PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Z TERENU POWIATU KONIŃSKIEGO - KONTYNUACJA

Transkrypt

1 PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Z TERENU POWIATU KONIŃSKIEGO - KONTYNUACJA Grudzień 2012

2 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska Sadow ski i Wspólnicy Spółka Jawna ul. Stachury 9, Środa Wlkp. tel , fax NIP , REGON e- mail:sadowski@codex. pl, PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Z TERENU POWIATU KONIŃSKIEGO - KONTYNUACJA Zakres imię i nazwisko Data / podpis OPRACOWANIE PROGRAMU KIEROWNIK PRACOWNI mgr inŝ. Joanna Janasik mgr Marta Karaś Egz. nr Nr ewid. 232/ 2012 Grudzień 2012

3 Spis treści 1 WPROWADZENIE WIADOMOŚCI OGÓLNE O AZBEŚCIE Właściwości fizykochemiczne azbestu Zastosowanie azbestu w Polsce Wpływ azbestu na zdrowie człowieka REGULACJE USTAWOWE DOTYCZĄCE UŻYTKOWANIA I USUWANIA WYROBÓW I ODPADÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST CEL PROGRAMU POWIĄZANIA DOKUMENTU Z INNYMI DOKUMENTAMI O CHARAKTERZE STRATEGICZNYM Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Konińskiego na lata z perspektywą do roku Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego na lata Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Plan gospodarki odpadami dla województwa Wielkopolskiego na lata Krajowy Program Gospodarki Odpadami Polityka Ekologiczna Państwa Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu OBOWIĄZKI ORAZ SPOSÓB POSTĘPOWANIA Z WYROBAMI I ODPADAMI ZAWIERAJĄCYMI AZBEST Zakres zadań realizowanych na poziomie lokalnym Obowiązki właścicieli, zarządców i użytkowników nieruchomości Bezpieczne użytkowanie azbestu i wyrobów zawierających azbest Usuwanie wyrobów zawierających azbest z obiektów lub terenów Obowiązki wykonawcy demontażu azbestu Transport odpadów niebezpiecznych zawierających azbest Zasady postępowania dotyczące składowania na składowiskach odpadów niebezpiecznych zawierających azbest Składowiska odpadów niebezpiecznych zawierające azbest GOSPODAROWANIE ODPADAMI ZAWIERAJĄCYMI AZBEST NA TERENIE POWIATU KONIŃSKIEGO Charakterystyka powiatu konińskiego Rozmieszczenie i ilość wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu konińskiego Rejony szczególnego zagrożenia azbestem Usuwanie azbestu na terenie Powiatu Konińskiego przez upoważnione do tego celu przedsiębiorstwa UŚWIADAMIANIE SPOŁECZEŃSTWA O ZAGROŻENIACH WYNIKAJĄCYCH Z UŻYTKOWANIA I OBECNOŚCI WYROBÓW AZBESTOWYCH Bezpieczne usuwanie wyrobów azbestowych Usuwanie wyrobów zawierający azbest - wymiana rur wodociągowych Usuwanie wyrobów zawierający azbest - demontaż pokrycia dachowego Warunki konieczne do spełnienia przez podmiot dokonujący demontażu i transportu do miejsc unieszkodliwiania odpadów Usuwanie wyrobów zawierający azbest - zdarzenia losowe Założenia programu PPROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROGRAMU FINANSOWE ASPEKTY REAZLIACJI PROGRAMU Źródła finansowania przedsięwzięć związanych z pracami w kontakcie z azbestem Założenia finansowe usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu konińskiego Warianty realizacji programu Ramowy harmonogram rzeczowy realizacji zadania Szczegółowy opis zasad rozliczenia kosztów przedsięwzięcia PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA...61 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 1

4 11.1 Sposób monitoringu i oceny wdrażania Programu PODSUMOWANIE...63 Spis załączników Załącznik nr 1 Wzór oceny stanu możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest Załącznik nr 2 Wzór karty ewidencji odpadu Załącznik nr 3 Wzór karty przekazania odpadu Załącznik nr 4 Usuwanie i unieszkodliwianie azbestu i wyrobów zawierających azbest linia 4 Załącznik nr 5 Usytuowanie zakładów odbierających odpady zawierające azbest na terenie zachodniej i środkowej Polski Załącznik nr 6 Zgłoszenie zamiaru wykonania prac polegających na zabezpieczeniu/usunięciu wyrobów zawierających azbest z obiektu oraz terenu prac Załącznik nr 7 Schorzenia wywołane ekspozycją na pył azbestowy Załącznik nr 8 Informacja o wyrobach zawierających azbest Załącznik nr 9 Oznakowanie wyrobów i miejsc występowania azbestu Załącznik nr 10 Informacja o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym Załącznik nr 11 Wniosek o udzielenie dofinansowania na usuwanie wyrobów zawierających azbest Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 2

5 1 WPROWADZENIE Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego kontynuacja został sporządzony w celu stworzenia warunków niezbędnych do realizacji zadań z zakresu ochrony zdrowia i środowiska. Obowiązek opracowania programu wynika z zapisów Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata przyjętego uchwałą Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 r. oraz poprzedzającego go Krajowego programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski. Pomimo zakazu stosowania azbestu i wyrobów zawierających azbest, ze względu na jego powszechne stosowanie w przeszłości, będzie on stanowił element struktury wielu obiektów jeszcze przez wiele lat. Szerokie zastosowanie azbestu na przestrzeni ostatnich 100 lat wynikało z gwałtownego rozwoju przemysłu oraz jego cech tj.: odporności na wysokie temperatury, działanie mrozu, kwasów, substancji żrących i elastyczność. Azbest stosowany był do produkcji około 3 tys. wyrobów przemysłowych. Największa ilość azbestu została wykorzystana w budownictwie, głównie do produkcji wyrobów ferrytowo-cementowych stanowiących pokrycia dachowe, jako płyty faliste, płytki karo, elewacje budynków (osłony elewacyjne, płyty elewacyjne), rury ciśnieniowe i bezciśnieniowe: rury wodociągowe, kanalizacyjne i kanały zsypowe do odpadów komunalnych. Usuwanie wyrobów zawierających azbest wymaga zachowania szczególnych procedur, postępowań i przestrzegania przepisów, aby nie powodować narażenia zdrowia ludzkiego w wyniku emisji włókien azbestowych do środowiska. Na postawie szacunkowych danych można przyjąć, ze na terenie Polski w 2008 r. znajdowało się około 14,5 mln ton użytkowanych użytkowanych wyrobów azbestowych. W Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata przyjęto, że w kolejnych latach zostaną unieszkodliwione następujące ilości wyrobów zawierających azbest: w latach około 28% ( 4 mln ton) w latach około 35% ( 5,1 mln ton) w latach około 37% ( 5,4 mln ton). Usunięcie i zabezpieczenie tak znacznych ilości wyrobów azbestowych będzie wymagało przedsięwzięć organizacyjnych oraz dużych nakładów finansowych. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 3

6 Rys. 1. Nagromadzenie wyrobów zawierających azbest w poszczególnych województwach Polski w 2008 r. Źródło: Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 4

7 2 WIADOMOŚCI OGÓLNE O AZBEŚCIE Przez azbest należy rozumieć grupę włóknistych krzemianów, naturalnych minerałów o budowie krystalicznej, tj.: azbest chryzotylowy chryzotyl (azbest biały), azbest krokidolitowy krokidolit (azbest niebieski), azbest amozytowy (gruenerytowy) amozyt, azbest antofilitowy antofilit, azbest termolitowy termolit, azbest aktynolitowy aktynolit. 2.1 Właściwości fizykochemiczne azbestu Główne cechy azbestu to odporność na wysoką temperaturę i wysoka odporność na działanie środowiska agresywnego, chemicznego. Azbest odznacza się również wysoką wytrzymałością mechaniczną i wysoką odpornością na korozję. Największe znaczenie ze względu na swoje właściwości posiadał azbest biały - chryzotyl i azbest niebieski krokidolit. Włóknisty charakter azbestu wraz z w/w cechami to główne właściwości fizykochemiczne, które pozwoliły na jego szerokie zastosowanie. Włókna azbestu w zależności od odmiany azbestu mają długość kilku centymetrów i średnicę kilku milimetrów, osiągając wartości submikronowe. Główne zastosowanie znalazł azbest biały - chryzotyl, azbest niebieski krokidolit i azbest amozytowy. Biorąc pod uwagę różnice w budowie włókien azbestu chryzotylowego i azbestu krokidolitowego oraz amozytowego, pył azbestu chryzotylowego jest mniej groźny od pyłu azbestu krokidolitowego i amozytowego w odniesieniu dla zdrowia ludzi. W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę właściwości fizykochemicznych azbestu. Tab. 1. Charakterystyka właściwości fizykochemicznych wybranych odmian azbestu Właściwości Chryzotyl Krokidolit Amozyt Barwa Główny składnik chemiczny [%] Struktura włókna biała do jasnozielonej, żółta SiO MgO Fe 2O FeO 0-3 bardzo liczne włókna, łatwo rozdzielane niebieska, lawendowa,zielona SiO MgO Fe 2O FeO 3-21 włókniste brązowa, szara SiO MgO 5-7 Fe 2O FeO blaszkowate, grube Długość włókien 0, ,2-17 0,4-40 Średnica włókien 0,03 0,08 0,06 1,2 0,15 1,5 Powierzchnia [m 2 /mg] Gęstość [g/cm 3 ] 2,55 3,3 3,5 3,1-3,2 Temperatura rozkładu [ C] Temperatura topnienia [ C] Twardość wg Mohsa 2,5 4,0 4,0 5,5-6 Odporność na kwasy bardzo dobra dobra dość dobra Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 5

8 Właściwości Chryzotyl Krokidolit Amozyt Odporność na zasady bardzo dobra dobra dobra Tekstura elastyczna, jedwabista i twarda Źródło: elastyczna do łamliwej łamliwa Tab. 2. Porównanie długości włókien niektórych włókien organicznych i nieorganicznych Włókno Średnica włókna [nm]* Włókno łykowe (len) bawełna wełna włos ludzki ok nylon włókno szklane (cienkie) włókno mineralne azbest chryzotylowy azbest amfibolowy Źródło: *1 mm = nm 2.2 Zastosowanie azbestu w Polsce Azbest stosowany był w produkcji wielu wyrobów przemysłowych, lecz przede wszystkim (co najmniej około 80% zużycia azbestu) do produkcji wyrobów budowlanych, szczególnie płyt dachowych i elewacyjnych, a także, w mniejszych ilościach do produkcji rur, rozmaitych kształtek do kanałów wentylacyjnych, instalacyjnych i innych. Jeszcze mniej azbestu zużywano do produkcji tekstyliów, mas ogniotrwałych, mas uszczelniających i innych. Poniższy wykaz podaje dominujące ilościowo rodzaje wyrobów azbestocementowych produkowanych w Polsce: płyty płaskie prasowane tzw. szablony lub płyty karo" (PN-66/B-14040), płyty faliste i gąsiory nie prasowane (PN-68/B-14041), nisko i wysokofaliste, płyty płaskie prasowane okładzinowe (PN-70/B-14044), rury bezciśnieniowe (kanalizacyjne) (PN-67/B-14753), rury ciśnieniowe (PN-68/B-14750), kształtki kanalizacyjne (PN-68/B-14752), kształtki do przewodów wentylacyjnych (BN-73/ ), płytki PACE" oraz kształtki a-c prasowane nieimpregnowane dla elektrotechniki (BN-67/ , BN-70/ ), zbiorniki na wodę, osłony do kanałów spalinowych, kształtki do wentylacji zewnętrznych, kształtki do osłon rurociągów ciepłowniczych. Zgodnie z powyższym, wyroby azbestowe nie stanowią jedynie pokrycia dachowe i ich elementy. W zależności od źródła powstania w katalogu odpadów (Dz. U. z 2001 r., nr 112, poz. 1206) Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 6

9 wymieniono dziewięć rodzajów odpadów zawierających azbest: * Podgrupa: Odpady z produkcji... chloru i chlorowców Rodzaj: Odpady azbestowe z elektrolizy * Podgrupa: Odpady z innych procesów nieorganicznych Rodzaj: Odpady z przetwarzania azbestu * Podgrupa: Odpady z hutnictwa szkła Rodzaj: Odpady zawierające azbest * Podgrupa: Odpady z produkcji spoiw mineralnych... Rodzaj: Odpady zawierające azbest z produkcji elementów azbestowo-ceramicznych * Podgrupa: Odpady opakowaniowe Rodzaj: Opakowania metali zawierające niebezpieczne elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi * Podgrupa: Zużyte lub nie nadające się do użytkowania pojazdy... Rodzaj: Okładziny hamulcowe zawierające azbest * Podgrupa: Odpady urządzeń elektrycznych i elektronicznych Rodzaj: Zużyte urządzenia zawierające wolny azbest * Podgrupa: Materiały izolacyjne oraz materiały konstrukcyjne zawierające azbest Rodzaj: Materiały izolacyjne zawierające azbest * Podgrupa: Materiały izolacyjne oraz materiały konstrukcyjne zawierające azbest Rodzaj: Materiały konstrukcyjne zawierające azbest Pośród płyt płaskich najczęściej na dachach stosowano, zwłaszcza w południowej Polsce płyty typu Karo nazywane też, nieprawidłowo szablonami. Były to płyty o wymiarach 400 x 400 mm i grubości 6 mm. Płyty te dzięki dodatkowemu zagęszczeniu w procesie prasowania cechują się mniejszą porowatością niż płyty faliste. Różnica ta jest duża, co uwidacznia nasiąkliwość wynosząca dla płyt Karo 16% podczas gdy nasiąkliwość płyt falistych wynosi 27%. Mała porowatość płyt prasowanych pozwala przypuszczać, że ich odporność na korozję jest lepsza niż płyt nie prasowanych. Ma to odzwierciedlenie w rzeczywistości, o czy świadczą liczne obserwacje dachów po wielu latach eksploatacji. Tab. 3. Zawartość azbestu w wybranych wyrobach Asortyment produkcji Udział azbestu [%] Płyty faliste prasowane (szablony) 9,5-11 Płyty faliste o długości 1200 mm 11-12,5 Płyty faliste o długości 2400 mm Rury a-c ciśnieniowe Rury a-c bezciśnieniowe Uszczelki 8-20 Sznury azbestowe Źródło: Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 7

10 2.3 Wpływ azbestu na zdrowie człowieka Azbest to występujący w przyrodzie minerał włóknisty. Wyroby azbestowe będące w dobrym stanie technicznym nie stanowią istotnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego. Azbest staje się niebezpieczny, gdy zaistnieją warunki stwarzające możliwość uwalniania się włókien z wyrobów azbestowych do otoczenia. Do sytuacji takich dochodzi w wyniku: poddawania elementów azbestowych obróbce mechanicznej (cięcie, szlifowanie, łamanie, kruszenie); naruszenia struktury wyrobu spowodowanej naturalnym starzeniem się materiału; oddziaływania czynników atmosferycznych. W narażeniu na pył azbestu wyróżnia się: ekspozycję zawodową związaną z pracą w warunkach narażenia na pył azbestu, ekspozycję parazawodową dotyczy mieszkańców sąsiadujących z kopalniami i zakładami przetwarzającymi azbest oraz rodzin pracowników tych zakładów, ekspozycję środowiskową związaną z występowaniem azbestu w powietrzu atmosferycznym, wodzie pitnej i artykułach spożywczych. Różnią się one w sposób istotny wielkością stężeń włókien, ich rozmiarami, długością trwania narażenia, a co za tym idzie skutkami dla zdrowia i wielkością ryzyka wystąpienia określonych nowotworów złośliwych. Chorobotwórcze działanie tego związku następuje w wyniku wdychania włókien azbestowych zawieszonych w powietrzu, które następnie mogą zostać przeniesione do płuc. Biologiczna agresywność pyłu zależy od stopnia penetracji i liczby włókien, które uległy retencji w płucach, jak również od fizycznych i aerodynamicznych cech włókien. Oddychanie powietrzem skażonym włóknami azbestowymi może być przyczyną następujących chorób układu oddechowego: pylicy azbestowej (azbestozy); łagodnych zmian opłucnych; raka płuc (najpowszechniejszego nowotworu złośliwego, powodowanego przez azbest); międzybłonniaków opłucnej i otrzewnej; nowotworów o wysokiej złośliwości. Pierwsze objawy mogące sygnalizować chorobę to: ból w klatce piersiowej, silny kaszel i duszności. Zachorować mogą osoby, które miały kontakt z azbestem ze względu na rodzaj wykonywanej pracy oraz osoby narażone na długotrwałe wdychanie włókien azbestowych o małym natężeniu, jak też osoby narażone na krótkotrwałe przebywanie w miejscu o dużym stężeniu włókien azbestowych. Nieznana jest minimalna ilość pyłu azbestowego, która wywołuje choroby. Wiadomo natomiast, że im więcej włókien azbestu jest wdychanych do układu oddechowego, tym większe występuje ryzyko choroby. Ważna jest świadomość, że choroby wywołane azbestem rozwijają się po latach wdychania włókien. Natomiast nie ma dowodów świadczących o tym, że azbest występujący w wodzie jest szkodliwy dla zdrowia. Dlatego zastępowanie rur azbestowo-cementowych w instalacjach ziemnych wyrobami bezazbestowymi powinno następować sukcesywnie, w miarę technicznego zużycia lub w przypadku woli wymiany na rury bezazbestowe. W załączniku nr 7 zostały wymienione i opisane schorzenia wywołane azbestem. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 8

11 3 REGULACJE USTAWOWE DOTYCZĄCE UŻYTKOWANIA I USUWANIA WYROBÓW I ODPADÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST W Polsce w 1985 r. zaprzestano stosowania azbestu krokidolitowego. Od dnia 19 czerwca 1997 r. obowiązuje ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. 14 maja 2002 r. przyjęto 30 letni Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski. Stracił on swoją moc prawną z dniem wejścia w życie uchwały Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 r., kiedy został ustanowiony nowy wieloletni program pod nazwą Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Stanowi on kontynuację i aktualizację Programu z 2002 roku. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 217 poz.1833 z późn. zm.) najwyższe dopuszczalne stężenie pyłów zawierających azbest w środowisku pracy wynosi: Nazwa i nr CAS czynnika szkodliwego dla zdrowia Pyły zawierające azbest (jeden lub więcej rodzajów azbestu wymienionych poniżej): aktynolit [ ] antofilit [ ] chryzotyl [ ] grueneryt (amozyt) [ ] krokidolit [ ] tremolit [ ] pył całkowity włókna respirabilne Najwyższe dopuszczalne stężenie mg/m 3 włókien w cm 3 0,5 - Źródło: Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 217 poz.1833 z późn. zm.) - 0,1 W sporządzonym opracowaniu uwzględniono wymagania obowiązujących przepisów prawnych - ustaw i przepisów wykonawczych dotyczących zagadnień dotyczących azbestu: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) Ustawa określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju. Ustawa zawiera szereg istotnych i ważnych postanowień dotyczących m.in.: państwowego monitoringu środowiska, jako systemu pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku, szczególne zagrożenie dla środowiska, kar i odpowiedzialności za nieprzestrzeganie zasad i przepisów dotyczących ochrony środowiska, konieczności oznaczenia instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest oraz miejsc, w których on się znajduje. Akta wykonawcze do ustawy Prawo ochrony środowiska: Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. z 2011 r., Nr 8, poz. 31), Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 9

