Raport o oddziaływaniu na środowisko - droga ekspresowa na odcinku Dobrzyniewo DuŜe Knyszyn Korycin w ramach duŝej obwodnicy Białegostoku SPIS TREŚCI

Transkrypt

1 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP IDENTYFIKACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA CEL OPRACOWANIA KWALIFIKACJA FORMALNA PRZEDSIĘWZIĘCIA PODSTAWA OPRACOWANIA ZAKRES OPRACOWANIA PRZEBIEG INWESTYCJI WZGLĘDEM OBOWIĄZUJĄCYCH DOKUMENTÓW PLANISTYCZNYCH Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Strategia Rozwoju Kraju na lata Polityka Transportowa Państwa Program Budowy Dróg Krajowych na lata Prognoza oddziaływania na środowisko programu Budowy Dróg Krajowych na lata Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata (POIiŚ) Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego CEL REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA PRZYJĘTE METODY OCENY, WSKAZANIE TRUDNOŚCI OPIS ANALIZOWANYCH WARIANTÓW PRZEDSIĘWZIĘCIA WARIANTY BUDOWY DROGI Wariant proponowany przez wnioskodawcę Warianty alternatywne Inne analizowane warianty Wariant najkorzystniejszy dla środowiska WARIANT POLEGAJĄCY NA NIEPODEJMOWNAIU PRZEDSIĘWZIĘCIA OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA I WARUNKI WYKORZYSTANIA TERENU CHARAKTERYSTYKA KORYTARZA DROGI PARAMETRY TECHNICZNE PROGNOZOWANE NATĘśENIE RUCHU LOKALIZACJA I CHARAKTERYSTYKA OBIEKTÓW POWIĄZANYCH Z DROGĄ EKSPRESOWĄ OBIEKTY INśYNIERSKIE WARUNKI WYKORZYSTANIA TERENU W FAZIE BUDOWY I EKSPLOATACJI CHARAKTERYSTYKA TERENU W REJONIE LOKALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ZABUDOWA MIESZKALNA KLIMAT LUDNOŚĆ ZAMIESZKAŁA W REJONIE PROJEKTOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA WARUNKI TOPOGRAFICZNE ODDZIAŁYWANIE PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO HAŁAS Metodyka ZałoŜenia Klimat akustyczny Przewidywane emisje i ich wielkości Prognozowane oddziaływania Zalecenia ochronne Podsumowanie POWIETRZE Metodyka ZałoŜenia Stan zanieczyszczenia powietrza Przewidywane emisje i ich wielkości Prognozowane oddziaływania Zalecenia ochronne Podsumowanie

2 5.3. WODY POWIERZCHNIOWE Metodyka ZałoŜenia Sieć hydrologiczna w rejonie przedsięwzięcia Stan obecny Przewidywane ilości wód opadowych Prognozowane oddziaływania Wpływ na jakość wód w odbiornikach Ścieki sanitarne z MOP Zalecenia ochronne Podsumowanie POWIERZCHNIA ZIEMI I GLEBY Metodyka i załoŝenia Stan obecny Prognozowane oddziaływania Zalecenia ochronne Podsumowanie WODY PODZIEMNE Metodyka i załoŝenia Warunki hydrogeologiczne Prognozowane oddziaływania Zalecenia ochronne Podsumowanie ODPADY Metodyka i załoŝenia Prognozowane oddziaływania Zalecenia ochronne Podsumowanie KRAJOBRAZ Metodyka i załoŝenia Prognozowane oddziaływania Podsumowanie ZABYTKI Metodyka i załoŝenia Stan obecny Analiza moŝliwych zagroŝeń i szkód dla chronionych zabytków Zalecenia ochronne Podsumowanie WPŁYW NA ZDROWIE LUDZI HAŁAS POWIETRZE ŚRODOWISKO GRUNTOWO-WODNE I WODY POWIERZCHNIOWE ODPADY WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE METODYKA I ZAŁOśENIA ETAP PIERWSZY - ROZPOZNANIE Obszary Natura Puszcza Knyszyńska PLB (OSO) Ostoja Knyszyńska PLH (SOO) Rezerwaty Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej Korytarze ekologiczne Siedliska przyrodnicze Flora i grzyby Bezkręgowce Ryby Płazy i gady Ptaki Ssaki Wnioski z 1 etapu:

3 7.3. ETAP DRUGI OCENA WŁAŚCIWA Ostoja Knyszyńska cele ochrony Puszcza Knyszyńska cele ochrony Wnioski z 2 etapu ZALECENIA OCHRONNE Działania minimalizujące PODSUMOWANIE POWAśNE AWARIE ODDZIAŁYWANIA SKUMULOWANE OBSZAR OGRANICZONEGO UśYTKOWANIA ANALIZA WARIANTU POLEGAJĄCEGO NA NIEPODEJMOWANIU PRZEDSIĘWZIĘCIA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Siedliska Rośliny chronione Bezkręgowce Płazy Ryby Ptaki Ssaki HAŁAS POWIETRZE WODY POWIERZCHNIOWE PODSUMOWANIE PORÓWNANIE ANALIZOWANYCH WARIANTÓW TRANSGRANICZNE ODDZIAŁYWANIE PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO PROPOZYCJE MONITORINGU FAZA BUDOWY FAZA EKSPLOATACJI ANALIZA POREALIZACYJNA PODSUMOWANIE ANALIZA MOśLIWYCH KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH ŹRÓDŁA INFORMACJI PODSUMOWANIE WNIOSKI I ZALECENIA * Raport opracowano wg stanu prawnego na dzień r. 3

4 4

5 1. WSTĘP 1.1. IDENTYFIKACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Analizowanym przedsięwzięciem jest budowa drogi na odcinku od Dobrzyniewa DuŜego przez Knyszyn do Korycina. Projektowana droga zlokalizowana jest na terenie województwa podlaskiego w powiecie białostockim (gmina Dobrzyniewo DuŜe), monieckim (gmina Knyszyn i Jasionówka) oraz sokólskim (gmina Korycin). Klasa techniczna planowanej drogi ekspresowa (S) wyposaŝona docelowo w dwie jezdnie po 3 pasy ruchu kaŝda. Długość drogi w zaleŝności od wariantu ok. 31 km 36 km. Planuje się budowę drogi w 2 etapach: 1 etap przekrój 2 jezdnie x 2 pasy ruchu, docelowo: 2 jezdnie x 3 pasy ruchu kaŝda. INWESTOR Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Białymstoku, ul. Zwycięstwa Białystok osoba do kontaktu: Sławomir Topczewski Naczelnik Wydziału Dokumentacji tel.(85) stopczewsk@bialystok.gddkia.gov.pl OPRACOWUJĄCY RAPORT O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO ul. Puławska Warszawa osoba do kontaktu: Ewa Makosz, tel. (22) e.makosz@arcadis.pl 1.2. CEL OPRACOWANIA Celem opracowania raportu jest analiza wielkości i zasięgu prognozowanego oddziaływania na środowisko planowanej drogi ekspresowej S-8. Zakładanym efektem pracy jest: 1. wskazanie rodzajów przewidywanych oddziaływań drogi na środowisko oraz określenie skali i wielkości oddziaływania, 2. określenie warunków wykorzystania terenu w fazie realizacji i eksploatacji, ze szczególnym uwzględnieniem konieczności ochrony ludzi, cennych wartości przyrodniczych, zasobów naturalnych i zabytków oraz ograniczenia uciąŝliwości dla terenów sąsiednich, 3. zdefiniowanie wymagań dotyczących ochrony ludzi i środowiska koniecznych do uwzględnienia w projekcie budowlanym. W opracowaniu analizuje się fazę budowy i eksploatacji. Nie analizuje się fazy likwidacji ze względu na charakter planowanego przedsięwzięcia (nie planuje się likwidacji drogi). Opracowanie naleŝy złoŝyć do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska wraz z wnioskiem w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, poświadczoną przez właściwy organ kopią mapy ewidencyjnej obejmującej przewidywany teren, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie, oraz obejmującej obszar, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie oraz z wypisem z ewidencji gruntów obejmującym przewidywany teren, na którym 5

6 będzie realizowane przedsięwzięcie oraz obejmującym obszar, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie Opracowanie sporządza się według stanu prawnego na dzień r KWALIFIKACJA FORMALNA PRZEDSIĘWZIĘCIA Formalna kwalifikacja przedsięwzięcia (tzw. screening wg Dyrektywy 85/357/EEC) jest pierwszym etapem oceny, w którym dokonuje się kwalifikacji formalnej w celu uzyskania odpowiedzi na pytanie: czy przedsięwzięcie podlega obowiązkowi przeprowadzenia procedury oceny oddziaływania na środowisko? Z punktu widzenia zapisów Dyrektywy realizacja nowej drogi ekspresowej naleŝy do grupy wg Aneksu I, czyli konieczne jest przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko. wymagania polskiego prawa Wg wymagań przepisów ochrony środowiska i procedury postępowania przy udzielaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach istotna jest kwalifikacja formalna przedsięwzięcia ustalana na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz.2573 z późn. zmianami). W poniŝszej tabeli przedstawiono ocenę spełnienia kryteriów wg w/w rozporządzenia Rady Ministrów (0 nie dotyczy, 1 spełnia kryterium): Kryterium A wg 2 rozporządzenia raport o oddziaływaniu na środowisko sporządza się obligatoryjnie; Kryterium B wg 3 rozporządzenia raport o oddziaływaniu na środowisko sporządza się na podstawie postanowienia organu. Kryterium A Kryterium B drogi ekspresowe 1 inne drogi krajowe oraz inne drogi publiczne o nie mniej niŝ czterech pasach ruchu, o długości nie mniejszej niŝ 10 km (nowe) drogi publiczne o nawierzchni utwardzonej (inne niŝ wymienione powyŝej) przedsięwzięcia, których realizacja spowoduje: wzrost emisji o nie mniej niŝ 20% lub wzrost zuŝycia surowców (w tym wody), materiałów, energii o nie mniej niŝ 20% lub realizowane na terenie obiektu (B) których realizacja spowoduje zaliczenie obiektu do kategorii (A). napowietrzne linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym nie mniej niŝ 110 kv Zgodnie z przepisami w/w rozporządzenia drogi ekspresowe wymienione są w 2 pkt 29, tak więc realizacja drogi na parametrach drogi ekspresowej podlega obligatoryjnie obowiązkowi sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko. W związku z budową drogi ekspresowej zajdzie konieczność przebudowy istniejących obiektów uzbrojenia terenu: linii elektroenergetycznych, wodociągowych. Przebudowa niektórych z tych 6

7 obiektów równieŝ zaliczana jest do inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko (grupa II). Są to: napowietrzne linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym nie niŝszym niŝ 110 kv (w tym o napięciu znamionowym 220 kv i długości mniejszej niŝ 15 km)- 3 pkt 7 RM, drogi publiczne (przecinające się z trasą drogi ekspresowej) - 3 pkt 56 RM, Ze względu na powiązanie występujące w fazie budowy planowanej drogi i w/w urządzeń infrastruktury, tzn. budowa drogi ekspresowej powoduje konieczność przebudowy na niektórych odcinkach tych obiektów, w niniejszym raporcie zostały one uwzględnione. Proponuje się aby decyzja środowiskowa uwzględniała konieczną przebudowę sieci elektroenergetycznych i dróg poprzecznych. Realizacja planowanego przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko jest dopuszczalna wyłącznie po uzyskaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Organ właściwy do wydania w/w decyzji (tutaj: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska) zapewnia moŝliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu oraz przeprowadza procedurę oceny oddziaływania na środowisko, w ramach której sporządzany jest raport o oddziaływaniu na środowisko. Decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dołącza się do wniosku o wydanie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej PODSTAWA OPRACOWANIA Niniejsze opracowanie sporządza się na podstawie umowy nr 39/DP/06 z dnia r. zawartej pomiędzy inwestorem: Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Białymstoku i biurem projektowym: ARCADIS Profil Sp. z o.o. w Warszawie. Podstawą merytoryczną raportu są rozwiązania techniczne planowanej drogi zawarte w opracowaniu 1 sporządzonym przez ARCADIS Profil Sp. z o.o. w Warszawie ZAKRES OPRACOWANIA Raport o oddziaływaniu na środowisko sporządza się w zakresie wynikającym z art. 66 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227). 1 Koncepcja programowa budowy drogi ekspresowej S8 na odcinku Dobrzyniewo Knyszyn Korycin w ramach duŝej obwodnicy Białegostoku 7

8 1.6. PRZEBIEG INWESTYCJI WZGLĘDEM OBOWIĄZUJĄCYCH DOKUMENTÓW PLANISTYCZNYCH Omawianym przedsięwzięciem jest projektowana droga ekspresowa S-8 od węzła Dobrzyniewo do rejonu m. Korycin. W węźle Dobrzyniewo planowana droga będzie łączyć się z projektowaną obwodnicą Białegostoku Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Białymstoku. Zasięgi działania Rejonów (planowaną w ciągu dróg krajowych nr 8, nr 19 i nr 65). Część południowa obwodnicy obejmuje drogi nr 19 i 65 i część północno zachodnia - drogę nr 8. RD Budzisko # Ogrodniki 8 # SUWAŁKI RD # AUGUSTÓW Kuźnica # RD ŁOMśA64 RD # ZAMBRÓW 8 8 RD BIAŁYSTOK Bobrowniki # 66 RD # BIELSK PODLASKI # Połowce N Rys Sieć dróg krajowych w woj. podlaskim RD - Siedziba Rejonu 62 W S E Budowę istotnych z punktu widzenia strategii rozwoju Państwa inwestycji drogowych określają dokumenty strategiczne i planistyczne, spośród których moŝna wymienić następujące: na poziomie ponadregionalnym (państwowym) m.in.: Strategia Rozwoju Kraju, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Polityka Transportowa Państwa na lata , Krajowy Program Budowy Dróg Krajowych na lata ) na poziomie regionalnym i lokalnym: Strategia rozwoju województwa podlaskiego uchwalona w dniu 30 stycznia 2006 r. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego uchwalony w dniu 27 czerwca 2003 r.; studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. PowyŜsze dokumenty określają zasadnicze cele i kierunki rozwoju m.in. w zakresie infrastruktury drogowej w układzie przestrzennym Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPPZK) została opracowana przez Centralny Urząd Planowania pod kierunkiem prof. Jerzego Kołodziejskiego i przyjęta 17 listopada 2000 r. przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej (Mon. Pol. Nr 26 z dnia 16 sierpnia 2001 r. Nr 26 poz. 432). Podjęte w 2004 r. prace nad aktualizacją Koncepcji nie zostały ukończone tj. po jej akceptacji przez Radę Ministrów ( r.) nie kontynuowano prac w Sejmie. Moc obowiązującą posiada zatem nadal dokument przyjęty w roku Koncepcja na dość duŝym poziomie ogólności definiuje zadania w zakresie transportu w tym ramach korytarzy transeuropejskich jako waŝnego elementu sieci drogowych powiązań zewnętrznych Polski. 8

9 Raport o oddziaływaniu na środowisko Istniejąca droga krajowa nr 8 jest obecnie elementem międzynarodowej trasy E67 połoŝonej w I transeuropejskim korytarzu drogowym w ramach sieci TEN-T: od Warszawy poprzez Białystok, przejście graniczne w Budzisku, Kowno, do Tallina i helsinek. Odnoga tego korytarza biegnie od Gdańska przez Kaliningrad do Rygi. TEN (Trans-European Network) to program pomocowy Unii Europejskiej funkcjonujący jako odrębna linia budŝetowa w budŝecie UE. Program ten ukierunkowany jest na wspieranie rozwoju transeuropejskich sieci transportowych (TEN-T), energetycznych (TEN-E) oraz telekomunikacyjnych (e-ten). Rys Korytarze transeuropejskie 9

10 Rys I korytarz transeuropejski Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 15 maja 2004 r. w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz. U. z dnia 4 czerwca 2004 r.) zmienionym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 lutego 2007 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 35, poz. 220) planowany odcinek drogi znajduje się w korytarzu drogi ekspresowej S8, która ma przebieg: Wrocław (Psie Pole) - Kępno - Sieradz - A1 (Łódź)... A1 (Piotrków Trybunalski) - Warszawa - Ostrów Mazowiecka - Zambrów - Choroszcz - Knyszyn - Korycin - Augustów - Budzisko - granica państwa (Kowno). 10

11 Strategia Rozwoju Kraju na lata listopada 2006 r. Rada Ministrów przyjęła Strategię Rozwoju Kraju na lata Jest to pierwszy tego typu dokument przyjęty przez Radę Ministrów. Strategia Rozwoju Kraju (SRK) jest nowym tego rodzaju dokumentem strategicznym określającym cele i priorytety polityki rozwoju w perspektywie najbliŝszych lat oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Strategia Rozwoju Kraju jest nadrzędnym, wieloletnim dokumentem strategicznym rozwoju społecznogospodarczego kraju, stanowiącym punkt odniesienia zarówno dla innych strategii i programów rządowych, jak i opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Strategia uwzględnia jako jeden z priorytetów optymalizację i podniesienie jakości systemu transportowego. W transporcie drogowym zapewniona ma zostać przede wszystkim ciągłość ruchu pomiędzy głównymi ośrodkami na trasach tranzytowych poprzez budowę spójnej sieci autostrad i dróg ekspresowych w szczególności w ramach sieci TEN-T Polityka Transportowa Państwa Cele i zadania polityki transportowej państwa na lata zostały określone w dokumencie z dnia 27 czerwca 2005 r. opracowanym w Ministerstwie Infrastruktury Celem priorytetowym polityki transportowej jest poprawa jakości systemu transportowego i jego rozbudowa zgodna z zasadami zrównowaŝonego rozwoju z uwzględnieniem aspektów: społecznego, gospodarczego, przestrzennego i ekologicznego. Istotny z punktu widzenia niniejszego opracowania aspekt przestrzenny, oznacza 11

12 koordynację zagospodarowania przestrzennego i systemu transportowego w celu ograniczenia tempa wzrostu generowanego ruchu i pracy przewozowej oraz lokalizowania obiektów transportowych w zgodzie z zasadami racjonalnego zagospodarowania terenu i uwarunkowaniami ładu przestrzennego. Cel polityki transportowej ma być osiągnięty poprzez realizację sześciu celów szczegółowych spośród których moŝna wymienić m.in. poprawę efektywności funkcjonowania systemu transportowego oraz integrację systemu transportowego w układzie gałęziowym i terytorialnym. Wśród priorytetów krajowej polityki transportowej w sektorze drogowym znajduje się wytyczna dotycząca generalnej poprawy stanu dróg wszystkich kategorii (rehabilitacja i wzmocnienie nawierzchni), rozwój sieci autostrad i dróg ekspresowych na najbardziej obciąŝonych kierunkach i powiązaniach z siecią transeuropejską. Przedmiotem specjalnej uwagi mają być działania prowadzone w tych dziedzinach, gdzie efekty będą odczuwane przez moŝliwie duŝą liczbę uŝytkowników, lub teŝ mogą być istotne z punktu widzenia gospodarki kraju i regionu. Wśród wymienionych kierunków działania znajdują się m.in.: usprawnienie transportu w najwaŝniejszych korytarzach transportowych kraju, usprawnienie funkcjonowania transportu w obszarach metropolitarnych, traktowanych jako węzły sieci krajowej i równocześnie samoistne systemy transportowe, kumulujące znaczące potoki ruchu i problemy do rozwiązania. Rozwój polityki transportowej w zakresie infrastruktury drogowej w latach będzie koncentrować się m.in. na budowie wybranych odcinków autostrad i dróg ekspresowych, programie budowy obejść miejscowości z zachowaniem dbałości o ochronę tych obejść przed nową zabudową oraz na poprawie warunków przejazdu dla ruchu tranzytowego i obsługi ruchu źródłowo-docelowego w obszarach metropolitarnych i duŝych miastach. Plan rozwoju infrastruktury drogowej zakłada ponadto stworzenie w średniej perspektywie czasowej (10 lat) spójnego systemu autostrad i dróg ekspresowych obsługujących główne korytarze transportowe (w tym międzynarodowe) i zapewniający powiązania pomiędzy największymi miastami w Polsce. Docelowo mają zostać zapewnione wysokie standardy dostępności transportowej dla ruchu z krajów Unii Europejskiej i krajów sąsiadujących do wszystkich aglomeracji, miast średnich i kompleksów przemysłowo-portowych, centrów regionalnych oraz obszarów koncentracji atrakcji turystycznych. Aktualizacja Polityki zawarta w dokumencie Polityka Transportowa Państwa na lata została zaakceptowana przez Kierownictwo Resortu Ministerstwa Transportu w dniu 22 maja 2007 r Program Budowy Dróg Krajowych na lata Program Budowy Dróg Krajowych na lata został przyjęty uchwałą Rady Ministrów Nr 163/2007 z dnia r. Cele Programu Budowy Dróg Krajowych na lata są uszczegółowieniem celu nadrzędnego, zawartego w Polityce Transportowej Państwa na lata

13 Zasadniczym celem podejmowanych działań będzie stworzenie sieci drogowej o znacznie wyŝszych niŝ obecnie parametrach uŝytkowych, w tym stworzenie zasadniczego szkieletu dróg o duŝej przepustowości, stanowiących sieć połączeń pomiędzy największymi ośrodkami gospodarczymi kraju. W rezultacie nastąpi redukcja zatłoczenia motoryzacyjnego w rejonach wielkich miast oraz znaczące skrócenie czasu przejazdu pomiędzy poszczególnymi miastami. Zapewniona zostanie teŝ płynność przebiegającego przez Polskę ruchu tranzytowego. Wskutek realizacji planu inwestycyjnego oraz działań prewencyjnych w znacznym stopniu wzrośnie poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego. Do 2013 roku liczba śmiertelnych ofiar wypadków drogowych powinna zmniejszyć się o 50%. Głównym celem wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej jest wzmocnienie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Z punktu widzenia transportu najistotniejsza jest spójność terytorialna, oznaczająca integrację systemów transportowych państw członkowskich w system o zasięgu europejskim. Stworzenie takiego systemu transportowego jest warunkiem pełnego czerpania przez obywateli i przedsiębiorstwa korzyści wynikających z ustanowienia przestrzeni bez granic wewnętrznych. Integracja systemów transportowych państw członkowskich realizowana jest poprzez rozwój transeuropejskich sieci TEN T, utworzonych z najwaŝniejszych ciągów komunikacyjnych krajowych sieci transportowych. Program Budowy Dróg Krajowych realizowany będzie przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad oraz drogowe spółki specjalnego przeznaczenia (autostrady płatne). Zgodnie z ustaleniami Programu w latach zadania w zakresie rozwoju podstawowej sieci drogowej będą koncentrować się na: Stworzeniu sieci autostrad o łącznej długości ok km (w tym odcinki budowane w systemie Partnerstwa Publiczno Prywatnego); Stworzeniu sieci dróg ekspresowych o łącznej długości ok km; Wzmacnianiu nośności dróg krajowych do 115 kn/os; Budowie 54 obwodnic drogowych w miejscowościach dotkniętych wysoką uciąŝliwością ruchu tranzytowego z zachowaniem dbałości o ochronę tych obejść przed nową zabudowa; Przebudowie odcinków dróg krajowych pod katem poprawy bezpieczeństwa ruchu, w tym uruchomienie programu uspokojenia ruchu na przejściach dróg przez małe miejscowości oraz na jednopoziomowych skrzyŝowaniach z koleją (przejazdy); Poprawie warunków przejazdu dla ruchu tranzytowego i obsługi ruchu w obszarach metropolitalnych i duŝych miastach; Poprawie stanu utrzymania dróg krajowych, tak by w 2013 roku 75% sieci dróg krajowych znajdowało się w stanie dobrym, a 10% w stanie dostatecznym. W średniej perspektywie czasowej stworzony zostanie spójny system autostrad i dróg ekspresowych obsługujących główne korytarze transportowe (w tym międzynarodowe) i zapewniający powiązania pomiędzy największymi miastami w Polsce. Docelowo (w perspektywie lat) zapewnione zostaną wysokie standardy dostępności transportowej dla ruchu z krajów Unii Europejskiej i krajów 13

14 sąsiadujących do wszystkich aglomeracji, miast średnich i kompleksów przemysłowo portowych, centrów regionalnych oraz obszarów koncentracji atrakcji turystycznych. Budowa drogi ekspresowej na odcinku Dobrzyniewo Knyszyn Korycin jest objęta Programem poz. 54 budowa drogi ekspresowej na odcinku od Białegostoku do granicy Państwa. Zakładany okres realizacji tego ok. 160 km odcinka drogi lata: Prognoza oddziaływania na środowisko programu Budowy Dróg Krajowych na lata Prognoza oddziaływania na środowisko dla programu wieloletniego: Program Budowy Dróg Krajowych na lata jest oceną strategiczną opracowaną na zamówienie Ministra Infrastruktury w celu wypełnienia obowiązku określonego ustawą. Prognoza przedstawia i omawia skutki dla środowiska budowy najwaŝniejszych dróg objętych Programem. Wskazuje na rejony problemowe w wyniku analizy potencjalnych kolizji dróg zawartych w Programie z obszarami Natura 2000 oraz z korytarzami ekologicznymi.łącznie zidentyfikowano 8 rejonów problemowych, z których 1 (Rejon Podlaski) jest związany z zadaniami (oznaczenia zadań wg Programu): 54 odcinek drogi S8 od Białegostoku do Budziska, 129 przebudowa drogi nr 8 Białystok Katrynka Przewalanka 133 droga nr 16 Olsztyn Augustów Charakter zidentyfikowanych problemów: przyrodniczy liczne i trudne lub niemoŝliwe do uniknięcia kolizje z obszarami o najwyŝszym statusie ochronnym, kumulacja oddziaływań związana z koniecznością budowy trzech dróg w tym rejonie: S8, S19, S16 oraz planowaną modernizacją kolei, konflikt społeczny silny konflikt społeczny w Augustowie. Jako zalecenie wskazano: Konieczność zoptymalizowania docelowego układu drogowego, który powinien uwzględniać wszystkie waŝne w tym rejonie drogi z uwzględnieniem minimalizacji ingerencji w obszary o najwyŝszym statusie ochrony (Wigierski i Biebrzański Park Narodowy oraz liczne obszary Natura 2000). 2 PROEKO CDM Sp. z o.o., EKOKONSULT BDP, EK-KOM Sp. z o.o. 14

