2010 r. weszła w życie znowelizowana ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Zakłada ona m.in. opracowanie

Bardziej szczegółowo

C Y B E R P R Z E M O C. Rodzaje zagrożeń, sposoby

C Y B E R P R Z E M O C. Rodzaje zagrożeń, sposoby C Y B E R P R Z E M O C Rodzaje zagrożeń, sposoby reagowania. D E F I N I CJA CYBERPRZEMOCY Wirtualne tyranizowanie, nękanie jest wykorzystywaniem technik informacyjnych i komunikacyjnych, np. e-mail,

Bardziej szczegółowo

1. ZAŁOŻENIA 2. OSOBY UCZESTNICZĄCE W SZKOLENIU

1. ZAŁOŻENIA 2. OSOBY UCZESTNICZĄCE W SZKOLENIU Wytyczne do prowadzenia szkoleń w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie (na lata 2012-2013) (na podstawie art.8, pkt 5 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie) 1. ZAŁOŻENIA Przepisy ustawy

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet w Białymstoku Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie SYLLABUS na rok akademicki 2010/2011 http://www.wilno.uwb.edu.

Uniwersytet w Białymstoku Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie SYLLABUS na rok akademicki 2010/2011 http://www.wilno.uwb.edu. SYLLABUS na rok akademicki 010/011 Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr 1 / Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu

Bardziej szczegółowo

Wybrane aspekty analiz i strategii podmiotów gospodarczych we współczesnych czasach. Część I

Wybrane aspekty analiz i strategii podmiotów gospodarczych we współczesnych czasach. Część I Wybrane aspekty analiz i strategii podmiotów gospodarczych we współczesnych czasach Część I Szczecin 2013 Tytuł monografii naukowej: Wybrane aspekty analiz i strategii podmiotów gospodarczych we współczesnych

Bardziej szczegółowo

Oddolne projekty uczniów

Oddolne projekty uczniów Samorząd uczniowski jako doświadczenie aktywności obywatelskiej Oddolne projekty uczniów Olga Napiontek, Joanna Pietrasik projekt Szkolenie jest częścią projektu Samorząd uczniowski jako doświadczenie

Bardziej szczegółowo

Komunikowanie i zarządzanie w społeczeństwie informacyjnym : wybrane zagadnienia / red. Lesław H. Haber. Kraków, Spis treści

Komunikowanie i zarządzanie w społeczeństwie informacyjnym : wybrane zagadnienia / red. Lesław H. Haber. Kraków, Spis treści Komunikowanie i zarządzanie w społeczeństwie informacyjnym : wybrane zagadnienia / red.. Kraków, 2011 Spis treści Wprowadzenie 11 Część I KOMUNIKOWANIE W SPOŁECZEŃSTWIE INFORMACYJNYM Rozdział 1. Społeczeństwo

Bardziej szczegółowo

Prawo oświatowe w codziennej

Prawo oświatowe w codziennej Prawo oświatowe w codziennej pracy nauczyciela Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli dr Krzysztof Wereszczyński Grupy aktów prawnych szczególnie obowiązujących na terenie szkoły Ustawy na czele z

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr XII/40/11 Rady Gminy Łubnice z dnia 29 sierpnia 2011 roku.

UCHWAŁA Nr XII/40/11 Rady Gminy Łubnice z dnia 29 sierpnia 2011 roku. UCHWAŁA Nr XII/40/11 Rady Gminy Łubnice z dnia 29 sierpnia 2011 roku. w sprawie Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2011-2015. Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01

Odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01 Efekty kształcenia dla kierunku EKONOMIA studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie

Bardziej szczegółowo

Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli. Janusz Szklarczyk Rzecznik Dyscyplinarny dla Nauczycieli przy Wojewodzie Małopolskim

Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli. Janusz Szklarczyk Rzecznik Dyscyplinarny dla Nauczycieli przy Wojewodzie Małopolskim Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli Janusz Szklarczyk Rzecznik Dyscyplinarny dla Nauczycieli przy Wojewodzie Małopolskim Podstawy prawne Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.