12 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowisko jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2009 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o występowaniu substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz. U. z 2009 r. Nr 124, poz. 1033), Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. z 2011 r., Nr 8, poz. 31) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz z późn. zm.), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 października 2008 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. z 2008 Nr 196 poz. 1217). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz. U. Nr 206, poz.1291) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 16, poz.87) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 95, poz.558) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz z późn. zm.) Ustawa określa zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, jak również odzysku lub unieszkodliwiania odpadów. W ustawie określone są obowiązki wytwórców i posiadaczy odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych. Ustawa reguluje całokształt spraw administracyjnych, związanych z postępowaniem przy zbieraniu, transporcie, odzysku i unieszkodliwianiu, w tym składowaniu odpadów, a także wymagań technicznych i organizacyjnych dotyczących składowisk odpadów. Ustawa wprowadza obowiązek opracowania planów gospodarki odpadami na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw, krajowy plan gospodarki odpadami został przyjęty pod koniec 2001 roku. Art. 10, ust. 4 tej samej ustawy stanowi, że wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, zawierające plany gospodarki odpadami mają być uchwalone przez odpowiednie organy w następujących terminach: programy wojewódzkie do 30 czerwca 2003 r. uchwalane przez sejmiki województw, programy powiatowe do 31 grudnia 2003 r. - uchwalane przez rady powiatów, programy gminne do 30 czerwca 2004 r. - uchwalane przez rady gmin. Akta wykonawcze do ustawy o odpadach: Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodzajów Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 10

13 odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. Nr 191, poz. 1595), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 249, poz. 1673), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zestawień danych o odpadach (Dz. U. Nr 249, poz. 1674), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz oraz z 2010 r. Nr 238, poz. 1588) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549 oraz z 2009 r. Nr 39, poz. 320), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 236, poz. 1986), Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. Nr 186, poz. 1553, z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2004 r. w sprawie warunków, w których uznaje się, że odpady nie są niebezpieczne (Dz. U. Nr 128, poz. 1347) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz. U. 49, poz. 356) Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 z późn. zm.) Ustawa weszła w życie w dniu 28 września 1997 roku. Zakazuje ona wprowadzania na polski obszar celny azbestu, wyrobów zawierających azbest, produkcji wyrobów zawierających azbest oraz obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi ten surowiec. Zgodnie z ustawą obowiązek zakończenia produkcji płyt azbestocementowych we wszystkich zakładach upłynął z dniem 28 września 1998 r., a z dniem 28 marca 1999 r. nastąpił zakaz obrotu tymi płytami. Wymieniona ustawa praktycznie zamknęła okres stosowania wyrobów zawierających azbest w Polsce, pozostaje natomiast problem sukcesywnego usuwania zużytych wyrobów w sposób nie zagrażający zdrowiu ludzi i zanieczyszczeniu środowiska. Ustawa porządkuje również zagadnienia związane z opieką zdrowotną pracowników, którzy mieli kontakt z azbestem. Akta wykonawcze do ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 sierpnia 2004 r. w sprawie okresowych badań lekarskich pracowników zatrudnionych w zakładach, które stosowały azbest w produkcji (Dz. U. Nr 183, poz. 1896), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 sierpnia 2004 r. w sprawie leczenia Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 11

14 uzdrowiskowego osób zatrudnionych przy produkcji wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 185, poz. 1920, z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 stycznia 2005 r. w sprawie wzoru książeczki badań profilaktycznych dla osoby, która była lub jest zatrudniona w warunkach narażenia zawodowego w zakładach stosujących azbest w procesach technologicznych, sposobu jej wypełnienia i aktualizacji (Dz. U. Nr 13, poz. 109), Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 oraz z 2010 r. Nr 162, poz 1089), Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz. U. Nr 216, poz. 1824), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 września 2005 r. w sprawie leków związanych z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście (Dz. U. Nr 189, poz. 1603). Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623) Wśród wielu przepisów znajduje się zapis mający zastosowanie w przypadkach występowania azbestu. Art. 30 ust. 7 stanowi: właściwy organ może nałożyć, w drodze decyzji, obowiązek uzyskania pozwolenia na wykonanie określonego obiektu lub robót budowlanych, objętych obowiązkiem zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1 tego art. jeżeli ich realizacja może naruszyć ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodować: zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia, pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków, pogorszenie warunków zdrowotno - sanitarnych, wprowadzenie, utrwalenie bądź zwiększenie ograniczeń lub uciążliwości dla terenów sąsiednich. Akta wykonawcze do ustawy Prawo budowlane: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montażu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 108, poz. 953, z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 120, poz. 1126), Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 marca 1996 r. w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi (M.P. Nr 19, poz. 231). Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 12

15 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 227, poz. 1367) Ustawa określa zasady przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, wymagania w stosunku do kierowców i innych osób wykonujących czynności związane z tym przewozem oraz organy właściwe do sprawowania nadzoru i kontroli w tych sprawach. Przy przewozach materiałów niebezpiecznych w kraju obowiązują przepisy zawarte w załącznikach A i B do Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Przepisy umowy ADR oraz ustawy określają warunki załadunku i wyładunku oraz przewozu odpadów niebezpiecznych na składowisko. Pojazdy powinny być zaopatrzone w świadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu materiałów niebezpiecznych wydane przez upoważnioną stację kontroli pojazdów, zaś kierowcy pojazdów winni być przeszkoleni w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych. Akta wykonawcze do ustawy o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych: Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR (Dz. U. poz. 192) Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie prowadzenia kursów przewozu towarów niebezpiecznych (Dz. U. poz. 619) Oświadczenie Rządowe z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U. z 2009 r., Nr 27, poz. 162, z późn. zm.) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U Nr 21, poz. 94 z późn. zm. ) Akta wykonawcze do kodeksu pracy: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 33, poz. 166), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771, ze zm.), Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833, z późn. zm.). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047, z późn. zm.) Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. - o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz. U. Nr 63, poz. 332 z późn. zm.) Akta wykonawcze do ustawy o substancjach i preparatach chemicznych: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji chemicznych i ich mieszanin (Dz. U. z 2012 r., poz. 1018), Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 13

16 Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981) Akta wykonawcze do ustawy Prawo geologiczne i górnicze: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie podziemnych składowisk odpadów (Dz. U. Nr 298, poz.1771). Rozporządzenie ministra Środowiska z dnia 24 czerwca 2008 r. w sprawie rodzajów odpadów, których przewóz w celu unieszkodliwiania jest zabroniony (Dz. U. Nr 119, poz. 769). Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 14

17 4 CEL PROGRAMU Celem opracowania Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego-kontynuacja jest stworzenia aktualnych warunków niezbędnych do realizacji celów i założeń Programu, oraz zaplanowanie bezpiecznego dla zdrowia mieszkańców i środowiska naturalnego usunięcia wyrobów zawierających azbest z obszaru powiatu konińskiego. Przygotowanie Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego - kontynuacja poprzedzone zostało analizą szacunkowej ilości wyrobów zawierających azbest wg danych przekazanych przez gminy powiatu konińskiego (przed opracowaniem Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego na lata ) oraz danych udostępnionych przez podmiot zajmujący się usuwaniem i likwidacją wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu konińskiego. Program utrzymuje cel poprzedniego Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego na lata jakim jest doprowadzenie do stopniowej eliminacji wyrobów zawierających azbest z otoczenia człowieka oraz ich bezpieczne i prawidłowe unieszkodliwienie. Osiągając ten cel wypełnione zostanie zobowiązanie, jakie Polska złożyła Unii Europejskiej, deklarując oczyszczenie obszaru Polski z azbestu i wyrobów go zawierających. Zakłada się usunięcie całej ilości azbestu zgodnie z obowiązującym prawem. W związku z tym Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego zakłada realizację szeregu zadań. Wyznaczoną politykę usuwania wyrobów zawierających azbest należy przeprowadzić według harmonogramu rzeczowego. W Programie opisano ogólne mechanizmy oraz zasady pomocy, której Powiat zamierza udzielić osobom decydującym się na usuniecie elementów zawierających azbest z budynków lub budowli. Pomoc ta ma na celu zachęcić do podejmowania tego rodzaju działań oraz zmniejszyć ryzyko związane z nieprawidłowym ich wykonaniem. Program zawiera także: informacje ogólne o azbeście, w tym zagrożeniach wynikających z użytkowania i obecności wyrobów azbestowych przedstawienie regulacji ustawowych dotyczących użytkowania i usuwania wyrobów i odpadów zawierających azbest obowiązki oraz sposób postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest szacunkowe ilości wyrobów zawierających azbest na terenie poszczególnych gmin powiatu konińskiego finansowe aspekty realizacji programu. Program skierowany jest do wszystkich właścicieli nieruchomości zlokalizowanych na terenie powiatu konińskiego, które pokryte są wyrobami zawierającymi azbest lub na terenie których znajdują się zdemontowane wyroby azbestowe. Przewiduje się, że zainteresowanie Programem będzie wzrastać w kolejnych latach jego realizacji, w miarę prowadzenia edukacji w zakresie zagrożeń związanych z eksploatacją azbestu. Realizatorem programu będzie Starostwo Powiatowe w Koninie. Realizacja Programu przyczyni się do poprawy jakości powietrza i życia mieszkańców na terenie powiatu. Usunięcie azbestowych pokryć dachowych poprzez zastąpienie ich nowymi materiałami bezpiecznymi Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 15

18 dla zdrowia ludzi wpłynie na ograniczenie zachorowalności mieszkańców. Demontaż pokryć dachowych oraz prace termomodernizacyjne (mające na celu eliminację azbestu) należy przeprowadzać w sposób zgodny z zapisami ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz ze zm.) oraz Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237, poz. 1419). Program zawiera wytyczne służące realizacji celów i wymogów określonych w przepisach prawa, w związku z czym nie ma możliwości odstąpienia od ich realizacji. Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego kontynuacja po jego uchwaleniu przez Radę Powiatu obowiązywać będzie od stycznia 2013 r. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 16

19 5 POWIĄZANIA DOKUMENTU Z INNYMI DOKUMENTAMI O CHARAKTERZE STRATEGICZNYM 5.1 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Konińskiego na lata z perspektywą do roku 2020 Głównym celem sformułowanym w Aktualizacji POŚ dla Powiatu Konińskiego jest: Ochrona środowiska jako niezbędny element zrównoważonego rozwoju społeczno gospodarczego powiatu konińskiego Za cel z zakresu gospodarki odpadami przyjęto: minimalizację ilości wytwarzanych odpadów poprzez zwiększenie stopnia odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Dostosowanie zasad funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi do aktualnych przepisów prawnych. Do kierunków działań przyjętych do realizacji z zakresu gospodarki odpadami zaliczono m.in.: prowadzenie kampanii informacyjnej dotyczącej szkodliwości wyrobów azbestowych i sukcesywne usuwanie wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu; bieżąca kontrola nad powstającymi dzikimi wysypiskami odpadów i egzekwowanie kar za składowanie odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych. Celem Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego - kontynuacja jest doprowadzenie do stopniowej eliminacji wyrobów zawierających azbest z otoczenia człowieka oraz ich bezpieczne i prawidłowe unieszkodliwienie. W harmonogramie rzeczowym niniejszego Programu jako jedno z działań uwzględniono: działalność informacyjną i edukacyjną skierowaną do właścicieli, zarządców i użytkowników budynków, budowli i instalacji zawierających azbest. 5.2 Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego na lata Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego kontynuacja jak wspomniano w punkcie poprzednim jest bezpośrednio powiązany z uchwalonym wcześniej przez radę Powiatu Programem usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego na lata , stanowi on niewielką modyfikacje poprzedniego programu. Program utrzymuje cel poprzedniego Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego na lata jakim jest doprowadzenie do stopniowej eliminacji wyrobów zawierających azbest z otoczenia człowieka oraz ich bezpieczne i prawidłowe unieszkodliwienie. W aktualnym Programie również opisano wpływ azbestu na zdrowie, określono szacowaną ilość wyrobów zawierających azbest oraz przedstawiono finansowe aspekty realizacji programu. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 17

20 5.3 Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego Nadrzędnym długoterminowym celem " Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego" jest: Likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na zdrowie człowieka i środowisko Ogólnym zadaniem programu jest określenie warunków (w tym organizacyjnych i finansowych) sukcesywnego usuwania wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwiania. W programie ujęto: ilości wyrobów oraz ich rozmieszczenie na terenie województwa w układzie powiatów, wskazanie najbardziej newralgicznych miejsc ze względu na największa ilość występujących wyrobów zawierających azbest oraz największe zagrożenie zdrowia człowieka, przewidywana ilość odpadów zawierających azbest koniecznych do usunięcia w latach: , i oraz konieczna pojemność składowisk w celu unieszkodliwienia odpadów azbestowych, propozycje działań organizacyjnych i inwestycyjnych zmierzających do osiągnięcia celów Programu wraz z harmonogramem ich wdrażania, koszty wdrażania Programu i potencjalne źródła finansowania oraz organizacje zarządzania Programem. Dla potrzeb niniejszego programu, w nawiązaniu do krajowego Programu, przyjęto podzielenie okresu do 2032 roku na 3 podokresy, tj. okres I: lata okres II: lata okres III: lata Okres I obejmuje 5 lat, a następne po 10 lat. Taki podział ułatwi ocenę realizacji programu wojewódzkiego w kontekście porównań z krajowym Programem... W poszczególnych okresach przyjęto do usunięcia następujące ilości wyrobów zawierających azbest: okres I: lata % okres II: lata % okres III: lata %. Cel Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego na lata jakim jest doprowadzenie do stopniowej eliminacji wyrobów zawierających azbest z otoczenia człowieka oraz ich bezpieczne i prawidłowe unieszkodliwienie, wpisuje się bezpośrednio w cel Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego. W niniejszym Programie oszacowano ilość wyrobów zawierających azbest, jaka została usunięta z terenu powiatu konińskiego oraz pozostałą do unieszkodliwienia. Przedstawiono także harmonogram rzeczowy oraz finansowe aspekty realizacji Programu oraz założenia w zakresie monitoringu jego wdrażania. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 18

21 5.4 Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata powstał w wyniku przyjęcia przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Rezolucji w sprawie programu wycofywania azbestu z gospodarki z dnia 19 czerwca 1997 r. (MP z 1997 r. Nr 38, poz. 373) oraz ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 ze zm.). Opracowanie analizowanego Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego kontynuacja związane jest z realizacją zapisów zawartych w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata , przyjętym przez Radę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej uchwałą nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 r. (zmienionej uchwałą nr 39/2010 z 15 marca 2010 r.), którego celem jest: 1. Usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest. 2. Minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju. 3. Likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Na poziomie lokalnym zadania wynikające z Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata powinny być realizowane m.in. przez samorząd gminny, do zadań, którego w szczególności należy przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Cel Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego na lata jakim jest doprowadzenie do stopniowej eliminacji wyrobów zawierających azbest z otoczenia człowieka oraz ich bezpieczne i prawidłowe unieszkodliwienie, jest bezpośrednio powiązany z celami Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Przedmiotowy Program jest aktualizacją poprzedniego Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego na lata W niniejszym Programie opracowaniu uwzględniono wymagania obowiązujących przepisów prawnych - ustaw i przepisów wykonawczych dotyczących zagadnień dotyczących azbestu. 5.5 Plan gospodarki odpadami dla województwa Wielkopolskiego na lata Zgodnie z założeniami KPGO 2014, Polityki Ekologicznej Państwa, Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego, jak również polityki unii europejskiej w zakresie gospodarki odpadami, przyjęto cele dla poszczególnych grup odpadów (tj. odpadów komunalnych, odpadów niebezpiecznych i odpadów innych niż niebezpieczne). Dla odpadów niebezpiecznych założone cele do roku 2023 to: minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych. wzrost efektywności systemu zbierania odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych, głównie z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. sukcesywne zwiększanie udziału odpadów niebezpiecznych poddanych procesom odzysku i procesom unieszkodliwiania. edukacja ekologiczna wytwórców odpadów niebezpiecznych w zakresie zagrożeń wynikających. Przedmiotowy Program powstał w celu wypełnienia zapisów zawartych Programie Oczyszczania Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 19

22 Kraju z Azbestu na lata oraz Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego. W Programie przedstawiono wymagania dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami azbestowymi, obowiązki organów administracji, właścicieli i zarządców nieruchomości w tym zakresie oraz obowiązki podmiotów uprawnionych do demontażu, transportu wyrobów zawierających azbest Krajowy Program Gospodarki Odpadami 2014 Uchwalony został dnia 24 grudnia 2010 r. Uchwałą nr 217 Rady Ministrów Krajowy Plan Gospodarki Odpadami Obowiązek sporządzania i aktualizacji planów gospodarki odpadami na poziomie gmin, powiatów, województw oraz na poziomie krajowym wprowadziły zapisy ustawy o odpadach. Zgodnie z tą ustawą Krajowy Plan Gospodarki Odpadami powinien mieć charakter dokumentu nadrzędnego, w stosunku do wojewódzkich, powiatowych i gminnych PGO. Celem dalekosiężnym tworzenia KPGO jest dojście do systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju, w którym w pełni realizowane są zasady modelowej gospodarki odpadami. A w szczególności zasada postępowania z odpadami zgodnie z hierarchią gospodarki odpadami, czyli po pierwsze zapobiegania i minimalizacji ilości wytworzonych odpadów oraz ograniczenia ich właściwości niebezpiecznych, a po drugie wykorzystywania właściwości materiałowych i energetycznych odpadów. W KPGO 2014 sformułowano m.in. następujące cele główne: utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego w PKB, zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska, zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów, wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami. Przyjęto również następujące cele w zakresie odpadów komunalnych, z uwzględnieniem odpadów ulegających biodegradacji: objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców najpóźniej do 2015 r., objęcie wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r., zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: w 2013 r. więcej niż 50% w 2020 r. więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 20

23 odpadów do końca 2014 r., przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miarę możliwości odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych na poziomie minimum 50% ich masy do 2020 roku. Przedmiotowy Program związany jest z wdrażaniem właściwej gospodarki odpadami niebezpiecznymi na terenie powiatu konińskiego. Celem Programu jest stopniową eliminację wyrobów zawierających azbest z otoczenia człowieka oraz ich bezpieczne i prawidłowe unieszkodliwienie. Realizacja zapisów Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego kontynuacja pozwoli na ograniczenie ryzyka powstawania dzikich składowisk odpadów. 5.6 Polityka Ekologiczna Państwa W chwili opracowywania Prognozy oddziaływania na środowisko dla Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego - kontynuacja obowiązującym dokumentem nadrzędnym jest Polityka Ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku Została ona przyjęta przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwałą z dnia 22 maja 2009 r. (M. P. nr 34 poz. 501). Obecny dokument stanowi aktualizację i uszczegółowienie Polityki ekologicznej państwa na lata Ma ona na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska. Hasłem przewodnim jest zrównoważony rozwój, czyli równoważenie rozwoju kraju przy uwzględnieniu celów ochrony środowiska w takiej samej mierze jak celów gospodarczych i społecznych. Zwraca się uwagę w pierwszej kolejności na zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszenie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki a także stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania (zapobieganie), a dopiero w następnej kolejności na działania typowo ochronne (przeciwdziałanie). Priorytety tej Polityki sformułowane zostały w 3 działach: 1. Kierunki działań systemowych: uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych, aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska, zarządzanie środowiskowe, udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska, rozwój badań i postęp techniczny, odpowiedzialność za szkody w środowisku, aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym. 2. Ochrona zasobów naturalnych: ochrona przyrody, ochrona i zrównoważony rozwój lasów, racjonalne gospodarowanie zasobami wody, ochrona powierzchni ziemi, gospodarowanie zasobami geologicznymi. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 21