15 Odcinek objęty niniejszym opracowaniem nie jest wskazany jako rejon problemowy. Rys Podlaski Rejon Problemowy Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata (POIiŚ) POIiŚ jest jednym z największych planów inwestycyjnych Polski. Program Operacyjny został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 29 listopada 2006 r. Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu toŝsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Dokument ten - zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO), zatwierdzonymi w dniu 7 maja 2007 r. przez Komisję Europejską - stanowi jeden z programów operacyjnych będących podstawowymi narzędziami do osiągnięcia załoŝonych w nich celów przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Drogowa sieć TEN T jest jednym z (15) priorytetów POIiŚ w ramach VI osi priorytetowej. W ramach osi priorytetowej realizowana będzie budowa odcinków autostrad A1, A2, A4 i A18, budowa odcinków dróg ekspresowych pomiędzy największymi aglomeracjami, budowa obwodnic oraz przebudowa odcinków innych dróg krajowych znajdujących się w sieci TEN-T, w tym odcinków w miastach na prawach powiatu. Realizacja drogi S-8 jest zgodna z POIiŚ. 15

16 Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego została uchwalona przez Sejmik Województwa Podlaskiego w dniu 30 stycznia 2006 roku. Dokument ten określa w perspektywie do 2020 roku misję rozwoju województwa, wyznacza cele i przyporządkowuje im priorytety. Realizacja Strategii pozwoli na zwiększenie spójności społeczno - ekonomicznej i konkurencyjności regionu poprzez stworzenie warunków do pełniejszego wykorzystania jego potencjału. W rozdziale dotyczącym priorytetów Strategii wymienia się inwestycje infrastrukturalne w tym drogowe jako wspieranie budowy i przebudowy dróg krajowych w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania międzynarodowego, krajowego i regionalnego ruchu drogowego oraz poprawę jego bezpieczeństwa, a w szczególności: a) Nr S 8 /E 67/ (Warszawa) - granica województwa Zambrów Choroszcz Knyszyn Korycin Augustów - Suwałki - Budzisko - granica państwa - (Kowno), w I Paneuropejskim Korytarzu Transportowym, z sukcesywnym dostosowaniem parametrów do klasy S, w tym budowa obwodnic miejscowości, b) Nr S 19 (Grodno) - granica państwa - Kuźnica - Białystok - Siemiatycze granica województwa - (Lublin Rzeszów Barwinek - granica państwa - Preszow) z sukcesywnym dostosowaniem parametrów do klasy S, w tym budowa obwodnic miejscowości i nowego odcinka na trasie Stanisławowo Wojszki, c) Nr 61 (GP S) (Warszawa Legionowo Ostrołęka) granica województwa ŁomŜa Grajewo Augustów z dostosowaniem do parametrów klasy GP, w tym: budowa obwodnic miejscowości. Docelowo podniesienie funkcji drogi na odcinku ŁomŜa Augustów do parametrów drogi ekspresowej klasy S, d) Nr 65 na odcinku Białystok - Bobrowniki z dostosowaniem parametrów do klasy G i budową nowego przebiegu na trasie ul. Gen Wł. Andersa - ul. Baranowicza w Białymstoku, e) Nr 66 w I etapie na odcinku Bielsk Podlaski - Kleszczele - Czeremcha - Połowce - granica państwa z dostosowaniem do parametrów klasy G, f) Nr 16 na odcinku gr. województwa (warmińsko-mazurskie/podlaskie) Augustów do parametrów klasy GP Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego Uchwała Nr IX/80/03 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 27 czerwca 2003 r. w sprawie uchwalenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego. Plan Zagospodarowania Przestrzennego województwa podlaskiego określa priorytety gospodarowania przestrzenią województwa w powiązaniu z celami jego rozwoju. Wśród zasad zagospodarowania przestrzennego województwa (cz. V) wymienia jako podstawową zasadę zrównowaŝonego rozwoju. Zasady rozwoju infrastruktury transportowej są zdefiniowane następująco: a) kształtowanie infrastruktury transportowej województwa w oparciu o kryteria: potrzeb ruchowych uzasadniających racjonalność kosztownych inwestycji tam, gdzie występują największe potoki ruchu, 16

17 minimalizacji kolizji uciąŝliwości komunikacyjnych z wymogami ochrony sanitarnej zabudowy i środowiska przyrodniczego, wynikające ze standardów Unii Europejskiej i wymogów współpracy transgranicznej z Litwą i Białorusią, likwidacji wąskich gardeł na ciągach transportowych, b) zapewnienie priorytetów w modernizacji i budowie infrastruktury transportowej dla: drogi krajowej ekspresowej Nr S 8 w I transeuropejskim korytarzu transportowym (Warszawa Białystok Suwałki Budzisko), docelowo z przełoŝeniem na odcinki dróg: Nr 65 Białystok Knyszyn i Nr 671 Knyszyn Korycin, z pierwszym etapem przebudowy na odcinku granica województwa mazowieckiego Białystok, drogi krajowej ekspresowej Nr S 19 z funkcją powiązań transgranicznych z Białorusią i państw nadbałtyckich z południem Europy, waŝnej dla rozwoju gospodarczego województw: podlaskiego, lubelskiego i podkarpackiego, c) dostosowanie parametrów technicznych dróg do ustalonych ich klas funkcjonalno technicznych, d) tworzenie warunków przestrzennych do przebudowy i budowy infrastruktury transportowej ponadlokalnej w zakresie: wyznaczania w trybie planowania miejscowego terenów dla centralnych i wojewódzkich zadań celu publicznego ujętych w rejestrze Wojewody Podlaskiego, rezerwowania korytarzy dla ponadlokalnej perspektywicznej infrastruktury transportowej w planach i studiach zagospodarowania przestrzennego, e) zapobieganie i likwidowanie kolizji między uciąŝliwościami komunikacyjnymi, a zabudową i środowiskiem przyrodniczym wymagającym ochrony sanitarnej poprzez stosowanie: właściwych relacji przestrzennych (odległości) między zabudową, a źródłami uciąŝliwości komunikacyjnych, środków technicznych zmniejszających oddziaływanie źródeł hałasu komunikacyjnego, środków technicznych zabezpieczających wody przed komunikacyjnymi zanieczyszczeniami sanitarnymi, w tym w wyniku nadzwyczajnych zagroŝeń środowiska, relokację poza obręb zabudowy elementów infrastruktury transportowej, gdy nie moŝna osiągnąć dopuszczalnych norm sanitarnych sposobami technicznymi, uspokajania ruchu środkami technicznymi i organizacyjnymi, W części VII (VII. Zadania słuŝące realizacji ponadlokalnych celów publicznych) Plan stanowi: w celu ominięcia Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej, docelowo zakłada się przebieg drogi ekspresowej Nr S 8 Via Baltica po nowej trasie od Choroszczy - Dobrzyniewo DuŜe, następnie z wykorzystaniem odcinka drogi krajowej Nr 65 Białystok Knyszyn oraz po kierunku drogi wojewódzkiej Nr 671 na odcinku Knyszyn Korycin. Koncepcja programowa (wstępna) przedmiotowego odcinka drogi Nr S 8 przewiduje: 17

18 w pierwszym etapie droga jednojezdniowa, a docelowo dwujezdniowa na odcinku Choroszcz (Łyski) - Knyszyn Korycin, obwodnice miejscowości: Dobrzyniewa DuŜego, Knyszyna, Jasionówki i Korycina, węzły drogowe w: Choroszczy (Łyskach), Dobrzyniewie DuŜym, Knyszynie, Chobotkach, Jasionówce i Korycinie, przejazdy drogowe zgodnie z koncepcją programową, przepusty do przepędu bydła, wzmocnienie mostów, drogi serwisowe do obsługi ruchu lokalnego zgodnie z koncepcją programową, miejsca obsługi podróŝnych (MOP) w Dobrzyniewie DuŜym, Knyszynie, Jasionówce i Korycinie. Skutki oddziaływania na środowisko ustaleń planu zostały przedstawione w opracowanej Prognozie oddziaływania na środowisko. Zidentyfikowane zostały konkretne szlaki komunikacyjne posiadające największe oddziaływanie na środowisko przyrodnicze. Ilustracją graficzną Prognozy jest mapa, której fragment obejmujący omawiane przedsięwzięcie prezentuje się poniŝej. 18

19 Podsumowanie Raport o oddziaływaniu na środowisko Budowa drogi S-8 na odcinku Dobrzyniewo Knyszyn Korycin jest jednym z priorytetowych zadań Państwa w zakresie infrastruktury drogowej w ramach budowy zadania inwestycyjnego: droga ekspresowa Białystok - Budzisko. Planowany termin realizacji tej inwestycji do 2015 r CEL REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA Celem nadrzędnym przedsięwzięcia jest realizacja zakładanych celów strategii, polityki w zakresie transportu określonych na szczeblu krajowym i wojewódzkim. Zakładanym efektem inwestycji jest realizacja drogi spełniającej aktualne standardy techniczne, zapewniającej bezpieczeństwo ruchu oraz zmniejszającej oddziaływanie na obszary chronione (Park Krajobrazowy, rezerwaty przyrody, obszary Natura 2000). Istniejąca droga krajowa nr 8 stanowi dojazd do przejścia granicznego w Budzisku. Tabela Przejścia graniczne w województwie podlaskim: miejscowość graniczna rodzaj ruchu rodzaj przejścia Litwa nr drogi Ograniczenia dot. przejść granicznych BerŜniki osobowy drogowe Przejście udostępnione dla pieszych, jadących konno, motocykli, motorowerów o pojemności skokowej silnika do 50 cm 3, czynne od w godz Budzisko Ogrodniki Trakiszki Bobrowniki Kuźnica Białostocka Kuźnica Białostocka osobowy, towarowy osobowy, towarowy osobowy, towarowy osobowy, towarowy Osobowy, towarowy Osobowy, towarowy drogowe 8 drogowe 16 Udostępnione dla pojazdów o masie całkowitej do 7.5 t z wyłączeniem ładunków podlegających kontroli weterynaryjnej i fitosanitarnej oraz ładunków niebezpiecznych kolejowe - Białoruś drogowe 65 drogowe 19 kolejowe - Połowce osobowy drogowe 689 Udostępnione dla obywateli Polski i Białorusi (nie dopuszczenie ruchu autobusowego) przejścia drogowe o znaczeniu lokalnym międzynawowe przejścia drogowe międzynarodowe przejścia kolejowe Przejście drogowe w Budzisku zlokalizowane w ciągu drogi nr 8 jest jedynym międzynarodowym przejściem drogowym z Litwą, które nie posiada ograniczeń co do czasu pracy lub rodzaju pojazdów. 19

20 Ruch pojazdów na drogowych przejściach granicznych województwa podlaskiego w 2006 roku osobowe cięŝarowe Ogrodniki Kuźnica Budzisko Bobrowniki Połowce Przejście Graniczne w Budzisku pojazdy cięŝkie - wahania sezonowe w latach styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Przeciętnie średnioroczny ruch dobowy pojazdów cięŝkich na przejściu granicznym w Budzisku wynosi ok poj./dobę, z czego ok poj./dobę (w 2005 r.) dociera drogą nr 8 a ok. 730 poj./dobę drogą nr

21 W 2006 r. zostały zniesione trwające ponad 2 lata ograniczenia w ruchu cięŝarowym na drodze nr 61. Spowodowało to dynamiczną zmianę w ruchu pojazdów cięŝkich na drodze nr 61. Wg danych GDDKiA O/Białystok za październik 2007 r. ruch pojazdów cięŝarowych w rejonie miejscowości Szczuczyn wyniósł 4068 poj./dobę wobec 990 poj./dobę w 2005 r. przy jednocześnie utrzymującym się na stałym poziomie ruchu pojazdów cięŝarowych na drodze nr 8 w rejonie miejscowości Kumiała. W kontekście lokalnym, planowana droga jest waŝna dla wyprowadzenia ruchu z Białegostoku. W Białymstoku krzyŝują się drogi krajowe: nr 8, nr 19 i nr 65. Ruch w rejonie Białegostoku na drogach krajowych wg GPR 2005 przedstawia poniŝsza tabela. Tabela Pomiar ruchu z 2005 r. na drogach w rejonie Białegostoku nr punktu nr drogi odcinek poj. ogółem/dobę poj. cięŝkich/dobę % poj.cięŝkich JeŜewo St. -Choroszcz Choroszcz - Białystok Białystok Rybniki Rybniki Korycin Sokółka - Wasilków Wasilków Białystok , Białystok - Zabłudów , Zabłudów Ploski Knyszyn Dobrzyniewo Dobrzyniewo Białystok Białystok Widły Obecnie prowadzone są prace nad dokumentacją obwodnicy Białegostoku: w ciągu drogi nr 8, 19 i 65. Droga nr 19 ma być docelowo o wyŝszej klasie technicznej niŝ obecnie będzie drogą ekspresową o dwóch jezdniach. W węźle Kudrycze będzie łączyć się z planowaną obwodnicą Białegostoku w ciągu drogi nr 65 (o zakładanej klasie technicznej GP). W węźle Choroszcz planowana droga ekspresowa S19 będzie łączyć się z planowaną drogą ekspresową S8. Na odcinku międzywęzłowym Choroszcz Dobrzyniewo obie drogi będą miały wspólny przebieg aby w węźle Dobrzyniewo ponownie rozdzielić się. MoŜliwości poprowadzenia dróg w rejonie Białegostoku są mocno ograniczone wobec licznie tu występujących obszarów chronionych: rezerwatów przyrody, obszarów Natura Schematyczny przebieg obwodnicy Białegostoku oraz niektórych obszarów chronionych jak na rysunku: 21

22 Raport o oddziaływaniu na środowisko Rys Obszary chronione i obwodnica Białegostoku 22

23 Planuje się podniesienie standardu istniejącej drogi krajowej nr 8 na całej jej długości, w tym na odcinku połoŝonym w województwie podlaskim. PoniŜej przedstawiono plany realizacji (przebudowy, rozbudowy) drogi krajowej nr 8 do parametrów drogi ekspresowej na terenie woj. podlaskiego w latach Zaznaczony został odcinek omawianego przedsięwzięcia. Tabela Plany przebudowy i rozbudowy drogi krajowej nr 8 lp Nazwa zadania od gr. woj. mazowieckiego do początku Obwodnicy Zambrowa Obwodnica Zambrowa i Wiśniewa z przełoŝeniem odcinka dk Nr 63 do S-8, dalej do połączenia z dk Nr 66 (łącznik) od końca obwodnicy Wiśniewa do JeŜewa (wraz z budową obwodnicy MęŜenina) od JeŜewa do Białegostoku Białystok Sochonie Katarynka Katarynka Przewalanka - Korycin Budowa odcinka Dobrzyniewo DuŜe- Knyszyn-Korycin Obwodnica Suchowoli z zespołem wsi: Skindzierz, Wysokie, Zagórze i obejściem Korycina (GP) Lokalizacja [od km do km] od km do km od km km po nowym przebiegu Długość odcinka [km] 14,7 11,1 (kl. S) + 5,5 (kl. GP) 29,4 24,5 6,43 11, ,9 ok. 35,0 22,5 (kl. S) + 3,0 (kl. GP) Zakres robót Rozbudowa istn. dk Nr 8 do parametrów drogi ekspr. Dobudowa 2-ej jezdni, węzłów, wiaduktów itp. Budowa nowego przebiegu drogi 2-jezdniowej wraz z węzłami, wiaduktami, przejazdami gosp. itp. Rozbudowa istn. dk Nr 8 do parametrów drogi ekspr. Dobudowa 2-ej jezdni, węzłów, wiaduktów itp. Rozbudowa istn. dk Nr 8 do parametrów drogi ekspr. Dobudowa 2-ej jezdni, węzłów, wiaduktów itp. Budowa nowego przebiegu drogi 2-jezdniowej (odc. S-8) i 1-jezdniowej (S-19) wraz z węzłami, wiaduktami, przejazdami gospodarczymi itp. Budowa nowego przebiegu drogi 2-jezdniowej wraz z węzłami, wiaduktami, przejazdami gosp. itp. Budowa nowego przebiegu drogi 2-jezdniowej wraz z węzłami, wiaduktami, przejazdami gosp. itp. Planowany termin realizacji inwestycji w realizacji Suchowola - Sztabin 9. Obwodnica Sztabina 10 Obwodnica Augustowa Odcinek Gatno Suwałki wraz z Obwodnicą Suwałk koniec obwodnicy Suwałk - Budzisko gr. państwa ( ) 7,3 5,5 17,2 27,3 20,2 Rozbudowa ist. dk Nr 8 do parametrów drogi ekspresowej Budowa nowego przebiegu drogi 2-jezdniowej wraz z węzłami, wiaduktami, przejazdami gospodarczymi itp. Budowa nowego przebiegu drogi 1-jezdniowej (estakada pod 2 jezdnie) wraz z węzłami, wiadukta-mi, przejazdami gosp. itp. Rozbudowa istn. dk Nr 8 do parametrów drogi ekspresowej z budową nowego przebiegu na obejściu Suwałk Rozbudowa istn. drogi krajowej do parametrów drogi ekspresowej ( etap I 1 jezdnia )

24 NiezaleŜnie od planów budowy obwodnicy Białegostoku, obecnie trwają prace nad strategią rozwoju I korytarza transeuropejskiego. Wykonawcą tych prac jest firma Scott Wilson. Zgodnie z informacjami zawartymi na stronie zadaniem postawionym przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad przed firmą Scott Wilson jest opracowanie Strategii rozwoju I Pan-Europejskiego Korytarza Transportowego. Część I: korytarz drogowy - znanego pod nazwą Via Baltica - wraz z prognozą oddziaływania na środowisko, czyli tzw. oceną strategiczną. Celem tych prac jest przygotowanie dokumentu strategicznego, wskazującego optymalny przebieg części drogowej I Pan-Europejskiego Korytarza Transportowego (Budzisko Warszawa) przez terytorium Polski. ZałoŜenia wstępne, określone w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia preferowanymi wariantami są warianty przebiegające po istniejących drogach pod warunkiem stwierdzenia moŝliwości ich dostosowania do parametrów drogi ekspresowej; poszczególne warianty nie mogą być eliminowane z dalszych analiz porównawczych z powodu dotychczasowych prac planistycznych, czy teŝ podjętych decyzji lokalizacyjnych; stopień zaawansowania prac nad modernizacją poszczególnych wariantów do standardu drogi ekspresowej nie moŝe stanowić o preferencji przebiegu korytarza drogowego. W etapie I prac zdefiniowano ponad 40 wariantów przebiegu trasy, przedstawiono generalną analizę struktury cennych przyrodniczo obszarów w obrębie wyznaczonych wariantów oraz zaproponowano kryteria oceny wariantów: sieciowo-ruchowe, społeczne, ekonomiczne i środowiskowe wraz z propozycją punktacji. W etapie II prac, zdefiniowane warianty zostały poddane uszczegółowionym badaniom i analizom: W wyniku tej analizy, Wykonawca zarekomendował do dalszych prac trzy warianty: 1) Wariant 42: droga krajowa nr 8 (odcinek Budzisko Suwałki) droga wojewódzka nr 655 (odcinek: Suwałki Raczki Cimochy) droga wojewódzka nr 661 (odcinek: Cimochy Kalinowo) droga krajowa nr 16 (odcinek: Kalinowo Ełk) droga krajowa nr 65 (odcinek: Ełk Nowa Wieś Ełcka) nowy odcinek drogi: Nowa Wieś Ełcka Szczuczyn droga krajowa nr 61 (odcinek: Szczuczyn Stawiski ŁomŜa) droga wojewódzka nr 677 (odcinek: ŁomŜa Ostrów Mazowiecka) droga krajowa nr 8 (odcinek: Ostrów Mazowiecka Wyszków Warszawa). 24

25 Rys Wariant 42 I Paneuropejskiego Korytarza Drogowego 2) Wariant 43: droga krajowa nr 8 (odcinek Budzisko Suwałki) droga wojewódzka nr 655 (odcinek: Suwałki Raczki Cimochy) droga wojewódzka nr 661 (odcinek: Cimochy Kalinowo) droga krajowa nr 16 (odcinek: Kalinowo Ełk) droga krajowa nr 65 (odcinek: Ełk Nowa Wieś Ełcka) nowy odcinek drogi: Nowa Wieś Ełcka Szczuczyn droga krajowa nr 61 (odcinek: Szczuczyn Stawiski ŁomŜa Miastkowo Ostrołęka RóŜan Pułtusk Serock Jabłonna Warszawa). 25

26 Rys Wariant 43 I Paneuropejskiego Korytarza Drogowego 3) Wariant 42a: droga krajowa nr 8 (odcinek Budzisko Suwałki) droga wojewódzka nr 655 (odcinek: Suwałki Raczki Cimochy) droga wojewódzka nr 661 (odcinek: Cimochy Kalinowo) droga krajowa nr 16 (odcinek: Kalinowo Ełk) droga krajowa nr 65 (odcinek: Ełk Nowa Wieś Ełcka) nowy odcinek drogi: Nowa Wieś Ełcka Szczuczyn droga krajowa nr 61 (odcinek: Szczuczyn Stawiski ŁomŜa Miastkowo Ostrołęka) droga wojewódzka nr 627 (odcinek: Ostrołęka Ostrów Mazowiecka) droga krajowa nr 8 (odcinek: Ostrów Mazowiecka Wyszków Warszawa). 26

27 Rys Wariant 42a I Paneuropejskiego Korytarza Drogowego Do puli 3 powyŝszych rekomendowanych wariantów dołączony został dodatkowo wariant 1, przebiegający po trasie planowanej drogi ekspresowej nr S8 na odcinku Budzisko (granica z Litwą Augustów Korycin Knyszyn Choroszcz Zambrów - Ostrów Mazowiecka Warszawa, ze względu na jego specjalny status. Taki przebieg drogi ekspresowej jest zgodny z obowiązującym Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 15 maja 2004 r. w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz. U. Nr 128, poz. 1334, z późn. zm.), a takŝe zawarty w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko. 27

28 Rys Wariant 1 I Paneuropejskiego Korytarza Drogowego W Raporcie końcowym III etap prac wykonawca dokumentacji rekomendował wariant 42 jako najlepszy. W uzasadnieniu podano, Ŝe apewnia obsługę podstawowych relacji międzynarodowych i docelowych do Polski. Do powiązania przejścia w Budzisku ze zdefiniowanym wstępnie w Deklaracji Łańcuckiej nowym korytarzu transportowym północ południe wzdłuŝ drogi S-19 wystarczy droga jednojezdniowa nr 8. W dniu 29 lipca 2008 r., w trybie art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad przekazał projekt dokumentu strategicznego pn. "Strategia rozwoju I Pan-Europejskiego Korytarza Transportowego. Część I: 28

29 korytarz drogowy" wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko skutków realizacji ww. "Strategii.", do Ministra Środowiska i Głównego Inspektora Sanitarnego do zaopiniowania. Przedmiotowy dokument uwzględnia postulaty i uwagi zgłoszone w trakcie konsultacji społecznych, przeprowadzonych w dniach 8 maja - 13 czerwca 2008 r. (do ww. materiałów dołączony został równieŝ Raport z konsultacji społecznych). Wnioski z konsultacji społecznych nie zmieniły rekomendacji firmy Scott Wilson - wariantem rekomendowanym jest wariant 42. Opinie Ministra Środowiska i Głównego Inspektora Sanitarnego mogą wpłynąć na ostateczny kształt "Strategii rozwoju". Po uzyskaniu ww. opinii GDDKiA przekaŝe dokumentację rządowi. * * * Sprawa przebiegu I Transeuropejskiego Korytarza Drogowego nie jest przedmiotem obecnego opracowania. NiezaleŜnie od rozstrzygnięć dotyczących przebiegu I Transeuropejskiego Korytarza Drogowego na terenie Polski, budowa omawianej drogi jest kluczowa dla rozwiązania problemów transportowych węzła Białystok. Sprawą waŝną jest określenie horyzontu czasowego budowy drogi w I Korytarzu, bowiem jest to istotne dla prognozy ruchu na omawianej drodze S8. Ma to znaczenie w kontekście ustalenia szczegółowych rozwiązań technicznych dotyczących minimalizujących negatywne oddziaływanie drogi, które związane są z prognozą ruchu PRZYJĘTE METODY OCENY, WSKAZANIE TRUDNOŚCI W raporcie o oddziaływaniu na środowisko na potrzeby oceny wpływu planowanego przedsięwzięcia na środowisko wykorzystano materiały źródłowe wg wykazu (rozdz.16.). Metodykę oceny w poszczególnych obszarach tematycznych omówiono szczegółowo w rozdz.5. dotyczących poszczególnych komponentów środowiska. W toku prac nad Koncepcją zaistniały nowe okoliczności, nie znane przed rozpoczęciem prac a mające istotny na przebieg tych prac oraz na metodykę opracowania niniejszego raportu. Okolicznością tą było zgłoszenie (sierpień 2007 r.) nowego obszaru Natura 2000 Ostoja Knyszyńska PLH Wobec tej sytuacji, Inwestor podjął decyzję o opracowaniu dodatkowego wariantu przebiegu drogi, uwzględniającego nowy planowany obszar Natura Konsekwencją tego była konieczność przeprowadzenia dodatkowych prac mających na celu ocenę planowanego przedsięwzięcia na zasoby przyrodnicze. PoniŜej przedstawiono metodyki inwentaryzacji dla poszczególnych elementów przyrodniczych: Siedliska 1. Kartowanie siedlisk metodą marszrutową. 29

30 2. Identyfikacja siedlisk na podstawie gatunków wskaźnikowych, poprzez kwalifikowanie jednostek fitosocjologicznych do zespołów lub związków charakterystycznych dla określonych typów siedlisk przyrodniczych, wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej. Prace terenowe obejmowały pas po 250 m od osi drogi - trwały o okresie od 1 maja do 30 lipca 2008 r. Flora i grzyby 1. Inwentaryzacja gatunków metodą marszrutową. 2. Oznaczanie gatunków Prace terenowe obejmowały pas po 250 m od osi drogi oraz dla niektórych gatunków do 1 km od osi drogi - trwały o okresie od 1 maja do 30 lipca 2008 r. Bezkręgowce 1. Ustalenie składu gatunkowego chrząszczy środowisk lądowych. Skupiono się na obszarach leśnych. Analiza siedlisk pod kątem ich zgodności z wymaganiami gatunków chrząszczy. Przeszukiwano martwe, próchniejące drzewa oraz glebę pod kątem miejsc Ŝerowania larw (odsłonięte Ŝery, tunele wylotowe). 2. Ustalenie składu gatunkowego chrząszczy wodnych, motyli dziennych i waŝek Odonata. Skupiono Ryby się na rzekach, strumieniach, sadzawkach, stawach, jeziorach i mokradłach oraz ich otoczeniu. Analiza siedlisk pod kątem ich zgodności z wymaganiami gatunków chrząszczy. PosłuŜono się metodą odłowu za pomocą czerpaka hydrobiologicznego oraz entomologicznego. 1. Ustalenie składu gatunkowego. Lokalizacja miejsc rozrodu oraz Ŝerowisk. Skupiono się na rzekach i strumieniach o szerokości większej niŝ 1 m. PosłuŜono się metodą odłowów za pomocą siatki o trzech róŝnych rozmiarach. Szczególnej analizie poddano podwodną roślinność oraz dno (w celu znalezienia gatunków ryb zasiedlających muł). Płazy i gady 1. Inwentaryzacja miejsc rozrodu herpetofauny. Metoda polegała na odłowieniu ręczną siatką larw, lub osobników młodocianych, które identyfikowano. JeŜeli w zbiorniku znajdowały się jaja, liczono je (jako jednostkę do obliczeń przyjęto: kłęby lub sznury jaj). Dorosłe osobniki obecne w zbiorniku lub na lądzie w okolicy równieŝ liczono, określając ich wiek i płeć. 2. Nocny monitoring tokowisk płazów. W deszczowe i ciepłe noce prowadzono nasłuchy tokujących samców podczas nocnego patrolowania dróg, w godz. od 21:00 do 3:00. Metodę stosowano głównie do lokalizacji gatunków o głośnych głosach godowych. 3. Ponadto zinwentaryzowano siedliska Ŝerowania i zimowania płazów i gadów. Ptaki Podstawę opracowania stanowią dane zebrane w latach przy zastosowaniu uproszczonej wersji Metody Kartograficznej (od pięciu do siedmiu wizyt terenowych trzy lub pięć dziennych i dwie nocne). 30