Bardziej szczegółowo

Program profilaktyki Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie do realizacji w latach 2012/2015

Program profilaktyki Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie do realizacji w latach 2012/2015 Program profilaktyki Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie do realizacji w latach 2012/2015 Działania profilaktyczne to te, które stwarzają człowiekowi okazję do aktywnego uczestnictwa w gromadzeniu doświadczeń

Bardziej szczegółowo

Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata

Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata Załącznik do Uchwały Nr XXXIX/430/10 Rady Miejskiej w Busku-Zdroju z dnia29 kwietnia 2010 roku Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2010-2015 WSTĘP Rodzina jest najważniejszym środowiskiem

Bardziej szczegółowo

SYSTEM KONTROLI ZARZĄDCZEJ W SZKOLE WYŻSZEJ

SYSTEM KONTROLI ZARZĄDCZEJ W SZKOLE WYŻSZEJ ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 2012 Seria: ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE z. 60 Nr kol. 1871 Andrzej KARBOWNIK Politechnika Śląska Wydział Organizacji i Zarządzania Instytut Zarządzania i Administracji

Bardziej szczegółowo

Sieć społeczna przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą

Sieć społeczna przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą 1 2 Politechnika Częstochowska Piotr Tomski Sieć społeczna przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą Monografia Częstochowa 2016 3 Recenzenci: Prof. dr hab. inż. Stanisław Nowosielski Prof.

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie przedsiębiorstwem. Część III

Zarządzanie przedsiębiorstwem. Część III Zarządzanie przedsiębiorstwem Część III Szczecin 2013 Tytuł monografii naukowej: Zarządzanie przedsiębiorstwem - Część III Redaktor Naukowy: prof. dr hab. Jerzy Olszewski Autorzy: Wojciech Zieliński Ewelina

Bardziej szczegółowo

Nazwa innowacji: Ekonomia i finanse - innowacyjny moduł programowy dla przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości

Nazwa innowacji: Ekonomia i finanse - innowacyjny moduł programowy dla przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości Nazwa innowacji: Ekonomia i finanse - innowacyjny moduł programowy dla przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości Rodzaj innowacji: programowa i metodyczna Etap kształcenia: IV etap edukacyjny Podstawa opracowania

Bardziej szczegółowo

Agata Sudolska UWARUNKOWANIA BUDOWANIA RELACJI PROINNOWACYJNYCH PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE

Agata Sudolska UWARUNKOWANIA BUDOWANIA RELACJI PROINNOWACYJNYCH PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE R O Z P R A W A H A B I L I T A C Y J N A Agata Sudolska UWARUNKOWANIA BUDOWANIA RELACJI PROINNOWACYJNYCH PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE Toruń 2011 SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI Wstęp...................................................

Bardziej szczegółowo

Prawnokarne konsekwencje naruszenia prawa do informacji oraz obowiązku zachowania tajemnicy

Prawnokarne konsekwencje naruszenia prawa do informacji oraz obowiązku zachowania tajemnicy Prawnokarne konsekwencje naruszenia prawa do informacji oraz obowiązku zachowania tajemnicy dr inż. Agnieszka Gryszczyńska Katedra Prawa Informatycznego Wydział Prawa i Administracji UKSW Konferencja naukowa

Bardziej szczegółowo

Przedsiębiorczość w biznesie PwB

Przedsiębiorczość w biznesie PwB 1 Przedsiębiorczość w biznesie PwB rozwoju przedsiębiorczości Rafał Trzaska r a f a l. t r z a s k a @ u e. w r o c. p l w w w. k s i m z. u e. w r o c. p l w w w. r a f a l t r z a s k a. p l 2 rozwoju

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2013

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2013 Załącznik do uchwały Nr III/7/11 Rady Gminy Ulan-Majorat z dnia 23 lutego 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2013 1 I. WSTĘP Rodzina jest podstawowym i najważniejszym

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XVI/65/16 RADY GMINY ŁUBNICE. z dnia 10 lutego 2016 r.