24 3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: środowisko a zdrowie, jakość powietrza, ochrona wód, gospodarka odpadami, oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych, substancje chemiczne w środowisku. Celem Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z teremu Powiatu Konińskiego kontynuacja jest stopniową eliminację wyrobów zawierających azbest z otoczenia człowieka oraz ich bezpieczne i prawidłowe unieszkodliwienie. Realizacja Programu będzie mieć pozytywny wpływ na zdrowie ludzi mieszkających, pracujących lub też wykorzystujących do innych celów obiekty, w których wykorzystywane są materiały zawierające azbest. Pewne pozytywne oddziaływanie związane może być z ograniczeniem ryzyka powstawania dzikich składowisk odpadów. Celem programu jest również zwiększenie wiedzy i świadomości o zagrożeniach związanych z azbestem oraz w zakresie właściwego sposobu postępowania z wyrobami zawierającymi azbest. 5.7 Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku jest realizowana poprzez wiele programów, a przede wszystkim poprzez Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny (WRPO) stanowi kompleksowe narzędzie prowadzenia polityki rozwoju regionu w latach Stwarza on możliwość jeszcze bardziej skutecznej absorpcji środków unijnych a zarazem rozwoju regionu. Celem generalnym WRPO jest: Wzmocnienie potencjału rozwojowego Wielkopolski na rzecz wzrostu konkurencyjności i zatrudnienia Cel generalny WRPO jest ściśle powiązany z celem generalnym Strategii Rozwoju Województwa. Będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: 1. Poprawę warunków inwestowania, 2. Wzrost aktywności zawodowej mieszkańców, 3. Wzrost udziału wiedzy i innowacji w gospodarce regionu Natomiast powyższe cele realizowane będą poprzez wymienione poniżej priorytety oraz określone w nich obszary interwencji i projekty. Priorytety WRPO to: 1. Konkurencyjność przedsiębiorstw 2. Infrastruktura komunikacyjna 3. Środowisko przyrodnicze 4. Rewitalizacja obszarów problemowych 5. Infrastruktura dla kapitału ludzkiego 6. Turystyka i środowisko kulturowe 7. Pomoc techniczna. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 22

25 Dla niniejszego Programu najważniejsze znaczenie mają następujące priorytety: Priorytet II Infrastruktura komunikacyjna Jego celem głównym jest zwiększenie wymiany gospodarczej z otoczeniem na rzecz wzrostu zatrudnienia, natomiast celami szczegółowymi: podniesienie jakości infrastruktury drogowej, kolejowej, lotniczej, transportu zbiorowego oraz łączności informatycznej, zwiększenie wewnątrzregionalnej spójności i powiązanie infrastruktury regionalnej z systemami zewnętrznymi. Priorytet III Środowisko przyrodnicze Celem głównym priorytetu jest poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi regionu. Będzie on realizowany poprzez cele szczegółowe odnoszące się do zmniejszenia rozmiarów emisji zanieczyszczeń do środowiska, poprawy zaopatrzenia w wodę, poprawy gospodarki odpadami, ochrony przyrody, ochrony powietrza, rozbudowy systemów bezpieczeństwa środowiskowego i technologicznego, zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii i racjonalnego gospodarowania energią. Priorytet IV Rewitalizacja obszarów problemowych Celem głównym jest restrukturyzacja obszarów problemowych na rzecz wzrostu i zatrudnienia. Będzie on osiągany poprzez następujące cele szczegółowe: rewitalizacja terenów miejskich oraz rewitalizacja terenów powojskowych i poprzemysłowych. Priorytet VI Turystyka i środowisko kulturowe Celem głównym jest wykorzystanie środowiska przyrodniczego i kulturowego dla zwiększenia atrakcyjności regionu. Będzie on osiągany poprzez następujące cele szczegółowe: wzrost udziału turystyki w gospodarce regionu oraz wzrost udziału kultury w życiu mieszkańców. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny realizowany jest przy zaangażowaniu mln euro, w tym pochodzących z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ( mln euro) a także ze środków jednostek samorządu terytorialnego, budżetu państwa oraz środków prywatnych. Przedmiotowy Program realizuje Priorytet III Środowisko przyrodnicze. Związany jest wdrażaniem właściwej gospodarki odpadami na terenie powiatu. Jego realizacja pozwoli na bezpieczne i prawidłowe unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest, stwarzających zagrożenie dla zdrowia ludzi. Pewne pozytywne oddziaływanie wynikać może z ograniczenia ryzyka powstawania dzikich składowisk odpadów. Celem programu jest również zwiększenie wiedzy i świadomości o zagrożeniach związanych z azbestem oraz w zakresie właściwego sposobu postępowania z wyrobami zawierającymi azbest. 5.8 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu Do najistotniejszych celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotnych z punktu widzenia Programu należą: zakaz stosowania azbestu, Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 23

26 zasady bezpiecznego użytkowania i usuwania azbestu, zasady pracy z azbestem (BHP), ochrona środowiska przed zanieczyszczeniem azbestem, zasady bezpiecznego transport azbestu, zasady gospodarka odpadami zawierającymi azbest. Wszystkie te cele zostały opisane i przeanalizowane w Programie usuwania wyrobów zawierających azbest z teremu Powiatu Konińskiego -kontynuacja. Celem Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego kontynuacja jest stopniowa eliminacja wyrobów zawierających azbest z otoczenia człowieka oraz ich bezpieczne i prawidłowe unieszkodliwienie. W Programie przedstawiono wymagania dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami azbestowymi, obowiązki organów administracji, właścicieli i zarządców nieruchomości w tym zakresie oraz obowiązki podmiotów uprawnionych do demontażu, transportu wyrobów zawierających azbest. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 24

27 6 OBOWIĄZKI ORAZ SPOSÓB POSTĘPOWANIA Z WYROBAMI I ODPADAMI ZAWIERAJĄCYMI AZBEST Od 1997 r. na terenie naszego kraju obowiązuje zakaz produkcji, handlu oraz stosowania wyrobów zawierających azbest. Polskie prawodawstwo dopuszcza wykorzystanie azbestu i wyrobów zawierających azbest w używanych budynkach, instalacjach lub urządzeniach do dnia 31 grudnia 2032 r. W sposób szczegółowy określone są wymagania dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami azbestowymi, obowiązki organów administracji, właścicieli i zarządców nieruchomości w tym zakresie oraz obowiązki podmiotów uprawnionych do demontażu, transportu wyrobów zawierających azbest. 6.1 Zakres zadań realizowanych na poziomie lokalnym Program usuwania azbestu realizowany jest na trzech poziomach centralnym, wojewódzkim i lokalnym (powiatowym i gminnym). Do zadań samorządu powiatowego należy: przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest współpraca z gminami oraz marszałkiem województwa w zakresie opracowywania programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, w szczególności w zakresie weryfikacji inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest, lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest oraz urządzeń przewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest, organizowanie usuwania wyrobów zawierających azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków krajowych lub unijnych z uwzględnieniem zasad zawartych w Programie, inspirowanie właściwej postawy obywateli w zakresie obowiązków związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest, współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczących zagrożeń powodowanych przez azbest, współpraca z organizacjami społecznymi wspierającymi realizację Programu, współpraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony środowiska). 6.2 Obowiązki właścicieli, zarządców i użytkowników nieruchomości W Polsce zasady bezpiecznego postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest przedstawiono w bloku tematycznym obejmującym łącznie 6 procedur (Informator o przepisach i procedurach dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2008). Procedury te zostały określone na podstawie przepisow prawa. W niniejszym Programie przedstawiono zaktualizowane procedury uwzględniające zmiany zawarte w obowiązujących na wrzesień 2012r. aktach prawnych Bezpieczne użytkowanie azbestu i wyrobów zawierających azbest 1. Przeprowadzenie inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest poprzez wykonanie spisu z natury. Inwentaryzację należało sporządzić do dnia 28 maja 2004 r. Sposób przedstawienia wyników inwentaryzacji należy przedstawić w postaci informacji o wyrobach zawierających azbest (załącznik 8 do niniejszego opracowania). Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 25

28 Informację o wyniku inwentaryzacji właściciel, zarządca lub użytkownik sporządza w dwóch egzemplarzach: jeden egzemplarz przedkłada w formie pisemnej właściwemu organowi, tj. marszałkowi województwa lub wójtowi, burmistrzowi albo prezydentowi miasta właściwemu dla miejsca znajdowania się budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu z wyrobami zawierającymi azbest. Osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami przedkładają informację odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, a pozostałe podmioty marszałkowi województwa. drugi egzemplarz przechowuje przez okres jednego roku, do czasu sporządzania następnej informacji. Informacje przedkłada się corocznie, celem wykazania ewentualnych zmian w ilości posiadanych wyrobów zawierających azbest co pozwoli na ocenę zagrożenia dla ludzi i środowiska w danym rejonie. 2. Sporządzenie "Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest" Właściciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia technicznego oraz terenu, gdzie znajdują się wyroby zawierające azbest, ma obowiązek sporządzenia - w 1 egzemplarzu Ocenę stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest (załącznik nr 1 niniejszego opracowania.) Właściciele lub zarządcy, którzy spełnili ten obowiązek wcześniej sporządzają następne Oceny... w terminach wynikających z warunków poprzedniej Oceny... tzn.: po 5-u latach, jeżeli wyroby zawierające azbest są w dobrym stanie technicznym i nieuszkodzone, a w uprzednio przeprowadzonej Ocenie... ustalono stopień pilności III (do 90 punktów), po roku, jeżeli przy poprzedniej Ocenie... ujawnione zostały drobne uszkodzenia oraz ustalono stopień pilności II (od 95 do 115 punktów) Wyroby, które posiadały lub posiadają duże i widoczne uszkodzenia stopień pilności I oraz 120 i więcej punktów wg sporządzonej Oceny..., powinny zostać bezzwłocznie usunięte (wymiana na wyrób bezazbestowy) lub zabezpieczone. Po dokonaniu zabezpieczenia, należy ponownie sporządzić Ocenę... w terminie 30 dni od przeprowadzenia zabezpieczenia. Egzemplarz Oceny... właściciel lub zarządca obowiązany jest przechowywać łącznie z dokumentacją miejsca zawierającego azbest, obiektu, urządzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej. Dla budynków oraz obiektów budowlanych niebędących budynkami, dla których jest prowadzona książka obiektu budowlanego na podstawie art. 64 ust. 1 ustawy Prawo budowlane, Ocena... powinna być dołączona do książki obiektu budowlanego. 3. Oznakowanie pomieszczeń, gdzie znajdują się urządzenia lub instalacje z wyrobami zawierającymi azbest odpowiednim znakiem ostrzegawczym dla azbestu (załącznik 9 niniejszego opracowania). 4. Opracowanie i wywieszenie na widocznym miejscu instrukcji bezpiecznego postępowania i użytkowania pomieszczenia z wyrobami zawierającymi azbest 5. Zaznaczenia na planie sytuacyjnym oraz w dokumentacji technicznej miejsc z wyrobami zawierającymi azbest. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 26

29 6. Opracowanie corocznego planu kontroli jakości powietrza dla pomieszczeń zawierających azbest. Dla każdego pomieszczenia, w którym znajdują się instalacje lub urządzenia zawierające azbest lub wyroby zawierające azbest, właściciel, zarządca lub użytkownik sporządza corocznie plan kontroli jakości powietrza obejmujący pomiary stężenia azbestu. W przypadku przekroczenia najwyższego dopuszczalnego stężenia pyłów zawierających azbest w środowisku pracy, stwierdzonego w wyniku realizacji planu kontroli, dalsze wykorzystywanie instalacji lub urządzenia jest niedopuszczalne i konieczne jest jej oczyszczanie poprzez usunięcie wyrobów zawierających azbest lub ich wymianę. Na rysunku nr 2 przedstawiono schematycznie procedurę bezpiecznego postępowania z azbestem i wyrobami zawierającymi azbest przez właścicieli, zarządców i użytkowników nieruchomości (Procedura nr 1) Bieżąca kontrola stanu oraz konserwacja wyrobów azbest zabudowanych w obiekcie Rys. 2. Procedura bezpiecznego postępowania z azbestem i wyrobami zawierającymi azbest przez właścicieli, zarządcę lub użytkowników nieruchomości Źródło: na podstawie Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 27

30 6.2.2 Usuwanie wyrobów zawierających azbest z obiektów lub terenów 1. Identyfikacja azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunięcia przez uprawnione laboratorium. Do identyfikacji azbestu w przewidzianych do usunięcia materiałach jest zobowiązany wykonawca prac polegających na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest na podstawie udokumentowanej informacji od właściciela lub zarządcy obiektu albo też na podstawie badań przeprowadzonych przez akredytowane laboratorium. 2. Zgłoszenie prac polegających na zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest do właściwego organu administracji architektoniczno budowlanej na 30 dni przed ich rozpoczęciem. 3. Dokonanie wyboru wykonawcy prac wytwórcy odpadów niebezpiecznych. Właściciel lub zarządca zawiera umowę na wykonanie prac w zakresie zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest oraz oczyszczenia budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu z azbestu. W umowie powinny być jasno sprecyzowane obowiązki stron, również w zakresie zabezpieczenia przed emisją azbestu w czasie wykonywania prac. 4. Poinformowanie mieszkańców lub użytkowników budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu, o usuwaniu niebezpiecznych materiałów zawierających substancje stwarzające szczególnie zagrożenie dla ludzi oraz o sposobach zabezpieczenia przed tą szkodliwością. 5. Uzyskanie od wykonawcy prac, pisemnego oświadczenia o prawidłowości wykonania robót i oczyszczenia z azbestu, a następnie przechowywanie go przez okres co najmniej 5-lat, wraz z inną dokumentacją budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu. Na rysunku nr 3 przedstawiono schematycznie procedurę usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest przez właścicieli, zarządców i użytkowników nieruchomości (Procedura nr 2). Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 28

31 Rys. 3. Procedura usuwania azbestu wyrobów zawierających azbest przez właścicieli, zarządcę lub użytkowników nieruchomości Źródło: na podstawie Obowiązki wykonawcy demontażu azbestu W rozumieniu art. 3 ust. 3 pkt 22 ustawy o odpadach wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba, że umowa o świadczeniu usługi stanowi inaczej. Wykonawca prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest jest więc jednocześnie wytwórcą odpadów azbestowych. Wytwórcą odpadów może być też właściciel lub zarządzający nieruchomością, który we własnym zakresie wykonuje prace w zakresie zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest i zleca do wykonania tylko część robot. W takim przypadku jego również dotyczą wszystkie obowiązki wynikające z przepisów i procedur postępowania z odpadami niebezpiecznymi zawierającymi azbest. Podmioty wykonujące prace polegające na demontażu azbestu i wyrobów zawierających azbest, jako wytwórcy odpadów niebezpiecznych (zgodnie z ustawą o odpadach) przed przystąpieniem do wykonywania prac, zobowiązani są do: 1. Uzyskania od organu ochrony środowiska marszałek województwa/starosta, w zależności od ilości wytwarzanych odpadów: decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, jeżeli ilość odpadów Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 29

32 przekracza 0,1 Mg rocznie; przedłożyć informację o sposobie gospodarowania wytwarzanymi odpadami - jeżeli ilość wytworzonych odpadów niebezpiecznych nie przekracza 0,1 Mg rocznie. Wniosek o zatwierdzenie programu gospodarki odpadami wraz z programem wytwórca odpadów jest obowiązany przedłożyć właściwemu organowi na 30 dni przed dniem rozpoczęcia działalności powodującej wytwarzanie opadów lub dniem zmiany tej działalności wpływającej na rodzaj, ilość wytwarzanych odpadów lub sposób gospodarowania nimi. 2. Przyjęcia przez wykonawcę prac zlecenia i zawarcia umowy na wykonanie prac w zakresie zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest, wraz z oczyszczaniem miejsca prac z azbestem. 3. Określenia stanu środowiska przed przystąpieniem do prac, w tym strefy przyszłych prac w celu określenia stopnia narażenia na azbest w miejscu pracy oraz prawidłowego przygotowania planu prac. 4. Opracowania przed rozpoczęciem prac szczegółowego planu prac usuwania wyrobów zawierających azbest, który w szczególności powinien zawierać (Dz. U. Nr 71 poz. 649 oraz z 2010 r. Nr 162, poz 1089): określenie miejsca wykonywania prac oraz charakteru prac i przewidywanego czasu ich trwania, identyfikację azbestu, w przewidzianych do usunięcia materiałach, na podstawie udokumentowanej informacji od właściciela lub zarządcy obiektu albo też na podstawie badań przeprowadzonych przez akredytowane laboratorium, aktualną Ocenę stanu... przewidywaną ilość wytwarzanych odpadów do usunięcia, ustalenie odpowiednich sposobów usuwania wyrobów zawierających azbest, informacje o rodzajach i metodach wykonywania planowanych prac, określenie sposobów eliminowania lub ograniczenia uwalniania się pyłu azbestu do powietrza, zapewnienie pracownikom niezbędnej ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy, charakterystykę środków ochronnych użytych do ochrony pracowników i innych osób znajdujących się w miejscu pracy. 5. Opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zwany "planem bioz, zawierającego m.in.: informacje dotyczące przewidywanych zagrożeń, występujących podczas realizacji robot budowlanych, określające skalę i rodzaje zagrożeń oraz miejsce i czas ich wystąpienia, informację o wydzieleniu i oznakowaniu miejsc prowadzenia robot budowlanych, stosownie do rodzaju zagrożenia, informację o sposobie prowadzenia instruktażu pracowników przed przystąpienie do realizacji robot szczególnie niebezpiecznych w tym: określenie zasad postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia, konieczność stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej, zabezpieczających przed skutkami zagrożeń, zasady bezpośredniego nadzoru nad pracami szczególnie niebezpiecznymi, przez Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 30