31 Ssaki 1. Inwentaryzację ssaków (kopytne i mniejsze) wykonano w okresie 20 stycznia 30 maja 2007 r., przeprowadzono dwukrotne tropienia (zimowe i wiosenne) wzdłuŝ proponowanych wariantów przebiegu drogi S8 w strefie bezpośredniego wpływu przedsięwzięcia (w pasie po 500 m oraz 1 km od osi planowanej drogi). 2. Inwentaryzację nietoperzy wykonano przechodząc z detektorem time-expansion wszystkie miejscowości zlokalizowane na, lub w pobliŝu projektowanych wariantów dróg. Badania objęły zróŝnicowane siedliska, celem wytypowania najbardziej cennego oraz wskazania aktywności nietoperzy. Prace terenowe obejmowały pas po 500 m i do 1 km od osi drogi w zalezności od gatunku - trwały w okresie od 20 stycznia do 30 maja 2007 r. Podstawą oszacowania wielkości emisji i skali oddziaływania planowanej trasy jest prognoza ruchu. Do obliczeń przyjęto prognozę ruchu dla roku 2015 i 2035 r. Analiza wariantu 0 polegającego na niepodejmowaniu przedsięwzięcia dotyczyła dróg krajowych nr 8 (istniejący przebieg przez Puszczę Knyszyńską) i nr 65 oraz drogi wojewódzkiej nr 671. Analizowano równieŝ wariant, w którym planowana droga przejmie cały ruch cięŝarowy z drogi nr 8 (obecny przebieg). Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na poszczególnych odcinkach projektowanej trasy Odcinek Ruch średniodobowy w 2015 r. Ruch średniodobowy w 2035 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] Dobrzyniewo - Knyszyn , Knyszyn - Korycin , ,2 Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na poszczególnych odcinkach projektowanej trasy ze zwiększonym udziałem poj. cięŝkich (wycofanie ruchu tirów z istniejącej DK8) Odcinek Ruch średniodobowy w 2015 r. Ruch średniodobowy w 2035 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] Dobrzyniewo - Knyszyn , Knyszyn - Korycin , Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na poszczególnych odcinkach istniejących dróg w Odcinek wariancie 0 bezinwestycyjnym Prognoza ruchu 2008 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] Ruch średniodobowy w 2015 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] Ruch średniodobowy w 2035 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] DK 65 Dobrzyniewo - Knyszyn , ,7 D 671 Knyszyn - Korycin , ,8 DK , , ,2 31

32 Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na poszczególnych odcinkach istniejących dróg w Odcinek wariancie inwestycyjnym Ruch średniodobowy w 2015 r. Ruch średniodobowy w 2035 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] DK ,4 / ,8 / 10 Na błąd prognozy oddziaływania planowanej drogi składa się błąd prognozy ruchu, błąd określający strukturę ruchu i jego rozkład dobowy oraz błąd wynikający z horyzontu prognozy. Na wielkość ruchu ma wpływ wiele czynników gospodarczych (cena paliw, zdolność nabywcza ludności, rozwój i potencjał gospodarczy firm), politycznych (porozumienia międzynarodowe) etc. Trudno oszacować skalę błędu prognozy ruchu zwłaszcza na drodze planowanej, która przejmie część ruchu z istniejących dróg. Bardzo istotne jest ustalenie przebiegu I paneuropejskiego korytarza transportowego przez terytorium Polski. MoŜe to mieć duŝy wpływ na wielkość strumieni ruchu na omawianej trasie. Przy prognozowaniu ruchu na sieci dróg istniejących dla przykładowych odcinków drogi nr 8 dokładność prognoz z lat: wyniosła: Tabela Porównanie prognozy ruchu z pomiarem z 2005 r. Numer punktu pomiarowego Pomiar ruchu 2005 Prognoza ruchu 2005 wg pomiaru 2000 * Błąd oszacowania prognozy ruchu JeŜewo St. - Choroszcz % Rybniki Korycin % Korycin - Suchowola % Suwałki - Szypliszki % Szypliszki granica Państwa % Obserwowane błędy prognozy są zróŝnicowane na poszczególnych odcinkach, osiągając bardzo duŝe wartości na niektórych z nich. Szczególnie wysokie wartości błędu prognozy dotyczą odcinków przygranicznych (Suwałki granica Państwa) i w bezpośrednim sąsiedztwie Białegostoku (co moŝe w tym przypadku wynikać z lokalizacji punktów blisko miasta). Ruch na odcinku JeŜewo St. Choroszcz został zaprognozowany z małym błędem. W zakresie oddziaływania akustycznego ma wynik oceny ma wpływ błąd obliczeń akustycznych (modelowania). Dla otrzymanych wyników natęŝenia ruchu pojazdów przyjmując udział pojazdów cięŝkich 10% struktury ruchu, otrzymane moce akustyczne odcinków drogi róŝnią się maksymalnie 1dB. Przy róŝnicach niedoszacowania prognozy ruchu o ok. 20% otrzymujemy błąd obliczeń wynoszący ok. 1dB. Obliczenia wykonano, zgodnie z powyŝszymi załoŝeniami, za pomocą programu SoundPlan wer. 6.3 korzystając, zgodnie z wytycznymi Dyrektywy 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002r. odnoszącą się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, z francuskiej krajowej metody obliczeń dla hałasu z ruchu kołowego NMPB- Routes-96 (SETRA-CERTU-LCPC-CSTB). Jeśli chodzi o błąd obliczeń akustycznych zgodnie z kalkulacją jest to błąd do max 1dB dla obliczeń w punkcie. Natomiast dla obliczeń mapy siatkowej hałasu błąd zaleŝy od obszaru siatki (w tym przypadku jest to 15m). 32

33 W zakresie oddziaływania na powietrze na wynik oceny ma teŝ wpływ błąd prognozy wartości wskaźników emisji ze spalania paliw. Przedstawione wielkości emisji do powietrza, w tym emisji rocznej ustalono na podstawie obecnie dostępnych prognoz wskaźników emisji z silników samochodowych. Okres, którego dotyczy ocena jest dosyć odległy (ponad 20 lat) i w tym czasie mogą zajść znaczne zmiany w motoryzacji. Wzrost cen paliw moŝe wpłynąć na rewolucyjne zmiany w konstrukcji silników i rodzajach stosowanych paliw ukierunkowane na zastosowanie paliw alternatywnych. JuŜ dzisiaj niektóre firmy (np. Toyota) wprowadza na rynek samochody z silnikami z napędem hybrydowym (benzynowo - elektrycznym, charakteryzującym się niską emisją zanieczyszczeń i małym zuŝyciem paliwa). Z tych względów, przy załoŝonej prognozie ruchu, i wielkość emisji i ustalenia dotyczące zasięgu oddziaływania są prognozą maksymalną. Obliczenia stęŝenia zanieczyszczeń w wodach spływających z drogi wyprowadza się z zaleŝności natęŝenia ruchu i liczby pasów ruchu o szerokości pasa równym 3,5 m. RóŜnica natęŝenia ruchu o 5 tys. pojazdów na dobę powoduje zmianę stęŝenia zanieczyszczeń w wodach spływających z jezdni od 3,8 do 9,7%. 2. OPIS ANALIZOWANYCH WARIANTÓW PRZEDSIĘWZIĘCIA ZałoŜeniem podstawowym jest realizacja celu inwestycji, tj. droga ma połączyć ze sobą węzeł Dobrzyniewo i rejon m. Korycin. Tabela 2.1. Długości analizowanych wariantów drogi ekspresowej S-8 Długość drogi wg wariantu [km] Wariant 1 Wariant 2 Wariant K Wariant Z 31,0 32,1 30,9 36,0 PołoŜenie poszczególnych wariantów projektowanej trasy S-8 ilustruje rysunek: 33

34 Rysunek 2.1. Warianty planowanej drogi 34

35 Analizowane warianty wyznaczone są punktami początkowym w węźle Dobrzyniewo i końcowym w rejonie miejscowości Korycin. RóŜnią się one przebiegami w planie na odcinku pomiędzy Dobrzyniewem i Knyszynem: wariant WZ omija od strony zachodniej obszar Natura 2000 Ostoja Knyszyńska po to aby w rejonie Knyszyna połączyć się z pozostałymi wariantami. Natomiast warianty 1, 2 i K mają zbliŝony przebieg na odcinku pomiędzy Dobrzyniewem i Knyszynem. RóŜnice występują w rejonie miejscowości Kozińce. Większe róŝnice w przebiegach występują na odcinku od Knyszyna do Jasionówki. Od Jasionówki do Korycina wszystkie warianty mają ponownie podobny przebieg po to aby połączyć się z objętą osobnym projektem obwodnicą Korycina WARIANTY BUDOWY DROGI Wariant proponowany przez wnioskodawcę Wariant K rozpoczyna się za węzłem,,dobrzyniewo w km Na początku, na odcinku długości 80m trasa prowadzi przez tereny niezainwestowane, omija zabudowania, biegnie przez pola uprawne, a następnie przez las, przebiega obok istniejącej drogi nr 65 po jej wschodniej stronie aŝ do przecięcia rzeki Kulikówki w km Omija miejscowość Kozińce po stronie wschodniej. Na przecięciu z drogą powiatową w rejonie m. Kozińce w km projektowany jest węzeł dwupoziomowy typu karo i w km bezkolizyjny przejazd na przecięciu z drogą gminną. Wykorzystanie istniejącej drogi pod projektowaną trasę ekspresową ze względu na niewielkie parametry istniejącej drogi, liczne łuki pionowe o niewielkich parametrach wymagałoby duŝej korekty niwelety, a tym samym przebudowy całej nawierzchni. Zaprojektowano więc nową trasę ekspresową równolegle do istniejącej, a stara droga - DK nr 65 wykorzystana będzie jako droga dojazdowa obsługująca przyległy teren. Po realizacji drogi ekspresowej droga nr 65 na odcinku Dobrzyniewo- Knyszyn będzie klasy technicznej L i o vp=50 km/h. Projektowana trasa nie narusza terenu rezerwatu Kulikówka, omija go po wschodniej stronie istniejącej drogi. Od km trasa poprowadzona jest po stronie zachodniej wzdłuŝ istniejącej drogi nr 65 do rejonu Kolonii Ruda km gdzie duŝym łukiem kieruje się na wschód i krzyŝuje się z istniejącą drogą krajową nr 65 w km W km zaprojektowano węzeł,,knyszyn w dwóch wariantach. Dotychczasowy przebieg wariantu K pokrywa się z wariantem 1. Od km do km odchyla się w kierunku wschodnim od przebiegu wariantu 1 o ok. 800 tzn. oddala się od m. Knyszyn i przybliŝa do m. Grądy jednocześnie omija tereny podmokłe w rejonie rzeki Jaskranka. Trasa biegnie po stronie wschodniej przez tereny rolnicze i łąki, nie kolidując z zabudowaniami. Zaprojektowano tam ponadto bezkolizyjne przejazdy na przecięciu z drogami powiatowymi. Dalej trasa poprowadzona została z zgodnie z wcześniejszą koncepcją - trasa omija po stronie wschodniej m. Zofiówka. KrzyŜuje się w km z drogą wojewódzką nr 671 łączącą Knyszyn z Korycinem. W km zaprojektowano węzeł,,zofiówka typu trąbka. Od węzła,,zofiówka trasa prowadzi w kierunku wschodnim przez tereny pól uprawnych o słabym zainwestowaniu. Biegnie równolegle do istniejącej drogi wojewódzkiej nr

36 W rejonie miejscowości Jasionówka przecina w km drogę powiatową Jasionówka- Starowola gdzie zaprojektowano bezkolizyjny węzeł,,jasionówka w dwóch wariantach: trąbka i karo. Dalej projektowana trasa kieruje się na wschód, przecina bezkolizyjnie drogę wojewódzką nr 671 w km , następnie rzekę Brzozówkę w km , biegnie przez tereny pól uprawnych nie kolidując z zabudowaniami i ponownie krzyŝuje się z drogą wojewódzką nr 671 w km W tym miejscu zaprojektowano węzeł,,korycin. Koniec wariantu K jest w km , Warianty alternatywne Wariant WZ (zachodni) wariant ten jest najdłuŝszy, ale w całości przebiega poza terenem obszaru Natura 2000 Ostoja Knyszyńska i na granicy obszaru Puszcza Knyszyńska.. Rozpoczyna się na węźle,,dobrzyniewo w km i do km przebieg jest taki jak w wariancie W1, dalej projektowana trasa odchyla się łukiem o promieniu 1200 m na zachód omijając zabudowania miejscowości Dobrzyniewo DuŜe, by w km przeciąć drogę krajową nr 65. Drogę krajową nr 65 poprowadzono górą. Projektowana trasa S-8 w wariancie WZ omija miejscowości Gniła po stronie południowej i Pogorzałki po stronie południowo-zachodniej, przecinając drogę powiatową i drogi gminne. W miejscach przecięć zaprojektowano bezkolizyjne przejazdy. W km trasa zbliŝa się do linii kolejowej. WzdłuŜ tej linii biegnie do km po drodze omijając miejscowość Borsukówka po stronie zachodniej i w km stawy Popielewo. Następnie łukiem o promieniu 2000 m odchyla się na wschód. W km trasa przecina drogę nr 65. W miejscu skrzyŝowania przewidziano węzeł Knyszyn typu karo. Końcowy odcinek wariantu WZ kieruje się na wschód i w km łączy się w obwodnicy Knyszyna z wariantem WK. Na całej długości wariant omija obszary występowania torfów za wyjątkiem krótkiego, bo 700 m odcinka przy stawach Popielewo Inne analizowane warianty Wariant 1 przebieg wariantu 1 pokrywa się z przebiegiem wariantu K za wyjątkiem odcinka w rejonie m. Knyszyn tj. od km do km wariant ten przebiega bliŝej m. Knyszyn o ok. 800m niŝ wariant K. Od km przebieg wariantu 1 pokrywa się z przebiegiem wariantu K. Wariant 2 - do km przebieg jest taki jak w wariancie 1, dalej projektowana trasa odchyla się łukiem o promieniu 1400 m na zachód, przecina istniejącą drogę nr 65, i dalej łukiem omija zabudowania miejscowości Kozińce i Zalesie. W km ponownie przecina istniejącą drogę nr 65 i do km poprowadzona jest po wschodniej stronie drogi nr 65. Przecina drogę nr 65 kierując się na zachód, a następnie łukiem odchyla się na wschód do przecięcia z drogą nr 65 w km W miejscu skrzyŝowania zaprojektowano węzeł,, Knyszyn typu półkoniczyna w dwóch wariantach. Obwodnica Knyszyna biegnie po stronie wschodniej przez tereny rolnicze i łąki nie kolidując z zabudowaniami. Zaprojektowano tam ponadto bezkolizyjne przejazdy na przecięciu z drogami powiatowymi. W km projektowana trasa przecina bezkolizyjnie drogę powiatową i od tego 36

37 miejsca kieruje się za zachód. Biegnie przez tereny pól uprawnych nie kolidując z zabudowaniami, przebiega pomiędzy m. Zofiówka, Jaskra i Chrobotki. W km zaprojektowano węzeł,,zofiówka w dwu wariantach: kari i półkoniczyna. Dalej biegnie na północ omijając istniejące zabudowania. W km przecina drogę powiatową Jasionówka - Starowola gdzie zaprojektowano bezkolizyjny węzeł,,jasionówka równieŝ w dwóch wariantach. Dalej trasa kieruje się na wschód, od km poprowadzona jest tak jak w wariancie 1. Wariant 2 został oceniony równorzędnie z wariantem K jako najlepszy w analizie wariantów bez uwzględnienia kryterium kolizje z obszarami Natura 2000 ale z uwzględnieniem kryterium kolizje z siedliskami chronionymi (rozdział 12 Porównanie analizowanych wariantów) Wariant najkorzystniejszy dla środowiska Spośród analizowanych wariantów realizacji przedsięwzięcia Ŝadnego z nich nie moŝna określić jednoznacznie jako najkorzystniejszego dla środowiska. PoniŜej przestawiono wnioski z analizy wariantów pod względem przyrodniczym. 1) We wszystkich rozpatrywanych wariantach zniszczeniu ulegną siedliska przyrodnicze z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej na ogólnej powierzchni (w obszarze Natura 2000 i poza nim): wariant 1 31,45ha, w tym siedliska priorytetowe 19,30 ha; wariant 2 34,28ha, w tym siedliska priorytetowe 22,68 ha; wariant K 30,43ha, w tym siedliska priorytetowe 19,28 ha; wariant zachodni 34,81ha, w tym siedliska priorytetowe 10,11 ha; Największa powierzchnia cennych siedlisk przyrodniczych zostanie zniszczona w wariancie zachodnim o ok. 14% wiecej niŝ w wariancie K powodującym najmniejsze zajęcie tych siedlisk. Największa powierzchnia cennych siedlisk przyrodniczych o znaczeniu priorytetowym zostanie zniszczona w wariancie W2, najmniejsza powierzchnia tego rodzaju siedlisk zostanie zniszczona w wariancie WZ. 2) Na terenie specjalnego obszaru ochrony siedlisk Natura 2000 Ostoja Knyszyńska PLH zniszczeniu ulegną takie siedliska jak: 91EO* - łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, Alnion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe), grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny będące przedmiotem ochrony obszaru oraz siedlisko o kodzie 91IO* - ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescentis-petraea) nie będące przedmiotem ochrony obszaru. PoniŜej przedstawiono powierzchnie siedlisk znajdujących się na terenie obszaru Natura 2000, które znajdą się w granicach pasa drogowego w poszczególnych wariantach. Siedlisko 91EO* Siedlisko 9170 Siedlisko 91IO* Wariant % ubytku na % ubytku na % ubytku na Pow. [ha] Pow. [ha] Pow. [ha] SOO SOO SOO W1 13,08 0,73 3,16 0,024 0,19 nie jest W2 14,44 0,81 3,16 0,024 0,19 celem ochrony WK 13,08 0,73 3,16 0,024 0,19 SOO * - siedlisko priorytetowe 3) śaden z wariantów nie spowoduje znaczącego negatywnego wpływu na obszar Natura 2000 w odniesieniu do gatunków roślin; 37

38 4) śaden z wariantów nie spowoduje znaczącego negatywnego wpływu na obszar Natura 2000 w odniesieniu do gatunków bezkręgowców; 5) Wszystkie analizowane warianty powodują zniszczenie siedlisk gatunków płazów podlegających ochronie gatunkowej. śaden z analizowanych wariantów nie powoduje znacząco negatywnego wpływu na obszar Natura 2000 w kontekście gatunków płazów i ich siedlisk Ŝaden ze zinwentaryzowanych gatunków płazów nie stanowi celu ochrony obszaru Natura 2000 Ostoja Knyszyńska. 6) Największy negatywny wpływ na ryby wywrze realizacja inwestycji w wariancie 2. W przypadku takich gatunków jak: róŝanka i koza zniszczeniu ulegnie część ich siedlisk. Znacząco wpłynie to na wielkość ich populacji w rzece Jaskranka. Wszystkie zinwentaryzowane stanowiska ryb chronionych znajdują się poza obszarami Natura Brak znacząco negatywnego wpływu na obszar Natura 2000; 7) Najlepszym wariantem inwestycji dla całej awifauny ze względu na niewielkie straty jest wariant 1, następnie K i 2. Wariant Z moŝe wpłynąć niekorzystnie na Ŝerowiska bociana czarnego i bielika stawy w rejonie Popielewa i Knyszyn Zamek. śerowiska tych gatunków znajdują się poza obszarem Natura 2000 Puszcza Knyszyńska. śaden z analizowanych wariantów nie powoduje niszczenia siedlisk gatunków, które są celem ochrony obszaru Puszcza Knyszyńska. 8) Budowa drogi we wszystkich wariantach zwiększy efekt barierowy. W ramach realizacji tych wariantów dojdzie do ograniczenia moŝliwości migracyjnych wilków i rysia poza obręb Puszczy Knyszyńskiej na kierunku wsch.-zach. Wariant zachodni (Z) łacznie w modernizacją linii kolejowej spowoduje kumulację efektu barierowego. Przewidywana szerokość pasa zajętego pod kolej i planowaną trasę wyniesie od ok. 150 m do ok. 180 m. 9) Wszystkie warianty mogą doprowadzić do znaczącego utrudnienia migracji duŝych ssaków, w tym rysia, wilka, potencjalnie Ŝubra powodując ryzyko istotnego negatywnego wpływu na spójność sieci Natura 2000 w Polsce. W przypadku wszystkich wariantów istnieje moŝliwość minimalizacji ww. wpływu. Wymaga to budowy systemu przejść na projektowanej drodze S-8 oraz równieŝ na istniejącej drodze DK-8 na odcinku przejścia przez Puszczę Knyszyńską. W przypadku wyboru wariant zachodniego system przejść dla zwierząt musi obejmować budowę przejść dla zwierząt na drodze krajowej nr 8, budowanym fragmencie drogi S8 i trasie kolejowej nr ) śaden w wariantów nie wywiera znacząco negatywnego wpływu na specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Ostoja Knyszyńska PLH i Puszcza Knyszyńska PLB200003, w przypadku zastosowania odpowiednich działań minimalizujących. Z porównania wariantów, uwzględniającego warunki przyrodnicze, społeczne i techniczo - funkcjonalne, wynika, Ŝe wariant K - preferowany przez Inwestora został oceniony jako najlepszy bez uwzględnienia kryterium formalnego przebieg przez tereny włączone do sieci Natura 2000, ale z uwzględnieniem kryterium kolizje z siedliskami chronionymi, wpływ na siedliska ptaków i płazów (rozdział 12 Porównanie analizowanych wariantów). Wariant WZ (zachodni) oceniony został jako najlepszy z uwzględnieniem kryterium formalnego przebieg przez tereny włączone do sieci Natura 2000 (rozdział 12 Porównanie analizowanych 38

39 wariantów). Wariant ten taką ocenę otrzymał ze względu na brak przebiegu przez obszary Natura 2000, natomiast ma niską ocenę ze względów techniczno funkcjonalnych. Niesie równieŝ ryzyko wystąpienia oddziaływań skumulowanych w przypadku podjęcia decyzji w sprawie rozbudowy linii kolejowej Białystok Ełk. Wszystkie warianty projektowanej drogi kolidują z korytarzami migracyjnym zwierząt przebiegającym pomiędzy Narwiańskim Parkiem Narodowym, Puszczą Knyszyńską i Biebrzańskim Parkiem Narodowym. Ze względu na rangę obszarów, korytarz ten ma szczególnie waŝne znaczenie i zgodnie z publikacją Zwierzęta a drogi Metody ograniczania negatywnego wpływu dróg na populacje dzikich zwierząt Wydanie II. W. Jędrzejewski, S. Nowak, R. Kurek, R. W. Mysłajek, K. Stachura, Zakład Badania Ssaków PAN BiałowieŜa 2006 r. został zaliczony do korytarzy o randze krajowej. * * * 2.2. WARIANT POLEGAJĄCY NA NIEPODEJMOWNAIU PRZEDSIĘWZIĘCIA Rozpatrywanym wariantem 0 jest zaniechanie budowy drogi S-8 na odcinku Dobrzyniewo Knyszyn Korycin i pozostawienie ruchu na istniejącej drodze DK 65, drodze wojewódzkiej 671 oraz drodze DK-8 na odcinku Katrynka - Korycin, która planowana jest do rozbudowy. Odcinek drogi DK 8 Przewalanka Korycin ma wydaną decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację inwestycji z dnia r. (znak: GR /07). Zgodnie z zapisami tej decyzji rozbudowa drogi DK-8 ma polegać na: 1. wykonaniu nowej nawierzchni, 2. budowie drogi o przekroju 2+1, 3. przebudowie skrzyŝowań z drogami bocznymi, 4. budowie wiaduktów nad lub pod drogą główną, 5. budowie bezkolizyjnych przejazdów gospodarczych i przepędów dla bydła, 6. budowie przejść dla pieszych pod drogą główną w rejonie m. Krasne Stare, 7. budowie bezkolizyjnych przejść dla zwierząt: a) ok. km przejście dolne połączone z przepustem, b) ok. km2+524 przejście dolne połączone z mostem na rzece Brzozówka, c) ok. km2+871 dolne przejście połączone z wiaduktem w ciągu drogi głównej, d) ok do km przejście górne nad projektowaną drogą oraz istniejącą DK-8, e) ok przejście dolne połączone z przepustem. 8. budowie przepustów łączących funkcję przepuszczania wody z przejściem dla małych zwierząt, 9. budowie dróg wewnętrznych, które wraz z droga istniejącą umoŝliwią obsługę przyległego terenu, 10. budowie nowego mostu na rzece Brzozówka, 11. budowie przepustów pod koroną drogi krajowej nr 8 część z nich będzie dostosowana do przejść dla małych zwierząt, 12. budowie przepustów pod zjazdami i drogami bocznymi, 39