UCHWAŁA NR XVI/65/16 RADY GMINY ŁUBNICE. z dnia 10 lutego 2016 r. UCHWAŁA NR XVI/65/16 RADY GMINY ŁUBNICE z dnia 10 lutego 2016 r. w sprawie Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2016-2022. Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Uw a r u n k o w a n i a r o z w o j u Do l n e g o Śl ą s k a. Redaktor naukowy Teresa Kupczyk

Uw a r u n k o w a n i a r o z w o j u Do l n e g o Śl ą s k a. Redaktor naukowy Teresa Kupczyk Uw a r u n k o w a n i a r o z w o j u Do l n e g o Śl ą s k a w perspektywie roku 2020 Redaktor naukowy Teresa Kupczyk Wrocław 2010 Spis treści Wprowadzenie...7 1. Szanse i zagrożenia dla rozwoju Polski

Bardziej szczegółowo

Marcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie

Marcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Marcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomii i Prawa im. prof. Edwarda Lipińskiego w Kielcach Kielce czerwiec 2010 1 Spis treści Wstęp 7 Rozdział

Bardziej szczegółowo

im. św. JADWIGI KRÓLOWEJ POLSKI W WITONI Sobą być, zdrowo żyć

im. św. JADWIGI KRÓLOWEJ POLSKI W WITONI Sobą być, zdrowo żyć PROGRAM PROFILAKTYCZNY GIMNAZJUM im. św. JADWIGI KRÓLOWEJ POLSKI W WITONI Sobą być, zdrowo żyć Witonia, 09.09.2014r. Program Profilaktyki Gimnazjum w Witoni im. św. Jadwigi Królowej Polski opisuje wszelkie

Bardziej szczegółowo

I. W przypadku uzyskania informacji, że uczeń który, nie ukończył 18 lat, używa

I. W przypadku uzyskania informacji, że uczeń który, nie ukończył 18 lat, używa Działania interwencyjne I. W przypadku uzyskania informacji, że uczeń który, nie ukończył 18 lat, używa alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawia nierząd, bądź przejawia

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2014

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2014 Załącznik nr 1 do Uchwały Nr X/31/2011 Rady Gminy Łubnice z dnia 29 czerwca 2011 GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2014 Łubnice, 2011

Bardziej szczegółowo

Imię, nazwisko i tytuł/stopień KOORDYNATORA (-ÓW) kursu/przedmiotu zatwierdzającego protokoły w systemie USOS Adam Sadowski dr hab.

Imię, nazwisko i tytuł/stopień KOORDYNATORA (-ÓW) kursu/przedmiotu zatwierdzającego protokoły w systemie USOS Adam Sadowski dr hab. Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr II semestr 4 Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu w systemie USOS 10000000 Wydział

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 2 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

Załącznik nr 2 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Załącznik nr 2 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI 1 1. Szkoła prowadzi systematyczną działalność wychowawczą, edukacyjną, informacyjną i profilaktyczną wśród uczniów, ich rodziców oraz nauczycieli, wychowawców

Bardziej szczegółowo

Faculty: Management and Finance. Management

Faculty: Management and Finance. Management Faculty: Management and Finance The name of field of study: Management Type of subject: basic Supervisor: prof. nadzw. dr hab. Anna Antczak-Barzan Studies level (BSc or MA): bachelor studies Type of studies:

Bardziej szczegółowo

Procedura postępowania w przypadku informacji lub podejrzenia dopuszczania się przemocy przez nauczyciela wobec ucznia obowiązująca w Szkole

Procedura postępowania w przypadku informacji lub podejrzenia dopuszczania się przemocy przez nauczyciela wobec ucznia obowiązująca w Szkole Procedura postępowania w przypadku informacji lub podejrzenia dopuszczania się przemocy przez nauczyciela wobec ucznia obowiązująca w Szkole Podstawowej nr 6 im. Józefa Kreta w Ustroniu I. Postanowienia