33 wyznaczone w tym celu osoby, określenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiałów, wyrobów substancji oraz preparatów niebezpiecznych na terenie budowy, wskazanie środków technicznych i organizacyjnych, zapobiegających niebezpieczeństwom wynikającym z wykonywania robot budowlanych w strefach szczególnego zagrożenia zdrowia lub w ich sąsiedztwie. 6. Pracodawca ma obowiązek zapoznać pracowników lub ich przedstawicieli z planem prac, w szczególności z w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. 7. Przeszkolenia przez uprawnioną instytucję zatrudnianych pracowników i osób kierujących lub nadzorujących prace polegające na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas zabezpieczania i usuwania tych wyrobów oraz przestrzegania procedur dotyczącego bezpiecznego postępowania z powyższymi wyrobami; 8. Posiadania niezbędnego wyposażenia technicznego i socjalnego zapewniającego prowadzenie określonych planem prac; 9. Zapewnienia warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest z miejsca ich występowania (zabezpieczenie pracowników i środowiska przed narażeniem na działanie azbestu); 10. Zawarcia porozumienia z zarządzającym składowiskiem, odpowiednim dla odpadów niebezpiecznych zawierających azbest przed przystąpieniem do robót. 11. Przygotowanie, prowadzenie i przechowywanie rejestru pracowników narażonych na działanie azbestu. 12. Przygotowania miejsca i sposobu tymczasowego magazynowania odpadów niebezpiecznych na placu budowy, po ich demontażu przed ich transportem na składowisko. 13. Dokonania właściwych zgłoszeń i informacji: zgłoszenie o przeprowadzanych robotach demontażu azbestu - właściwemu organowi nadzoru budowlanego oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy (załącznik nr 6 wzór zgłoszenia zamiaru wykonania prac polegających na zabezpieczeniu / usunięciu wyrobów zawierających azbest z obiektu oraz terenu prac); przedłożenie informacji o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym występujących na stanowisku pracy - właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego oraz właściwego okręgowego inspektora pracy niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie w terminie do dnia 15 stycznia (załącznik nr 10 - wzór informacji o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym ); Ważne jest również odpowiednie przygotowanie i organizacja zaplecza budowy, w tym części socjalnej, w której powinny się znaleźć: urządzenia sanitarno-higieniczne, z możliwością umycia się i wzięcia prysznica po pracy w kontakcie z azbestem, pomieszczenia na szatnie - czyste i brudne, Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 31

34 pomieszczenia przeznaczonego do spożywania posiłków oraz regeneracji. W planie prac mogą zostać określone również inne niezbędne wymagania, w zależności od wielkości lub specyfiki budynku, budowli, instalacji lub urządzenia a także terenu, gdzie prowadzone będą prace w zakresie zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest oraz stopnia narażenia na azbest. Przed przystąpieniem do prac polegających na demontażu elementów zawierających azbest wykonawca jest zobowiązany odpowiednio przygotować miejsce prowadzenia prac m. in poprzez: odizolowanie obszaru prac od otoczenia poprzez stosowanie osłon zabezpieczających przenikanie azbestu do środowiska, ogrodzenie terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległości od traktów komunikacyjnych dla pieszych, przy zastosowaniu odpowiednich osłon, umieszczenie w strefie prac w widocznym miejscu tablic informacyjnych "Uwaga! Zagrożenie azbestem" bądź "Uwaga! Zagrożenie azbestem krokidolitem" oraz Osobom nieupoważnionym wstęp wzbroniony. przy pracach elewacyjnych powinny być stosowane odpowiednie kurtyny zasłaniające fasadę obiektu, aż do gruntu, a teren wokół objęty kurtyną, powinien być wyłożony grubą folią, dla łatwego oczyszczania po każdej zmianie roboczej. Wszystkie prace związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest należy prowadzić w taki sposób aby uniemożliwić emisję azbestu do środowiska oraz zminimalizować pylenie. Aby to osiągnąć: Wyroby zawierające azbest przed ich usuwaniem należy nawilżać wodą i utrzymywać w stanie wilgotnym przez cały czas pracy. Wyroby (płyty, kształtki, rury) należy demontować w całości, w miarę możliwości unikając destrukcji mechanicznej. Do prac należy używać narzędzi ręcznych lub wolnoobrotowych narzędzi mechanicznych wyposażonych w miejscowe instalacje odciągające powietrze. W przypadku występowania stężeń pyłu azbestu przekraczających dopuszczalne wartości dla miejsca pracy należy prowadzić kontrolny monitoring powietrza. Należy codziennie zabezpieczać zdemontowane wyroby i odpady zawierające azbest i magazynować je na wyznaczonym i zabezpieczonym miejscu. Usunięte wyroby azbestowe (>1000 kg/m 3 tj. płyty i części płyt azbestocementowych) należy pakować w folię polietylenową o grubości nie mniejszej niż 2 mm i zamykane w sposób uniemożliwiający przypadkowe otwarcie (zgrzewem ciągłym lub taśmą klejącą). Niedopuszczalne jest stosowanie worków papierowych. Pyły azbestowe, wyroby i odpady wyrobów azbestowych miękkich (o gęstości objętościowej <1000 kg/m 3 ) lub ich części należy szczelnie opakować w folie. Przed opakowaniem pył azbestowy oraz odpady (o gęstości objętościowej <1000 kg/m 3 ) należy zestalić przy użyciu cementu lub żywic syntetycznych i po związaniu spoiwa szczelnie zapakować w folię. Usunięte wyroby zawierające azbest powinny być pakowane wyłącznie przy użyciu opakowań przeznaczonych do ich ostatecznego składowania i wyraźnie oznakowane, w sposób określony dla azbestu. Etykiety i zamieszczone na nich napisy powinny być trwałe, nieulegające zniszczeniu, pod wpływem warunków atmosferycznych i czynników Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 32

35 mechanicznych. Wzór oznakowania wyrobów i odpadów zawierających azbest przedstawia załącznik nr 9. Należy codziennie, starannie oczyścić strefy prac i teren wokół, drogi wewnętrzne oraz maszyny i urządzenia, z wykorzystaniem podciśnieniowego sprzętu odkurzającego, zaopatrzonego w filtry o dużej skuteczności ciągu (99,99% lub na mokro). Niedopuszczalne jest ręczne zamiatanie na sucho, jak również czyszczenie pomieszczeń i narzędzi pracy przy użyciu sprężonego powietrza. W przypadku prowadzenia prac z wyrobami azbestowo-cementowymi, których gęstość objętościowa wynosi mniej niż 1000kg/m 3 (tzw. wyroby miękkie), a także z innymi wyrobami, których powierzchnia jest w widoczny sposób uszkodzona lub zniszczona lub jeżeli prace prowadzone są na obiektach z wyrobami zawierającymi azbest krokidolit, lub też w pomieszczeniach zamkniętych, wymagane jest szczególne zabezpieczenie strefy prac i ochrony pracowników oraz środowiska, niezależnie od ogólnych zasad postępowania. W tym celu stosuje się: komory dekontaminacyjne (śluzy) dla całych pomieszczeń lub stanowiące łącznik izolacyjny między miejscem stanowiącym strefę prac, a miejscem na zewnątrz obiektu, zaostrzone rygory przestrzegania stosowania środków ochrony osobistej, inne metody, określone na etapie prac przygotowawczych. W obiekcie przylegającym do strefy prac, należy zastosować odpowiednie zabezpieczenia, w tym uszczelnić otwory okienne i drzwiowe, a także inne, odpowiednie dla stopnia narażenia środki zabezpieczające. W przypadku, kiedy przedmiotem prac były wyroby o gęstości objętościowej mniejszej niż 1000 kg/m 3 lub wyroby mocno uszkodzone i zniszczone lub prace obejmowały wyroby zawierające azbest krokidolit lub prowadzone były w pomieszczeniach zamkniętych, wykonawca prac ma obowiązek przedstawienia wyników badania powietrza, przeprowadzonego przez uprawnione do tego laboratorium lub instytucję. Po zakończeniu prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest (wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych) wykonawca prac ma obowiązek: dokonania prawidłowego oczyszczenia strefy prac i otoczenia z pozostałości azbestu. Oczyszczenie powinno odbywać się przez zastosowanie urządzeń filtracyjno-wentylacyjnych z wysokoskutecznym filtrem (99,99%) lub na mokro. złożenia właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu lub zarządcy nieruchomości, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest pisemnego oświadczenia o prawidłowości wykonania prac oraz o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem właściwych przepisów technicznych i sanitarnych. przedstawienia wyników badania powietrza, przeprowadzonego przez uprawnione do tego laboratorium lub instytucję - jeżeli przedmiotem prac były wyroby o gęstości objętościowej mniejszej niż 1000kg/m 3 lub wyroby mocno uszkodzone i zniszczone lub prace obejmowały wyroby zawierające azbest krokidolit lub prowadzone były w pomieszczeniach zamkniętych. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 33

36 Na rysunkach nr 4 i nr 5 przedstawiono schematycznie procedurę dotyczącą postępowania przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawierających azbest oraz przy prowadzeniu prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest, wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu/terenu/instalacji azbestu (Procedura nr 3; Procedura nr 4). Rys. 4. Procedura postępowania przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawierających azbest Źródło: na podstawie Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 34

37 Zgłoszenie zamiaru prowadzenia prac właściwemu organowi nadzoru budowlanego, okręgowemu inspektorowi sanitarnemu w terminie co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem prac Rys. 5. Procedura dotycząca prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest, wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu/terenu/instalacji azbestu Źródło: na podstawie Transport odpadów niebezpiecznych zawierających azbest Transport odpadów zawierających azbest, które znajdują się na liście odpadów niebezpiecznych, odbywa się z zachowaniem przepisów ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 227, poz ze zm.) oraz Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych (Dz. U. nr 236, poz. 1986). Zgodnie z ustawą z dnia 28 października 2002 r. przy przewozach materiałów niebezpiecznych obowiązują w kraju przepisy zawarte w załącznikach A i B do umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Odpady zawierające azbest, pochodzące z budowy, remontu i demontażu obiektów budowlanych, materiały izolacyjne oraz materiały konstrukcyjne zawierające azbest, zgodnie z ADR zaliczone zostały do klasy 9 (różne Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 35

38 przedmioty i materiały niebezpieczne), z czego wynikają określone wymagania w zakresie ich transportu. Przemieszczanie opakowań z odpadami zawierającymi azbest powinno odbywać się w taki sposób, by nie nastąpiło ich otwarcie lub uszkodzenie i emisja włókien azbestowych do otoczenia. Zgodnie z Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U r. Nr 185, poz z późń. zm.) prowadzący działalność w zakresie transportu odpadów zawierających azbest (przewoźnik odpadów) obowiązany jest do uzyskania zezwolenia na transport odpadów. Wniosek o zezwolenie na transport odpadów powinien zawierać: wyszczególnienie rodzajów odpadów przewidzianych do transportu, w przypadku gdy określenie rodzaju jest niewystarczające do ustalenia zagrożeń, jakie te odpady mogą powodować dla środowiska, właściwy organ może wezwać wnioskodawcę do podania podstawowego składu chemicznego i właściwości odpadów, oznaczenie obszaru prowadzenia działalności, wskazanie sposobu i środków transportu odpadów, przedstawienie możliwości technicznych i organizacyjnych pozwalających należycie wykonywać działalność w zakresie transportu odpadów, przewidywany okres wykonywania działalności w zakresie transportu odpadów. Zezwolenie na transport odpadów wydaje regionalny dyrektor ochrony środowiska (dla przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych) lub starosta (dla pozostałych przedsięwzięć), właściwy ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania transportującego odpady. Zezwolenie na transport odpadów jest wydawane w drodze decyzji przez właściwy organ na czas oznaczony nie dłuższy niż 10 lat. Przekazanie partii odpadów zawierających azbest przez wytwórcę odpadów innemu posiadaczowi odpadów niebezpiecznych, odbywa się z zastosowaniem karty przekazania odpadu sporządzonej przez wytwórcę odpadów. Przewoźnik odpadów zawierających azbest zobowiązany jest do prowadzenia ewidencji odpadów, z zastosowaniem karty przekazania odpadu. Obowiązkiem transportującego odpady niebezpieczne jest: posiadanie karty przekazania odpadu z potwierdzeniem przyjęcia odpadu do transportu, posiadanie dokumentu przewozowego z opisem towarów (odpadów) niebezpiecznych, posiadanie świadectwa dopuszczenia pojazdu do przewozu odpadów niebezpiecznych, posiadanie przez kierowcę zaświadczenia ADR o ukończeniu kursu dokształcającego dla kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne, oznakowanie pojazdu odblaskowymi tablicami ostrzegawczymi, utrzymanie czystości skrzyni ładunkowej pojazdu, sprawdzenie stanu opakowań i ich oznakowanie literą a, sprawdzenie umocowania sztuk przesyłki z odpadami w pojeździe. Podmiot transportujący odpady zawierające azbest powinien posiadać dokument przewozowy materiałów niebezpiecznych, który według ADR powinien zawierać: numer rozpoznawczy odpadu nadawanego do przewozu i jego pełną nazwę, klasę, do której należy odpad nadawany do przewozu, liczbę sztuk przesyłki, Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 36

39 całkowitą ilość przewożonych odpadów, nazwy i adresy nadawcy oraz odbiorcy przewożonych odpadów (składowiska). Transport odpadów zawierających azbest może odbywać przy użyciu samochodów ciężarowych z nadwoziem skrzyniowym, bez przyczepy lub z jedną przyczepą. Pojazdy te powinny posiadać świadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu towarów niebezpiecznych. Niniejsze świadectwo wystawia Dyrektor Transportowego Dozoru Technicznego na podstawie badania technicznego pojazdu dokonanego przez okręgową stację kontroli pojazdów oraz sprawdzenia dokonanego przez Transportowy Dozór Techniczny. Kierowca zajmujący się przewozem odpadów zawierających azbest, powinien posiadać poza prawem jazdy zaświadczenie ADR ukończenia kursu dokształcającego kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne, wydane przez podmiot posiadający zezwolenie marszałka województwa na prowadzenie takiej działalności. Każdy pojazd służący do przewożenia odpadów zawierających azbest powinien być oznakowany dwiema odblaskowymi tablicami ostrzegawczymi bez numerów rozpoznawczych. Tablice powinny być prostokątne, o wymiarach 30x40cm, barwy pomarańczowej odblaskowej, dookoła otoczone czarnym nieodblaskowym paskiem o szerokości nieprzekraczającej 15mm. Po wyładowaniu odpadów tablice nie mogą być widoczne na pojeździe stojącym lub poruszającym się po drodze. Przed każdym załadunkiem odpadów, skrzynia ładunkowa pojazdu powinna być dokładnie oczyszczona, w szczególności z ostrych i twardych przedmiotów (np. gwoździ, śrub) nie stanowiących integralnej części nadwozia pojazdu. Wskazane jest wyłożenie podłogi skrzyni ładunkowej folią, w celu zabezpieczenia przed uszkodzeniom opakowań. Załadunek i rozładunek odpadów (palet, pojemników typu big-bag) powinny odbywać się przy wykorzystaniu dźwigu lub podnośnika. Transportujący odpady powinien odmówić przyjęcia przesyłki odpadów, która nie posiada oznakowania wyrobów i odpadów zawierających azbest oraz w przypadku, gdy opakowanie zostało uszkodzone przy załadunku. Sztuki przesyłki z opadami zawierającymi azbest powinny być ułożone i umocowane na pojeździe tak, aby w czasie ich przewozu nie przesuwały się oraz nie były narażone na tarcie, wstrząsy, przewracanie się i wypadnięcie z pojazdu. W trakcie przewozu ładunek powinien być dokładnie zabezpieczony folią lub plandeką przed uszkodzeniem. Po każdym wyładunku odpadów z pojazdu, należy dokładnie sprawdzić, czy na powierzchni skrzyni ładunkowej nie znajdują się pozostałości po przewożonych odpadach. W przypadku stwierdzenia takiej pozostałości należy niezwłocznie ją usunąć oraz dokładnie oczyścić pojazd i jego wyposażenie z zachowaniem zasad przewidzianych dla prac przy usuwaniu azbestu. Odpady niebezpieczne zawierające azbest transportowane są na składowisko przeznaczone do składowania odpadów zawierających azbest. Tam następuje ich przekazanie następnemu posiadaczowi odpadów zarządzającemu składowiskiem i potwierdzenie tego faktu na karcie przekazania odpadu. Na rysunku nr 6 przedstawiono schematycznie procedurę dotyczącą przygotowania i transportu odpadów niebezpiecznych zawierających azbest (Procedura nr 5). Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 37

40 Rys. 6. Procedura dotyczącą przygotowania i transportu odpadów niebezpiecznych zawierających azbest Źródło: na podstawie Zasady postępowania dotyczące składowania na składowiskach odpadów niebezpiecznych zawierających azbest Odpady zawierające azbest, pochodzące z budowy, remontu i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, oznaczone w katalogu odpadów kodami * i * mogą być składowane na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na wydzielonych częściach składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, przeznaczonych do wyłącznego składowania tych odpadów. Do obowiązków zarządzającego składowiskiem odpadów niebezpiecznych zawierających azbest należy: przeszkolenie pracowników w zakresie bezpiecznych metod postępowania z odpadami zawierającymi azbest, potwierdzenie w Karcie przekazania odpadów przyjęcia partii Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 38

41 odpadów na składowisko, potwierdzenie w karcie przekazania odpadów przyjęcia partii odpadów na składowisko, sporządzenie zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i ilości odpadów przyjętych na składowisko, składowanie odpadów zgodnie z przepisami dotyczącymi odpadów niebezpiecznych zawierających azbest oraz zatwierdzoną instrukcją eksploatacji składowiska, zapewnienie deponowania odpadów w sposób nie powodujący uszkodzenia opakowań odpadów, racjonalne wykorzystanie pojemność eksploatacyjną składowiska. Odpady zawierające azbest pochodzące z budowy, remontu i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej oznaczone w katalogu odpadów kodami * i *, niezawierające substancji niebezpiecznych innych niż azbest w postaci związanej wraz z włóknami związanymi czynnikiem wiążącym, mogą być unieszkodliwiane przez składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na wydzielonych częściach składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne albo na podziemnych składowiskach odpadów niebezpiecznych. Składowiska lub kwatery budowane są w specjalnie wykonanych zagłębieniach terenu ze ścianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem się. Odpady te składowane są w opakowaniu, w którym zostały dostarczone na składowisko odpadów. Przy składowaniu odpadów należy spełnić następujące wymagania: każdorazowo po umieszczeniu odpadów na składowisku odpadów ich powierzchnię należy zabezpieczyć przed emisją pyłów przez przykrycie izolacją syntetyczną lub warstwą ziemi, na składowisku odpadów lub kwaterze nie prowadzi się robót mogących powodować uwolnienie włókien. Prace związane z deponowaniem odpadów zawierających azbest powinny być prowadzone w sposób zabezpieczający przed emisją pyłu azbestowego do powietrza, a podstawowym zadaniem jest niedopuszczenie do rozszczelnienia opakowań odpadów. Opakowania z odpadami należy zdejmować z pojazdu przy użyciu urządzeń dźwigowych i ostrożnie układać w kwaterze składowiska. Niedopuszczalne jest zrzucanie lub wysypywanie odpadów z samochodów. Opakowania z odpadami powinny być układane zgodnie z technologią składowania zatwierdzoną w instrukcji eksploatacji składowiska, uwzględniającą racjonalne wykorzystanie pojemności obiektu. Niedopuszczalne jest kompaktowanie odpadów zawierających azbest, ani poruszanie się pojazdów mechanicznych po powierzchni składowanych odpadów. Na rysunku nr 7 przedstawiono schematycznie procedurę dotycząca składowania odpadów na składowiskach lub w wydzielonych kwaterach przeznaczonych do wyłącznego składowania odpadów zawierających azbest (Procedura nr 6). Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 39