40 13. przebudowie i budowie towarzyszącej infrastruktury technicznej z budową oświetlenia skrzyŝowań. Na odcinek planowanej rozbudowy drogi DK-8 Katrynka Przewalanka został złoŝony wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Do wniosku dołączono Raport o oddziaływaniu na środowisko planowanego przedsięwzięcia związanego z rozbudową drogi krajowej nr 8 na odcinku Katrynka Przewalanka wykonany przez EKOTON Sp. z o.o. w grudniu 2008 r. Zgodnie z zapisami zawartymi w raporcie rozbudowa drogi DK 8 na odcinku Katarynka Przewalanka ma polegać na: poszerzeniu i wzmocnieniu istniejącej jezdni, w celu wprowadzenia dodatkowych pasów ruchu do wyprzedzania (zmiana przekroju drogi na pasowy), z podniesieniem niwelety drogi w stosunku do istniejącej nawierzchni do 40 cm, zmiany geometrii i parametrów technicznych skrzyŝowań z drogami bocznymi, wjazdu i wyjazdu z miejsca obsługi podróŝnych (tzw. MOP), wprowadzenie elementów uspokojenia ruchu oraz dodatkowych pasów do skrętu w lewo w rejonie skrzyŝowań, budowę dróg dojazdowych do pól i posesji o nawierzchni bitumicznej, budowę nowych i przebudowę istniejących przepustów odwadniających drogę na obiekty o parametrach umoŝliwiających migrację zwierząt na drugą stronę drogi oraz budowę dwóch górnych przejść dla zwierząt średnich i duŝych. PoniŜej przedstawiono prognozę ruchu na istniejących drogach DK-8, DK 65 i DW 671 w kolejnych latach bez realizacji drogi ekspresowej na odcinku Dobrzyniewo Knyszyn Korycin, Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na poszczególnych odcinkach istniejących dróg w Odcinek wariancie 0 bezinwestycyjnym Prognoza ruchu 2008r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] Ruch średniodobowy w 2015 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] Ruch średniodobowy w 2035 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] DK 65 Dobrzyniewo - Knyszyn , ,7 D 671 Knyszyn - Korycin , ,8 DK , , ,2 Z przedstawionych powyŝej danych wynika, Ŝe na drodze krajowej nr 8 prognozuje się wzrost natęŝenia w roku 2035 ruchu w stosunku do roku 2008 o ok. 62 %, natomiast na drodze DK 65 o ok. 245 %. Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na DK-8 w wariancie inwestycyjnym (po realizacji S-8) Odcinek Ruch średniodobowy w 2015 r. Ruch średniodobowy w 2035 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] DK ,4 / ,8 / 10 Na drodze krajowej DK 8 na odcinku Katrynka Korycin prognozowane natęŝenie ruchu dla roku 2035 w stosunku do prognozy dla roku 2008 spadnie o ok. 15 %. 40

41 W rejonie przebiegu istniejącej drogi DK-8 znajdują się następujące rezerwaty przyrody: Rezerwat Karczmisko połoŝony jest na terenie Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej. Teren rezerwatu jest lekko sfalowany. Ochronie podlega tu charakterystyczny dla Puszczy Knyszyńskiej sosnowo-świerkowy bór mieszany w odmianie borealnej. Większą część rezerwatu zajmują dorodne starodrzewy sosnowe w wieku lat, o stosunkowo niewielkim zwarciu. Dobrze rozwinięta jest dolna część drzewostanu, tworzona głównie przez młody świerk, oraz podszyt, w którym dominuje leszczyna. W rezerwacie rosną rzadkie i chronione gatunki roślin, m.in. wawrzynek wilczełyko, widłak jałowcowaty, widłak goździsty, arnika górska, lilia złotogłów, orlik pospolity, konwalia majowa i tajęŝa jednostronna. Rezerwat znajduje się w granicach obszaru specjalnej ochrony ptaków NATURA 2000 Puszcza Knyszyńska. Rezerwat Krzemianka połoŝony jest na terenie Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej. Ochronie podlega tu fragment Puszczy Knyszyńskiej z rozległymi obszarami źródliskowymi w bagnistych dolinach rzeki Krzemianki i jej dopływów oraz z naturalną bogatą szatą roślinną. Na terenie rezerwatu występują wzniesienia morenowe o wysokości względnej sięgającej 38 m. Dominującym zespołem leśnym jest w rezerwacie łęg jesionowo-olszowy, z drzewostanem olchowo-świerkowym. Na obrzeŝach dolin cieków wykształcił się ols. na wyŝej wzniesionych terenach, na stosunkowo niewielkich powierzchniach, występuje bór świeŝy i bór mieszany, z dominacją świerka w drzewostanie oraz z domieszką sosny i brzozy brodawkowatej. Zbocza wzniesień morenowych zajmuje grąd subkontynentalny z drzewostanem tworzonym przez świerk i grab, z domieszką sosny, brzozy brodawkowatej i klonu. W rezerwacie znajduje się kilka typów źródlisk z charakterystyczna roślinnością. W bogatej florze rezerwatu występują liczne rzadkie i chronione gatunki roślin, jak: wawrzynek wilczełyko, nasięźrzał pospolity, widłak jałowcowaty, widłak wroniec, lilia złotogłów, arnika górska, Ŝywiec gruczołowaty, miodunka miękkowłosa, kokorycz pełna, czartawa pośrednia, jaskier kaszubski, rzeŝucha gorzka, podkolan biały, podkolan zielonawy, listera jajowata, storczyk plamisty, gnieźnik leśny, kruszczyk szerokolistny, tajęŝa jednostronna i turzyca Ŝycicowa. Rezerwat znajduje się w granicach obszaru specjalnej ochrony ptaków NATURA 2000 Puszcza Knyszyńska. PoniŜej przedstawiono schematyczny rysunek przedstawiający drogi analizowane w ramach wariantu 0. 41

42 42

43 Raport o oddziaływaniu na środowisko Rys Lokalizacja dróg w rozpatrywanym wariancie 0 43

44 44

45 3. OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA I WARUNKI WYKORZYSTANIA TERENU Planuje się budowę drogi na odcinku od Dobrzyniewa (węzeł Dobrzyniewo ) do rejonu miejscowości Korycin. Węzeł Dobrzyniewo zlokalizowany będzie na połączeniu dróg krajowych nr 8, nr 19 i nr 65. w: Planowany odcinek drogi ekspresowej S-8 Dobrzyniewo DuŜe Knyszyn - Korycin połoŝony jest podlaskie Województwo Powiat Gmina białostocki moniecki sokólski Dobrzyniewo DuŜe Knyszyn Jasionówka Korycin W celu zapewnienia dostępu do drogi przewiduje się trzy węzły drogowe: Nazwa węzła Kilometr w wariancie 1 Kilometr w wariancie 2 Kilometr w wariancie K Kilometr w wariancie Z Knyszyn ok ok ok ok Zofiówka ok ok ok ok Jasionówka ok ok ok ok Ponadto analizowana jest takŝe budowa węzła Kozińce w rejonie km (w wariancie 1 i K). Jednak jego budowa nie została jeszcze przesądzona w chwili sporządzania niniejszego Raportu. Projektowane węzły zapewnią połączenie z istniejącą siecią dróg, tj.: węzeł Knyszyn - z drogą krajowa nr 65 węzeł Zofiówka - z drogą wojewódzką nr 671 i z drogą powiatową nr 1398B węzeł Jasionówka - z drogą wojewódzką nr 671 (wariant 1 i K, Z) z drogami powiatowymi nr 1354B i 1404B (wariant 2) 3.1. CHARAKTERYSTYKA KORYTARZA DROGI Planowana droga przebiega przez krajobraz nizinny oraz przez tereny pagórkowate uŝytkowane głównie jako tereny rolne, częściowo leśny z występującą zabudową zagrodową. Analizowana trasa przechodzi przez Krainę Mazursko- Podlaską Wysoczyzna Białostocką. Główne typy siedlisk leśnych na tym terenie to przewaŝnie bór świeŝy, bór mieszany świeŝy, las mieszany świeŝy. Struktura gatunkowa drzewostanów to przewaŝnie sosna, w niewielkiej ilości świerk, dąb, brzoza i olcha. Potencjalna roślinność naturalna występująca na terenie to: subkontynentalne grądy lipowodębowo- grabowe (odmiana subborealna ze świerkiem), subkonynentalne bory mieszane dębowososnowe, zwykle bez buka, regionalnie z udziałem świerka. Przy ciekach wodnych, rzekach np rzeka Brzozówka występują zbiorowiska łęgowe niŝowych siedlisk umiarkowanie zabagnionych: łęgi jesionowo-olszowe. Pomiędzy Dobrzyniewem i Knyszynem planowana droga w wariancie W1, W2 i WK będzie przebiegać wzdłuŝ istniejącej drogi krajowej nr 65, natomiast w wariancie WZ za miejscowością 45

46 Dobrzyniewo DuŜe skręca w kierunku zachodnim do torów kolejowych linii Białystok Ełk i biegnie wzdłuŝ nich do m. Kolonia Ruda a następnie zakręca w kierunku Knyszyna. Początek trasy zlokalizowany jest w miejscowości Kolonia Dobrzyniewo Kościelne. Teren połoŝony jest na Wysoczyźnie Białostockiej, gdzie występuje pagórkowata rzeźba terenu charakterystyczna dla wysoczyzn morenowych. Trasa planowanych wariantów W1, W2 i WK przebiega w sąsiedztwie obszarów Natura 2000 lub je przecina. Planowana droga przechodzi przez tereny rolno osadnicze, pola, łąki, doliny rzek, rzeki i rowy melioracyjne. Jednak na większej części odcinka od m. Dobrzyniewo do Knyszyna, zarówno po lewej jak i po prawej stronie trasy występują tereny leśne, zarządzane przez Nadleśnictwo Dojlidy. Na obszarach otwartych występuje przewaŝnie zabudowa mieszkaniowa zagrodowa. Zabudowa jest rozproszona. Na tym odcinku zwarta zabudowa mieszkaniowa występuje w miejscowościach: Kozińce, Krynice. Wariant WZ jest odsunięty na zachód i nie przecina obszarów Natura Przebiega on przez pola uprawne i łąki. W rejonie przebiegu wariantu WZ znajduje się zabudowa mieszkaniowa wsi Gniła, Piaski, Pogorzałki, Borsukówka oraz Kolonia Ruda. W bezpośrednim sąsiedztwie drogi wg wariantu WZ znajduje się linia kolejowa. Wg informacji uzyskanych od zarządzającego linią (PLK S.A.) linia ta jest brana pod uwagę jako jedna z dwóch opcji technicznych dla zrealizowania połączenia kolejowego RAIL BALTICA, co wymagać będzie rozbudowy istniejącej linii (budowa dodatkowego toru) oraz jej przebudowy w celu uzyskania odpowiednich parametrów ruchowych. Pomiędzy Knyszynem a Korycinem drogę poprowadzono nową trasą w rejonie istniejącej drogi wojewódzkiej nr 671. Na tym odcinku teren jest raczej płaski z występującymi lokalnie pofałdowaniami. Dominującą formą uŝytkowania są uŝytki rolne: grunty orne, łąki, tereny osadniczo rolne. Występują tu równieŝ rozczłonowane tereny leśne oraz obszary zadrzewień. Tereny te tworzą otwartą przestrzeń a trasa nie przecina zwartego kompleksu leśnego. Występuje tu przewaŝnie zabudowa mieszkaniowa zagrodowa, dość rozproszona. Tereny z zabudową mieszkaniową zwartą występują w miejscowościach: Knyszyn, Zofiówka, Jaskra, Jasionóweczka, Jasionówka, Słomianka. Trasa nie koliduje z obszarami o gęstej zabudowie mieszkaniowej. Droga przecina rzeki: Kulikówkę, Jaskrankę, Brzozówkę oraz cieki bez nazwy PARAMETRY TECHNICZNE Planowana droga będzie mieć klasę techniczną ekspresowa (S) i zgodnie z wymaganiami prawa będzie drogą o ograniczonym dostępie: przeznaczoną wyłącznie dla ruchu pojazdów samochodowych i nie obsługującą bezpośrednio przyległego terenu, wyposaŝoną w dwie jezdnie, posiadającą wielopoziomowe skrzyŝowania z przecinającymi ją innymi drogami. Szczegółowe parametry techniczne projektowanego odcinka drogi przedstawiają się następująco: klasa techniczna S (droga ekspresowa), nośność 115 kn/oś, liczba jezdni 2 liczba pasów ruchu 2 x 2 w I etapie 2 x 3 w etapie docelowym 46

47 szerokość pasa ruchu szerokość pasa awaryjnego szerokość opasek wewnętrznych szerokość pobocza gruntowego szerokość pasa rozdziału 3,5 m 2,5 m 0,5 m 0,75-1,25 m 11,0 m w I etapie 4,0 m w etapie docelowym 3.3. PROGNOZOWANE NATĘśENIE RUCHU Prognozę ruchu na analizowanym odcinku drogi ekspresowej S-8 dla roku 2015 i 2035 przedstawia poniŝsza tabela. Tabela Prognoza ruchu na analizowanym odcinku drogi ekspresowej S-8 dla roku 2015 i 2035 Ilość pojazdów Odcinek drogi [ poj./dobę] rok 2015 rok 2035 ogółem poj. cięŝkich ogółem poj. cięŝkich Dobrzyniewo DuŜe Knyszyn Knyszyn Korycin Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na poszczególnych odcinkach projektowanej trasy ze zwiększonym udziałem poj. cięŝkich (wycofanie ruchu tirów z istniejącej DK8) Odcinek Ruch średniodobowy w 2015 r. Ruch średniodobowy w 2035 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] Dobrzyniewo - Knyszyn , Knyszyn - Korycin , LOKALIZACJA I CHARAKTERYSTYKA OBIEKTÓW POWIĄZANYCH Z DROGĄ EKSPRESOWĄ Obiekty powiązane z planowaną drogą S-8 to miejsca obsługi podróŝnych (MOP). Zgodnie z warunkami technicznymi rozróŝnia się 3 typy MOP. Według przepisów, funkcje poszczególnych typów MOP ów są następujące: MOP y typu I są najprostszymi obiektami tego typu o najmniej rozbudowanych funkcjach i wyposaŝeniu. Posiadają one funkcję wypoczynkową. WyposaŜone są w stanowiska postojowe (parking), jezdnie manewrowe, urządzenia wypoczynkowe, sanitarne i oświetlenie. Na terenie MOP ów typu I dopuszcza się obiekty małej gastronomii. MOP y typu II są rozwinięciem funkcji wypoczynkowych o elementy usługowe. WyposaŜone są w obiekty jak w przypadku MOP ów typu I, jak równieŝ w stacje paliw, stanowiska obsługi pojazdów, obiekty gastronomiczno handlowe i informacji turystycznej. 47

48 MOP y typu III posiadają funkcje wypoczynkowo usługowe. WyposaŜone są w obiekty jak w przypadku MOP ów typu II, jak równieŝ w obiekty noclegowe oraz w zaleŝności od potrzeb agendy poczty, banku, biur turystycznych, biur ubezpieczeniowych. Ponadto MOP III powinny mieć nie mniej niŝ 2 stanowiska postojowe dla pojazdów przewoŝących materiały niebezpieczne. Omawiana droga będzie wyposaŝona w obiekty MOP, kaŝdego typu. Dla rozpatrywanego przebiegu drogi ekspresowej przewiduje się budowę od 5 do 6 miejsc obsługi podróŝnych (MOP) w zaleŝności od wariantu. Tabela Planowane MOP-y (podano przybliŝoną lokalizację MOP-ów) Nazwa MOP l strona lewa drogi Wariant 1 Wariant 2 Wariant K Wariant Z p strona prawa drogi MOP I Krynice (p) MOP I Krynice (l) MOP II Słomianka ((l) MOP III Słomianka (p) MOP I Jasionówka (p) MOP I Jasio0nówka (l) Suma OBIEKTY INśYNIERSKIE Na analizowanym odcinku drogi ekspresowej przewiduje się obiekty inŝynierskie takie jak: mosty, wiadukty, przepusty, przejścia dla zwierząt. Zestawienie obiektów inŝynierskich zawarte jest w poniŝszej tabeli. Tabela Obiekty inŝynierskie w wariancie 1 LP. KM NAZWA OBIEKTU OBIEKT RODZAJ KOLIZJI (droga, ciek) PE1 przepust poszerzony 1mx4m ciek PE2 przejście górne szer. 50m WD3 Wiadukt nad S8 lokalna PE4 przepust poszerzony 1,5mx3m WS5 Wiadukt w ciągu S8 powiatowa PE6 przejście górne szer. 50m - WD8 (1) Wiadukt nad S8 w war.1 powiatowa Wiadukt w ciągu S8 - węzeł,,kozińce'' WS8 (2) powiatowa w war WD9 Wiadukt nad S8 gminna PE10 przejście górne szer. 50m WS11 Wiadukt w ciągu S8 4mx30m lokalna (MS+PE)12 most poszerzony 7mx80m rzeka Kulikówka WD13 Wiadukt nad S8 lokalna PE14 przejście dolne małe 2,5mx7,0m (MS+PE)15 most 5,5mx30m ciek PE16 przejście górne szer. 60m - 48

49 LP. KM NAZWA OBIEKTU OBIEKT RODZAJ KOLIZJI (droga, ciek) WD17 Wiadukt nad S8 lokalna (MS+PE)18 most poszerzony w ciągu S8 5mx80m ciek (MD+PE)18A most poszerzony w ciągu drogi krajowej nr 65 ciek WD19 Wiadukt nad S8 krajowa nr WD20 Wiadukt nad S8 - węzeł,,knyszyn'' krajowa nr WD21 Wiadukt nad S8 powiatowa PE22 przejście dolne 2mx1,5m ciek WD23 Wiadukt nad S8 gminna PE24 przejście górne szer. 50m (WS+PE)25 estakada w ciągus8 dł. 100m gminna WD26 Wiadukt nad S8 gminna (MS+PE)27 most poszerzony 60mx4,5m rzeka Jaskranka WD28 Wiadukt nad S8 - węzeł,,zofiówka'' wojewódzka nr (WD+PE)29 Wiadukt nad S8 z przejściem ekol. szer.50m powiatowa WD30 Wiadukt nad S8 wojewódzka nr PE31 przejście górne szer. 50,0m WS32 Wiadukt w ciągu S8 gminna WD33 Wiadukt nad S8 lokalna PE34 przejście dolne szer. 3,5mx15m WD35 Wiadukt nad S8 - węzeł,,jasionówka'' wojewódzka nr WD36 Wiadukt nad S8 powiatowa WD37 Wiadukt nad S8 lokalna (MS+PE)38 most szer. 50,0m ciek WD39 Wiadukt nad S8 powiatowa WD40 Wiadukt nad S8 lokalna (MS+PE)41 most szer. 50,0m ciek WS42 Wiadukt w ciągu S8 gminna PE43 przejście dolne 2,5mx7,0m PE44 przejście dolne 3mx60m WS45 Wiadukt w ciągu S8 wojewódzka nr (MS+PE)46 estakada dł. 300m rzeka Brzozówka WS47 Wiadukt w ciągu S8 gminna Tabela Obiekty inŝynierskie w wariancie 2 LP. KM NAZWA OBIEKTU OBIEKT RODZAJ KOLIZJI (droga, ciek) PE1 przepust poszerzony 1mx4m ciek PE2 przejście górne szer. 50m WD3 Wiadukt nad S8 lokalna PE4 przepust poszerzony 1,5mx3m WS5 Wiadukt w ciągu S8 powiatowa PE6 przejście górne szer. 50m WD7-2 Wiadukt nad S8 krajowa nr 65 49

50 LP. KM NAZWA OBIEKTU OBIEKT RODZAJ KOLIZJI (droga, ciek) WS8-2 Wiadukt w ciągu S8 gminna PE9-2 estakada dł. 100,0m WD10-2 Wiadukt nad S8 gminna PE11-2 przejście górne szer. 50m (WS+PE)12-2 estakada w ciągu S8 dł. 200m krajowa nr 65 i lokalna (MS+PE)12A-2 most poszerzony w ciągu S8 7,0mx80m rzeka Kulikówka (MD+PE)12B-2 most poszerzony w ciągu drogi krajowej nr 65 7,0mx80m rzeka Kulikówka PE13-2 przejście dolne 2,5mx7,0m WS14-2 Wiadukt w ciągu S8 powiatowa (MS+PE)15-2 most 5,5mx30m ciek PE16-2 przejście górne szer. 60m WD17-2 Wiadukt nad S8 lokalna (MS+PE)18-2 most poszerzony 5,0mx80m ciek (MD+PE)18A-2 most poszerzony w ciągu drogi krajowej nr 65 ciek WD19-2 Wiadukt nad S8 krajowa nr WD20-2 Wiadukt nad S8 - węzeł,,knyszyn'' krajowa nr WD21-2 Wiadukt nad S8 powiatowa PE22-2 przejście dolne 2mx1,5m ciek WD23-2 Wiadukt nad S8 gminna PE24-2 przejście górne szer. 50m (WS+PE)25-2 estakada w ciągus8 dł. 100m gminna WD26-2 Wiadukt nad S8 gminna (MS+PE)27-2 estakada dł. 100m rzeka Jaskranka WD28-2 Wiadukt nad S8 - węzeł,,zofiówka'' wojewódzka nr PE29-2 przejście dolne szer. 60,0m WD30-2 Wiadukt nad S8 powiatowa PE31-2 przejście górne szer. 50,0m WD32-2 Wiadukt nad S8 gminna WD33-2 Wiadukt nad S8 gminna PE34-2 przejście górne szer. 30m WD35-2 Wiadukt nad S8 - węzeł,,jasionówka'' powiatowa WD36-2 Wiadukt nad S8 lokalna (MS+PE)37-2 most szer. 50,0m ciek WD38-2 Wiadukt nad S8 powiatowa WD39-2 Wiadukt nad S8 lokalna (MS+PE)40-2 most szer. 50,0m ciek WS41-2 Wiadukt w ciągu S8 gminna PE42-2 przejście dolne 2,5mx7,0m PE43-2 przejście dolne 3mx60m WS44-2 Wiadukt w ciągu S8 wojewódzka nr (MS+PE)45-2 estakada dł. 300m rzeka Brzozówka WS46-2 Wiadukt w ciągu S8 gminna 50

51 Tabela Obiekty inŝynierskie w wariancie K LP. KM NAZWA OBIEKTU OBIEKT RODZAJ KOLIZJI (droga, ciek) PE1 przepust poszerzony 1mx4m ciek PE2 przejście górne szer. 50m WD3 Wiadukt nad S8 lokalna PE4 przepust poszerzony 1,5mx3m WS5 Wiadukt w ciągu S8 powiatowa PE6 przejście górne szer. 50m - WD8 (1) Wiadukt nad S8 w war.1 powiatowa Wiadukt w ciągu S8 - węzeł,,kozińce'' w WS8 (2) powiatowa war WD9 Wiadukt nad S8 gminna PE10 przejście górne szer. 50m WS11 Wiadukt w ciągu S8 4mx30m lokalna (MS+PE)12 most poszerzony 7mx80m rzeka Kulikówka WD13 Wiadukt nad S8 lokalna PE14 przejście dolne małe 2,5mx7,0m (MS+PE)15 most 5,5mx30m ciek PE16 przejście górne szer. 60m WD17 Wiadukt nad S8 lokalna (MS+PE)18 most poszerzony 5mx80m ciek (MD+PE)18A most poszerzony w ciągu drogi krajowej nr 65 ciek WD19 Wiadukt nad S8 krajowa nr WD20-k Wiadukt nad S8 - węzeł,,knyszyn'' krajowa nr WD21-k Wiadukt nad S8 powiatowa PE22-k most poszerzony 50mx4,0m (WS+PE)23-k Wiadukt nad S8 gminna (MS+PE)24-k most poszerzony 50mx4,5m ciek PE25-k Wiadukt nad S8 gminna PE26-k Wiadukt nad S8 gminna PE27-k Wiadukt nad S8 gminna (MS+PE)28-k most poszerzony 60mx4,5m rzeka Jaskranka WD29-k Wiadukt nad S8 - węzeł,,zofiówka'' wojewódzka nr (WD+PE)29 Wiadukt nad S8 z przejściem ekol. szer.50m powiatowa WD30 Wiadukt nad S8 wojewódzka nr PE31 przejście górne szer. 50,0m WS32 Wiadukt w ciągu S8 gminna WD33 Wiadukt nad S8 lokalna PE34 przejście dolne szer. 3,5mx15m WD35 Wiadukt nad S8 - węzeł,,jasionówka'' wojewódzka nr WD36 Wiadukt nad S8 powiatowa WD37 Wiadukt nad S8 lokalna (MS+PE)38 most szer. 50,0m ciek WD39 Wiadukt nad S8 powiatowa WD40 Wiadukt nad S8 lokalna (MS+PE)41 most szer. 50,0m ciek 51

52 LP. KM NAZWA OBIEKTU OBIEKT RODZAJ KOLIZJI (droga, ciek) WS42 Wiadukt w ciągu S8 gminna PE43 przejście dolne 2,5mx7,0m PE44 przejście dolne 3mx60m WS45 Wiadukt w ciągu S8 wojewódzka nr (MS+PE)46 estakada dł. 300m rzeka Brzozówka WS47 Wiadukt w ciągu S8 gminna Tabela Obiekty inŝynierskie w wariancie Z LP. KM NAZWA OBIEKTU OBIEKT RODZAJ KOLIZJI (droga, ciek) PE1 przepust poszerzony 1mx4m ciek PE2 przejście górne szer. 50m WD3-Z Wiadukt nad S8 lokalna PE4-Z przepust poszerzony 1,5mx3m WD5-Z Wiadukt nad S8 powiatowa PE6-Z przejście dolne szer. 50m WD7-Z Wiadukt nad S8 powiatowa PE8-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek PE9-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek WD10-Z Wiadukt nad S8 gminna PE11-Z przejście dolne 10mx3m PE12-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek PE13-Z przepust poszerzony 5x2m ciek MS14-Z most poszerzony 15mx2,5m ciek PE15-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek PE16-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek MS17-Z most poszerzony 15mx3m ciek (MS+PE)18-Z most poszerzony 30mx4.0m ciek, przejście dolne PE19-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek PE20-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek PE21-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek PE22-Z przejście górne szer. 50,00m przejęcie górne WD23-Z Wiadukt nad S8 powiatowa PE24-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek PE25-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek MS26-Z most poszerzony 30mx5,5m rzeka Kulikówka PE27-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek WD28-Z Wiadukt nad S8 powiatowa WS29-Z Wiadukt w ciągu S8 lokalna MS30-Z most poszerzony 8mx2,5m ciek PE31-Z przepust poszerzony 1,5x3,5m ciek MS32-Z most poszerzony 30mx5,5m ciek PE33-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek WS34-Z Wiadukt w ciągu S8 gminna MS35-Z most poszerzony 20mx4m ciek 52