Bardziej szczegółowo

WYKAZ OSIĄGNIĘĆ W PRACY NAUKOWEJ

WYKAZ OSIĄGNIĘĆ W PRACY NAUKOWEJ dr Anna Drapińska Politechnika Gdańska Wydział Zarządzania i Ekonomii Katedra Marketingu WYKAZ OSIĄGNIĘĆ W PRACY NAUKOWEJ A. PRACE WYKONANE PRZED UZYSKANIEM STOPNIA DOKTORA Prace publikowane Artykuły naukowe

Bardziej szczegółowo

6. FORMULARZ DLA OGŁOSZENIODAWCÓW INSTYTUCJA: UNIWERSYTET OPOLSKI-INSTYTUT NAUK PEDAGOGICZNYCH

6. FORMULARZ DLA OGŁOSZENIODAWCÓW INSTYTUCJA: UNIWERSYTET OPOLSKI-INSTYTUT NAUK PEDAGOGICZNYCH 6. FORMULARZ DLA OGŁOSZENIODAWCÓW INSTYTUCJA: UNIWERSYTET OPOLSKI-INSTYTUT NAUK PEDAGOGICZNYCH MIASTO: OPOLE STANOWISKO: ADIUNKT DYSCYPLINA NAUKOWA: PEDAGOGIKA, SPECJALNOŚĆ-PRACA SOCJALNA DATA OGŁOSZENIA:...20

Bardziej szczegółowo

Procedury reagowania w przypadku cyberprzemocy w Szkole Podstawowej im. Orląt Lwowskich w Brzozówce

Procedury reagowania w przypadku cyberprzemocy w Szkole Podstawowej im. Orląt Lwowskich w Brzozówce Procedury reagowania w przypadku cyberprzemocy w Szkole Podstawowej im. Orląt Lwowskich w Brzozówce Zapewnienie uczniom bezpieczeństwa w szkole jest jednym z najważniejszych zadań placówki oświatowej.

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych Zarządzanie wiedzą w Polsce i na świecie w świetle ostatnich lat

Rozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych Zarządzanie wiedzą w Polsce i na świecie w świetle ostatnich lat Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Autor: Marcin Kłak Wstęp Rozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych 1.1. Rola i znaczenie wiedzy 1.1.1. Pojęcia i definicje

Bardziej szczegółowo

An employer s statement on the posting of a worker to the territory of the Republic of Poland

An employer s statement on the posting of a worker to the territory of the Republic of Poland Państwowa Inspekcja Pracy Annotation Główny Inspektorat Pracy ul. Barska 28/30 02-315 Warszawa Rzeczypospolita Polska Polska An employer s statement on the posting of a worker to the territory of the Republic

Bardziej szczegółowo

Współpraca kuratora sądowego ze szkołą w wykonywaniu środków wychowawczych

Współpraca kuratora sądowego ze szkołą w wykonywaniu środków wychowawczych Współpraca kuratora sądowego ze szkołą w wykonywaniu środków wychowawczych Krzysztof Stasiak Kurator Okręgowy Sądu Okręgowego w Gdańsku Współpraca zdolność tworzenia więzi i współdziałania z innymi, umiejętność

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE KAMIEŃSK NA LATA 2011-2015

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE KAMIEŃSK NA LATA 2011-2015 ZAŁĄCZNIK do uchwały Nr IV/27/11 Rady Miejskiej w Kamieńsku z dnia 28 stycznia 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE KAMIEŃSK NA LATA 2011-2015 Rozdział I Podstawa prawna

Bardziej szczegółowo

PRAWO W OCHRONIE ZDROWIA

PRAWO W OCHRONIE ZDROWIA Wyższa Szkoła Planowania Strategicznego ul. Kościelna 6 41-303 Dąbrowa Górnicza tel./fax 32 264 74 75; kancelaria@wsps.pl Studia podyplomowe PRAWO W OCHRONIE ZDROWIA Przedmiot BIOETYKA Temat EUTANAZJA