42 Rys. 7. Procedura dotycząca składowania odpadów na składowiskach lub w wydzielonych kwaterach przeznaczonych do wyłącznego składowania odpadów zawierających azbest Źródło: na podstawie Składowiska odpadów niebezpiecznych zawierające azbest Odpady zawierające azbest z uwagi na zakaz stosowania azbestu nie mogą być poddawane odzyskowi (wykorzystaniu) i muszą być w sposób bezpieczny dla zdrowia ludzi oraz środowiska unieszkodliwiane przez składowanie. Zasady składowania tych odpadów regulowane są ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Ze względów ekonomicznych odpady zawierające azbest powinny być składowane na składowiskach położonych jak najbliżej miejsca ich wytwarzania. W tabeli 6 zostały przedstawione składowiska odpadów zawierających azbest położne najbliżej powiatu konińskiego. Tab. 4. Składowiska odpadów niebezpiecznych zawierających azbest w pobliżu obszaru powiatu konińskiego Lp. 1 Składowisko, lokalizacja Składowisko odpadów niebezpiecznych w Koninie, ul. Sulańska 11, Konin Nazwa i adres zarządzającego składowiskiem Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o., ul. Sulańska 11, Konin Kody przyjmowanych odpadów , Składowisko Odpadów Niebezpiecznych Bycz-Teodorowo, Piotrków Kujawski UTYLIZACJA ODPADÓW Zakład Instalacji Sanitarnych ul. Szybka 30, Radziejów , Składowisko odp. niebezpiecznych zawierających azbest w Małociechowie, Pruszcz ECO-POL Sp. z o.o., ul. Dworcowa 9, Pruszcz , Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 40

43 Lp. Składowisko, lokalizacja Nazwa i adres zarządzającego składowiskiem Kody przyjmowanych odpadów 4 Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Trzebczu Przedsiębiorstwo Gospodarki Miejskiej Sp. z o.o., ul. Dąbrowskiego 2, Polkowice , Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Rachocin, Sierpc Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Sierpcu, ul. Traugutta 33, Sierpc Źródło: na podstawie , Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy o odpadach, odpady, które nie mogą być unieszkodliwiane w miejscu powstawania, powinny być przekazane do unieszkodliwiania do najbliżej położonych miejsc. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 41

44 7 GOSPODAROWANIE ODPADAMI ZAWIERAJĄCYMI AZBEST NA TERENIE POWIATU KONIŃSKIEGO 7.1 Charakterystyka powiatu konińskiego Tab. 5. Struktura administracyjna powiatu konińskiego Herb Powiatu Konińskiego Charakterystyka Gminy miejsko wiejskie województwo: wielkopolskie Golina Kleczew powierzchnia: 1.578,7 km 2 Rychwał Sompolno Siedziba: Ludność: Ślesin Gminy wiejskie Starostwo Powiatowe w Koninie Aleje 1 Maja Konin Grodziec Kramsk Rzgów Kazimierz Biskupi Krzymów Skulsk Stare Miasto Wierzbinek Wilczyn Źródło: BIP Powiatu Konińskiego, GUS Powiat Koniński położony jest w środkowej części Polski, na wschodnich krańcach Wielkopolski. Zajmuje powierzchnię 1.578,7 km2, co plasuje go pod tym względem na czwartym miejscu w województwie i pozwala zaliczyć do największych powiatów w kraju. W skład terytorium powiatu konińskiego wchodzi 14 gmin: 5 gmin miejsko - wiejskich: Golina, Kleczew, Rychwał, Sompolno, Ślesin 9 gmin wiejskich: Grodziec, Kazimierz Biskupi, Kramsk, Krzymów, Rzgów, Skulsk, Stare Miasto, Wierzbinek, Wilczyn Gminy wchodzące w skład powiatu podzielone są na 296 sołectw. Społeczność lokalna zamieszkuje 488 miejscowości wiejskich i 5 miejskich. Liczba ludności Powiatu Konińskiego (wg stanu na r.) wynosiła mieszkańców. Największą mieszkańców zamieszkuje w gminie Ślesin (13 914), natomiast najmniejszą - gmina Grodziec (5 246). Największym miastem pod względem ilości mieszkańców jest Golina (4 431). Ludność zamieszkująca tereny wiejskie stanowi 85,9% ludności powiatu ogółem. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 42

45 Rys. 8. Położenie powiatu konińskiego na tle Polski i Województwa Wielkopolskiego oraz podział administracyjny powiatu Źródło: Rozmieszczenie i ilość wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu konińskiego W 2006 roku Wydział Ochrony Środowiska dokonał szacunkowej inwentaryzacji materiałów azbestowych przy użyciu ankiet przesłanych do wszystkich gmin Powiatu Konińskiego. Określone w ten sposób szacunkowe ilości azbestu przedstawiono w tabeli poniżej. Tab. 6. Szacunkowa ilość azbestu w budownictwie indywidualnym [m 2 ], wg. danych uzyskanych od gmin na dzień r. Gmina Ogółem [m 2 ] Stopień pilności demontażu i unieszkodliwiania [m 2 ] I wymiana lub na prawa wymagana bezzwłocznie II ponowna ocena wymagana w czasie do 1 roku III ponowna ocena w terminie do 5 lat Golina ,1 b.d. b.d. b.d. Kleczew , , , ,7 Rychwał Sompolno Slesin , Grodziec Kazimierz Biskupi , ,6 b.d. b.d. Kramsk ,7 b.d. b.d. b.d. Krzymów ,5: ,5 100 Rzgów b.d. b.d. b.d. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 43

46 Gmina Ogółem [m 2 ] Stopień pilności demontażu i unieszkodliwiania [m 2 ] I wymiana lub na prawa wymagana bezwłocznie II ponowna ocena wymagana w czasie do 1 roku III ponowna ocena w terminie do 5 lat Skulsk , b.d. b.d. Stare Miasto b.d. b.d. b.d. Wierzbinek Wilczyn b.d. b.d. b.d. ogółem wszystkie gminy , , ,7 Źródło: Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu konińskiego na lata Szacunkowa masa wyrobów zawierających azbest zabudowanych w budynkach mieszkalnych, użyteczności publicznej i inwentarskich w Powiecie Konińskim w 2007 wynosiła Mg. Biorąc pod uwagę powierzchnię powiatu wskaźnik nagromadzenia dla powyższych wyrobów zawierających azbest wynosił wtedy 24,8 Mg/km 2. 1 W poniższej tabeli przedstawiono masę ilości odpadów zawierających azbest usuniętą na terenie poszczególnych gmin powiatu w okresie od 2007 roku do czerwca 2012 roku. Tab. 7. Masa usuniętych wyrobów azbestocementowych w powiecie konińskim w okresie od roku 2007 do czerwca 2012 roku Gmina Ilość usuniętych odpadów zawierających azbest na terenie powiatu konińskiego w poszczególnych latach [kg] Łącznie Golina Grodziec Kazimierz Biskupi Kleczew Kramsk Krzymów Rychwał Rzgów Skulsk Sompolno Stare Miasto Ślesin Wierzbinek Wilczyn ogółem wszystkie gminy Źródło: Sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami dla powiatu konińskiego za okres , dane pozyskane od firmy AM Trans Progres Sp. z o. o. 1 Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Województwa Wielkopolskiego Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 44

47 W poszczególnych latach trwania poprzedniego programu z terenu powiatu konińskiego usunięto odpowiednio: ,53 Mg, ,65 Mg, ,52 Mg, ,92 Mg, ,94 Mg, ,94 Mg. Dotychczas w ramach Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu konińskiego na lata usunięto łącznie około 2 874,50 Mg odpadów zawierających azbest. Na tej podstawie szacuje się, że do usunięcia pozostało jeszcze ,87 Mg odpadów zawierających azbest. 7.3 Rejony szczególnego zagrożenia azbestem W celu określenia narażenia ludności województwa wielkopolskiego na włókna azbestu znajdujące się w powietrzu atmosferycznym (narażenie środowiskowe) wykonano pomiary stężenia respirabilnych włókien azbestu na wybranych stanowiskach. Badania wykonywane były przez Instytut Medycyny Pracy w Łodzi. Pomiary stężenia włókien azbestu w województwie wielkopolskim wykonano w roku 2007, 2008 i Punkty pomiarowe wytypowane zostały w 20 powiatach i 3 miastach na prawach powiatu, na terenie 77 gmin. Wyniki pomiarów stężenia włókien azbestu w powietrzu atmosferycznym na terenie powiatu konińskiego przedstawiono w poniższych tabelach. Tab. 8. Stężenie włókien azbestu [wł/m 3 ] w powietrzu atmosferycznym na terenie gmin powiatu konińskiego w 2007 roku Gmina Miejscowość Liczba pomiarów Średnie stężenie [wł/m 3 ] od Zakres stężeń do Data wprowadzenia danych Golina Golina r. Kleczew Kleczew r. Skulsk Rakowo r. Sompolno Sompolno r. Rychwał Rychwał r. Źródło: Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Województwa Wielkopolskiego Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 45

48 Tab. 9. Stężenie włókien azbestu [wł/m 3 ] w powietrzu atmosferycznym na terenie gmin powiatu konińskiego na podstawie badań w latach Gmina Miejscowość Liczba próbek Stężenie włókien azbestu [wł/m 3 ] średnia 95%pu Golina Golina Kleczew Kleczew Skulsk Rakowo Sompolno Sompolno Rychwa ł Rychwa ł Powiat Koniński Źródło: Zanieczyszczenie środowiska azbestem. Skutki zdrowotne. Raport z badań. Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Noffera, Łódź Rys. 9. Stężenie włókien azbestu w powietrzu na terenie województwa wielkopolskiego (na podstawie badan IMP w Łodzi, 2007 r.) Źródło: Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Województwa Wielkopolskiego W celu określenia rejonów największego zagrożenia azbestem wzięto pod uwagę następujące uwarunkowania: zakres stężeń włókien azbestu (powyżej 1 tys. wł/m 3 ), ilość wyrobów zawierających azbest zabudowanych na budynkach mieszkalnych i inwentarskich (powyżej 30 tys. Mg), wskaźnik nagromadzenia ilości wyrobów zawierających azbest (30 Mg/km 2 ). Powiat koniński, pod względem największego zagorzenia azbestem, został określony jako rejon II c, dla którego średnie stężenia włókien azbestu w m 3 powietrza (powyżej 1 tys. wł/m 3 ) oraz ilość wyrobów zawierających azbest zabudowanych na budynkach mieszkalnych i inwentarskich (powyżej 30 tys. Mg). Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 46

49 Ι - obszary występowania najwyższych wartości wszystkich trzech wskaźników Obszary występowania najwyższych wartości dwóch wskaźników ΙΙ a wskaźnika nagromadzenia wyrobów zawierających azbest powyżej 30 Mg/km 2 i masy wyrobów zawierających azbest powyżej 30 tys. Mg ΙΙ b wskaźnika stężenia włókien azbestu w m3 powietrza powyżej 1 tys. wł/m 3 i nagromadzenia wyrobów zawierających azbest powyżej 30 Mg/km 2 ΙΙΙ wskaźnika średniego stężenia włókien azbestu powyżej 1 tys. wł/m 3 i masy wyrobów zawierających azbest powyżej 30 tys. Mg Rys. 10. Rejony szczególnego zagrożenia azbestem Źródło: Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Województwa Wielkopolskiego 7.4 Usuwanie azbestu na terenie Powiatu Konińskiego przez upoważnione do tego celu przedsiębiorstwa Na terenie Powiatu Konińskiego brak jest firm, które zajmujące się usuwaniem wyrobów zawierających azbest. Firma prowadząca działalność w tym zakresie, znajdująca się w najbliższym sąsiedztwie Powiatu Konińskiego, znajduje się w Koninie. Rejestr firm, które posiadają decyzje zatwierdzające program gospodarki odpadami niebezpiecznymi powstającymi w wyniku usuwania wyrobów zawierających azbest na terenie Polski dostępny na stronie Szczegółowe dane posiada również Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 47

50 8 UŚWIADAMIANIE SPOŁECZEŃSTWA O ZAGROŻENIACH WYNIKAJĄCYCH Z UŻYTKOWANIA I OBECNOŚCI WYROBÓW AZBESTOWYCH W celach edukacyjnych, dla ogółu społeczeństwa organizowane będą spotkania ekologiczne, na których będzie omawiana problematyka związana z usuwaniem azbestu i zagrożeniami wynikającymi z jego stosowania. Spotkania te będą towarzyszyć licznym imprezom ekologicznym. Ze względu na udział dużej liczby osób odwiedzających takie imprezy, powstaje możliwość przedstawienia problemu azbestu znacznej części uczestników. Doskonałym miejscem propagowania wiedzy na temat usuwania i potrzeb usuwania wyrobów zawierających azbest są obiekty stale uczęszczane, w których można zorganizować wystawy tematyczne. Takim źródłem informacji mogą być urzędy, biblioteki, ośrodki kultury, szkoły. W szkołach uczniowie mają dostęp do materiałów edukacyjnych, które wykorzystują przy tworzeniu gazetek i wystawek na korytarzach szkół. Zdobytą w ten sposób wiedzę mogą zgłębiać podczas spotkań na forach tematycznych z udziałem prelegentów. Dodatkowo temat odpadów i ich unieszkodliwiania podczas Sprzątania Świata jest bardzo dobrą okazją, aby zwrócić uwagę młodzieży na problem azbestu. Edukację ekologiczną można też prowadzić w prasie poprzez umieszczenie artykułów o tematyce związanej z koniecznością usuwania azbestu oraz zagrożeniami związanymi z jego stosowaniem. Również informacje w formie ulotek trafiają do szerokiej rzeszy społeczeństwa. 8.1 Bezpieczne usuwanie wyrobów azbestowych Podstawowe zasady bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest ujęte w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest określają szczegółowo techniczne warunki prowadzenia robót tj.: izolowanie od otoczenia obszaru prac przez stosowanie osłon zabezpieczających przenikanie azbestu do środowiska, ogrodzenie terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległości od traktów komunikacyjnych dla osób pieszych, nie mniejszej niż 1 m, przy zastosowaniu osłon zabezpieczających przed przenikaniem azbestu do środowiska, umieszczenie w strefie prac w widocznym miejscu tablic informacyjnych o następującej treści: Uwaga! Zagrożenie azbestem ; lub w przypadku wyrobów zawierających krokidolit Uwaga! Zagrożenie azbestem-krokidolitem, zastosowanie odpowiednich środków technicznych ograniczających do minimum emisję azbestu do środowiska, zastosowanie w obiekcie odpowiednich zabezpieczeń przed pyleniem i narażeniem na azbest, w tym uszczelnienia otworów okiennych i drzwiowych, a także innych zabezpieczeń przewidzianych w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, codzienne usuwanie pozostałości pyłu azbestowego ze strefy prac przy zastosowaniu podciśnieniowego sprzętu odkurzającego lub metodą na mokro izolowanie pomieszczeń, w których zostały przekroczone dopuszczalne wartości stężeń pyłu azbestowego dla obszaru prac, w szczególności izolowania pomieszczeń w przypadku Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 48

51 prowadzenia prac z wyrobami zawierającymi krokidolit, stosowanie zespołu szczelnych pomieszczeń, w których następuje oczyszczenie pracowników z azbestu (komora dekontaminacyjna), przy usuwaniu pyłu azbestowego przekraczającego dopuszczalne wartości stężeń, zapoznanie pracowników bezpośrednio zatrudnionych przy pracach z wyrobami zawierającymi azbest lub ich przedstawicieli z planem prac, a w szczególności z wymogami dotyczącymi BHP w czasie wykonywania prac. Aby uniemożliwić emisję azbestu do środowiska prace powinny być wykonywane w następujący sposób: przed usunięciem lub demontażem elementy powinny zostać nawilżone wodą i utrzymywane w stanie wilgotnym przez cały czas pracy, tam gdzie jest to technicznie możliwe należy demontować całe wyroby bez ich uszkadzania, do odspajania materiałów trwale związanych z podłożem należy stosować wyłącznie narzędzia ręczne lub wolnoobrotowe wyposażone w miejscowe instalacje odciągające powietrze (odkurzacze do pyłu azbestowego), w przypadku stwierdzenia występowania przekroczeń najwyższych dopuszczalnych stężeń pyłu azbestu - prowadzenie kontrolnego monitoringu powietrza (również dla wyrobów zawierających krokidolit), codzienne zabezpieczanie zdemontowanych wyrobów i odpadów zawierających azbest oraz ich magazynowanie na wyznaczonym i zabezpieczonym miejscu. 8.2 Usuwanie wyrobów zawierający azbest - wymiana rur wodociągowych Rury azbestocementowe zostały zakwalifikowane do drugiej klasy odpadów zawierających azbest. W katalogu odpadów (Dz. U. z 2001 r., nr 112, poz. 1206) zaliczono je po numerem kodowym * do odpadów niebezpiecznych. Klasa ta obejmuje wyroby o gęstości objętościowej powyżej 1000 kg/m3 tzw. twardych, zawierających poniżej 20 % azbestu. W wyrobach tych włókna azbestowe są mocno związane, a w przypadku mechanicznego uszkodzenia ma miejsce stosunkowo niewielka emisja azbestu do otoczenia. Niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi i środowiska stwarza mechaniczna obróbka tych wyrobów oraz ich rozbijanie. Klasyczna wymiana rurociągów azbestocementowych polega na następujących operacjach: opracowaniu projektu technicznego wymiany odcinka rurociągu i uzyskaniu wymaganych prawem pozwoleń na budowę, odkryciu rurociągu i jego wymianie na nowy, wykonaniu niezbędnych prób, odtworzeniu przyłączy itp., zasypaniu wykopu i odtworzeniu nawierzchni. Odpady azbestocementowe zostaną unieszkodliwione przez umieszczenie ich na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Przechowywane będą one w opakowaniach i przykryte 2-metrową warstwą ziemi. Taki sposób zabezpieczenia odpadów związany jest rodzajem zagrożeń jakie niesie ze sobą azbest. Niebezpieczne dla zdrowia ludzi i środowiska są tylko włókna azbestu wnikające do układu oddechowego człowieka lub zwierząt. Włókna azbestu mogą rozprzestrzeniać się tylko w przypadku Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 49