53 LP. KM NAZWA OBIEKTU OBIEKT RODZAJ KOLIZJI (droga, ciek) PE36-Z przepust poszerzony 5x2m ciek WS37-Z Wiadukt w ciągu S8 - węzeł,,knyszyn'' krajowa MS38-Z przepust poszerzony 3,5mx1,5m ciek WD39-Z Wiadukt nad S8 powiatowa PE22-k most poszerzony 50mx4,0m (WS+PE)23-k Wiadukt nad S8 gminna (MS+PE)24-k most poszerzony 50mx4,5m ciek PE25-k Wiadukt nad S8 gminna PE26-k Wiadukt nad S8 gminna PE27-k Wiadukt nad S8 gminna (MS+PE)28-k most poszerzony 60mx4,5m rzeka Jaskranka WD29-k Wiadukt nad S8 - węzeł,,zofiówka'' wojewódzka nr (WD+PE)29 Wiadukt nad S8 z przejściem ekol. szer.50m powiatowa WD30 Wiadukt nad S8 wojewódzka nr PE31 przejście górne szer. 50,0m WS32 Wiadukt w ciągu S8 gminna WD33 Wiadukt nad S8 lokalna PE34 przejście dolne szer. 3,5mx15m WD35 Wiadukt nad S8 - węzeł,,jasionówka'' wojewódzka nr WD36 Wiadukt nad S8 powiatowa WD37 Wiadukt nad S8 lokalna (MS+PE)38 most szer. 50,0m ciek WD39 Wiadukt nad S8 powiatowa WD40 Wiadukt nad S8 lokalna (MS+PE)41 most szer. 50,0m ciek WS42 Wiadukt w ciągu S8 gminna PE43 przejście dolne 2,5mx7,0m PE44 przejście dolne 3mx60m WS45 Wiadukt w ciągu S8 wojewódzka nr (MS+PE)46 estakada dł. 300m rzeka Brzozówka WS47 Wiadukt w ciągu S8 gminna 3.6. WARUNKI WYKORZYSTANIA TERENU W FAZIE BUDOWY I EKSPLOATACJI Bezpośredni wpływ budowy projektowanych odcinków drogi na środowisko wystąpi w postaci zajęcia terenu (od ok. 216,5 ha wariant K, 217,3 ha wariant 1, 224,5 ha wariant 2, 252,3 ha wariant Z ), które spowoduje: zmianę przeznaczenia istniejących gruntów rolnych i leśnych na cele komunikacyjne, usunięcie zieleni kolidującej z drogą (w szczególności zmniejszenie powierzchni leśnej), zmiany w konfiguracji terenu, zmiany krajobrazowe związane z budową węzłów, wiaduktów i mostów. 53

54 Realizacja drogi ekspresowej S-8 wiązać się będzie z: pozytywnymi skutkami w postaci odciąŝenia istniejących dróg (w szczególności istniejącej drogi krajowej nr 8 na odcinku pomiędzy Białymstokiem i Korycinem przejście przez obszary Natura 2000 i w bezpośrednim sąsiedztwie 2 rezerwatów przyrody i drogi wojewódzkiej nr 671), negatywnymi skutkami związanymi z oddziaływaniem ruchu drogowego na bezpośrednie otoczenie zajętych gruntów, w tym hałas, emisja pyłów i gazów; wprowadzeniem bariery w swobodnym przemieszczaniu zwierząt dziko Ŝyjących. Ponadto w fazie budowy moŝna przewidywać utrudnienia w ruchu lokalnym na drodze nr 65 ( w wariantach: 1, 2, K) spowodowane moŝliwością wprowadzenia ograniczeń (ruch wahadłowy, objazdy niektórych miejsc). Ogólnie projektowana trasa zajmie od 216 do 252 ha w zaleŝności od wariantu, tj. ok. 7 ha/km gruntów w liniach rozgraniczających. W granicach pasa drogowego powierzchnia gruntów leśnych będzie wynosiła około: wariant 1 50,3 ha, co stanowi ok. 23,1 % powierzchni terenu zajętego pod budowę drogi, wariant K 53,1 ha, co stanowi ok. 24,5 % powierzchni terenu zajętego pod budowę drogi, wariant 2 53,2 ha, co stanowi ok. 23,7 % powierzchni terenu zajętego pod budowę drogi, wariant Z 19,0 ha, co stanowi ok. 7,5 % powierzchni terenu zajętego pod budowę drogi. W fazie eksploatacji warunki wykorzystania terenu przylegającego do planowanej drogi wynikać będą z: 1) emisji hałasu; 2) emisji zanieczyszczeń powietrza; 3) uszczelnienia terenu i spowodowanego nim wzrostem spływu powierzchniowego wód opadowych; 4) bariery utrudniającej swobodną migrację zwierząt; 5) powstaniu nowych źródeł zanieczyszczeń wód. Pozytywnymi skutkami będą: 1) poprawa bezpieczeństwa ruchu; 2) zmniejszenie presji na środowisko a zwłaszcza na tereny zabudowane zlokalizowane wzdłuŝ istniejącej drogi krajowej nr 8; 3) poprawa komfortu podróŝujących. kolizje z ekosystemem wodnym Planowana droga S-8 będzie kolidować z rzekami oraz rowami melioracyjnymi. Długość kolizji poszczególnych wariantów drogi wynosi: wariant m wariant m wariant K m wariant zachodni m 54

55 KilometraŜ kolizji drogi z ekosystemem wodnym przedstawiono w poniŝszej tabeli. Tabela Kolizje drogi z ekosystemem wodnym KilometraŜ kolizji Nazwa cieku Długość odcinka kolizji [m] WARIANT rów C rów bez nazwy Kulikówka rów CH rów N rów 208, 209, 210a, 211, 211a, rów N rów N12a rów N, N3, N5, N5a, N6, N7, N9, N rów N, N18, N21, N22, N23, N25, N Wodziłówka rów O, O1, O4, O1/1, O5, O6, O22, O O12, O13, O14, O15, O Jaskranka, O17, O18, 019, P rów T rów T10a rów J Brzozówka, rów 32, 31, 30, 29, B-19, 620 B-20, rów bez nazwy rów B-30/5, B-30/7, B SUMA: WARIANT rów C rów bez nazwy rów A Kulikówka rów CH rów N rów 208, 209, 210a, 211, 211a, rów N rów N12a rów N, N3, N5, N5a, N6, N7, N9, N rów N, N18, N21, N22, N23, N25, N Wodziłówka rów O, O10, O1, O4, O5, O1/1, O6, O7, 180 O rów O Jaskranka, rów P, P3, P1, P rów N1, P12, P rów P rów J Brzozówka, rów B20, B19, 29, 30, 31, , rów bez nazwy rów B-30, B-30/7, B-30/6, B-30/5 370 SUMA: WARIANT K rów C rów bez nazwy Kulikówka 20 55

56 KilometraŜ kolizji Nazwa cieku Długość odcinka kolizji [m] rów CH rów N rów 211, rów N rów N rów N Wodziłówka, rów N36, O26, O rów O18, O Jaskranka, O17, O18, 019, P rów T rów T10, T10a rów J Brzozówka, rów 32, 31, 30, 29, B-19, 620 B-20, rów bez nazwy rów B-30/5, B-30/7, B SUMA: WARIANT ZACHODNI rów C rów bez nazwy rów bez nazwy rów bez nazwy rów bez nazwy rów bez nazwy Dopływ z Kozińców, rowy bez nazwy Kulikówka, rowy bez nazwy rów bez nazwy rów bez nazwy rów bez nazwy rów bez nazwy rów bez nazwy rów bez nazwy rów bez nazwy rów 201, 202, 335, rowy bez nazwy rów rów 209, 211, 211a, 210a, rów N rowy bez nazwy rów N Wodziłówka, rów N36, O26, O rów O18, O Jaskranka, O17, O18, 019, P Jaskranka, rów T5, T7, T10, T10a rów J Brzozówka, rów 32, 31, 30, 29, B-19, B , rów bez nazwy rów B-30/5, B-30/7, B SUMA: Planowana droga S-8 będzie równieŝ kolidować z napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi WN 110 kv, SN 15 kv, nn. Ponadto trasa S-8 przecinać będzie istniejące sieci wodociągowe (Φ50, Φ110 i Φ160) oraz linie telekomunikacyjne. 56

57 Faza budowy W fazie budowy drogi po przekazaniu placu budowy wykonawcy i geodezyjnym wytyczeniu rozpocznie się etap prac przygotowawczych, po nim wykonane zostaną roboty ziemne a następnie roboty budowlane korpusu drogi wraz z obiektami inŝynierskimi (mosty, wiadukty etc). PoniŜsza tabela zestawia przykładowe czynności i zastosowane urządzenia i sprzęt wykorzystany w fazie budowy. Podczas prac dotyczących budowy mostów moŝna przewidywać prace regulacyjne koryt rzek (pogłębienie, umocnienie koryta rzek, skarp). Tabela Faza budowy korpusu drogi przykładowe czynności, zastosowane urządzenia, prace przygotowawcze roboty ziemne budowa konstrukcji drogi sprzęt ułoŝenie nawierzchni humusowanie Etap budowy Urządzenie Czynności usunięcie drzew i krzewów wyburzenia obiektów budowlanych podbudowa warstwa wiąŝąca warstwa ścieralna humusowanie piły, siekiery, spychacz, młoty pneumatyczne ciągnik spychacz koparka samochód cięŝarowy walec samochód cięŝarowy spychacz walec samochód cięŝarowy spychacz walec samochód cięŝarowy spychacz walec samochód cięŝarowy spychacz walec samochód cięŝarowy rozściełacz walec samochód cięŝarowy rozściełacz walec samochód cięŝarowy brona ciągnik prace wyburzeniowe, wycinanie, karczowanie wywózka drewna i odpadów zdjęcie humusu, równanie terenu usunięcie nadmiaru ziemi wywóz nadmiaru ziemi zagęszczanie gruntu dowóz piasku odpowiednich frakcji równanie terenu wałowanie, zagęszczanie terenu dowóz stabilizowanego gruntu rozłoŝenie gruntu stabilizowanego wałowanie, zagęszczenie dowóz kruszywa rozłoŝenie kruszywa wałowanie i zraszanie dowóz betonu asfaltowego rozłoŝenie betonu asfaltowego wałowanie dowóz warstwy wiąŝącej rozłoŝenie warstwy wiąŝącej wałowanie dowóz warstwy ścieralnej rozłoŝenie warstwy ścieralnej wałowanie dowóz ziemi równanie terenu zasiew trawy Przykładowy wykaz czynności i najczęściej stosowanych maszyn przy budowie wiaduktów, węzłów: 1. Tyczenie obiektu 2. Roboty ziemne: - koparka, spychacz 3. Ewentualne fundamenty głębokie: pale wbijane - młot, wibromłot, kafar lub dźwig pale wiercone - w rurze osłonowej, świdrem ciągłym, inne 57

58 fundamenty szczelinowe - barety, ściany 4. Zwieńczenie fundamentów głębokich lub fundamenty płaskie, elementy monolityczne: prace zbrojarskie szalunki dowóz betonu, betonowanie pielęgnacja (polewanie wodą) 5. Konstrukcja podpór - rusztowania, dźwig 6. Konstrukcja przęseł - rusztowania, montaŝ wpustów i sączków zespolone (beton-beton) - dźwig cięŝki zespolone (beton-stal) - dźwig cięŝki lub nasuwka monolityczne - wykorzystywane na rusztowaniach, nasuwane 7. Nawierzchnie, roboty ziemne: kształtowanie skarp i stoŝków, odwodnienie za przyczółkiem, odwodnienie pomostu, ułoŝenie krawęŝników, bariery, balustrady, oznakowanie poziome, wykonanie kap. Jako odrębne przedsięwzięcia mogą być budowane wytwórnie mas bitumicznych pracujących na potrzeby budowy nawierzchni. Będą one podlegać odrębnym procedurom lokalizacyjnym i środowiskowym. 58

59 4. CHARAKTERYSTYKA TERENU W REJONIE LOKALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA 4.1. ZABUDOWA MIESZKALNA Do charakterystyki sposobu uŝytkowania terenów i stanu środowiska przyjęto pas terenu o szerokości 1000 m (po 500 m od osi drogi). Nowo planowana inwestycja przebiega na części odcinków nowym korytarzem (pomiędzy Dobrzyniewem i Knyszynem w wariancie WZ i pomiędzy Knyszynem i Korycinem we wszystkich wariantach). Zabudowa zlokalizowana wzdłuŝ analizowanej drogi, w przewaŝającej części to zabudowa mieszkaniowo zagrodowa rozproszona. Większe skupiska, zagęszczenie zabudowy mieszkaniowej, mieszkaniowo zagrodowej zlokalizowane jest w miejscowościach takich jak: Knyszyn, Chraboły, Kozińce, Dobrzyniewo DuŜe, Jasionóweczka, Jasionówka, Zofiówka oraz Gniła, Piaski, Pogorzałki, Borsukówka, Nowosiołki, Kolonia Ruda. Planowana droga w Ŝadnym z wariantów nie przecina terenów z duŝą gęstością zaludnienia. Tabela Zabudowa mieszkalna w odległości od 0 do 500 m od drogi - wariant 1 Lp. KilometraŜ Miejscowość Strona lewa / prawa Odległość od drogi Rodzaj zabudowy Dobrzyniewo Kościelne lewa ~ 60 m mieszkaniowo - zagrodowa Dobrzyniewo Kościelne lewa ~ 330 m mieszkaniowo - zagrodowa Dobrzyniewo Kościelne prawa ~ 250 m mieszkaniowo - zagrodowa Krynice prawa ~ 300 m mieszkaniowo - zagrodowa Dobrzyniewo DuŜe / Krynice lewa ~ 150 m mieszkaniowo - zagrodowa Krynice prawa ~ 360 m mieszkaniowo zagrodowa (gęsta) Krynice lewa ~ 380 m mieszkaniowo - zagrodowa Krynice prawa ~ 280 m mieszkaniowo - zagrodowa Krynice lewa ~ 270 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Kozińce lewa ~ 230 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Kozińce lewa ~ 330 m mieszkaniowo - zagrodowa Kozińce lewa ~ 130 m mieszkaniowo zagrodowa Zalesie lewa ~ 100 m mieszkaniowo - zagrodowa Zalesie prawa ~ 40 m mieszkaniowo - zagrodowa Chraboły prawa ~ 360 m mieszkaniowo - zagrodowa Chraboły prawa ~ 140 m zagęszczona zabudowa mieszkaniowa z budynkami gospodarczymi, wzdłuŝ istniejącej drogi powiatowej Chraboły lewa ~ 270 m mieszkaniowo - zagrodowa okolice Knyszyna lewa ~ 180 m mieszkaniowa, uŝyteczności publicznej Grądy prawa ~ 300 m mieszkaniowo - zagrodowa Knyszyn lewa ~ 430 m zabudowa mieszkaniowa Rosochy prawa ~ 320 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Grądy prawa ~ 210 m zabudowa mieszkaniowa rozproszona 59

60 Lp. KilometraŜ Miejscowość Strona lewa / prawa Odległość od drogi Rodzaj zabudowy Kolonia Jaskra lewa ~ 170 m 3 zabudowania mieszkaniowo - zagrodowe Zofiówka prawa ~ 360 m mieszkaniowo - zagrodowa Zofiówka prawa ~ 140 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Chobotki lewa ~ 180 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Chobotki lewa ~ 120 m 1 zabudowanie mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Chobotki prawa ~ 130 m 2 zabudowania mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Chobotki prawa ~ 240 m 1 zabudowanie mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Kąty lewa ~ 110 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa Kolonia Kąty, Kolonia Chobotki prawa ~ 240 m Kolonia Kąty lewa ~ 200 m Jasionówka prawa ~ 120 m Jasionówka lewa ~ 120 m Jasionóweczka lewa ~ 470 m Jasionówka prawa ~ 340 m Jasionówka prawa ~ 190 m Jasionóweczka lewa ~ 60 m Jasionóweczka prawa ~ 50 m Jasionówka prawa ~ 90 m Kolonia Jasionówka Kolonia Jasionówka prawa prawa ~ 380 m ~ 150 m Słomianka lewa ~ 250 m Słomianka lewa ~ 270 m Kolonia Kamionka lewa ~ 170 m 3 gospodarstwa, zabudowa zagrodowo - mieszkaniowa 2 gospodarstwa, zabudowa mieszkaniowo - zagrodowa rozproszona zabudowa mieszkaniowo- zagrodowa rozproszona zabudowa mieszkaniowo - zagrodowa rozproszona zabudowa mieszkaniowo - zagrodowa gospodarstwo mieszkaniowo - zagrodowe 2 gospodarstwa mieszkaniowo - zagrodowe zabudowa mieszkaniowozagrodowa - zagęszczona zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa rozproszona oraz budynki uŝyteczności publicznej zabudowa mieszkaniowozagrodowa rozproszona zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowo zagrodowo, zagęszczona zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa Tabela Zabudowa mieszkalna w odległości od 0 do 500 m od drogi - wariant K Lp. KilometraŜ Miejscowość Strona lewa / prawa Odległość od drogi Rodzaj zabudowy Dobrzyniewo Kościelne lewa ~ 60 m mieszkaniowo - zagrodowa Dobrzyniewo Kościelne lewa ~ 330 m mieszkaniowo - zagrodowa Dobrzyniewo Kościelne prawa ~ 250 m mieszkaniowo - zagrodowa Krynice prawa ~ 300 m mieszkaniowo - zagrodowa 60

61 Lp. KilometraŜ Miejscowość Strona lewa / prawa Odległość od drogi Rodzaj zabudowy Dobrzyniewo DuŜe / Krynice lewa ~ 150 m mieszkaniowo - zagrodowa Krynice prawa ~ 360 m mieszkaniowo zagrodowa (gęsta) Krynice lewa ~ 380 m mieszkaniowo - zagrodowa Krynice prawa ~ 280 m mieszkaniowo - zagrodowa Krynice lewa ~ 270 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Kozińce lewa ~ 230 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Kozińce lewa ~ 330 m mieszkaniowo - zagrodowa Kozińce lewa ~ 130 m mieszkaniowo zagrodowa Zalesie lewa ~ 100 m mieszkaniowo - zagrodowa Zalesie prawa ~ 40 m mieszkaniowo - zagrodowa Chraboły prawa ~ 360 m mieszkaniowo - zagrodowa Chraboły prawa ~ 140 m zagęszczona zabudowa mieszkaniowa z budynkami gospodarczymi, wzdłuŝ istniejącej drogi powiatowej Chraboły lewa ~ 270 m mieszkaniowo - zagrodowa okolice Knyszyna lewa ~ 180 m mieszkaniowa, uŝyteczności publicznej Grądy prawa ~ 300 m mieszkaniowo - zagrodowa Knyszyn lewa ~ 450 m zabudowa mieszkaniowa rozproszona Grądy prawa ~ 320 m zabudowa mieszkaniowa rozproszona Stoczek prawa ~ 180 m zabudowa mieszkaniowa rozproszona Kąt lewa ~ 120 m zabudowa mieszkaniowa rozproszona Rosochy, Koczorowo lewa ~ 220 m Koczorowa prawa ~ 150 m Kolonia Grądy I lewa ~ 135 m Zofiówka Prawa ~ 150 m zabudowa mieszkaniowa rozproszona zabudowa mieszkaniowa zagęszczona zabudowa mieszkaniowa rozproszona zabudowa mieszkaniowa zagęszczona Kolonia Chobotki lewa ~ 180 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Chobotki lewa ~ 120 m 1 zabudowanie mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Chobotki prawa ~ 130 m 2 zabudowania mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Chobotki prawa ~ 240 m 1 zabudowanie mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Kąty lewa ~ 110 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa Kolonia Kąty, Kolonia Chobotki prawa ~ 240 m Kolonia Kąty lewa ~ 200 m Jasionówka prawa ~ 120 m Jasionówka lewa ~ 120 m Jasionóweczka lewa ~ 470 m Jasionówka prawa ~ 340 m 3 gospodarstwa, zabudowa zagrodowo - mieszkaniowa 2 gospodarstwa, zabudowa mieszkaniowo - zagrodowa rozproszona zabudowa mieszkaniowo- zagrodowa rozproszona zabudowa mieszkaniowo - zagrodowa rozproszona zabudowa mieszkaniowo - zagrodowa gospodarstwo mieszkaniowo - zagrodowe 61

62 Lp. KilometraŜ Miejscowość Strona lewa / prawa Odległość od drogi Jasionówka prawa ~ 190 m Jasionóweczka lewa ~ 60 m Jasionóweczka prawa ~ 50 m Jasionówka prawa ~ 90 m Kolonia Jasionówka Kolonia Jasionówka prawa prawa ~ 380 m ~ 150 m Słomianka lewa ~ 250 m Słomianka lewa ~ 270 m Kolonia Kamionka lewa ~ 170 m Rodzaj zabudowy 2 gospodarstwa mieszkaniowo - zagrodowe zabudowa mieszkaniowozagrodowa - zagęszczona zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa rozproszona oraz budynki uŝyteczności publicznej zabudowa mieszkaniowozagrodowa rozproszona zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowo zagrodowo, zagęszczona zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa Tabela Zabudowa mieszkalna w odległości od 0 do 500 m od drogi - wariant 2 Lp. KilometraŜ Miejscowość Strona lewa / prawa Odległość od drogi Rodzaj zabudowy Dobrzyniewo Kościelne lewa ~ 60 m mieszkaniowo - zagrodowa Dobrzyniewo Kościelne lewa ~ 330 m mieszkaniowo - zagrodowa Dobrzyniewo Kościelne prawa ~ 250 m mieszkaniowo - zagrodowa Krynice prawa ~ 300 m mieszkaniowo - zagrodowa Dobrzyniewo DuŜe / Krynice lewa ~ 150 m mieszkaniowo - zagrodowa Krynice prawa ~ 360 m mieszkaniowo zagrodowa (zagęszczona) Krynice lewa ~ 380 m mieszkaniowo - zagrodowa Krynice prawa ~ 280 m mieszkaniowo - zagrodowa Krynice lewa ~ 270 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Kozińce prawa ~ 400 m mieszkaniowo - zagrodowa Kozińce prawa ~ 140 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa Zalesie lewa ~ 40 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa Zalesie prawa ~ 120 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa Chraboły prawa ~ 360 m mieszkaniowo - zagrodowa Chraboły prawa ~ 140 m zagęszczona zabudowa mieszkaniowa z budynkami gospodarczymi, wzdłuŝ istniejącej drogi powiatowej Chraboły lewa ~ 270 m mieszkaniowo - zagrodowa okolice Knyszyna lewa ~ 180 m mieszkaniowa, uŝyteczności publicznej Grądy prawa ~ 300 m mieszkaniowo - zagrodowa Knyszyn lewa ~ 430 m zabudowa mieszkaniowa z budynkami gospodarczymi 62

63 Lp. KilometraŜ Miejscowość Strona lewa / prawa Odległość od drogi Rodzaj zabudowy Rosochy prawa ~ 320 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Jaskra prawa ~ 280 m Jaskra lewa ~ 160 m Chobotki prawa ~ 330 m Kolonia Kąty prawa ~ 260 m Kolonia Kąty prawa ~ 220 m Kolonia Kalinówka Królewska lewa ~ 380 m Kąty lewa ~ 360 m Kąty lewy ~ 330 m Kolonia Jasionóweczka prawa ~ 210 m Jasionóweczka prawa ~ 160 m Jasionóweczka lewa ~ 110 m Kolonia Jasionóweczka Kolonia Jasionóweczka Kolonia Jasionóweczka Kolonia Jasionóweczka Kolonia Słomianka Kolonia Słomianka lewa lewa prawa prawa lewa lewa ~ 430 m ~ 450 m ~ 85 m ~ 440 m ~ 140 m ~ 70 m Słomianka lewa ~ 240 m Kolonia Jasionówka Kolonia Jasionówka prawa prawa ~ 400 m ~ 170 m Kolonia Kamionka lewa ~ 150 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa zagęszczona zabudowa mieszkaniowozagrodowa gospodarstwo, zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa gospodarstwo, zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa, rozproszona zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa, rozproszona zabudowa mieszkaniowozagrodowa, zagęszczona gospodarstwo, zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa gospodarstwo, zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa gospodarstwo, zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa, rozproszona gospodarstwo, zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa, rozproszona zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa Tabela Zabudowa mieszkalna w odległości od 0 do 500 m od drogi - wariant Z Lp. KilometraŜ Miejscowość Dobrzyniewo Kościelne Dobrzyniewo Kościelne Dobrzyniewo Kościelne Strona lewa / prawa Odległość od drogi Rodzaj zabudowy lewa ~ 60 m mieszkaniowo - zagrodowa lewa ~ 90m mieszkaniowo - zagrodowa prawa ~ 250 m mieszkaniowo - zagrodowa 63

64 Lp. KilometraŜ Miejscowość Strona lewa / prawa Odległość od drogi Rodzaj zabudowy Gniła prawa ~ 260 m mieszkaniowo - zagrodowa Gniła prawa ~ 100 m mieszkaniowo - zagrodowa Gniła lewa ~70 m mieszkaniowo zagrodowa Piaski/Pogorzałki prawa ~ 20 m mieszkaniowo zagrodowa (zagęszczona) Mogiłki lewa ~ 290 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Pogorzałki prawa ~ 80 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Pogorzałki lewa ~260 m mieszkaniowo - zagrodowa Borsukówka prawa ~ 50 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa Borsukówka lewa ~ 60 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa Nowosiółki prawa ~ 230 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa Nowosiółki lewa ~ 160 m mieszkaniowo - zagrodowa Ruda lewa ~ 390 m zagęszczona zabudowa mieszkaniowa Kolonia Ruda prawa ~ 110 m mieszkaniowo - zagrodowa Ruda lewa ~ 60m mieszkaniowa, mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Ruda prawa ~ 100 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Ruda lewa ~ 150 m zabudowa mieszkaniowa - zagrodowa Kolonia Ruda lewa ~ 120 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Ruda prawa ~ 60 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa Knyszyn lewa ~400 m zabudowa mieszkaniowazagęszczona Grądy prawa ~ 260 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa Rosochy prawa ~ 320 m mieszkaniowo - zagrodowa Kolonia Jaskra prawa ~ 280 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa Jaskra lewa ~ 160 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa zagęszczona Chobotki prawa ~ 330 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa Kolonia Kąty prawa ~ 260 m gospodarstwo, zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa Kolonia Kąty prawa ~ 220 m gospodarstwo, zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa Kolonia Kalinówka Królewska lewa ~ 380 m Kąty lewa ~ 360 m Kąty lewy ~ 330 m Kolonia Jasionóweczka prawa ~ 210 m Jasionóweczka prawa ~ 160 m Jasionóweczka lewa ~ 110 m zabudowa mieszkaniowozagrodowa, rozproszona zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa, rozproszona zabudowa mieszkaniowozagrodowa, zagęszczona gospodarstwo, zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa 64