Bardziej szczegółowo

Evaluation of the main goal and specific objectives of the Human Capital Operational Programme

Evaluation of the main goal and specific objectives of the Human Capital Operational Programme Pracownia Naukowo-Edukacyjna Evaluation of the main goal and specific objectives of the Human Capital Operational Programme and the contribution by ESF funds towards the results achieved within specific

Bardziej szczegółowo

PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH OBOWIĄZUJĄCE W II LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM W LEGNICY

PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH OBOWIĄZUJĄCE W II LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM W LEGNICY PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH OBOWIĄZUJĄCE W II LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM W LEGNICY Do podejmowania działań interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych w szkole zobowiązuje Rozporządzenie

Bardziej szczegółowo

Community Work in a Decade of Crisis. Dr. Val Harris From Sostenga

Community Work in a Decade of Crisis. Dr. Val Harris From Sostenga Community Work in a Decade of Crisis Dr. Val Harris From Sostenga Concept of Transition Transition from one situation to another situation: Where the new situation is clear to communities W przypadku,

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1. Jerzy Apanowicz ( ), Ryszard Rutka (1.6.)

SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1. Jerzy Apanowicz ( ), Ryszard Rutka (1.6.) WSTĘP 17 ROZDZIAŁ 1 CHARAKTERYSTYKA WIEDZY O ZARZĄDZANIU Jerzy Apanowicz (1.1.-1.5.), Ryszard Rutka (1.6.) 1.1. Istota i pojęcie nauki 19 1.2. Metodologia nauk o zarządzaniu 22 1.2.1. Istota i zasady badań

Bardziej szczegółowo

INNOWACYJNY MODUŁ PROGRAMOWY DLA PRZEDMIOTU PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

INNOWACYJNY MODUŁ PROGRAMOWY DLA PRZEDMIOTU PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI INNOWACYJNY MODUŁ PROGRAMOWY DLA PRZEDMIOTU PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Nazwa innowacji: Ekonomia i finanse - innowacyjny moduł programowy dla przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości Rodzaj innowacji: programowa

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A Przedmiot: Etyka w biznesie Wykładowca odpowiedzialny za przedmiot: Mgr Beata Orłowska-Drzewek Cele zajęć z przedmiotu: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA DLA GMINY KĘDZIERZYN KOŹLE

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA DLA GMINY KĘDZIERZYN KOŹLE Załącznik do Uchwały Nr XII/150/11 Rady Miasta Kędzierzyn Koźle z dnia 31 sierpnia 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2015 DLA GMINY KĘDZIERZYN KOŹLE WPROWADZENIE

Bardziej szczegółowo

SPECJALIZACJA BADAWCZA:

SPECJALIZACJA BADAWCZA: Dr Anna Matuszyk - pracownik naukowy. Zajmuje się metodami oceny ryzyka kredytowego, w szczególności metodą scoringową, prowadzi badania naukowe, sensu stricte, związane z tą metodą. Brała udział w projektach

Bardziej szczegółowo

Aneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie

Aneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie Aneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 stycznia 2018 r. zmieniającego

Bardziej szczegółowo

WYKAZ PUBLIKACJI I PROJEKTÓW

WYKAZ PUBLIKACJI I PROJEKTÓW dr hab. Anna Drapińska Katedra Marketingu Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechnika Gdańska WYKAZ PUBLIKACJI I PROJEKTÓW A. PRACE WYKONANE PRZED UZYSKANIEM STOPNIA DOKTORA Prace publikowane Artykuły

Bardziej szczegółowo

Program Podyplomowych Studiów Akademia Liderów Samorządowych III edycja

Program Podyplomowych Studiów Akademia Liderów Samorządowych III edycja Program Podyplomowych Studiów Akademia Liderów Samorządowych III edycja Lp. Tematyka Forma zajęć Liczba BLOK OGÓLNY/WSPÓLNY 10 I. Sprawne zarządzanie w JST 1. Podstawy teorii organizacji i zarządzania