52 kontaktu azbestu z powietrzem atmosferycznym. Rury azbestocementowe znajdujące się pod ziemią nie mają kontaktu z powietrzem. Pozostające pod ziemią rury azbestowe są przykryte warstwą ziemi, która swoją grubością jest zbliżona do warstwy zabezpieczającej, przewidzianej na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Pozostawiając rury azbestocementowe pod ziemią zabezpiecza się je przed szkodliwym wpływem na środowisko i zdrowie ludzi. Alternatywnie dla metody wydobywania rur i umieszczaniu ich na składowisku stosowane są także możliwości: 1. Całkowite wyłączenie z sieci wodnej azbestocementowych rur. Konieczne jest poprowadzenie nowych odcinków instalacji wodnej. 2. Rehabilitacja azbestocementowych przewodów wodociągowych. Renowacja wodociągów przy pomocy cienkościennej wykładziny polietylenowej, ciasno osadzanej we wnętrzu odnawianego przewodu. Rozwiązanie to umożliwia przesunięcie w czasie terminu usunięcia rur azbestowych do czasu śmierci technicznej lub konieczności ich wymiany ze względów technicznych. Ze względu na brak stwierdzonej szkodliwości azbestu występującego w wodzie oraz brak pylenia z wyrobów azbestowych znajdujących się w ziemi zaleca się sukcesywnie wymieniać rury, ze względu na ich stan techniczny. 8.3 Usuwanie wyrobów zawierający azbest - demontaż pokrycia dachowego Rozpoczynając demontaż pokrycia dachowego zawierającego azbest należy wykonać odpowiednie zabezpieczenia obiektu, będącego przedmiotem prac i miejsc ich wykonywania, a także terenu wokół przed emisją pyłu azbestu, która może mieć miejsce w wyniku prowadzenia prac. Teren należy ogrodzić, zachowując bezpieczną odległość od traktów komunikacyjnych dla pieszych, nie mniej niż 2 m przy zastosowaniu osłon. Teren prac należy ogrodzić poprzez oznakowanie taśmami ostrzegawczymi w kolorze biało-czerwonym i umieszczenie tablic ostrzegawczych z napisami Uwaga! Zagrożenie azbestem!", Osobom nieupoważnionym wstęp wzbroniony" lub Zagrożenie azbestem krokidolitem". Ogólne zasady postępowania przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest określają następujące wymagania: nawilżanie wodą wyrobów zawierających azbest przed ich usuwaniem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cały czas pracy, demontaż całych wyrobów (płyt, rur, kształtek itp.) bez jakiegokolwiek uszkodzenia, tam gdzie jest to technicznie możliwe, prowadzenie kontrolnego monitoringu powietrza, w przypadku występowania stężeń pyłu azbestu, przekraczających dopuszczalne wartości dla miejsca pracy, po każdej zmianie roboczej, usunięte odpady zawierające azbest, powinny zostać szczelnie opakowane i składowane na miejscu ich tymczasowego magazynowania, codzienne, staranne oczyszczanie strefy prac i terenu wokół, dróg wewnętrznych oraz maszyn i urządzeń, z wykorzystaniem podciśnieniowego sprzętu odkurzającego, zaopatrzonego w filtry o dużej skuteczności ciągu (99,99% lub na mokro). Niedopuszczalne jest ręczne zamiatanie na sucho, jak również czyszczenie pomieszczeń i narzędzi pracy przy użyciu Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 50

53 sprężonego powietrza. W obiekcie przylegającym do strefy prac, należy zastosować odpowiednie zabezpieczenia, w tym uszczelnienie otworów okiennych i drzwiowych, a także inne, właściwe dla stopnia narażenia środki zabezpieczające. Wszystkie zdemontowane wyroby zawierające azbest powinny być szczelnie opakowane w folie z polietylenu, lub polipropylenu o grubości nie mniejszej niż 0,2 mm i zamykane w sposób uniemożliwiający przypadkowe otwarcie (zgrzewem ciągłym lub taśmą klejącą). Niedopuszczalne jest stosowanie worków papierowych. Pakowanie usuniętych wyrobów zawierających azbest powinno odbywać się wyłącznie do opakowań przeznaczonych do ostatecznego składowania i wyraźnie oznakowane, w sposób określony dla azbestu. Etykiety (załącznik nr 9) i zamieszczone na nich napisy powinny być trwałe, nie ulegające zniszczeniu, pod wpływem warunków atmosferycznych i czynników mechanicznych Dla usuniętych odpadów niebezpiecznych zawierających azbest oraz ich transportu na składowisko odpadów niebezpiecznych, wypełnia się się: kartę ewidencji odpadu, kartę przekazania odpadów. Po zakończeniu prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych - wykonawca prac ma obowiązek dokonania prawidłowego oczyszczenia strefy prac i otoczenia z pozostałości azbestu. Oczyszczenie powinno nastąpić przez zastosowanie urządzeń filtracyjno-wentylacyjnych z wysoko-skutecznym filtrem (99,99%) lub na mokro. Wykonawca prac ma obowiązek przedstawienia właścicielowi lub zarządcy obiektu, będącego przedmiotem prac, oświadczenia stwierdzającego prawidłowość wykonania prac i oczyszczenia z azbestu. 8.4 Warunki konieczne do spełnienia przez podmiot dokonujący demontażu i transportu do miejsc unieszkodliwiania odpadów 1. Uzyskanie pozwolenia, decyzji zatwierdzającej program gospodarowania odpadami niebezpiecznymi albo zło5enie organowi informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobie gospodarowania odpadami niebezpiecznymi (zależnie od ilości wytwarzanych odpadów), 2. Przeszkolenie przez uprawniona instytucje zatrudnianych pracowników i osób kierujących lub nadzorujących, w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z materiałami zawierającymi azbest. 3. Opracowanie przed rozpoczęciem prac szczegółowego planu prac usuwania wyrobów zawierających azbest, obejmującego w szczególności: identyfikacje azbestu w przewidzianych do usunięcia materiałach, na podstawie udokumentowanej informacji od właściciela lub zarządcy obiektu albo też na podstawie badan przeprowadzonych przez akredytowane laboratorium, informacje o metodach wykonywania planowanych prac, zakres niezbędnych zabezpieczeń pracowników oraz środowiska przed narażeniem na szkodliwość emisji azbestu, w tym problematykę określona przepisami dotyczącymi planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, ustalenie niezbędnego dla rodzaju wykonywanych prac monitoringu powietrza; Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 51

54 posiadanie niezbędnego wyposażenia technicznego i socjalnego zapewniającego prowadzenie określonych planem prac oraz zabezpieczeń pracowników i środowiska przed narażeniem na działanie azbestu. zgłoszenie prac polegających na zabezpieczeniu lub usunięciu wyrobów zawierających azbest z obiektu, urządzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej, właściwemu organowi nadzoru budowlanego oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. 4. Zapewnienie warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest z miejsca ich występowania w sposób określony w 8 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest, 5. Złożenie właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu lub zarządcy nieruchomości, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest, pisemnego oświadczenia o prawidłowości wykonania prac oraz o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem właściwych przepisów technicznych i sanitarnych. 6. Uzyskanie zwrotu środków finansowych na podstawie faktury oraz pozostałych dokumentów wymienionych w spisie załączników do Programu.. ( załącznik nr 4). 8.5 Usuwanie wyrobów zawierający azbest - zdarzenia losowe Wystąpienie zdarzeń losowych takich jak pożar czy huragan itp. może doprowadzić do zniszczenia pokrycia dachowego zawierającego azbest. Usuwaniem i zabezpieczeniem obiektu lub terenu, na którym zaszło takie zdarzenie zajmuje się Straż Pożarna. Koniecznym jest dostosowanie Ochotniczych Straży Pożarnej do specyficznych warunków usuwania materiału zawierającego azbest, to jest: przeprowadzenie szkolenia dotyczącego zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest, wyposażenie Strażaków w odzież ochronną kombinezony zabezpieczające przed pyłami azbestowymi, maski z filtrem P3, wyposażenie w narzędzia niskoobrotowe do cięcia i usuwania pokryć dachowych. 8.6 Założenia programu Realizacja Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego kontynuacja będzie procesem długookresowym, podczas którego stopniowo będą realizowane zadania w nim ujęte. Zadanie ma być realizowane przez: udzielanie informacji o możliwościach uzyskania dofinansowania na demontaż, transport i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest. udzielanie informacji mieszkańcom gminy na temat realizacji programu. Czynnościami związanymi z oczyszczaniem powiatu z wyrobów zawierających azbest zajmą się firmy posiadające właściwe zezwolenia na wykonywanie tego typu działalności. Odbiór azbestu od właściciela obiektu oraz jego przekazanie na składowisko odpadów niebezpiecznych potwierdzone będzie kartą przekazania odpadów (załącznik nr 3). Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 52

55 9 PPROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROGRAMU Po przeanalizowaniu wszystkich 14 gmin powiatu konińskiego stwierdzono, iż największymi problemami z zakresu ochrony środowiska z punktu widzenia Programu są: 1. Brak pełnej wiedzy dotyczącej ilości, lokalizacji i stanu wyrobów zawierających azbest na terenie gmin powiatu konińskiego. 2. Zbyt niska wiedza mieszkańców na temat właściwego gospodarowania poszczególnymi rodzajami odpadami. 3. Niewystarczający system selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych. System zbierania odpadów niebezpiecznych funkcjonuje tylko w wybranych gminach, dotyczy on zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, leków oraz baterii. Dla pozostałych rodzajów odpadów nie opracowano systemu. 4. Niski poziom świadomości mieszkańców na temat wpływu odpadów w szczególności odpadów niebezpiecznych na środowisko,w tym na zdrowie i życie ludzi. 5. Występowanie na terenie powiatu dzikich (nielegalnych) składowisk odpadów. 6. Brak skutecznej koncepcji zmniejszenia liczby i zapobiegania tzw. dzikich wysypisk. 7. Zadania określone w Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Konińskiego były wykonywane przez gminy często w innych terminach niż te wskazane z harmonogramie. 8. Brak dostępnych danych na temat realizacji wszystkich zadań określonych w Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Konińskiego lub brak ich realizacji. 9. Brak dostępnych informacji na temat realizacji zadań zawartych KPGO. 10. Potrzeba udoskonalenia poszczególnych sfer gospodarki odpadami zgodnie ze zmieniającymi się stale technologiami i stylem życia mieszkańców. 11. Brak prowadzenia sukcesywnego monitoringu ilości wyrobów zawierających azbest w większości gmin na terenie powiatu. 12. Możliwość występowania chronionych gatunków zwierząt w budynkach, w których znajdują się wyroby zawierające azbest. Na terenie powiatu powszechnym problemem jest występowanie dzikich (nielegalnych) składowisk odpadów zwłaszcza w okolicznych lasach, na granicy polno leśnej i przydrożnych rowach. W powiecie konińskim występuje wiele obszarów cennych przyrodniczo o ograniczonym zagospodarowaniu, co w połączeniu z niską świadomością ekologiczną mieszkańców prowadzić może do powstawania dzikich składowisk odpadów na tych terenach. Dotyczy to również odpadów niebezpiecznych, w tym odpadów zawierających azbest np. w postaci zdemontowanych pokryć dachowych. Dzikie składowiska odpadów stanowią zagrożenie dla środowiska w tym dla zdrowia i życia ludzi poprzez: zanieczyszczenie gruntu i wód podziemnych, w tym wód pitnych, zagrożenie pożarowe, niszczenie środowiska i stwarzanie zagrożenia dla zwierząt, źródło potencjalnych chorób i epidemii, w tym również chorób wywołanych bezpośrednim, kontaktem z wyrobami zawierającymi azbest, możliwość samozapłonu gazów. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 53

56 10 FINANSOWE ASPEKTY REAZLIACJI PROGRAMU 10.1 Źródła finansowania przedsięwzięć związanych z pracami w kontakcie z azbestem Źródłami finansowania zadań z zakresu z zakresu usuwania azbestu mogą być: środki własne właścicieli budynków środki własne inwestorów prywatnych środki własne jednostek samorządu terytorialnego środki budżety państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki środki funduszy ochrony środowiska środki pomocowe Unii Europejskiej kredyty we współpracy z WFOŚIGW (Bank Ochrony Środowiska S.A.). W latach wydatki z budżetu państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki ogółem wynosić będą 53, 2 mln zł. Przeznaczone one będą na działania legislacyjne, działania edukacyjno informacyjne (12,8 mln zł), wsparcie prac przygotowawczych dla oczyszczania z azbestu publicznych terenów i obiektów budowlanych (dokumentacje) (2,9 mln zł), wsparcie opracowania i aktualizacji gminnych, powiatowych i wojewódzkich programów usuwania wyrobów zawierających azbest (10,0 mln zł), wsparcie szkoleń lokalnych (16,3 mln zł), monitoring realizacji Programu (7,2 mln zł), działania w zakresie oceny narażenia i ochrony zdrowia (4,0 mln zł). Co roku Ministerstwo Gospodarki wspiera finansowo realizację zadań wynikających z Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Większość działań ukierunkowanych jest na wsparcie jednostek samorządu terytorialnego, w formie bezpośredniego wsparcia np. na opracowanie programów usuwania wyrobów zawierających azbest lub też pośrednio w formie materiałów informacyjno-edukacyjnych ulotek, plakatów, poradników. Dofinansowanie ze środków finansowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przeznacza się na wspieranie wojewódzkich funduszy ochrony środowiska oraz na realizację zadań określonych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej udziela oprocentowanych pożyczek, dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek, przyznaje dotacje na podstawie umów cywilnoprawnych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie uruchomił program priorytetowy na lata pt. Gospodarowanie odpadami innymi niż niebezpieczne. Cześć 2) Usuwanie wyrobów zawierających azbest. Dotacje dotyczą przedsięwzięć w zakresie demontażu, zbierania, transportu oraz unieszkodliwienia lub zabezpieczenia odpadów zawierających azbest, zgodne z gminnymi programami usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Dopuszcza się, by gmina uznała jako równoważny gminnemu programowi usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest program związku międzygminnego, którego jest członkiem lub powiatu, na którego terenie się znajduje. Łączna kwota planowanych wypłat to 75 mln 620,0 tys. zł, z tego w 2012r. 11 mln 620 tys. zł, 2013r. 32 mln zł, 2015r. 32 mln zł. Do końca 2011 r. przekazano już 22 mln 195,5 tys. zł. Dotacja udzielana jest przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej z udziałem środków udostępnionych przez NFOŚiGW. Beneficjentem końcowym programu są jednostki samorządu terytorialnego za pośrednictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 54

57 i gospodarki wodnej. Termin składania wniosków dla wnioskodawców określają indywidualnie WFOŚiGW i umieszczają na swoje stronie internetowej. Przy wyborze przedsięwzięć stosuje się kryteria obowiązujące w danym WFOŚiGW z uwzględnieniem niniejszego programu. WFOŚiGW udzielając dotacji z udziałem środków udostępnionych przez NFOŚiGW uwzględnia efektywność kosztową oraz stopień pilności usunięcia i unieszkodliwienia lub zabezpieczenia odpadów zawierających azbest. Kosztami kwalifikowanymi są koszty niezbędne do osiągnięcia efektu ekologicznego i obejmują wyłącznie koszty demontażu, zbierania, transportu i unieszkodliwiana lub zabezpieczenia odpadów zawierających azbest. Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej także realizują swoje zadania poprzez udzielanie oprocentowanych pożyczek, dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek, przyznawanie dotacji na podstawie umów cywilnoprawnych. Głównym zadaniem funduszy wojewódzkich jest finansowe wspieranie przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowanych na obszarze poszczególnych województw. Pomiędzy Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej a Bankiem Ochrony Środowiska S.A. Oddział w Poznaniu podpisana została umowa w sprawie dopłat ze środków WFOŚiGW w Poznaniu do oprocentowania kredytów preferencyjnych udzielanych przez BOŚ S.A. na inwestycje w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowane w województwie wielkopolskim. Zgodnie z zawartym porozumieniem oddziały BOŚ obejmujące obszarem swego działania całą Wielkopolskę uruchomiły dla inwestorów, którymi mogą być w szczególności przedsiębiorcy, rolnicy, osoby fizyczne, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, dziewięć specjalnych linii kredytowych. Uwzględniają one szeroki zakres przedsięwzięć, na które inwestorzy uzyskają dogodne warunki finansowania. Z zakresu gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawierającymi azbest środki WFOŚiGW kierowane będą na dopłaty do oprocentowania kredytów zaciąganych na: zadania związane z usuwaniem i unieszkodliwianiem azbestu i wyrobów zawierających azbest' - Linia IV. Bank Ochrony Środowiska S.A. Linia 4 - usuwanie i unieszkodliwianie azbestu i wyrobów zawierających azbest Przedmiotem kredytowania są inwestycje związane z usuwaniem i unieszkodliwianiem azbestu i wyrobów zawierających azbest, polegające na wymianie powierzchni dachowych lub elewacyjnych, wykonanych z materiałów zawierających azbest. Kredyty przeznaczone dla wszystkich ubiegających się z terenu woj. wielkopolskiego, z wyjątkiem jednostek samorządu terytorialnego. Koszty kwalifikowane do finansowania ze środków kredytu obejmują: roboty demontażowe, transport i unieszkodliwienie odpadu zawierającego azbest, zakup materiałów do wykonania zamiennych pokryć dachowych lub elewacyjnych, roboty budowlano-montażowe związane z wykonaniem zamiennych pokryć dachowych lub elewacyjnych. Koszty nie podlegające ze środków kredytu, lecz mogące stanowić udział własny kredytobiorcy: opracowania dokumentacji projektowej obsługi geodezyjnej Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 55

58 nadzorów budowlanych Kwota kredytu: nie wyższa niż: zł dla osób fizycznych, zł dla wspólnot mieszkaniowych, zł dla pozostałych kredytobiorców. oraz nie wyższa niż 80% kosztów realizowanej inwestycji (sumy Kosztów kwalifikowanych do finansowania ze środków kredytu oraz Kosztów nie podlegających finansowaniu, ze środków kredytu lecz mogących stanowić udział własny kredytobiorcy ) lecz nie wyższa niż wysokość Kosztów kwalifikowanych do finansowania ze środków kredytu Oprocentowanie: Zmienna stawka oprocentowania, która stanowi sumę stawki bazowej, jaką jest WIBOR 3- miesięczny oraz stałej marży Banku określonej zgodnie z wewnętrznymi przepisami Banku, Fundusz zobowiązuje się dopłacać część odsetek od stawki bazowej, jaką jest WIBOR 3- miesięczny, wynoszącą 3,00 p.p. Fundusz udziela dopłat do odsetek przez okres nie dłuższy niż 60 miesięcy, liczony od dnia uruchomienia pierwszej transzy kredytu. W pozostałym okresie kredytobiorca ponosi pełen koszt oprocentowania kredytu. Koszt prowizji przygotowawczej i opłaty aranżacyjnej: do 2% kwoty przyznanego kredytu, jednak nie mniej niż 200 zł Spłata kredytu: odsetki i raty kapitałowe płatne w okresach miesięcznych, karencja w spłacie rat kapitałowych do 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy kredytowej Okres kredytowania: Okres kredytowania, tj. okres od dnia zawarcia umowy kredytowej do dnia spłaty ostatniej raty kapitału, według ustalonego harmonogramu, wraz z ewentualną karencją nie może przekroczyć limitów określonych w wewnętrznych przepisach Banku dla kredytów inwestycyjnych, z zastrzeżeniem, że w przypadku kredytobiorców, dla których w wewnętrznych przepisach Banku nie ustanowiono ograniczeń okresu kredytowania, okres ten nie może przekroczyć 10 lat. Warunki uzyskania kredytu: określenie planowanego zakresu rzeczowego realizowanej inwestycji (na podstawie kosztorysu, faktury proforma, umowy, oferty lub innego dokumentu akceptowanego przez Bank umożliwiającego określenie zakresu rzeczowego i kosztów inwestycji) określenie planowanego wymiernego efektu ekologicznego, potwierdzone źródła finansowania inwestycji, zdolność kredytobiorcy do spłaty kredytu, prawne zabezpieczenie spłaty kredytu, udokumentowanie prawa do dysponowania nieruchomością, na której realizowana jest inwestycja (aktualny wypis z księgi wieczystej lub umowa dzierżawy/najmu na okres dłuższy niż okres kredytowania wraz ze zgodą właściciela nieruchomości lub inny dokument Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 56