65 Lp. KilometraŜ Miejscowość Kolonia Jasionóweczka Kolonia Jasionóweczka Kolonia Jasionóweczka Kolonia Jasionóweczka Kolonia Słomianka Kolonia Słomianka Strona lewa / prawa lewa lewa prawa prawa lewa lewa Odległość od drogi ~ 430 m ~ 450 m ~ 85 m ~ 440 m ~ 140 m ~ 70 m Słomianka lewa ~ 240 m Kolonia Jasionówka Kolonia Jasionówka prawa prawa ~ 400 m ~ 170 m Kolonia Kamionka lewa ~ 150 m Rodzaj zabudowy gospodarstwo, zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa gospodarstwo, zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa, rozproszona gospodarstwo, zabudowa mieszkaniowo-zagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa, rozproszona zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa zabudowa mieszkaniowozagrodowa 4.2. KLIMAT Według regionalizacji przyrodniczo-leśnej, opracowanej przez Mroczkiewicza i Tramplera tereny okolic Białegostoku lokują się w: II Krainie Mazursko Podlaskiej IV Krainie Mazowiecko Podlaskiej. Są to tereny połoŝone w zasięgu zlodowacenia bałtyckiego, z krajobrazami o charakterze pagórkowatym, sandrowym lub równinno morenowym. Klimat Krainy II jest surowy i najchłodniejszy (za wyjątkiem gór) w Polsce. Szczególnie chłodne są tereny północno-wschodnie, gdzie w okolicy WiŜajn znajduje się polski biegun zimna. O surowości klimatu Krainy Mazursko Podlaskiej świadczy równieŝ najkrótszy w Polsce termiczny okres wegetacyjny roślin, który wynosi od 190 do 210 dni. Najliczniej występują tu bory sosnowe, spotykane na ubogich i średnio Ŝyznych siedliskach świeŝych, wilgotnych i bagiennych. Sosna zwyczajna jest podstawowym gatunkiem lasotwórczym, posiada tu optymalne warunki rozwojowe i wykształca bardzo wartościowe ekotypy znane szeroko jako sosna mazurska i sosna supraska. Kolejnym gatunkiem o zasadniczym znaczeniu w Krainie II jest świerk pospolity. występujący jako gatunek panujący w niektórych drzewostanach, tworząc zespoły niŝowych świerczyn borealnych. Zgodnie z podziałem rolniczo-klimatycznym Polski Romualda Gumińskiego, rejon Białegostoku, w tym powiat moniecki, połoŝony jest w dzielnicy podlaskiej. Klimat jej jest wyraźnie chłodniejszy od innych dzielnic nizinnych. Klimat powiatu monieckiego jest typem klimatu kontynentalnego. Charakteryzuje się on długą zimą, stosunkowo krótkim przedwiośniem, najkrótszym w Polsce okresem wegetacyjnym i najniŝszą średnią temperaturą roczną ok. 7,5 C. Średnie temperatury stycznia mieszczą się w granicach od -4 do - 6 C, naleŝą one do najniŝszych w Polsce. Sumy opadów rocznych równieŝ nie odbiegają od średnich 65

66 wartości dla województwa i wahają się od 500mm (na terenie Kotliny Biebrzańskiej) do 600mm (na terenie Wysoczyzny Białostockiej). Liczba dni mroźnych wynosi od 50 do 60, z przymrozkami od 110 do 138 dni, a czas zalegania pokrywy śnieŝnej od 90 do 110 dni LUDNOŚĆ ZAMIESZKAŁA W REJONIE PROJEKTOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA Planowana trasa obejmuje obszar: Województwo Powiat Gmina białostocki Dobrzyniewo DuŜe podlaskie moniecki Knyszyn Jasionówka sokólski Korycin Rejon lokalizacji drogi naleŝy do terenów o niskim wskaźniku gęstości zaludnienia. Analizowana trasa przechodzi przez tereny rolne, leśne oraz tereny zabudowy jednorodzinnej zagrodowej. Średnia gęstość zaludnienia wynosi: w Polsce 122 os/km 2 w województwie podlaskim 59 os/km 2 o w powiecie białostockim 46 os/km 2 gmina Dobrzyniewo DuŜe 49 os/km 2 o w powiecie monieckim 31 os/km 2 gmina Knyszyn (tereny wiejskie) 20 os/km 2 gmina Jasionówka 31 os/km 2 o w powiecie sokólskim 35 os/km 2 gmina Korycin 30 os/km 2 Liczba ludności na analizowanym terenie kształtuje się następująco (stan rok): gmina Dobrzyniewo DuŜe osób gmina Knyszyn osób gmina Jasionówka osób gmina Korycin osób RAZEM osób Statystycznie - liczba osób zamieszkujących obszar w zasięgu 300 m od analizowanej drogi (po obu stronach od osi drogi), odnosząc się do średniej gęstości zaludnienia, wynosi około 650 osób. Rzeczywista liczba osób zamieszkałych w odległości do 300 m od planowanej drogi wynosi: Wariant rok 2007 rok 2030 wariant Wariant K wariant wariant Z

67 WyŜej wymienione wartości rzeczywistej liczby osób ustalono na podstawie liczby budynków mieszkalnych połoŝonych w odległości m od trasy zinwentaryzowanych cyfrowo w postaci mapy, średniej wielkości gospodarstwa domowego na terenie wiejskim województwa podlaskiego w roku 2007 (3,058 osób) i prognoza 2030 r. (2,452 osób) wg danych Urzędu Statystycznego ( WARUNKI TOPOGRAFICZNE Według podziału J.Kondrackiego i A.Richlinga (1994 r.) omawiany teren leŝy w: prowincja - NiŜ Wschodniobałtycko - Białoruski (84), podprowincja - Wysoczyzny Podlasko - Białoruskie (483), makroregion - Nizina Północnopodlaska (483.3), mezoregion - Wysoczyzna Białostocka (483.33). Analizowana droga połoŝona będzie na Wysoczyźnie Białostockiej gdzie występuje pagórkowata rzeźba charakterystyczna dla wysoczyzn morenowych. Omawiany teren charakteryzuje się znacznym urozmaiceniem form rzeźby terenu. Występujące tu formy rzeźby terenu powstawały w czasie stadiału północno-mazowieckiego. W obrębie płaskich powierzchni gliny zwałowej i sandrów występują wzgórza i pasma moren czołowych recesyjnych. Szczególnie interesującymi elementami krajobrazu są moreny czołowe, moreny martwego lodu, kemy i ozy ukształtowane przez procesy peryglacjalne zlodowacenia północnopolskiego. Formy marginalne typu wzgórz kenrowych powstały w niecce końcowej lądolodu i koncentrują się na południe od jeziora Zygmunta Augusta, które takŝe jest usytuowane w niecce końcowej lądolodu. Natomiast formy marginalne typu wzgórz morenowych występują głównie na wschód od jeziora Zygmunta Augusta. Dominujący element w rzeźbie terenu stanowi jezioro Zygmunta Augusta i obniŝenie morfologiczne doliny rzeki Jaskranki łącznie ze stawami rybnymi koło m. Knyszyna. Dalej na północ i północny zachód od Jasionówki występuje kilka ciągów moren czołowych oddzielonych od siebie obniŝeniami o niewielkiej szerokości. Wzgórza morenowe osiągają w wielu przypadkach wysokość 180 m n.p.m.. Najwyraźniej wzgórza moren czołowych ukształtowały się w okolicy wsi Słomianka, Kamionka i Koziniec. W większości porastają je lasy. Natomiast obniŝenia między wzniesieniami są zabagnione i zatorfione. W rzeczywistości są to zanikające jeziorka. Na terenie tym występują takŝe kemy, czyli szerokie pagórki o kolistej podstawie, zdenudowanych zboczach i płaskich wierzchołkach oraz pas wzgórz ozowych o łagodnych zboczach. Wzgórza te osiągają 140 m n.p.m. wysokości i układają się równolegle do doliny rzeki Brzozówka. Współczesne procesy geomorfologiczne nie powodują istotnych zmian w rzeźbie terenu zmiany powodowane erozją wodną są znikome i nie wpływają na istotne zmiany w konfiguracji terenu, jedynie niewielkie zmiany w jej krajobrazie powodowane są stosunkowo chaotyczną powierzchniową eksploatację surowców mineralnych. 67

68 Zgodnie z zapisem w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu, do obliczeń rozprzestrzeniania zanieczyszczeń z terenu projektowanej drogi, przyjęto wartości współczynników aerodynamicznej szorstkości terenu dla poszczególnych odcinków obejmujących róŝne formy uŝytkowania terenu w wysokości z o =0, 5 m. 5. ODDZIAŁYWANIE PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO Przy uwzględnieniu lokalnych zasobów środowiska w rejonie lokalizacji drogi ekspresowej, opisanych w rozdziale 4, zestawienie oddziaływań bezpośrednich oraz związanych z nimi oddziaływań pośrednich oraz wzajemnych powiązań oddziaływań i komponentów środowiska przedstawia tabela nr

69 Tabela 5.1. Zasoby środowiska oraz wzajemne powiązania pomiędzy bezpośrednimi oddziaływaniami i skutkami wtórnymi oddziaływań Zasoby środowiska i oddziaływania bezpośrednie Powierzchnia ziemi, gleba zniszczenie lub zanieczyszczenie gruntu, zmiany: struktury gruntu, składu biologicznego i chemicznego, utrata gleb, odkłady i ukopy gruntu Powietrze i klimat emisja spalin, zapylenie i emisja zanieczyszczeń, zmiany mikroklimatu Wody powierzchniowe i podziemne zanieczyszczenie wód, zmiana stosunków wodnych, przecięcie warstw wodonośnych Klimat akustyczny hałas, wibracje Las Wpływ na utrzymanie, gospodarkę i łowiectwo Krajobraz wpływ na obszary chronione wpływ na estetykę otoczenia wpływ na fukcje wypoczynkowe Flora i fauna zagroŝenia dla bioróŝnorodności i wielkości populacji wpływ na przestrzeń Ŝyciową gatunków i ekosystemów Wzajemne powiązania oddziaływań i oddziaływania pośrednie w odniesieniu do innych oddziaływań Na zanieczyszczenie gleby wpływają zanieczyszczenia powietrza (metale cięŝkie) i powierzchni ziemi. Pokrycie powierzchni terenu i zmiany własności filtracyjnych gruntu wpływają na wody gruntowe oraz na mikroklimat. Wpływ na glebę i pokrycie powierzchni ziemi ma wilgotność i poziom wód gruntowych. Zmiany struktury gleby oraz jej składu chemicznego i biologicznego wpływają na florę i faunę, na zachowanie zasobów leśnych i gospodarkę leśną. Pokrycie powierzchni ziemi, przemieszczanie mas ziemnych, skarpy duŝych wykopów i nasypów wpływają na krajobraz. Opady (mokre i suche depozyty) ze spalin samochodowych oraz pyły zanieczyszczają powierzchnię ziemi, gleby i wody powierzchniowe. Na mikroklimat wpływa zajęcie powierzchni ziemi i pokrycie. Zanieczyszczenia powietrza i zmiany topoklimatu wpływają na florę i faunę. Zmiany poziomu wód gruntowych (wykopy, nasypy) i gospodarka wilgotnościowa wpływa na glebę. Na wody gruntowe wpływają zmiany powierzchni ziemi, jej pokrycia i własności filtracyjnych gruntu. Zmiany poziomu wód gruntowych, zmiany zbiorników wodnych oraz nadbrzeŝy rzek, zmiany przebiegu cieków wodnych wpływają na florę i faunę (szczególnie zbiorników wodnych i nadbrzeŝy). Na wody powierzchniowe i podziemne ma wpływ wydobycie kopalin oraz gospodarka leśna. Poziom wód gruntowych i stosunki wodne wpływają na lasy i na zmiany w krajobrazie. Hałas wpływa na zdrowie i warunki Ŝycia ludzi oraz na świat zwierzęcy, ma wpływ na walory rekreacyjne otoczenia. Urządzenia ochrony przed hałasem wpływają na krajobraz i na walory estetyczne drogi. Hałas ma wpływ na zagospodarowanie przestrzenne (plany zagospodarowania przestrzennego) Na wegetację lasu i gospodarkę leśną wpływają wody, gleby i czystość powietrza. Na większe ryzyko powstawania poŝarów w lesie wpływa rozcięcie i zwiększenie dostępności dla człowieka. Na łowiectwo, zbieranie jagód i grzybów w lasach ma wpływ stan flory i fauny. Stan lasu wpływa na topoklimat, na moŝliwości rekreacji, czyli na zdrowie. Stan i zmiany lasu wpływają na kształtowanie krajobrazu. Na krajobraz wpływają zmiany stosunków wodnych, zmiany lub likwidacja zbiorników wodnych, zmiany przebiegu cieków wód powierzchniowych. Zabudowa powierzchni ziemi, ograniczenie powierzchni upraw ma wpływ na powierzchnię ziemi w tym na gleby. Okresowe lub długotrwałe zniszczenia, uszkodzenia i rozcięcia przestrzeni Ŝyciowej wpływają na faune i florę. Na krajobraz wpływają wykarczowania i zalesienia związane z drogą oraz ekrany akustyczne redukujące hałas. Na florę i faunę wpływają: stan czystości powietrza (mikroklimat), poziom wód gruntowych, zbiorniki wód powierzchniowych i podziemnych, zanieczyszczenia gleby i pokrycia powierzchni ziemi. Na florę i faunę mają wpływ rozcięcia wspólnot, zmiany powierzchni Ŝyciowej, zmiany krajobrazu. Stan flory i fauny ma wpływ na zdrowie człowieka poprzez rekreację, wypoczynek. Na świat zwierzęcy wpływają hałas i wibracje. 69

70 70

71 5.1. HAŁAS Metodyka Ocenę wpływu planowanej drogi na klimat akustyczny wykonano w oparciu o dopuszczalne wartości poziomów równowaŝnych dźwięku A w środowisku określone rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826). Zabezpieczenia akustyczne wzdłuŝ planowanej drogi S-8 dobierane były po przeprowadzeniu poniŝszego algorytmu: wydzielono odcinki o stałym prognozowanym ruchu, zbudowano cyfrowy model drogi w oparciu o zaproponowane na obecnym etapie prac rozwiązania techniczne drogi, zbudowano cyfrowy model terenu uwzględniający zmianę ukształtowania terenu po wprowadzeniu drogi, wykorzystano cyfrowy model opisujący wszystkie obiekty budowlane w pasie 500m od osi projektowanej drogi z uwzględnieniem ich liczby kondygnacji i wysokości, wykonano rozróŝnienie budynków na terenach przyległych do planowanej drogi na obiekty chronione akustycznie i takie, które tej ochrony nie wymagają, na cyfrowy model terenu naniesiono wszystkie czynniki powodujące zaburzenia w propagacji hałasu (np. wprowadzono pasy zieleni o szerokości większej niŝ 15m), wykonano obliczenia akustycznych map poziomych dla całego obszaru inwestycji, wyodrębniono obiekty chronione akustycznie, które ze względu na połoŝenie względem trasy są charakterystyczne, wykonano obliczenia hałasu w 159 punktach (z czego wariant 1 82 punkty, wariant 2 60 punktów, wariant K 17 punktów, wariant WZ - 13 punktów), określono lokalizacje i wysokość ekranów akustycznych zwracając szczególną uwagę na zachowanie dopuszczalnych poziomów równowaŝnego dźwięku A na terenach chronionych pod względem akustycznym oraz uwzględniając aspekt ekonomiczny. Obliczenia wykonano za pomocą programu SoundPlan wer. 6.3 i 6.4. korzystając, zgodnie z wytycznymi Dyrektywy 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002r. odnoszącą się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, francuskiej krajowej metody obliczeń dla hałasu z ruchu kołowego NMPB-Routes-96 (SETRA-CERTU-LCPC-CSTB) ZałoŜenia Podstawowymi danymi potrzebnymi do obliczeń propagacji hałasu były: przestrzenny model terenu wraz z lokalizacją i wysokością budynków, natęŝenie ruchu dla poszczególnych odcinków drogi, pochylenie podłuŝne niwelety drogi, prędkość jazdy pojazdów, stopień płynności ruchu. 71

72 Obliczenia zasięgów hałasu wykonano dla czterech róŝnych przebiegów planowanej trasy: wariant 1, wariant 2, wariant K, wariant Z. Do obliczeń przyjęto prognozę ruchu na 2015 i 2035 przedstawioną w poniŝszej tabeli. Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na poszczególnych odcinkach projektowanej drogi S-8 Odcinek poj./godz. sam. osobowe Pora dzienna poj./godz. sam. cięŝarowe Prognoza ruchu na rok 2015 poj./godz. sam. osobowe Pora nocna poj./godz. sam. cięŝarowe Białystok Knyszyn Knyszyn - Korycin Prognoza ruchu na rok 2035 Białystok Knyszyn Knyszyn - Korycin Obliczono takŝe moce akustyczne planowanej trasy dla zwiększonej prognozy ruchu o pojazdy cięŝarowe z istniejącej drogi DK-8. Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na poszczególnych odcinkach projektowanej drogi S-8 z Odcinek uwzględnieniem pojazdów cięŝarowych z DK 8 poj./godz. sam. osobowe Pora dzienna poj./godz. sam. cięŝarowe Prognoza ruchu na rok 2015 poj./godz. sam. osobowe Pora nocna poj./godz. sam. cięŝarowe Białystok Knyszyn Knyszyn - Korycin Prognoza ruchu na rok 2035 Białystok Knyszyn Knyszyn - Korycin Do obliczeń uciąŝliwości badanego odcinka planowanej trasy przyjęto odpowiednie prędkości i parametry ruchu: droga S-8 - osobowe 110 km/h, cięŝarowe 90 km/h, potok ruchu stabilny, Materiał nawierzchni wybrano gładki asfalt. Przekrój poprzeczny projektowanej drogi określano na podstawie danych zawartych w rozdziale 2 raportu. Wprowadzano równieŝ tereny o zmiennym tłumieniu gruntu (w zaleŝności od przeznaczenia). Nie uwzględniano wąskich pasów zieleni ze względu na małą efektywność ekranowania (wprowadzono pasy zieleni o szerokości większej niŝ 15m). Mapy hałasu dla całego obszaru inwestycji obliczano dla następujących ustawień: przyrost kąta: 15,00 0 głębokość odbicia: 0 m ilość odbić: 3 maksymalny kąt poszukiwań: 4000 m 72

73 dozwolony błąd: 0 db obszar siatki: 25 m wysokość nad terenem: 4 m Dla obliczeń mniejszych obszarów, gdzie proponowano usytuowanie ekranów akustycznych (dla dokładnego sprawdzenia lokalizacji), oraz dla obliczeń w punktach przyjęto bardziej precyzyjne parametry przetwarzania danych: przyrost kąta: 1,00 0 głębokość odbicia: 0 m ilość odbić: 3 maksymalny kąt poszukiwań: 5000 m dozwolony błąd: 0 db obszar siatki: 10 m wysokość nad terenem: 4 m Klimat akustyczny Klimat akustyczny na planowanym terenie kształtują głównie mobilne źródła hałasu. Na wartości prognozowanych poziomów dźwięku hałasu drogowego mają przede wszystkim wpływ takie wielkości parametry: natęŝenie ruchu, moc akustyczna emitowana przez pojazdy biorące udział w ruchu, średnia prędkość potoku ruchu, rodzaj i stan nawierzchni, parametry arterii oraz zagospodarowanie jej otoczenia. Na obszarze województwa podlaskiego głównym problemem jest stały wzrost natęŝenia ruchu pojazdów powiązany ze stosunkowo małym rozwojem sieci transportowej. Wynikiem tego jest zmniejszenie płynności ruchu zwłaszcza na obszarach zwartej zabudowy oraz pogorszenie się stanu nawierzchni dróg. Parametry te mają znaczący wpływ na moce akustyczne poszczególnych odcinków dróg, co w sposób negatywny wpływa na klimat akustyczny. Wyniki pomiarów hałasu wykonane przez laboratorium WIOŚ w Białymstoku potwierdzają przekroczenia równowaŝnych poziomów dźwięku A przy drogach krajowych. Wyniki z pomiarów wykonanych w trzech punktach (m. Katarynka, Jasionówka i Kozińce) zawiera załącznik 10. Występowania przekroczeń równowaŝnego poziomu dźwięku A stale wydłuŝa się w porze nocnej co powoduje skrócenie czasu nocnego odpoczynku w warunkach komfortu akustycznego. Według wyŝej opisanych wyników pomiarów przekroczenia dopuszczanych wartości równowaŝnego poziomu dźwięku A w porze nocnej wynoszą nawet 23,6dB w miejscowości Katrynka. Kształtowanie klimatu akustycznego polega na zmniejszeniu poziomu hałasu samego źródła oraz na stosowaniu wszelkich zabezpieczeń akustyczno urbanistycznych i akustyczno budowlanych. Pierwsza z metod zmniejszania hałasu drogowego jest mało skuteczna przy obecnie stosowanych silnikach samochodów. Wymiana taboru oraz zmiana nawierzchni dróg przynosi małe skutki, poniewaŝ wciąŝ wzrasta natęŝenie ruchu. 73

74 Najlepszą metodą ograniczenia hałasu jest prawidłowe wzajemne usytuowanie obiektów chronionych pod względem akustycznym i wytwarzających hałas. Omawiane przedsięwzięcie jest m.in. wynikiem podjęcia decyzji o budowie obwodnicy Białegostoku w ciągu dróg krajowych nr 8, 19 i 65 oraz decyzją o rozbudowie istniejącej drogi nr 8 do standardów drogi ekspresowej. Konieczność wyprowadzenia ruchu tranzytowego z Białegostoku powoduje potrzebę przebudowy, rozwinięcia układu transportowego Białegostoku. W węźle Dobrzyniewo nastąpi połączenie obwodnicy Białegostoku z zewnętrzną siecią dróg Przewidywane emisje i ich wielkości Na poziom hałasu występujący przy drodze, oprócz czynników związanych z rodzajem pojazdu, wpływ mają takŝe inne czynniki zaleŝne od warunków ruchu, parametrów drogi oraz jej otoczenia. NajwaŜniejszymi czynnikami, nie zaleŝnymi od rodzaju pojazdu, a wpływającymi w istotny sposób na klimat akustyczny w rejonie drogi są: natęŝenie ruchu, średnia prędkość poruszającego się potoku pojazdów, stopień płynności ruchu, rodzaj i stan nawierzchni drogi, pochylenie podłuŝne niwelety drogi, rodzaj zabudowy w sąsiedztwie drogi. Wartości mocy akustycznej obliczone za pomocą programu SoundPlan od projektowanej drogi S-8 kształtują się na poziomie: Poziom mocy akustycznej L W [db] - prognoza ruchu na rok 2015 Odcinek Pora dzienna Pora nocna Białystok Knyszyn 86,2 81,0 Knyszyn - Korycin 88,2 83,0 Poziom mocy akustycznej L W [db] - prognoza ruchu na rok 2035 Odcinek Pora dzienna Pora nocna Białystok Knyszyn 93,0 87,8 Knyszyn - Korycin 92,7 87,4 PowyŜsze wyniki określono dla prognozy ruchu zgodnie z tabelą W celu pogłębienia analizy określono takŝe moce akustyczne dla zwiększonej prognozy ruchu o pojazdy cięŝarowe z istniejącej drogi DK-8. wyniki zawiera poniŝsza tabela. Poziom mocy akustycznej L W [db] - prognoza ruchu na rok 2015 Odcinek Pora dzienna Pora nocna Białystok Knyszyn 90,0 84,9 Knyszyn - Korycin 91,0 85,8 Poziom mocy akustycznej L W [db] - prognoza ruchu na rok 2035 Odcinek Pora dzienna Pora nocna Białystok Knyszyn 94,3 89,1 Knyszyn - Korycin 94,0 88,8 74

75 Prognozowane oddziaływania Faza budowy Hałas, który będzie powstawał podczas prac budowlanych, będzie wyłącznie związany z pracą maszyn drogowych oraz ruchem pojazdów cięŝarowych. Maszyny drogowe to głównie źródła hałasu niskich częstotliwości. Poziomy ciśnienia akustycznego (w pasmach oktawowych o częstotliwościach środkowych 4 31,5 Hz), występujące zwykle na stanowiskach pracy związanych z tymi źródłami dźwięku, wahają się w granicach od 80 db do 120 db. Na wielkość uciąŝliwości akustycznej będzie mieć wpływ głównie jednoczesność pracy wielu maszyn i urządzeń oraz czas procesu inwestycyjnego. Charakterystykę źródeł dźwięku występujących na placu budowy przedstawia poniŝsza tabela. Tabela Poziomy mocy akustycznej maszyn drogowych Rodzaj urządzenia (źródła hałasu) Poziom mocy akustycznej L w[db] samochody cięŝarowe 88 maszyny budowlane spręŝarki agregaty spawalnicze zmechanizowane ręczne kruszarki betonu i młoty o masie: m<20 kg 20<=m<35 kg m>35 km koparki, spycharki, ładowarki Na podstawie powyŝszych danych obliczono wartość poziomu równowaŝnego dźwięku A. Przyjęto 8- godzinny dzień pracy oraz sklasyfikowano maszyny budowlane w odpowiednie grupy charakteryzujące się podobną mocą akustyczną. Dla odpowiednich grup maszyn określono czas stałej pracy na miejscu budowy, oraz poziom mocy akustycznej L w [db]: samochody cięŝarowe - 4 godziny pracy L w =88 [db] lekkie maszyny budowlane - 6 godzin pracy L w =98 [db] cięŝkie młoty i kruszarki - 2 godziny pracy L w =111 [db] koparki, spycharki - 4 godziny pracy L w =108 [db] Na podstawie powyŝszych danych obliczono ekspozycyjny poziom dźwięku, który posłuŝył do określenia równowaŝnego poziomu dźwięku A dla normatywnego okresu T (pora dzienna 16 godzin). gdzie: RównowaŜny poziom dźwięku A obliczono z zastosowaniem poniŝszego wzoru. L Aeq T L AE L Aeq 1 = 10log[ ( T n i= ,1 LAE )][ db] - równowaŝny poziom dźwięku, - czas, dla którego wyznaczana jest wartość poziomu równowaŝnego dźwięku (T=16godz.- pora dzienna), - ekspozycyjny poziom dźwięku