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia niestacjonarne II stopnia Kierunek Ekonomia Promotorzy prac magisterskich

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia niestacjonarne II stopnia Kierunek Ekonomia Promotorzy prac magisterskich Studia niestacjonarne II stopnia Kierunek Ekonomia Promotorzy prac magisterskich Promotorzy prac magisterskich Prof. dr hab. Stanisław CZAJA Prof. dr hab. Andrzej GRACZYK (min. 5 osób) Prof. dr hab. Jerzy

Bardziej szczegółowo

Pennsylvania State University, USA

Pennsylvania State University, USA Pennsylvania State University, USA Urząd Miejski w Szczuczynie, Polska Zespół Szkół w Niećkowie, Polska Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży, Polska Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Społeczna w Ostrołęce oraz Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Council of the European Union Brussels, 7 April 2016 (OR. en, pl)

Council of the European Union Brussels, 7 April 2016 (OR. en, pl) Council of the European Union Brussels, 7 April 2016 (OR. en, pl) Interinstitutional File: 2015/0310 (COD) 7433/16 COVER NOTE From: Polish Senate date of receipt: 17 March 2016 To: Subject: General Secretariat

Bardziej szczegółowo

Region i jego rozwój w warunkach globalizacji

Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Jacek Chądzyński Aleksandra Nowakowska Zbigniew Przygodzki faktycznie żyjemy w dziwacznym kręgu, którego środek jest wszędzie, a obwód nigdzie (albo może na

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący) SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca) SSA del. do SN Piotr Mirek. Protokolant Ewa Oziębła

POSTANOWIENIE. SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący) SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca) SSA del. do SN Piotr Mirek. Protokolant Ewa Oziębła Sygn. akt II KK 215/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 29 stycznia 2015 r. SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący) SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca) SSA del. do SN Piotr Mirek Protokolant

Bardziej szczegółowo

Szkolny Program Profilaktyki na lata: Publiczne Gimnazjum nr 21 w Łodzi

Szkolny Program Profilaktyki na lata: Publiczne Gimnazjum nr 21 w Łodzi Szkolny Program Profilaktyki na lata: 2011-2016 Publiczne Gimnazjum nr 21 w Łodzi Podstawy prawne szkolnego programu profilaktyki 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polski. 2. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

Bardziej szczegółowo

Koncepcja pracy Szkoły Podstawowej im. Króla Władysława Jagiełły w Zespole Szkół w Błażowej

Koncepcja pracy Szkoły Podstawowej im. Króla Władysława Jagiełły w Zespole Szkół w Błażowej Koncepcja pracy Szkoły Podstawowej im. Króla Władysława Jagiełły w Zespole Szkół w Błażowej Nasza szkoła realizuje potrzeby i oczekiwania całej społeczności szkolnej i środowiska lokalnego. Kształci i

Bardziej szczegółowo

Źródło pinterest. Konferencja Safer Internet 25.09.2014 Rafał Lew-Starowicz APS

Źródło pinterest. Konferencja Safer Internet 25.09.2014 Rafał Lew-Starowicz APS Źródło pinterest Konferencja Safer Internet 25.09.2014 Rafał Lew-Starowicz APS Prof. Andrzej Korybski prof. Bronisław Siemienicki 1. Pojęcie edukacji prawnej na rzecz odpowiedzialnego i bezpiecznego korzystania

Bardziej szczegółowo

Spis treści PRAWO ADMINISTRACYJNE

Spis treści PRAWO ADMINISTRACYJNE Spis treści PRAWO ADMINISTRACYJNE 1. Wyrok NSA z dnia 18 kwietnia 2014 r., II OSK 2769/12 Dr Anna Kosieradzka-Federczyk, Wyższa Szkoła Informatyki Stosowanej i Zarządzania Związanie wynikami oceny oddziaływania