59

60

61 faktury, w celu uzyskania 100% zwrotu kosztów transportu i unieszkodliwienia, poniesionych przez firmę Warianty realizacji programu Realizacja Programu będzie odbywać się w dwóch wariantach: Wariant I Pokrycie ze środków powiatu 100% poniesionych kosztów demontażu, zabezpieczenia, transportu i unieszkodliwienia wyrobów zawierających azbest. Wariant II Pokrycie ze środków powiatu 100% poniesionych kosztów zabezpieczenia odpadów zawierających azbest, transportu i unieszkodliwienia wyrobów zawierających azbest. Wariant będzie zastosowany w stosunku do osób, które dokonały demontażu i wymiany pokryć dachowych zawierających azbest, ale nie poddały unieszkodliwieniu Ramowy harmonogram rzeczowy realizacji zadania Tab. 10. Harmonogram rzeczowy realizacji zadania Lp. Nazwa zadania Okres realizacji w danym roku Nabór wniosków (rozprowadzenie druków wniosków i pozostałych załączników, powiadomienie o terminie składania wniosków o pomoc finansowa) Ogłoszenie i przeprowadzenie przetargu na Wykonawce zadań określonych w Programie usuwania azbestu... Działalność informacyjna i edukacyjna skierowana do właścicieli, zarządców i użytkowników budynków, budowli i instalacji zawierających azbest Ocena wniosków o przyznanie pomocy finansowej posiadaczom materiałów zawierających azbest styczeń-listopad marzec kwiecień styczeń-listopad styczeń-listopad Realizacja i rozliczanie zadań wynikających z Programu Monitoring i ocena realizacji programu w ramach Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami Wykonanie sprawozdania z realizacji Programu usuwania azbestu z terenu powiatu konińskiego w danym roku (począwszy od roku 2013) przez Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Zaplanowanie zadań na kolejny rok kalendarzowy do 30 listopada grudzień grudzień grudzień Źródło: na podstawie konsultacji ze Starostwem Powiatowym w Koninie Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 59

62 10.5 Szczegółowy opis zasad rozliczenia kosztów przedsięwzięcia Rozliczenie kosztów w wariancie I 1. Usługę wykonuje uprawniony podmiot wybrany w drodze przetargu nieograniczonego ogłoszonego przez Starostwo Powiatowe w Koninie. 2. Starostwo dokonuje zwrotu poniesionych przez podmiot realizujący zadanie kosztów kwalifikowanych do dofinansowania w Programie usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego kontynuacja, na podstawie: faktury, karty ewidencji odpadów, karty przekazania odpadów potwierdzającej unieszkodliwienie odpadów na składowisku odpadów niebezpiecznych. 3. Faktury rozliczane na bieżąco, wg. kolejności wpływów, termin płatności 30 dni. 4. Warunkiem wystawienia faktury zbiorczej za miesiąc prac jest podpisanie przez strony protokołu odbioru końcowego stwierdzającego wykonanie całości prac na danej nieruchomości (zestawienie całości prac wykonanych w terenie w ciągu m-ca). Rozliczenie kosztów w wariancie II 1. Usługę wykonuje uprawniony podmiot wybrany w drodze przetargu ogłoszonego przez Starostwo Powiatowe w Koninie. 2. Starostwo dokonuje zwrotu poniesionych przez podmiot realizujący zadanie kosztów kwalifikowanych do dofinansowania w Programie usuwania wyrobów zawierających azbest, na podstawie: faktury, karty przekazania odpadów potwierdzającej unieszkodliwienie odpadów na składowisku odpadów niebezpiecznych. 3. Faktury rozliczane na bieżąco, wg.. kolejności wpływów, termin płatności 30 dni. 4. Warunkiem wystawienia faktury zbiorczej za miesiąc prac jest podpisanie przez strony protokołu odbioru końcowego stwierdzającego wykonanie całości prac na danej nieruchomości (zestawienie całości prac wykonanych na terenie w ciągu m-ca). Dofinansowanie obejmuje wnioski składane do tutejszego Starostwa wg kolejności wpływu, do wyczerpania środków zaplanowanych w każdym kolejnym roku realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego kontynuacja. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 60

63 11 PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA W analizowanym Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego - kontynuacja przedstawiono założenia w zakresie monitoringu jego realizacji. Wdrażanie Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego - kontynuacja powinno być realizowane zgodnie z przyjętym harmonogramem rzeczowym. Wdrożenie Programu powinno być spójne z innymi działaniami powiatu i poszczególnych gmin w zakresie ochrony środowiska i zdrowia ludzi, a w szczególności z programem ochrony środowiska jak również z Programem oczyszczania kraju z azbestu na lata Zasadami wdrażania Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego -kontynuacja są: zasada odpowiedzialności za wdrożenie Programu usuwania wyrobów zawierających azbest tj. wybór osoby lub jednostki odpowiedzialnej za realizację Programu, zasada spójności z programami i planami na poziomie kraju, województwa, zasada uaktualniania Programu usuwania wyrobów zawierających azbest, zasada współpracy w realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest zarówno z organami szczebla publicznego jak i prywatnego, zasada ciągłej edukacji ekologicznej i dostępu do informacji społeczeństwa i bezpośrednich uczestników w zakresie realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest Sposób monitoringu i oceny wdrażania Programu Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego - kontynuacja powinien być uważany za żywy dokument podlegający aktualizacji. Konieczność aktualizacji Program usuwania wyrobów zawierających azbest powinna wynikać ze sporządzenia przez właściciela, zarządcę lub użytkowników wyrobów zawierających azbest tj. sporządzenia oceny po 5 latach lub po roku, w zależności od stanu technicznego wyrobów. Lista wskaźników zaproponowanych do oceny wdrażania Programu powinna być przedmiotem aktualizacji, co do ich liczby i rodzajów, w zależności od danych zebranych w trakcie realizacji programu. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 61

64 Tab. 11. Wskaźniki monitorowania i oceny skuteczności wdrażania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego kontynuacja Program usuwania Lp. Wskaźnik Jednostka I Wskaźniki świadomości społecznej 1 Liczba, jakość i skuteczność wydawnictw, publikacji, kampanii edukacyjno-informacyjnych z zakresu usuwania wyrobów i odpadów zawierających azbest ilość/opis 2 Ilość interwencji głoszonych przez mieszkańców ilość/opis 3 Szkolenia kadry administracyjnej jednostek samorządowych w zakresie problematyki azbestowej ilość/opis 4 Inicjatywy społeczności lokalnych w zakresie problematyki azbestowej ilość/opis 5 Interwencje podejmowania przez jednostki kontrolne (Nadzór budowlany, Inspekcja Ochrony Środowiska, Inspekcja Sanitarna, jednostki gminy) ilość/opis II. Wskaźniki presji środowiskowej oraz wskaźniki stanu środowiska związane z gospodarką odpadami 1 Ilość obiektów, urządzeń, instalacji z wyrobami zawierającymi azbest szt. 2 Stopień pilności demontażu i unieszkodliwiania użytkowanych wyrobów zawierających azbest I, II, III 3 Ilość obiektów, urządzeń, instalacji objętych zabezpieczeniem wyrobów szt. 4 Wskaźnik zabezpieczanych i usuwanych wyrobów Mg, m 2 5 Ilość odpadów azbestowych Mg 6 Ilość odpadów azbestowych składowanych na składowiskach Mg % Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 62

65 12 PODSUMOWANIE W Polsce zgodnie z prawodawstwem Unii Europejskiej obowiązuje zakaz stosowania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego - kontynuacja wypełnia zobowiązania określone w innych dokumentach strategicznych wyższego rzędu, m.in. Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata przyjętego uchwałą Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 r. oraz poprzedzającego go Krajowego programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, przez co zakres możliwych do realizacji zadań jest już w dużej mierze określony. W przeszłości azbest ze względu na swoje właściwości był powszechnie stosowany w budownictwie, dlatego będzie występował w wielu obiektach jeszcze przez kilkadziesiąt lat. Na terenie powiatu konińskiego znajduje się szacunkowo około ,87 Mg materiałów budowlanych zawierających azbest. Zabezpieczenie i usunięcie tak znacznych ilości wyrobów wiąże się ze znacznymi nakładami finansowymi, stanowić będą znaczne obciążenie finansowe, dlatego bardzo ważnym elementem wdrożenia w życie niniejszego Programu jest pozyskanie zewnętrznych źródeł finansowania na jego realizację. Kolejną istotną kwestią jest przybliżenie dalsze przedstawianie jak najszerszym kręgom społeczeństwa zagadnień dotyczących bezpiecznej eksploatacji i usuwania wyrobów zawierających azbest. Największe zagrożenie pojawia się w wyniku nieprawidłowego obchodzenia się z elementami azbestowymi. Podczas naruszenia struktury wyrobów azbestowych stają się one źródłem emisji włókien azbestowych do powietrza wywołując liczne choroby. Istotna jest również świadomość przedsiębiorców wykonujących prace związane z demontażem wyrobów zawierających azbest. Wykonywanie tych prac wyłącznie przez wyspecjalizowane i uprawnione w tym zakresie podmioty, pozwoli wyeliminować zagrożenie wynikające z nieprawidłowego ich prowadzenia. Celem opracowania Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego-kontynuacja jest stworzenia aktualnych warunków niezbędnych do realizacji celów i założeń Programu, oraz zaplanowanie bezpiecznego dla zdrowia mieszkańców i środowiska naturalnego usunięcia wyrobów zawierających azbest z obszaru powiatu konińskiego. Przygotowanie Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego - kontynuacja poprzedzone zostało analizą szacunkowej ilości wyrobów zawierających azbest wg danych przekazanych przez gminy powiatu konińskiego (przed opracowaniem Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego na lata ) oraz danych udostępnionych przez podmiot zajmujący się usuwaniem i likwidacją wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu konińskiego. Program utrzymuje cel poprzedniego Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego na lata jakim jest doprowadzenie do stopniowej eliminacji wyrobów zawierających azbest z otoczenia człowieka oraz ich bezpieczne i prawidłowe unieszkodliwienie. Osiągając ten cel wypełnione zostanie zobowiązanie, jakie Polska złożyła Unii Europejskiej, deklarując oczyszczenie obszaru Polski z azbestu i wyrobów go zawierających. Zakłada się usunięcie całej ilości Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 63

66 azbestu zgodnie z obowiązującym prawem. W związku z tym Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Powiatu Konińskiego zakłada realizację szeregu zadań. Wyznaczoną politykę usuwania wyrobów zawierających azbest należy przeprowadzić według harmonogramu rzeczowego. W harmonogramie uwzględniono kolejność wykonywania poszczególnych zadań. Założono realizację następujących zadań: 1. Nabór wniosków (rozprowadzenie druków wniosków i pozostałych załączników, powiadomienie o terminie składania wniosków o pomoc finansową). 2. Ogłoszenie i przeprowadzenie przetargu na Wykonawcę zadań określonych w Programie. 3. Działalność informacyjna i edukacyjna skierowana do właścicieli, zarządców i użytkowników budynków, budowli i instalacji zawierających azbest. 4. Ocena wniosków o przyznanie pomocy finansowej posiadaczom materiałów zawierających azbest. 5. Realizacja i rozliczanie zadań wynikających z Programu. 6. Monitoring i ocena realizacji programu w ramach Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami 7. Wykonanie sprawozdania z realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu konińskiego w danym roku (począwszy od roku 2013) przez Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa. 8. Zaplanowanie zadań na kolejny rok kalendarzowy. W Programie opisano ogólne mechanizmy oraz zasady pomocy, której Powiat zamierza udzielić osobom decydującym się na usuniecie elementów zawierających azbest z budynków lub budowli. Pomoc ta ma na celu zachęcić do podejmowania tego rodzaju działań oraz zmniejszyć ryzyko związane z nieprawidłowym ich wykonaniem. Program zawiera także: informacje ogólne o azbeście, w tym zagrożeniach wynikających z użytkowania i obecności wyrobów azbestowych, przedstawienie regulacji ustawowych dotyczących użytkowania i usuwania wyrobów i odpadów zawierających azbest, obowiązki oraz sposób postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest, szacunkowe ilości wyrobów zawierających azbest na terenie poszczególnych gmin powiatu konińskiego, finansowe aspekty realizacji programu. Program skierowany jest do wszystkich właścicieli nieruchomości zlokalizowanych na terenie powiatu konińskiego, które pokryte są wyrobami zawierającymi azbest lub na terenie których znajdują się zdemontowane wyroby azbestowe. Przewiduje się, że zainteresowanie Programem będzie wzrastać w kolejnych latach jego realizacji, w miarę prowadzenia edukacji w zakresie zagrożeń związanych z eksploatacją azbestu. Realizatorem programu będzie Starostwo Powiatowe w Koninie. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 64

67 Załącznik nr 1 Wzór oceny stanu możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest Wg. Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U.z 2004 r. Nr 71, poz. 649 oraz z 2010 r. Nr 162, poz 1089). OCENA stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest Nazwa miejsca/obiektu/urządzenia budowlanego/instalacji przemysłowej:... Adres miejsca/obiektu/urządzenia budowlanego/instalacji przemysłowej:... Rodzaj zabudowy 1) :... Numer działki ewidencyjnej 2) :... Numer obrębu ewidencyjnego 2) :... Nazwa, rodzaj wyrobu 3) :... Ilość wyrobów 4) :... Data sporządzenia poprzedniej oceny 5) :... Grupa/ nr Rodzaj i stan wyrobu Punkty Ocena I Sposób zastosowania azbestu 1 Powierzchnia pokryta masą natryskową z azbestem (torkret) 30 2 Tynk zawierający azbest 30 3 Lekkie płyty izolacyjne z azbestem (ciężar obj. < kg/m 3 ) 25 4 Pozostałe wyroby z azbestem (np. pokrycia dachowe, elewacyjne) 10 II Struktura powierzchni wyrobu z azbestem 5 Duże uszkodzenia powierzchni, naruszona struktura włókien 60 6 Niewielkie uszkodzenia powierzchni (rysy, odpryski, załamania), naruszona struktura włókien 30 7 Ścisła struktura włókien przy braku warstwy zabezpieczającej lub jej dużych ubytkach 15 8 Warstwa zabezpieczająca bez uszkodzeń 0 III Możliwość uszkodzenia powierzchni wyrobu z azbestem 9 Wyrób jest przedmiotem jakichś prac Wyrób bezpośrednio dostępny (do wysokości 2 m) Wyrób narażony na uszkodzenia mechaniczne Wyrób narażony na wstrząsy i drgania lub czynniki atmosferyczne Wyrób nie jest narażony na wpływy zewnętrzne 0 IV Miejsce usytuowania wyrobu w stosunku do pomieszczeń użytkowych 14 Bezpośrednio w pomieszczeniu Za zawieszonym, nieszczelnym sufitem lub innym pokryciem W systemie wywietrzania pomieszczenia (kanały wentylacyjne) Na zewnątrz obiektu (np. tynk) Elementy obiektu (np. osłony balkonowe, filarki międzyokienne) Za zawieszonym szczelnym sufitem lub innym pokryciem, ponad 5

68 Załącznik nr 1 Wzór oceny stanu możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest pyłoszczelną powierzchnią lub poza szczelnym kanałem wentylacyjnym 20 Bez kontaktu z pomieszczeniem (np. na dachu odizolowanym od pomieszczeń mieszkalnych) 0 V Wykorzystanie miejsca/obiektu/urządzenia budowlanego/instalacji przemysłowej 21 Regularne przez dzieci, młodzież lub sportowców Stałe lub częste (np. zamieszkanie, miejsce pracy) Czasowe (np. domki rekreacyjne) Rzadkie (np. strychy, piwnice, komórki) 5 25 Nieużytkowane (np. opuszczone zabudowania mieszkalne lub gospodarskie, wyłączone z użytkowania obiekty, urządzenia lub instalacje) 0 SUMA PUNKTÓW OCENY STOPIEŃ PILNOŚCI UWAGA: W każdej z pięciu grup arkusza należy wskazać co najmniej jedną pozycję. Jeśli w grupie zostanie wskazana więcej niż jedna pozycja, sumując punkty z poszczególnych grup, należy uwzględnić tylko pozycję o najwyższej punktacji w danej grupie. Sumaryczna liczba punktów pozwala określić stopień pilności: Stopień pilności I od 120 punktów wymagane pilnie usunięcie (wymiana na wyrób bezazbestowy) lub zabezpieczenie Stopień pilności II od 95 do 115 punktów wymagana ponowna ocena w terminie do 1 roku Stopień pilności III do 90 punktów wymagana ponowna ocena w terminie do 5 lat oceniający Właściciel/ Zarządca (miejscowość, data) (adres lub pieczęć z adresem) (nazwisko i imię) (podpis) Objaśnienia: 1) Należy podać rodzaj zabudowy: budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, budynek przemysłowy, inny. 2) Należy podać numer obrębu ewidencyjnego i numer działki ewidencyjnej faktycznego miejsca występowania azbestu. 3) Przy określaniu rodzaju wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację: - płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, - płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa, - rury i złącza azbestowo-cementowe, - izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest, - wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, - przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione, - szczeliwa azbestowe, - taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki, - wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych, - papier, tektura, - inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura, podać jakie. 4) Ilość wyrobów azbestowych podana w jednostkach masy (Mg) oraz w jednostkach właściwych dla danego wyrobu (m 2, m 3, mb). 5) Należy podać datę przeprowadzenia poprzedniej oceny; jeśli jest to pierwsza ocena, należy wpisać "pierwsza ocena".