76 Na podstawie obliczeń wyznaczono takŝe wartość zasięgu ponadnormatywnego hałasu. Zasięg uciąŝliwości akustycznej dla terenów zabudowy wynosi ok. 230m, a dla terenów otwartych wynosi nawet 550m. ObniŜenie hałasu powstałego w fazie budowy jest skomplikowane ze względu na charakterystykę częstotliwościową źródeł dźwięku. Fale infradźwiękowe generowane przez niektóre maszyny budowlane posiadają duŝą długość (rzędu m), dlatego ekrany akustyczne są mało skuteczne. Najlepszym rozwiązaniem ograniczającym hałas w czasie budowy jest obniŝanie go u źródła przez stosowanie nowoczesnych maszyn wyposaŝonych w elementy zmniejszające emisję hałasu do środowiska. Nieznaczne obniŝenie hałasu, zwłaszcza jego uciąŝliwości na terenach przyległych do placu budowy, moŝna uzyskać przez odpowiednie usytuowanie maszyn (w sposób taki aby hałas poszczególnych maszyn nie nakładały się na siebie), a takŝe przez grupowanie maszyn w jednym miejscu (pozwala to na zmniejszenie obszaru naraŝonego na ponadnormatywny hałas) Faza eksploatacji W celu oszacowania wpływu eksploatacji projektowanej drogi na zmianę klimaty akustycznego terenów przyległych do planowanej inwestycji wykonano szereg cykli obliczeń równowaŝnego poziomu dźwięku A. Obliczenia wykonano dla prognozy ruchu na rok 2015 i Wyniki obliczeń opracowano w postaci map akustycznych przedstawiających: zasięg hałasu prognoza ruchu na rok 2015 (rysunek 10), zasięg hałasu prognoza ruchu na rok 2035 (rysunek 11). Oprócz map siatkowych (rysunek 10 i 11), obliczono równowaŝny poziom dźwięku A w punktach zlokalizowanych w odległości 1m od budynków mieszkalnych. Obliczenia wykonano dla w dwóch pór nocnej i dziennej dla prognozy ruchu na rok 2015 i Obliczenia przeprowadzono dla wszystkich kondygnacji budynków uwzględniając zastosowanie ekranów akustycznych i ich brak. Otrzymane wyniki zostały zamieszczone w załączniku Zalecenia ochronne W fazie budowy rozwiązania ochronne są ograniczone. MoŜliwe i zalecane jest wykonywanie prac budowlanych w porze dziennej w rejonach zabudowy mieszkalnej. W celu obniŝenia hałasu powstałego w fazie budowy naleŝy: wykonywać prace budowlane w godzinach , stosować odpowiednie technologie budowy, stosować nowoczesne maszyny wyposaŝone w elementy zmniejszające emisję hałasu do środowiska, w odpowiedni sposób usytuować maszyn na placu budowy. W fazie eksploatacji jednym ze sposobów minimalizacji niekorzystnego oddziaływania akustycznego planowanej drogi S-8 jest zastosowanie ekranów akustycznych wzdłuŝ trasy. Rozwiązanie to w znaczący sposób ogranicza propagacje hałasu. Budowa ekranów akustycznych dla pojedynczej zabudowy nie ma często uzasadnienia ze względu ekonomicznych (koszt budowy ekranu wyŝszy od wartości chronionej nieruchomości). W takich przypadkach naleŝy spodziewać się przekroczeń dopuszczalnych norm hałasu. 76

77 Na potrzeby obliczeń propagacji hałasu od planowanej drogi S-8 przyjęto dla celów obliczeniowych ekrany akustyczne składające się z dwóch blach aluminiowych (perforowanych) wypełnionych warstwą wełny mineralnej. Ekrany takie charakteryzują się izolacyjnością akustyczną właściwą R w = 25[dB] oraz wysoką pochłanialnością akustyczną DL α =8[dB]. Na obiektach przyjęto zastosowanie ekranów akustycznych przeźroczystych wykonanych z płyt akrylowych. Izolacyjność akustyczna właściwa tych ekranów wynosi R w =30[dB]. Ekrany te nie posiadają właściwości pochłaniających dźwięk, dlatego powinny one występować w połączeniu z ekranami pochłaniającymi. Długości ekranów akustycznych obliczone zostały bez rozróŝnienia na te dwa typy, poniewaŝ ekrany przeźroczyste występują jedynie jako poszczególne panele. Ekrany oprócz parametrów akustycznych powinny posiadać odpowiednie parametr geometryczne. Odpowiednia lokalizacja i wysokość ekranów jest ich najwaŝniejszą cechą. Od tych parametrów zaleŝy w duŝej mierze ich skuteczność akustyczna. Lokalizacje i wysokości ekranów akustycznych przedstawiają poniŝsze tabele. Tabela Lokalizacje ekranów akustycznych Wariant 1 Lp. Strona Orientacyjny kilometraŝ* [km] Lokalizacje ekranów akustycznych Wariant 1 Wysokość* [m] Długość [m] Pole pow.[m 2 ] Uwagi 1 L m. Dobrzyniewo DuŜe 2 P m. Krynice 3 L m. Kozińce 4 P m. Zalesie 5 L m. Zalesie 6 P m. Chraboły 7 L m. Kolonia Chobotki 8 L m. Jasionóweczka 9 L m. Jasionóweczka 10 P m. Jasionówka 11 L m. Słomianka * - lokalizacje ekranów oraz ich wysokości są podane z pewnym przybliŝeniem odpowiadającym obecnemu etapowi proektowania. ZałoŜenia te mogą ulec zmianie w wyniku uszczegółowienia projektu. Tabela Parametry ekranów akustycznych Wariant 1 Wysokość [m] Długość [m] Pole powierzchni [m 2 ] SUMA

78 Tabela Lokalizacje ekranów akustycznych Wariant 2 Lp. Strona Orientacyjny kilometraŝ* [km] Lokalizacje ekranów akustycznych Wariant 2 Wysokość* [m] Długość [m] Pole pow.[m 2 ] Uwagi 1 L m. Dobrzyniewo DuŜe 2 P m. Krynice 3 L m. Zalesie 4 P m. Zalesie 5 P m. Chraboły 6 L m. Jaskra 7 P m. Jasionóweczka 8 L m. Słomianka * - lokalizacje ekranów oraz ich wysokości są podane z pewnym przybliŝeniem odpowiadającym obecnemu etapowi proektowania. ZałoŜenia te mogą ulec zmianie w wyniku uszczegółowienia projektu. Tabela Parametry ekranów akustycznych Wariant 2 Wysokość [m] Długość [m] Pole powierzchni [m 2 ] SUMA Tabela Lokalizacje ekranów akustycznych Wariant K Lp. Strona Orientacyjny kilometraŝ* [km] Lokalizacje ekranów akustycznych Wariant K Wysokość* [m] Długość [m] Pole pow.[m 2 ] Uwagi 1 L m. Dobrzyniewo DuŜe 2 P m. Krynice 3 L m. Kozińce 4 P m. Zalesie 5 L m. Zalesie 6 P m. Chraboły 7 P , m. Kaczorowo 8 L m. Kolonia Chobotki 9 L m. Jasionóweczka 10 L m. Jasionóweczka 11 P m. Jasionówka 12 L m. Słomianka * - lokalizacje ekranów oraz ich wysokości są podane z pewnym przybliŝeniem odpowiadającym obecnemu etapowi proektowania. ZałoŜenia te mogą ulec zmianie w wyniku uszczegółowienia projektu. Tabela Parametry ekranów akustycznych Wariant K Wysokość [m] Długość [m] Pole powierzchni [m 2 ] , SUMA

79 Tabela Lokalizacje ekranów akustycznych Wariant Z Lp. Strona Orientacyjny kilometraŝ* [km] Lokalizacje ekranów akustycznych Wariant Z Wysokość* [m] Długość [m] Pole pow.[m 2 ] Uwagi 1 L m. Dobrzyniewo DuŜe 2 L m. Dobrzyniewo DuŜe 3 P m. Gniła 4 P m. Piaski, Kleć Budy 5 P m. Borsukówka 6 P , m. Kaczorowo 7 L m. Kolonia Chobotki 8 L m. Jasionóweczka 9 L m. Jasionóweczka 10 P m. Jasionówka 11 L m. Słomianka * - lokalizacje ekranów oraz ich wysokości są podane z pewnym przybliŝeniem odpowiadającym obecnemu etapowi proektowania. ZałoŜenia te mogą ulec zmianie w wyniku uszczegółowienia projektu. Tabela Parametry ekranów akustycznych Wariant Z Wysokość [m] Długość [m] Pole powierzchni [m 2 ] , SUMA Wysokości ekranów akustycznych mierzone są od najwyŝszego punktu jezdni do górnej krawędzi ekranu. MoŜliwa jest zamiana ekranów akustycznych na wały ziemne, pod warunkiem zachowania ich efektywnej wysokości oraz odpowiedniej lokalizacji zgodnej z lokalizacją ekranu względem planowanej drogi Podsumowanie Zaprojektowane ekrany akustyczne zapewnią ochronę akustyczną budynków mieszkalnych. Występują jednak miejsca, gdzie naleŝy spodziewać się niewielkich przekroczeń dopuszczalnych równowaŝnych poziomów dźwięku A zarówno dla prognostycznego roku 2015 i Przekroczenia wystąpią przy zabudowie rozproszonej gdzie ze względów ekonomicznych nie proponuje się ustawienia ekranów akustycznych. Na rysunku 10 i 11 pokazano prognozowane zasięgi hałasu w postaci map akustycznych poziomych (wysokość obliczeniowa mapy hałasu 4m ponad terenem). Mapy te ze względu na ilość danych obarczone są pewnym błędem powstałym na skutek uproszczenia modelu obliczeniowego. Ekrany akustyczne zostały projektowane na podstawie wyników otrzymanych w punktach obliczeniowych zawartych w Załączniku 9. Obliczenia te są znacznie dokładniejsze, poniewaŝ uwzględniają mniejszy przyrost kąta poszukiwań, co w znaczny sposób wpływa na otrzymane wyniki równowaŝnego poziomu dźwięku A. 79

80 5.2. POWIETRZE Metodyka Ocenę wpływu na stan zanieczyszczenia powietrza wzdłuŝ planowanej drogi wykonano w oparciu o: wartości dopuszczalne oraz wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu określone w rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281) oraz w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. z 2003r. Nr 1, poz. 12), referencyjną metodykę modelowania poziomów substancji zawartą w załączniku nr 4 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu. W celu określenia wielkości emisji zanieczyszczeń podczas ruchu samochodów jako reprezentatywne dla poszczególnych kategorii samochodów przyjęto wskaźniki emisji, zaleŝne od średniej prędkości pojazdów. Wskaźniki te zostały określone przez prof. dr hab. inŝ. Zdzisława Chłopka w Ekspertyzie naukowej opracowanie oprogramowania do wyznaczania wielkości charakteryzujących emisję zanieczyszczeń z silników spalinowych pojazdów samochodowych w celu oceny oddziaływania na środowisko w latach 2010 i Przy szacowaniu wielkości emisji w czasie eksploatacji projektowanej drogi przyjęto wielkości prognostyczne dotyczące prognozowanego ruchu pojazdów w roku 2015 i 2035, które zostały przedstawione w rozdziale 3. Emisje z odcinków projektowanej drogi zostały określone dla średniej prędkości ruchu 110 km/h dla pojazdów lekkich oraz 90 km/h dla pojazdów cięŝkich. Oszacowano równieŝ spodziewane emisje pyłu ze ścierania okładzin układu hamulcowego, opon oraz podłoŝa na podstawie opracowania Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieŝących i programów ochrony powietrza wykonanego przez Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji w Instytucie Ochrony Środowiska i ATMOTERM S.A., Warszawa, Do szacowania wpływu inwestycji w okresie budowy przyjęto wskaźniki określone za pomocą metodyki zawartej w opracowaniu National Pollutant Inventory Emission Estimation Technique Manual for Combustion Engines Version Jako kryterium oceny jakości powietrza przyjęto zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 roku w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2003r Nr 1, poz. 12), Ŝe: wartość odniesienia substancji w powietrzu uśredniona do 1 godziny, określona w załączniku do rozporządzenia, jest dotrzymana, jeŝeli wartość ta nie jest przekraczana więcej niŝ przez 0,274% czasu w roku dla dwutlenku siarki oraz więcej niŝ przez 0,2% czasu w roku dla pozostałych substancji; stęŝenie roczne S a nie moŝe przekraczać wartości D a R a (R a tło zanieczyszczenia powietrza). 80

81 Modelowanie poziomów substancji (wielkości stęŝeń) w powietrzu, wywołanych ruchem pojazdów po drodze, przeprowadzono programem obliczeniowym OPERAT opracowanym według wyŝej cytowanego rozporządzenia. Do obliczeń przyjęto współczynnik aerodynamicznej szorstkości terenu z o = 0,5 charakteryzujący zabudowę wiejską, zabudowę niską, zagajniki ZałoŜenia Obliczenia emisji zanieczyszczeń wykonano dla prognozy ruchu na 2015 oraz 2035 rok. Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na poszczególnych odcinkach projektowanej trasy Odcinek Ruch średniodobowy w 2015 r. Ruch średniodobowy w 2035 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] Dobrzyniewo - Knyszyn , Knyszyn - Korycin , ,2 Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na poszczególnych odcinkach projektowanej trasy ze Odcinek zwiększonym udziałem poj. cięŝkich (wycofanie ruchu tirów z istniejącej DK8) Ruch średniodobowy w 2015 r. Ruch średniodobowy w 2035 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] Dobrzyniewo - Knyszyn , Knyszyn - Korycin , Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na poszczególnych odcinkach istniejących dróg w Odcinek wariancie 0 bezinwestycyjnym Prognoza ruchu 2008r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] Ruch średniodobowy w 2015 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] Ruch średniodobowy w 2035 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] DK 65 Dobrzyniewo - Knyszyn , ,7 D 671 Knyszyn - Korycin , ,8 DK , , ,2 Tabela Prognoza natęŝenia ruchu na poszczególnych odcinkach istniejących dróg w Odcinek wariancie inwestycyjnym Ruch średniodobowy w 2015 r. Ruch średniodobowy w 2035 r. poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] poj./dobę (24h) Udział poj. cięŝkich [%] DK ,4 / ,8 / 10 Na istniejącej drodze DK 8 w wariancie inwestycyjnym analizowano wpływ drogi, przy róŝnej strukturze ruchu i dwóch załoŝonych udziałach pojazdów cięŝkich. RóŜnice w udziale wynikają z dopuszczenia na istniejącej drodze ruchu pojazdów cięŝkich lub nie (zakaz ruchu tranzytu). Analizowaną trasę potraktowano jako źródła liniowe, które zastąpiono źródłami punktowymi. Do oszacowania prognozowanej emisji przyjęto prognozę ruchu przestawioną powyŝej. 81

82 Do oszacowania wielkości emisji z odcinków projektowanej drogi przyjęto, Ŝe w ogólnym ruchu pojazdów udział samochodów dostawczych będzie wynosił 5 %. Do obliczeń zamieszczonych w raporcie przyjęto zmodyfikowaną róŝę wiatrów ze stacji meteorologicznej Białystok. Modyfikacja róŝy wiatrów polega na podzieleniu rocznej róŝy wiatrów na dwie: dla pory nocnej i dziennej. Standardowa róŝa wiatrów nie uwzględnia podziału na obserwacje dzienne i nocne. Równowagi chwiejne mogą wystąpić w zasadzie w porze dziennej, a równowagi stałe w porze nocnej, przeliczono umownie standardową roczną statystykę na dwie róŝe (dzienną i nocną). Obserwacje o równowadze obojętnej rozrzucono pomiędzy oba zbiory tak by były one równoliczne. Podział danych meteorologicznych na dzień i noc ma duŝe znaczenie dla moŝliwie wiarygodnego obliczenia stęŝeń zanieczyszczeń, poniewaŝ szczytowe obciąŝenia dróg i znaczne emisje substancji występują w dzień, przy korzystnych chwiejnych równowagach powietrza (insolacja). Natomiast w godzinach nocnych, gdy występują niekorzystne warunki dyfuzyjne, ruch pojazdów i związane z nim emisje są wielokrotnie mniejsze W programie OPERAT róŝe te zostały nazwane odpowiednio róŝa dzienna róŝa letnia, róŝa nocna róŝa grzewcza. Zestawienie zmodyfikowanych róŝ wiatrów zostało przedstawione w Załączniku 5. Dla potwierdzenia zjawiska opisanego powyŝej przedstawiono wykresy stanów równowagi (chwiejnej, obojętnej, stałej) występujących w ciągu roku, w porze letniej i porze zimowej w poszczególnych godzinach doby. Dane te zostały opracowane przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział w Krakowie dla obserwacji występujących na stacji Warszawa-Okęcie (Załącznik 2). OBSERWACJE STANÓW RÓWNOWAGI W CIĄGU ROKU Liczba obserwacji chwiejna obojętna stała Godziny w ciągu doby 82

83 OBSERWACJE STANÓW RÓWNOWAGI W PORZE LETNIEJ Liczba obserwacji chwiejna obojętna stała Godziny w ciągu doby OBSERWACJE STANÓW RÓWNOWAGI W PORZE ZIMOWEJ Liczba obserwacji chwiejna obojętna stała Godziny w ciągu doby Z przedstawionych powyŝej wykresów wynika, Ŝe częstość występowania równowagi stałej jest zdecydowanie większa w porze nocnej. Do obliczeń przyjęto następujące załoŝenia: temperatura spalin na wylocie z rury wydechowej T = 303 ºC, wysokość punktu emisji: 2-2,6 m dla drogi na poziomie terenu, dla drogi na nasypach wysokość nasypu + 0,6 m, wylot boczny brak wyniesienia spalin współczynnik wyniesienia K=0, współczynnik aerodynamicznej szorstkości podłoŝa z 0 =0,5 m, modyfikowana róŝa wiatrów ze stacji meteorologicznej w Białymstoku Stan zanieczyszczenia powietrza Głównymi źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza w województwie podlaskim są ciepłownie miejskie, przemysłowe oraz rozproszone źródła emisji z sektora komunalno bytowego, a takŝe zanieczyszczenia komunikacyjne. 83

84 Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń, pochodzących głównie z procesów spalania energetycznego naleŝą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Pozostałe rodzaje zanieczyszczeń emitowane z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie województwa wynikają z rodzaju produkcji i stosowanej technologii. Na obszarze województwa największa emisja zanieczyszczeń do powietrza pochodzi ze źródeł zlokalizowanych w miastach. Do największych źródeł zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie woj. podlaskiego zaliczono miasta: Białystok, ŁomŜę i Suwałki, gdzie głównymi źródłami zanieczyszczeń są miejskie przedsiębiorstwa energetyki cieplnej oraz zakłady szczególnie uciąŝliwe znajdujące się na listach wojewódzkich. W poniŝszej tabeli zostały zestawione wielkości emisji i wskaźniki emisji dla poszczególnych zanieczyszczeń i stref w 2007 roku, które zostały opracowane przez WIOŚ 3. Tabela Wielkość emisji zanieczyszczeń w strefach woj. podlaskiego Strefa Wielkość emisji (Mg/rok) dwutlenek azotu dwutlenek siarki tlenek węgla pył ogółem białostocka 334,41 497, ,80 167,95 grajewska 585,35 289,22 671,26 301,58 łomŝyńsko kolneńska 71,90 110,99 186,48 103,96 zambrowsko - wysokomazowiecka 241,26 308, ,18 177,26 suwalsko - augustowska 87,43 197,41 447,89 151,50 moniecko - sokólska 59,95 78,55 194,82 70,75 bielsko siemiatycka 253,09 287,99 773,70 346,26 aglomeracja białostocka 1663, ,15 705,90 871,75 m. ŁomŜa 139,41 446,14 77,01 112,48 m.suwałki 215,25 382,33 103,46 81,70 Razem 3651, , , ,18 Tabela Wskaźniki emisji zanieczyszczeń powietrza w strefach woj. podlaskiego pow. Wskaźnik emisji (Mg/km 2 ) Powiat strefy (km 2 ) dwutlenek dwutlenek pył tlenek węgla azotu siarki ogółem białostocka ,11 0,17 0,65 0,06 grajewska 967 0,61 0,30 0,69 0,31 łomŝyńsko kolneńska ,03 0,05 0,08 0,05 zambrowsko - wysokomazowiecka ,12 0,15 0,53 0,09 suwalsko - augustowska ,02 0,05 0,12 0,04 moniecko - sokólska ,02 0,02 0,06 0,02 bielsko siemiatycka ,06 0,06 0,17 0,08 aglomeracja białostocka ,31 19,07 6,92 8,55 m. ŁomŜa 33 4,22 13,52 2,33 3,41 m.suwałki 65 3,31 5,88 1,59 1,26 średnio 2,48 3,93 1,31 1,39 3 Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref województwa. podlaskiego w 2007 roku- WIOŚ Białystok, maj

85 Na terenie stref przez, które przebiega planowane przedsięwzięcie największymi źródłami emisji są: strefa białostocka: PUDH "INKLUZ" (dzierŝawca kotłowni SPP ZOZ w Choroszczy) Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego S.A. Łapy Krajowa Spółka Cukrowa (Cukrownia Łapy) Zakład Energetyki Cieplnej Wodociągów I Kanalizacji Sp. z o.o. Choroszcz EUROPOL GAZ Warszawa (tłocznia i pomiarownia gazu w Kondratkach) Strefa moniecko - sokólska Moniecka Spółdzielnia Mleczarska Mońki Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. Mońki MVV Esco Polska Sokółka Z zestawienia powyŝszego wynika, Ŝe rejon lokalizacji trasy wolny jest od istotnych źródeł emisji do powietrza. Klasyfikacja stref w zakresie jakości powietrza Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska dokonuje oceny jakości powietrza na obszarze swojej działalności. Wyniki oceny jakości powietrza są zamieszczane w corocznych raportach: W roku 2007 tereny powiatów: białostockiego, monieckiego i sokólskiego zostały zakwalifikowane do strefy A 4. Klasa A oznacza, Ŝe na terenie tych powiatów zanotowane stęŝenia wymienionych poniŝej substancji nie przekraczały dopuszczalnych stęŝeń określonych w ówcześnie obowiązującym rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji oraz w obecnie obowiązującym rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. PoniŜej przedstawiono klasyfikację stref ze względu na ochronę zdrowia ludzi: Nazwa strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO 2 NO 2 PM10 Pb C 6 H 6 CO Klasa ogólna strefy białostocka A A A A A A A moniecko - sokólska A A A A A A A Klasyfikacja stref ze względu na ochronę roślin: Nazwa strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy Klasa ogólna strefy SO 2 NO x białostocka A A A moniecko - sokólska A - A W rejonie przebiegu planowanej trasy nie ma zlokalizowanych stałych stacji monitoringu powietrza. W pobliŝu planowanej trasy nie ma zlokalizowanych duŝych źródeł emisji substancji do powietrza. Trasa przebiega głownie przez tereny leśne lub w pobliŝu lasów oraz tereny uŝytkowane rolniczo. 4 Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2007 r. WIOŚ Białystok, 2008 r. 85

86 Miejscami trasa zbliŝa się do zabudowy zagrodowej oraz zabudowy mieszkaniowej m. Knyszyn, Jasionówka i Korycin. W pobliŝu planowanej drogi głównym źródłem emisji substancji do powietrza są paleniska domowe tzw. źródła niskiej emisji. Jedynym z większych lokalnych źródeł emisji jest wytwórnia mas bitumicznych zlokalizowana przy istniejącej drodze krajowej nr 65 w okolicy m. Cisówka w gm. Knyszyn. Pismem znak: WM /08 z dnia r. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Białymstoku określił aktualny stan jakości powietrza wartości średnioroczne dla rejonu projektowanego odcinka drogi S-8. Tabela Aktualny stan zanieczyszczenia powietrza w rejonie projektowanego przedsięwzięcia Substancja Aktualny stan zanieczyszczenia powietrza StęŜenie dopuszczalne [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] Procent stęŝenia dopuszczalnego [%] Dwutlenek azotu 13, ,3 Dwutlenek siarki 2, Na obszarze przebiegu projektowanej drogi S-8 poziom stęŝeń zanieczyszczeń powietrza utrzymuje się w granicach dopuszczalnych norm osiągając wartości niŝsze od dopuszczalnych od 8 33,3%. Aktualny stan zanieczyszczenia powietrza został określony na podstawie danych pochodzących z najbliŝej zainstalowanych punktów pomiarowych oraz na podstawie danych o źródłach emisji zanieczyszczeń do powietrza zebranych na podstawie działalności WIOŚ. Analiza wyników prowadzi do wniosku, Ŝe stan powietrza generalnie jest dobry. Dla substancji nie wymienionych powyŝej a uwzględnionych w obliczeniach wpływu drogi na środowisko przyjęto tło zanieczyszczenia powietrza w wysokości 10 % stęŝenia dopuszczalnego średniorocznego, zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu Przewidywane emisje i ich wielkości Zanieczyszczeniem charakterystycznym dla komunikacji samochodowej są tlenki azotu. Tlenek azotu NO tworzy się w silniku spalinowym w temperaturze powyŝej 1000 C. Podczas wydalania gazów spalinowych z silnika większa ilość dostępnego tlenu oraz niŝsza temperatura sprzyjają powstawaniu dwutlenku azotu NO 2. Silniki spalinowe, mające zastosowanie w pojazdach samochodowych, wydalają do powietrza, oprócz: tlenku węgla i tlenków azotu, kilkanaście innych substancji, z których normuje się związki ołowiu i węgiel elementarny (cząstki stałe), rozpuszczalniki: benzen, toluen, ksylen (rozpatrywane w niektórych krajach pod wspólną nazwą BTX), dwutlenek siarki, formaldehyd, aldehyd octowy i inne związki organiczne. Substancje szkodliwe emitowane są nie tylko przez układ wydechowy, którego udział szacuje się na 65% ogólnej ilości. Pozostała ilość gazów to szacunkowo: do 20% ze skrzyni korbowej, 9% węglowodorów odparowanych w gaźniku (nie dotyczy to układów wtryskowych benzynowych i diesla) i 6% węglowodorów ze zbiornika paliwa. 86