Bardziej szczegółowo

Imię, nazwisko i tytuł/stopień KOORDYNATORA (-ÓW) kursu/przedmiotu zatwierdzającego protokoły w systemie USOS Dr Adam Sadowski

Imię, nazwisko i tytuł/stopień KOORDYNATORA (-ÓW) kursu/przedmiotu zatwierdzającego protokoły w systemie USOS Dr Adam Sadowski Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr 2/4 Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu w systemie USOS 10000000 Wydział Ekonomiczno-Informatyczny

Bardziej szczegółowo

PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA. Wyciąg ze Strategii Działań Profilaktycznych Gimnazjum nr 3 w Inowrocławiu

PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA. Wyciąg ze Strategii Działań Profilaktycznych Gimnazjum nr 3 w Inowrocławiu PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W SYTUACJACH ZAGROśENIA POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA Wyciąg ze Strategii Działań Profilaktycznych Gimnazjum nr 3 w Inowrocławiu Przemoc jest to zjawisko wynikające z działalności

Bardziej szczegółowo

Imię, nazwisko i tytuł/stopień KOORDYNATORA (-ÓW) kursu/przedmiotu zatwierdzającego protokoły w systemie USOS

Imię, nazwisko i tytuł/stopień KOORDYNATORA (-ÓW) kursu/przedmiotu zatwierdzającego protokoły w systemie USOS Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr II / semestr 4 Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu w systemie USOS 10000000

Bardziej szczegółowo

ZDROWA l BEZPIECZNA SZKOŁA

ZDROWA l BEZPIECZNA SZKOŁA PROGRAM PROFILAKTYCZNY W SZKOLE PODSTAWOWEJ W ŚWIERZAWIE NA ROK 2008/11 ZDROWA l BEZPIECZNA SZKOŁA PROGRAM DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH W SZKOLE PODSTAWOWEJ Założenia programu profilaktyki ogólne. Propagowanie

Bardziej szczegółowo

PIOTR BtljDOWSKI ZOFIA SZWEDA-LEWANDOWSKA WOBEC. I STARZENIA Sil; W POLSCE W LATACH

PIOTR BtljDOWSKI ZOFIA SZWEDA-LEWANDOWSKA WOBEC. I STARZENIA Sil; W POLSCE W LATACH PIOTR BtljDOWSKI ZOFIA SZWEDA-LEWANDOWSKA POLITYKA WOBEC STAROSCI I STARZENIA Sil; W POLSCE W LATACH 2015-2035 ASPEKTY TEORETYCZNE I PRAKTYCZNE WARSZAWA 2016 Spis tresci WSTIJP 9 1.ZMIANY STRUKTURY DEMOGRAFICZNEJ

Bardziej szczegółowo

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ. nazwa przedmiotu SYLABUS A. Informacje ogólne

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ. nazwa przedmiotu SYLABUS A. Informacje ogólne PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Rok studiów /semestr Wymagania

Bardziej szczegółowo

PROCEDURY POSTĘPOWANIA W SYTUACJACH TRUDNYCH WYCHOWAWCZO

PROCEDURY POSTĘPOWANIA W SYTUACJACH TRUDNYCH WYCHOWAWCZO Cele procedur PROCEDURY POSTĘPOWANIA W SYTUACJACH TRUDNYCH WYCHOWAWCZO usprawnienie i zwiększenie skuteczności oddziaływań wychowawczych szkoły w sytuacjach trudnych zapobieganie powtarzaniu się zachowań

Bardziej szczegółowo

Karno-prawna ochrona funkcjonariusza publicznego

Karno-prawna ochrona funkcjonariusza publicznego ROMAN TOMASZEWSKI Karno-prawna ochrona funkcjonariusza publicznego Zasadniczym pojęciem, do którego odwołuje się obowiązujący obecnie kodeks karny przy opisywaniu istoty przestępstw przeciwko prawidłowemu

Bardziej szczegółowo