69 Załącznik nr 2 WZÓR KARTY EWIDENCJI ODPADU KARTA EWIDENCJI ODPADU 1) Nr karty Rok kalendarzowy Kod odpadu 2) Rodzaj odpadu 2) Procentowa zawartość PCB w odpadzie 3) Posiadacz odpadów 4) Adres posiadacza odpadów 5) Województwo Gmina Miejscowość Telefon służbowy Faks służbowy Ulica Nr domu Nr lokalu Kod pocztowy Miejsce prowadzenia działalności 6) Województwo Gmina Miejscowość Telefon służbowy Faks służbowy Ulica Nr domu Nr lokalu Kod pocztowy Działalność w zakresie: 7) W Zb Od Un Ok Miesiąc Masa wytworzonych odpadów [Mg] 8,9) Masa odebranych odpadów komunalnych [Mg] 8,10,11) Masa przyjętych odpadów [Mg] 8) Nr karty przekazania odpadu 12) masa [Mg] 8,13) We własnym zakresie metoda odzysku R 14) Gospodarowanie odpadami metoda unieszkodliwiania D 15) Odpady przekazane masa [Mg] 8) nr karty przekazania odpadu 16) imię i nazwisko osoby sporządzającej 1

70 Objaśnienia: 1) W przypadku wytwarzania, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów należy sporządzać osobną kartę ewidencji odpadu dla każdego miejsca prowadzenia działalności, z wyjątkiem usług, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 22 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. W przypadku odbierania odpadów komunalnych należy sporządzić osobno kartę dla każdej gminy, z terenu której odpady komunalne są odbierane. Nie dotyczy komunalnych osadów ściekowych stosowanych w celach, o których mowa w art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, prowadzącego zakład przetwarzania, o którym mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495, z późn. zm.) w zakresie odpadów powstałych w wyniku demontażu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz prowadzącego stację demontażu i prowadzącego punkt zbierania pojazdów, o których mowa w ustawie z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 25, poz. 202, z późn. zm.) w zakresie gospodarowania pojazdami wycofanymi z eksploatacji. 2) Zgodnie z katalogiem odpadów stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). 3) Dotyczy działalności w zakresie unieszkodliwiania PCB. 4) Podać imię i nazwisko lub nazwę posiadacza odpadów. W przypadku odbierania odpadów komunalnych posiadaczem obowiązanym do wypełnienia karty ewidencji odpadu jest przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości, o którym mowa w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm.) lub gminna jednostka organizacyjna, o której mowa w tej ustawie. 5) Podać adres zamieszkania lub siedziby posiadacza odpadów. 6) Podać adres miejsca prowadzenia działalności. W przypadku posiadania decyzji na prowadzenie działalności na terenie całego kraju lub na określonym obszarze należy wskazać adres siedziby lub miejsca zamieszkania posiadacza odpadów. W przypadku przedsiębiorcy, który uzyskał zezwolenie na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, o którym mowa w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, należy podać województwo i gminę. 7) Zaznaczyć symbolem X właściwy kwadrat: W wytwarzanie odpadów, Zb zbieranie odpadów, Od odzysk, Un unieszkodliwianie odpadów, Ok odbieranie odpadów komunalnych. 8) Podać masę odpadów z dokładnością co najmniej do pierwszego miejsca po przecinku dla odpadów innych niż niebezpieczne; co najmniej do trzeciego miejsca po przecinku dla odpadów niebezpiecznych. 9) Nie dotyczy odpadów komunalnych. 10) Odpady komunalne w rozumieniu definicji zawartej w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 11) Wypełnia przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości, o którym mowa w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach lub gminna jednostka organizacyjna, o której mowa w tej ustawie. 12) Podać nr karty przekazania, na podstawie której odpad został przyjęty. W przypadku przywozu odpadów na terytorium kraju należy wpisać "Przywóz do RP". W przypadku przyjmowania odpadów z innego miejsca prowadzenia działalności danego posiadacza odpadów należy wskazać to miejsce podając województwo, nazwę miejscowości, ulicę, nr domu i lokalu. W przypadku przyjmowania odpadów od posiadacza zwolnionego z obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów rubryka pozostaje niewypełniona. 13) Podać masę odpadów zagospodarowanych we własnym zakresie. 14) Symbole R określają procesy odzysku zgodnie z załącznikiem nr 5 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 15) Symbole D określają procesy unieszkodliwiania odpadów zgodnie z załącznikiem nr 6 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 16) Podać nr karty przekazania odpadu, którą został przekazany innemu posiadaczowi odpadów. W przypadku wywozu odpadów poza terytorium kraju należy wpisać "Wywóz poza RP. W przypadku przekazania odpadów osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym niebędącym przedsiębiorcami do wykorzystania na własne potrzeby zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach należy wpisać Przekazane os. fiz.. W przypadku przekazywania do innego miejsca prowadzenia działalności danego posiadacza odpadów należy wskazać to miejsce, podając województwo, nazwę miejscowości, ulicę, nr domu i lokalu. 2

71 Załącznik nr 3 WZÓR KARTY PRZEKAZANIA ODPADU KARTA PRZEKAZANIA ODPADU Nr karty 1) Rok kalendarzowy Posiadacz odpadów, który przekazuje odpad 2,3) Transportujący odpad 2,4) Posiadacz odpadów, który przejmuje odpad 2) Adres 5) Adres 5,6) Adres 5) Nr REGON 6) Nr REGON 6, 7) Nr REGON 6) Miejsce przeznaczenia odpadów 8) Rodzaj procesu przetwarzania, któremu powinien zostać poddany odpad 9) Wnioskuję o wydanie dokumentu potwierdzającego odzysk lub recykling 10) Kod odpadu 11) Rodzaj odpadu 11) Data/miesiąc 12,13) Masa przekazanych odpadów [Mg] 14) Numer rejestracyjny pojazdu, przyczepy lub naczepy 7,15) TAK NIE Potwierdzam przekazanie odpadu 1 data, pieczęć i podpis Potwierdzam wykonanie usługi transportu 4,6) Potwierdzam przejęcie odpadu 1 data, pieczęć i podpis data, pieczęć i podpis 3

72 Objaśnienia: 1) Numer jest nadawany przez posiadacza odpadów, który przekazuje odpad. 2) Podać imię i nazwisko lub nazwę podmiotu. 3) W przypadku odpadów komunalnych do wypełnienia karty przekazania odpadu jest obowiązany przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości, o którym mowa w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm.) lub gminna jednostka organizacyjna, o której mowa w tej ustawie. 4) Dotyczy przedsiębiorcy transportującego odpady, niebędącego posiadaczem odpadów, działającego na zlecenie innego posiadacza odpadów, który zlecił mu wykonanie usługi transportu odpadów. 5) Podać adres zamieszkania lub siedziby podmiotu. 6) O ile posiada. 7) W przypadku, gdy odpad jest transportowany kolejno przez dwóch lub więcej prowadzących działalność w zakresie transportu odpadów, w oznaczonych rubrykach należy podać wymagane dane i podpisy wszystkich transportujących odpad z zachowaniem kolejności transportowania odpadu. 8) Podać adres miejsca odbioru odpadu, pod który należy dostarczyć odpad, wskazany przez posiadacza odpadu transportującemu odpady. 9) Dotyczy stacji demontażu w przypadku przekazywania odpadów powstałych w wyniku demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Podać symbol R lub D. Symbole R określają procesy odzysku zgodnie z załącznikiem nr 5 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Symbole D określają procesy unieszkodliwiania odpadów zgodnie z załącznikiem nr 6 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 10) Dotyczy dokumentów wystawianych przez prowadzących odzysk lub recykling na podstawie ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 90, poz. 607, z późn. zm.). 11) Zgodnie z katalogiem odpadów stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). 12) W przypadku odpadów niebezpiecznych podać datę przekazania odpadu. 13) Karta może być stosowana jako jednorazowa karta przekazania odpadu lub jako zbiorcza karta przekazania odpadu, obejmująca odpad danego rodzaju przekazywany łącznie w czasie jednego miesiąca kalendarzowego, za pośrednictwem tego samego transportującego odpady temu samemu posiadaczowi odpadów. 14) Podać masę odpadów z dokładnością co najmniej do pierwszego miejsca po przecinku dla odpadów innych niż niebezpieczne; co najmniej do trzeciego miejsca po przecinku dla odpadów niebezpiecznych. 15) Dotyczy odpadów niebezpiecznych. 4

73 Załącznik nr 4 Usuwanie i unieszkodliwianie azbestu i wyrobów zawierających azbest linia 4 LINIA Nr 4 ZASADY UDZIELANIA KREDYTÓW ZE ŚRODKÓW BANKU OCHRONY ŚRODOWISKA S.A. Z DOPŁATAMI DO ODSETEK ZE ŚRODKÓW WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W POZNANIU NA REALIZACJĘ NA TERENIE WOJ. WIELKOPOLSKIEGO INWESTYCJI ZWIĄZANYCH Z USUWANIEM I UNIESZKODLIWIANIEM AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Kredytobiorca: Wszyscy ubiegający się z wyjątkiem jednostek samorządu terytorialnego Przedmiot kredytowania: wymiana powierzchni dachowych lub elewacyjnych wykonanych z materiałów zawierających azbest Okres realizacji zadania Koszty kwalifikowane do finansowania ze środków kredytu: Koszty nie podlegające finansowaniu ze środków kredytu, lecz mogące stanowić udział własny kredytobiorcy: do 6 miesięcy - liczony od daty postawienia przez Bank kredytu do dyspozycji Kredytobiorcy roboty demontażowe, transport i unieszkodliwienie odpadu zawierającego azbest, zakup materiałów do wykonania zamiennych pokryć dachowych lub elewacyjnych, roboty budowlano-montażowe związane z wykonaniem zamiennych pokryć dachowych lub elewacyjnych, opracowania dokumentacji projektowej, obsługi geodezyjnej, nadzorów budowlanych, Kwota kredytu: nie wyższa niż: zł dla osób fizycznych, zł dla wspólnot mieszkaniowych, zł dla pozostałych kredytobiorców nie wyższa niż 80% kosztów realizowanej inwestycji (sumy Kosztów kwalifikowanych do finansowania ze środków kredytu oraz Kosztów nie podlegających finansowaniu, ze środków kredytu lecz mogących stanowić udział własny kredytobiorcy ) lecz nie wyższa niż wysokość Kosztów kwalifikowanych do finansowania ze środków kredytu Oprocentowanie : 0,7 s.r.w. Koszt prowizji przygotowawczej: do 2% kwoty przyznanego kredytu, jednak nie mniej niż 200 zł Spłata kredytu: odsetki i raty kapitałowe płatne w okresach miesięcznych, karencja w spłacie rat kapitałowych do 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy kredytowej Okres kredytowanie: do 5 lat

74 Załącznik nr 4 Usuwanie i unieszkodliwianie azbestu i wyrobów zawierających azbest linia 4 Warunki uzyskania kredytu: określenie planowanego zakresu rzeczowego realizowanej inwestycji (na podstawie kosztorysu, faktury proforma, umowy, oferty lub innego dokumentu akceptowanego przez Bank umożliwiającego określenie zakresu rzeczowego i kosztów inwestycji) określenie planowanego wymiernego efektu ekologicznego, potwierdzone źródła finansowania inwestycji, zdolność kredytobiorcy do spłaty kredytu, prawne zabezpieczenie spłaty kredytu, udokumentowanie prawa do dysponowania nieruchomością, na której realizowana jest inwestycja (aktualny wypis z księgi wieczystej lub umowa dzierżawy/najmu na okres dłuższy niż okres kredytowania wraz ze zgodą właściciela nieruchomości lub inny dokument akceptowany przez Bank umożliwiający potwierdzenie prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane), uregulowanie spraw formalno-prawnych związanych z realizacją inwestycji (pozwolenie na budowę lub zgłoszenie realizowanej inwestycji - stosownie do obowiązujących przepisów), umowa z podmiotem posiadającym uprawnienia do gospodarowania odpadami zawierającymi azbest, co najmniej w zakresie wytwarzania odpadów zawierających azbest Sposób wykorzystania kredytu: Sposób określenia efektu ekologicznego: Sposób potwierdzenia uzyskania efektu ekologicznego i rzeczowego : kredyt nie może być udzielony na zadanie zakończone, kredyt nie może być przeznaczony na refundację nakładów poniesionych przed datą podpisania umowy kredytowej, realizacja kredytu następuje w bezgotówkowo poprzez pokrywanie zleceń płatniczych Kredytobiorcy na podstawie faktur odpowiadających celom na sfinansowanie których kredyt został udzielony, zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym. ilość unieszkodliwionych odpadów zawierających azbest [Mg lub m 2 ] dostarczenie w przypadku osób fizycznych - oświadczenia o zakończeniu zadania w przypadku pozostałych kredytobiorców - protokołu odbioru i przekazania inwestycji do użytkowania; dokument przyjęcia odpadów przed podmiot posiadający stosowne uprawnienia do unieszkodliwiania odpadów, notatka z kontroli inwestycji przeprowadzonej przez pracownika Banku.

75 Załącznik nr 5 Usytuowanie zakładów odbierających odpady zawierające azbest na terenie zachodniej i środkowej Polski Objaśnienia do rysunku: 1 - Składowisko odpadów niebezpiecznych w Koninie 2 - Składowisko Odpadów Niebezpiecznych Bycz-Teodorowo 3 - Składowisko odp. Niebezpiecznych zawierających azbest w Małociechowie 4 - Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Trzebczu 5 - Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Rachocin

76 Załącznik nr 6 Zgłoszenie zamiaru wykonania prac polegających na zabezpieczeniu / usunięciu wyrobów zawierających azbest z obiektu oraz terenu prac Wykonawca prac: Nazwa... Adres... Regon (miejscowość, data) ZGŁOSZENIE zamiaru wykonania prac polegających na zabezpieczeniu / usunięciu * wyrobów zawierających azbest z obiektu oraz terenu prac W związku z obowiązkiem nałożonym w 6 ust. 2 i 3 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, pracy i Polityki Społecznej z dnia r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 oraz z 2010 r. Nr 162, poz. 1089) na podmioty przeprowadzające prace z tego zakresu niniejszym zgłaszamy zamiar rozpoczęcia wykonywania tych prac: 1. Rodzaj lub nazwa wyrobów zawierających azbest wg. Dz. U Lp. Rodzaj lub nazwa odpadu Oznacz. kodowe odpadu Uwagi 2. Planowana data rozpoczęcia prac Planowana data zakończenia prac Adres obiektu, urządzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej Liczba pracowników, którzy w miejscu wykonywania prac będą mieli kontakt z azbestem Nr i data decyzji o zatwierdzeniu programu gospodarki niebezpiecznymi Organ, który wydał decyzję wymienioną w przedmiotowym punkcie Ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest - załącznik. Jako wykonawca prac polegających na zabezpieczeniu / usunięciu* wyrobów zawierających azbest a obiektu oraz terenu prac, zobowiązuję się do przedłożenia nowego zgłoszenia w przypadku zmiany warunków prowadzenia robót. * Niepotrzebne skreślić... (podpis pracodawcy)

77 Załącznik nr 7 Schorzenia wywołane ekspozycją na pył azbestowy Wybrane zagadnienia dotyczące chorób spowodowanych azbestem Schorzenie AZBESTOZA Cechy charakterystyczne Azbestoza pojawia się u osób pracujących w przetwórstwie azbestu, gdzie stężenie włókien we wdychanym powietrzu były bardzo wysokie i narażenie trwało dość długo /zwykle 10 lat/. Ciężkość azbestozy zależy zarówno od kumulowanej dawki włókien azbestu, jak i okresu jaki upłynął od pierwszego narażenia. Procesy zwłóknieniowe przebiegają stosunkowo wolno rzadko objawy kliniczne pojawiają się w okresie krótszym od 10 lat. Włókna azbestowe mogą zalegać w tkance płucnej przez długi okres i proces zwłóknieniowy może się ujawniać po wielu latach od ustania narażenia. Azbestozy nie stwierdza się w warunkach narażeń komunalnych. Stężenia włókien azbestu występujące na stanowiskach pracy są x wyższe od stężeń odnotowywanych w środowisku. Powszechnie uznawana jest teza, że pylica azbestowa istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia raka płuc. ZMIANY OPŁUCNEJ RAK PŁUC MIĘDZYBŁONIAK OPŁUCNEJ Rozpoznawanie azbestozy, szczególnie jej wczesnych stadiów, stwarza znaczne trudności ze względu na brak swoistości objawów klinicznych choroby, zarówno subiektywnych jak i objawów przedmiotowych oraz zmian radiologicznych. spowodowane pyłem azbestu mogą występować pod postacią blaszek, zgrubień i odczynów wysiękowych. Łagodne zmiany opłucnowe nie mają większego znaczenia klinicznego. Zgrubienia opłucnej zwykle towarzyszą procesom włóknienia sąsiadującej tkanki płucnej. jest najpowszechniejszym nowotworem złośliwym powodowanym przez azbest. rzadko występujący nowotwór złośliwy. Udowodniono związek przyczynowy z ekspozycją na pył azbestu zarówno zawodową jak i środowiskową. serce powietrze w płucach a) prześwietlenie zdrowych płuc b) prześwietlenie płuc dotkniętych pylicą azbestową Fot. Pylica azbestowa

78 Załącznik nr 8 Informacja o wyborach zawierających azbest Wg Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. z 2011 r. Nr 8, poz. 31). INFORMACJA O WYROBACH ZAWIERAJĄCYCH AZBEST 1) 1. Nazwa miejsca/urządzenia/instalacji, adres (województwo, powiat, gmina, miejscowość, ulica, numer nieruchomości) Wykorzystujący wyroby zawierające azbest imię i nazwisko lub nazwa i adres: Rodzaj zabudowy 2) : Numer działki ewidencyjnej 3) Numer obrębu ewidencyjnego 3) Nazwa, rodzaj wyrobu 4) Ilość posiadanych wyrobów (kg, m 2, m 3, m.b., km) Stopień pilności 5) Zaznaczenie miejsca występowania wyrobów (nie dotyczy osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami) 6) : a) nazwa i numer dokumentu... b) data ostatniej aktualizacji Przewidywany termin usunięcia wyrobów: Ilość usuniętych wyrobów zawierających azbest przekazanych do unieszkodliwienia (kg, m 2, m 3, m.b., km) (podpis) Data... Objaśnienia: 1) Za wyrób zawierający azbest uznaje się każdy wyrób zawierający wagowo 0,1 % lub więcej azbestu. 2) Należy podać rodzaj zabudowy: budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, budynek przemysłowy, budynek mieszkalno-gospodarczy, inny.

79 Załącznik nr 8 Informacja o wyborach zawierających azbest 3) Należy podać numer działki ewidencyjnej i numer obrębu ewidencyjnego faktycznego miejsca występowania azbestu. 4) Przy określaniu rodzaju wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację: - płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, - płyty faliste azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie, - rury i złącza azbestowo-cementowe, - rury i złącza azbestowo-cementowe pozostawione w ziemi, - izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest, - wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, - przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione, - szczeliwa azbestowe, - taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki, - wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych, - papier, tektura, - drogi zabezpieczone (drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, po trwałym zabezpieczeniu przed emisją włókien azbestu), - drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, ale niezabezpieczone trwale przed emisją włókien azbestu, - inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura; podać jakie. 5) Według "Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest" określonej w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 oraz z 2010 r. Nr 162, poz. 1089). 6) Nie dotyczy osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami. Należy podać nazwę i numer dokumentu oraz datę jego ostatniej aktualizacji, w którym zostały oznaczone miejsca występowania wyrobów zawierających azbest, w szczególności planu sytuacyjnego terenu instalacji lub urządzenia zawierającego azbest, dokumentacji technicznej.

80 Załącznik nr 9 Oznakowanie wyrobów i miejsc występowania azbestu Wg. Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. z 2011 r. Nr 8, poz. 31)