87 Powstaje takŝe emisja wtórna związana z ruchem pojazdów w momencie, gdy powierzchnię jezdni zalegają pyły: pochodzenia naturalnego, przemysłowego i komunalnego - osadzone z powietrza na skutek siły grawitacji i drogą wymywania przez opady atmosferyczne. Pył na powierzchni jezdni moŝe być takŝe rozsypany przez słuŝby utrzymania ruchu jako środek przeciwpoślizgowy lub stanowić ubytek przewoŝonych materiałów sypkich. Wymienione pyły mogą zostać porwane przez powstające w otoczeniu pojazdu strugi i wiry powietrza. Zjawisko to, noszące nazwę wtórnego zapylenia jest dość trudne do oszacowania metodami teoretycznymi. Niemniej trzeba podkreślić, Ŝe ilość wtórnych pyłów jest o kilka rzędów wielkości większa od ilości cząstek stałych wytwarzanych w silnikach i innych podzespołach pojazdów samochodowych. Wtórnemu zapyleniu zapobiega się przez zamiatanie i mycie jezdni oraz przez nasadzanie i pielęgnację zieleni izolacyjnej w otoczeniu dróg. Jednym z podstawowych produktów spalania wszystkich paliw organicznych, w tym: benzyn, oleju napędowego i mieszanki gazowej propan-butan jest dwutlenek węgla - CO 2, który nie jest w Polsce objęty normami - ale to właśnie tej substancji przypisuje się główną odpowiedzialność za tzw. efekt cieplarniany. Na podstawie analizy aktualnie obowiązujących, dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, występujących w praktyce wartości emisji jednostkowych z pojazdów [g/km/pojazd], dostępnych prognoz w zakresie zmian struktury paliw (benzyny bezołowiowe, paliwa gazowe i inne) i przewidywanych zmian w strukturze eksploatowanego parku samochodowego (jednostki energooszczędne i wyposaŝone w katalizatory spalin), wynika, Ŝe spośród dostatecznie rozpoznanych związków chemicznych, substancją decydującą o zasięgu, wyznaczonej metodami obliczeniowymi, strefy ponadnormatywnego oddziaływania drogi jest: dwutlenek azotu (NO 2 ) oraz benzen. W celu określenia wielkości emisji zanieczyszczeń podczas ruchu samochodów po wybudowanej trasie jako reprezentatywne dla poszczególnych kategorii samochodów przyjęto wskaźniki emisji, zaleŝne od średniej prędkości pojazdów. W poniŝszych tabelach zestawiono wskaźniki przyjęte do oszacowań wielkości emisji z omawianej drogi w trakcie jej eksploatacji. Tabela Wskaźniki emisji dla roku 2008 i 2015 dla prędkości 110 km/h dla pojazdów lekkich i Pojazdy 90 km/h dla pojazdów cięŝkich CO NOx Wskaźniki emisji [g/km/poj.] węglowodory aromatyczne węglowodory alifatyczne pył zaw. z układu spalania benzen cięŝarowe 0,415 2,483 0,048 0,190 0,059 0,0045 dostawcze 0,755 0,601 0,0064 0,025 0,064 0,00050 osobowe 0,765 0,220 0,0079 0,025 0,0063 0,0018 Tabela Wskaźniki emisji dla roku 2035 dla prędkości 110 km/h dla pojazdów lekkich i Pojazdy 90 km/h dla pojazdów cięŝkich CO NOx Wskaźniki emisji [g/km/poj.] węglowodory aromatyczne węglowodory alifatyczne pył zaw. z układu spalania benzen cięŝarowe 0,285 0,988 0,023 0,207 0,017 0,0035 dostawcze 0,522 0,331 0,0021 0,017 0,025 0,00051 osobowe 0,719 0,163 0,0063 0,021 0,0037 0,

88 Wielkość emisji pyłu zawieszonego ze ścierania okładzin hamulcowych, opon i drogi oszacowano przy pomocy poniŝszych wskaźników: Tabela Wskaźniki emisji pyłu zawieszonego ze ścierania hamulców, opon i dróg Pojazdy Wskaźniki emisji [g/km/poj.] pył zaw. cięŝarowe 0,0777 dostawcze 0,0215 osobowe 0,0167 Na podstawie dostępnych materiałów źródłowych przyjęto, Ŝe maksymalnie do 40% emitowanych tlenków azotu ulegnie konwersji do NO 2. TakŜe badania przeprowadzone przez WIOŚ 5 na komunikacyjnej stacji monitoringu powietrza wskazują na taką zaleŝność, co ilustruje poniŝszy wykres oraz zestawienie tabelaryczne. Rys Dobowy przebieg stęŝeń NO 2, NO i NOx na stacji komunikacyjnej w Warszawie źródło: Raport o stanie środowiska w woj. mazowieckim w roku Tabela Udział stęŝenia dwutlenku azotu w stęŝeniach tlenków azotu na stacji komunikacyjnej monitoringu powietrza w Warszawie przykład Godziny Pomierzone stęŝenia [µg/m 3 ] Obliczony udział NO 2 doby NO NO2 NOx w NOx [%] 1 19,3 30,3 60, ,0 25,4 43, ,0 30,6 52, ,8 22,7 32, ,8 40,9 77, ,2 53,2 88, ,7 68,8 162, ,4 87,1 319, ,3 91,9 363, ,2 90,2 298, ,1 79,3 262, Raport o stanie środowiska w woj. mazowieckim w roku 2004, WIOŚ, Warszawa,

89 Godziny Pomierzone stęŝenia [µg/m 3 ] Obliczony udział NO 2 doby NO NO2 NOx w NOx [%] ,2 74,5 235, ,0 73,7 231, ,4 70,9 201, ,4 66,1 171, ,6 58,2 143, ,2 64,8 194, ,0 79,7 224, ,1 84,6 279, ,9 84,6 269, ,1 82,2 234, ,3 70,6 204, ,3 70,2 180, ,1 51,4 119,1 43 Średnio 40 Obliczenia emisji z ruchu pojazdów Emisję zanieczyszczeń z ruchu pojazdów określono wg następującej zaleŝności: E = l x k x W sk [g/s lub kg/dobę] gdzie: l droga przejazdu pojazdu k liczba pojazdów W sk wskaźnik emisji [km] [szt./h, szt./dobę] [g/km/poj.] Emisja roczna z całej projektowanej drogi została obliczona w następujący sposób: długość odcinka międzywęzłowego x prognoza ruchu na danym odcinku (z uwzględnieniem struktury pojazdów) x wskaźnik emisji dla danego rodzaju pojazdu x czas trwania emisji. PoniŜej przedstawiono wzory na podstawie których obliczono emisje maksymalne w poszczególnych porach doby a następnie emisję roczną. Emax_ i = Ppoj /100 ( Wc Lc + Wd Ld + Wo Lo ) ( Dod /1000) /( Tpod 3600) *1000 gdzie: E max_i emisja maksymalna w podokresie [mg/s], P poj udział pojazdów w poszczególnych porach doby [%], W x wskaźnik emisji substancji [g/km/poj] dla poszczególnych kategorii pojazdów (W c cięŝarowe, W d dostawcze, W o osobowe), L x liczba pojazdów - L c cięŝarowe, L d dostawcze, L o osobowe [poj./dobę], D od - długość odcinka obliczeniowego [m], czas trwania pory w ciągu doby [h]. T pod Obliczenia emisji rocznej wykonano dla odcinków między węzłami a następnie zsumowano dla całego projektowanego odcinka. 89

90 Tabela Emisja roczna z odcinków bez zwiększonego udziału pojazdów cięŝkich Emisja roczna [Mg/rok] Substancja W 1 W 2 WZ WK W 1 W 2 WZ WK CO 80,93 83,55 92,61 80,61 186,71 193,04 220,52 186,08 NO2 26,96 27,79 29,88 26,84 47,98 49,58 56,02 47,81 NOx 66,95 69,48 74,20 66,65 119,28 123,96 139,25 118,86 węglowodory alifatyczne 1,599 1,649 1,79 1,59 3,257 3,366 3,81 3,25 węglowodory aromatyczne. 5,759 5,938 6,41 5,73 21,602 22,320 25,16 21,52 pył zawieszony 4,998 5,154 5,59 4,98 12,785 13,213 14,95 12,74 benzen 0,243 0,251 0,27 0,24 0,603 0,623 0,71 0,60 Z przedstawionych powyŝej obliczeń wynika, Ŝe spodziewana emisja roczna substancji z projektowanego odcinka drogi S-8 w roku 2035 w stosunku do roku 2015 wzrośnie od ok. 78 % (dwutlenek azotu) do ok. 275 % (węglowodory aromatyczne). Tabela Emisja roczna z odcinków ze zwiększonym udziałem pojazdów cięŝkich Emisja roczna [Mg/rok] Substancja W 1 W 2 WZ WK W 1 W 2 WZ WK CO 97,60 100,77 111,96 97,21 199,69 206,46 235,60 199,02 NO2 66,84 68,99 76,17 66,56 66,00 68,20 76,93 65,76 NOx 166,64 172,47 189,92 165,96 164,33 170,49 191,53 163,73 węglowodory alifatyczne 3,506 3,619 4,00 3,49 4,307 4,450 5,03 4,29 węglowodory aromatyczne. 13,391 13,822 15,27 13,34 31,045 32,076 36,13 30,93 pył zawieszony 10,496 10,835 11,97 10,45 17,104 17,674 19,96 17,04 benzen 0,424 0,438 0,48 0,42 0,762 0,788 0,89 0,76 Spodziewana emisja roczna substancji z projektowanego odcinka drogi S-8, przy zwiększonym udziale pojazdów cięŝkich, w roku 2035 w stosunku do roku 2015 wzrośnie o ok. 22 % (węglowodory alifatyczne) do ok. 132 % (węglowodory aromatyczne), zmniejszy się jedynie dla dwutlenku azotu o ok.1%. Porównując natomiast odpowiednie lata ze zwiększonym udziałem pojazdów cięŝkich oraz tym wynikającym z prognozy ruchu wynika, Ŝe emisja substancji zwiększy się średnio o ok. 20 do 148 % w roku 2015 oraz o 7 do 44 % w roku 2035 w porównaniu do natęŝenia wynikającego z prognozy ruchu Prognozowane oddziaływania Faza budowy Budowa drogi wiąŝe się z powstawaniem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. W trakcie budowy drogi emisja zanieczyszczeń ma charakter czasowy i lokalny - zmienia się w zaleŝności od miejsca i fazy budowy drogi, znika wraz z zakończeniem budowy określonego odcinka drogi. Podczas prac związanych z budową drogi ma miejsce emisja zarówno zorganizowana jak i niezorganizowana występująca na placu budowy drogi oraz na obszarze budowy: gazów wylotowych 90

91 z silników spalinowych maszyn drogowych i środków transportu, pyłu podczas prac ziemnych i w wyniku ruchu pojazdów po nieutwardzonych nawierzchniach, węglowodorów w czasie układania i utwardzania nawierzchni bitumicznych. Pośrednie emisje do środowiska pochodzące z obiektów pracujących na potrzeby budowy drogi: wytwórnie betonu, mas bitumicznych, wyrobiska i składowiska kruszywa będą źródłem lokalnej znacznej uciąŝliwości związanej z niezorganizowaną i zorganizowaną emisją pyłu oraz emisją fenolu, formaldehydu i naftalenu z produkcji masy. PoniŜej określono przeciętne wielkości emisji powstające w fazie budowy drogi z maszyn wykorzystywanych przy budowie. Emisje pochodzącą z placu budowy określono za pomocą metodyki zawartej w opracowaniu National Pollutant Inventory Emission Estimation Technique Manual for Combustion Engines Version Przyjęto, Ŝe roboty budowlane będą odbywać się etapami; pojedynczy etap będzie obejmował budowę odcinka o długości 1 km. Przyjęto, Ŝe łączna moc jednocześnie uŝytkowanego sprzętu na terenie budowy 1 km drogi wyniesie około N = 1000 kw/km trasy; łączny roczny czas pracy 500 godzin/km trasy; współczynnik jednoczesności 0,5. Tabela Wskaźniki emisji [g/kwh]: Urządzenia o mocy > 450 kw CO NOx pył zawieszony suma węglowodorów 3,34 14,6 0,426 0,384 W czasie pracy urządzeń emitowane są tlenki azotu NOx, wśród których największy udział posiada tlenek azotu, który pod wpływem warunków atmosferycznych ulega częściowej konwersji do dwutlenku azotu. Z dostępnej literatury wynika, Ŝe stopień konwersji jest zaleŝny ściśle od tychŝe warunków oraz czasu emisji. W niniejszej pracy przyjęto, uśredniony wskaźnik konwersji wynoszący około 40%. Stąd oszacowana wielkość emisji średniogodzinowej wyniesie: E NOx = 14,6 g/kwh x 1000 kw/km x 0,5 = 7,3 kg/ km drogi E NO2 = 5,84 g/kwh x 1000 kw/km x 0,5 = 2,92 kg/ km drogi E CO = 3,34 g/kwh x 1000 kw/km x 0,5 = 1,67 kg/ km drogi E VOC = 0,384 g/kwh x 1000 kw/km x 0,5 = 0,192 kg/ km drogi E pył = 0,426 g/kwh x 1000 kw/km x 0,5 = 0,213 kg/ km drogi Wielkość emisji rocznej ze spalin urządzeń uŝytych do budowy odcinka około 1 km drogi wyniesie : E NOx = 14,6 g/kwh x 1000 kw/km x 500h/km x 0,5 = 3650 kg/ km drogi E NO2 = 5,84 g/kwh x 1000 kw/km x 500h/km x 0,5 = 1460 kg/ km drogi E CO = 3,34 g/kwh x 1000 kw/km x 500h/km x 0,5 = 835 kg/ km drogi E VOC = 0,384 g/kwh x 1000 kw/km x 500h/km x 0,5 = 96 kg/ km drogi E pył = 0,426 g/kwh x 1000 kw/km x 500h/km x 0,5 = 106,5 kg/ km drogi 91

92 Dla podanych powyŝej oszacowanych wielkości emisji z pracy sprzętu do budowy drogi wykonano obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. PoniewaŜ droga jest inwestycją liniową i sprzęt będzie pracował na linii drogi, przyjęto, Ŝe emisja będzie rozłoŝona wzdłuŝ jej kilometrowego odcinka. Wykonano obliczenia dla dwutlenku azotu, tlenku węgla, pyłu zawieszonego oraz węglowodorów. PoniewaŜ wskaźnik emisji nie wyróŝnia węglowodorów alifatycznych i aromatycznych, traktując je jako sumę, wartości otrzymane z obliczeń porównywano z wartościami dopuszczalnymi dla węglowodorów alifatycznych i aromatycznych. Obliczenia wykonano dla odcinka 1 w wariancie 2. Na pozostałych odcinkach wpływ budowy drogi w zakresie emisji substancji do powietrza z pojazdów uŝytych do budowy będzie porównywalny. Do obliczeń przyjęto następujące załoŝenia: wysokość punktu emisji: 2,6 m, wylot boczny brak wyniesienia spalin, współczynnik aerodynamicznej szorstkości podłoŝa z 0 =0,5m, standardowa róŝa wiatrów dla Białegostoku. Dane do obliczeń oraz wyniki obliczeń (maksymalne wartości w siatce receptorów poza terenem planowanym pod drogę) zostały przedstawione wraz z interpretacją graficzną w Załączniku 4 do niniejszego opracowania. WNIOSEK: W fazie budowy, której czas trwania szacuje się na ok. 2 3 lata, będą występować emisje bezpośrednio z placu budowy oraz z dróg dojazdowych. Intensywność i rodzaje emisji są związane z etapem prac: podczas robót ziemnych dominować będzie niezorganizowana emisja pyłów, podczas budowy konstrukcji nawierzchni emisja tlenków azotu, lotnych związków organicznych (VOC). Jak wynika z obliczeń, wielkość emisji nie powinna powodować przekroczeń dopuszczalnych stęŝeń w powietrzu. Oddziaływanie pośrednie W pobliŝu projektowanej trasy w trakcie jej budowy mogą powstać wytwórnie mas bitumicznych (WMB). Ich działalność wymagała będzie oddzielnego pozwolenia (decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, pozwolenia na emisje, etc). Źródłem zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w wytwórni mas bitumicznych będą: emitor suszarni kruszywa emisja tlenku węgla, dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, pyłu, emitor kotła do ogrzewania zbiorników bitumu - emisja tlenku węgla, dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, pyłu, zbiorniki bitumu emisja węglowodorów m.in. fenolu, krezolu, naftalenu, zbiorniki magazynowe mączki wapiennej emisja pyłu. Nie przeprowadza się szczegółowych obliczeń wielkości emisji z obiektów WMB wobec braku danych na temat wielkości tych obiektów oraz z uwagi na to, Ŝe nie są one objęte planowanym przedsięwzięciem. 92

93 Faza eksploatacji W celu oszacowania wpływu eksploatacji projektowanej drogi na jakość powietrza wykonano obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń z emitowanych z pojazdów poruszających się projektowaną drogą. Ze względu na ograniczenia w programie obliczeniowym projektowaną drogę podzielono na odcinki obliczeniowe, które obejmują odcinki międzywęzłowe trasy (jednolita prognoza ruchu). Wykonano łącznie obliczenia dla 4 odcinków dla róŝnych wariantów. PoniŜej przedstawiono odcinki obliczeniowe: Wariant 1 i wariant K I - od km odcinek pomiędzy początkiem projektowanego odcinka a węzłem Knyszyn, II - od km odcinek pomiędzy węzłami Knyszyn i Korycin; Wariant 2 I - od km odcinek pomiędzy początkiem projektowanego odcinka a węzłem Knyszyn, odcinek ten został dodatkowo podzielony na 2 odcinki ze względu na wysokość trasy nad poziomem terenu II - od km odcinek pomiędzy węzłami Knyszyn i Korycin, odcinek ten został dodatkowo podzielony na 2 odcinki ze względu na wysokość trasy nad poziomem terenu. Wariant Z I - od km odcinek pomiędzy początkiem projektowanego odcinka a węzłem Knyszyn odcinek o kierunku północy zachód południowy wschód, II - od km odcinek pomiędzy początkiem projektowanego odcinka a węzłem Knyszyn, odcinek o kierunku północ południe. Emisja w podziale na podokresy W załączniku przedstawiono wyniki obliczeń emisji dla poszczególnych odcinków obliczeniowych. Zostały teŝ przedstawione podstawowe informacje charakterystyczne dla danych odcinków. Wyniki w tabelach z Excela zaprezentowano juŝ w podziale na podokresy emisji, które są następujące: I - pora dzienna z róŝą wiatrów dla pory dziennej 12 godzin w ciągu doby efektywny czas emisji 4380 godzin w roku, emisja obliczona dla średniego ruchu w ciągu dnia, II - pora dzienna z róŝą wiatrów dla pory nocnej 4 godziny w ciągu doby efektywny czas emisji 1460 godzin w roku, emisja obliczona dla średniego ruchu w ciągu dnia, III - pora nocna z róŝą wiatrów dla pory nocnej 8 godzin w ciągu doby efektywny czas emisji 2920 godzin w roku, emisja obliczona dla ruchu w porze nocnej. PoniŜej zamieszczono przykładowe zrzuty z tablic Excela, w których obliczano emisje z odcinków: 93

94 94

95 95

96 Obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu wykonano dla prognozy ruchu dla roku 2015 oraz 2035 dla dwutlenku azotu, tlenku węgla, węglowodorów alifatycznych, węglowodorów aromatycznych, benzenu oraz pyłu zawieszonego a takŝe dla tlenków azotu NOx. ze względu na ochronę roślin z uwzględnieniem zmodyfikowanej rocznej róŝy wiatrów ze stacji meteorologicznej w Białymstoku. Dane przyjęte do obliczeń rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń oraz skrócone wyniki tych obliczeń (obliczone wartości maksymalne w siatce receptorów) zostały przedstawione w Załączniku 5. Dla odcinków obliczeniowych nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych stęŝeń i wartości odniesienia poza liniami rozgraniczającymi drogi Zalecenia ochronne Faza budowy UciąŜliwością dla powietrza atmosferycznego w fazie budowy obiektu stanowić będzie pył powstający podczas pracy maszyn i urządzeń wykonujących roboty ziemne, spaliny pochodzące z silników pracujących maszyn i środków transportu oraz substancje odorotwórcze, których emisja związana jest z układaniem mas bitumicznych. Wymienione uciąŝliwości o charakterze niezorganizowanym mogą być okresowo dokuczliwe, ale biorąc pod uwagę przejściowość prac budowlanych naleŝy uznać, Ŝe ten etap nie spowoduje trwałych negatywnych zmian w środowisku wywołanych zanieczyszczeniem powietrza. W celu ograniczania emisji zanieczyszczeń pyłowo-gazowych do powietrza na etapie budowy naleŝy: stosować do podbudowy gotowe mieszanki wytwarzane w wytwórniach, aby ograniczyć do minimum operacje mieszania kruszywa ze spoiwem na miejscu budowy, masy bitumiczne transportować wywrotkami wyposaŝonymi w opończe ograniczające emisję oparów asfaltów, roboty nawierzchniowe w miarę moŝliwości organizacyjnych prowadzić w okresie letnim, kiedy temperatura mas bitumicznych moŝe być niŝsza, a przez to mniejsze będzie odparowanie substancji odorotwórczych, stosować technologie minimalizujące ilość lepiszcza, drogi dojazdowe utrzymywać w stanie ograniczającym pylenie. Faza eksploatacji Pośrednio duŝy wpływ na wielkość emisji i rozkład stęŝeń zanieczyszczeń ma stan techniczny pojazdów, rodzaj stosowanego paliwa, budowa silnika. Parametry te nie zaleŝą od rozwiązań projektowych drogi. W fazie eksploatacji jednym ze sposobów minimalizacji emisji do powietrza jest utrzymanie drogi w takim stanie aby emisja wtórna pyłów była minimalna. Zarządzający drogą nie ma moŝliwości innego wpływu na minimalizowanie emisji z drogi nie moŝe zabronić wjazdu na drogę pojazdom o starszej konstrukcji emitującym więcej substancji. Zarządzający drogą moŝe minimalizować oddziaływanie drogi poprzez działania wtórne utrzymanie drogi w czystości. Działaniem minimalizującym, które moŝna podjąć na etapie projektowania są nasadzenia roślin wysokich odpornych na działanie zanieczyszczeń komunikacyjnych oraz będą absorbować część powstających zanieczyszczeń i stanowić będą barierę utrudniającą przemieszczanie się zanieczyszczeń 96

97 na tereny sąsiednie. Nasadzenia te powinny być realizowane tam, gdzie jest to moŝliwe i nie wpływa na bezpieczeństwo ruchu (brak widoczności) Podsumowanie Za analizy wyników obliczeń rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń emitowanych w trakcie budowy drogi wynika, Ŝe nie powinny występować przekroczenia stęŝeń dopuszczalnych i wartości odniesienia substancji emitowanych z urządzeń pracujących na placu budowy. W takcie eksploatacji drogi nie przewiduje się występowania emisji, które powodowałyby przekroczenia stęŝeń dopuszczalnych czy wartości odniesienia w powietrzu na poziomie terenu WODY POWIERZCHNIOWE Metodyka Oszacowanie jakości i ilości wód opadowych powstających w związku z eksploatacją planowanej trasy S-8 przeprowadza się w oparciu o: prognozowany ruch na planowanej drodze, normę PN-S Drogi samochodowe. Odwodnienie dróg, Ograniczanie zanieczyszczeń w spływach powierzchniowych z dróg. Ocena technologii i zasady wyboru Halina Sawicka Siarkiewicz, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa, 2003 r., Zarządzenie nr 29 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 30 października 2006 roku w sprawie wprowadzenia metodyki prognozowania zanieczyszczeń w ściekach drogowych do stosowania przy opracowywaniu dokumentacji na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Podręcznik dobrych praktyk wykonywania opracowań środowiskowych dla dróg krajowych Biuro Ekspertyz i Projektów Budownictwa Komunikacyjnego EKKOM Sp. z o.o. w Krakowie, Kraków, 2007 r. Do obliczenia rocznej ilość wód opadowych spływających z analizowanej drogi posłuŝono się wzorem: V = a * b * H * F s * 10 = 8,1 * H * F s [m 3 /rok] gdzie: V - roczna objętość wód opadowych [m 3 /rok] H - roczna wysokość opadów [mm/rok] F s - powierzchnia szczelna drogi [ha] a - współczynnik zmniejszający wysokość H o wysokość opadu niedającą odpływu (parowanie, rozchlapywanie poza granice jezdni), a=0,9 b - współczynnik zmniejszający wysokość H o wysokość opadu wywołującego jednostkowe natęŝenie spływu q = 15 [l/(s*ha)], b = 0,9 97

98 Do obliczenia ilości spływających wód opadowych z analizowanego terenu posłuŝono się nw. wzorami: Miarodajny przepływ obliczeniowy obliczono ze wzoru: Q = q * φ * ψ * F [l/s] w którym: q obliczeniowe natęŝenie deszczu miarodajnego φ współczynnik opóźnienia, zaleŝny od kształtu i wielkości zlewni ψ współczynnik spływu powierzchniowego F powierzchnia zlewni [ha] NatęŜenie miarodajne opadu deszczu q określono ze wzoru: q = A / t 0,667 [dm 3 /s/ha] w którym: [l/(s*ha)] A wartość stałej z tabeli normy, przyjęta dla rocznej sumy opadów (H) i prawdopodobieństwa deszczu miarodajnego (p) (wg tablicy 2 PN przyjęto 1013) t m czas trwania deszczu miarodajnego NatęŜenie spływu wód opadowych z powierzchni szczelnej określono jako: w którym: q jednostkowe natęŝenie spływu = 15 F s powierzchnia szczelne drogi 10-3 współczynnik przeliczeniowy jednostek Q = q * F s * 10-3 [m 3 /s] [l/(s*ha)] Prognozowanie zawiesin ogólnych w wodach opadowych odprowadzanych z dróg na wylotach systemów kanalizacyjnych określono za pomocą wzoru: gdzie: [ha] S zo = 0,718 * Q 0,528 [mg/l] 6 S zo Q stęŝenie zawiesiny ogólnej w wodach opadowych odprowadzanych z systemów kanalizacyjnych z dróg krajowych [mg/l] dobowe natęŝenie ruchu (SDR) w zakresie od 1000 do poj./dobę Prognozowane stęŝenie zawiesin ogólnych w wodach spływających z jezdni obliczono za pomocą wzoru: S zo = S *3,2/n [mg/l] 7 gdzie: S zo S 3,2/n - stęŝenie zawiesiny ogólnej w wodach opadowych spływających z jezdni [mg/l] - stęŝenie zawiesin ogólnych w wodach opadowych z drogi o czterech pasach ruchu - przyjęto: 88 mg/l dla ruchu poj/dobę; 110 mg/l dla ruchu poj./dobę; 201 mg/l dla ruchu poj./dobę; 193 mg/l dla ruchu poj./dobę - współczynnik poprawkowy, gdzie n oznacza liczbę pasów ruchu 6 Zarządzenie nr 29 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 30 października 2006 roku w sprawie wprowadzenia metodyki prognozowania zanieczyszczeń w ściekach drogowych do stosowania przy opracowywaniu dokumentacji na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad 7 norma PN-S Drogi samochodowe. Odwodnienie dróg 98

99 StęŜenia substancji ekstrahujących się eterem naftowym wyznaczono za pomocą wzoru: S SEEN = 0,08 * S [µg/m 3 ] ZałoŜenia StęŜenie zanieczyszczeń w spływach opadowych zaleŝy od róŝnorodnych czynników, m.in. od: natęŝenia ruchu samochodowego, stanu technicznego pojazdów, zagospodarowania terenu, warunków klimatycznych oraz szerokości odwadnianej korony drogi. Do obliczeń przyjęto prognozę ruchu na analizowanych odcinkach trasy S-8 dla roku 2015 i 2035 wg poniŝszej tabeli. Tabela Prognoza ruchu na analizowanych odcinkach trasy S-8 dla roku 2015 i 2035 Droga S-8 Ilość pojazdów Odcinek drogi [ poj./dobę] rok 2015 rok 2035 Dobrzyniewo DuŜe Knyszyn Knyszyn Korycin Dla projektowanego odcinka drogi ekspresowej S-8 przyjęto przekrój 2x2 pasy ruchu w I etapie a w etapie docelowym przekrój 2x3 pasy ruchu. Z uwagi na fakt, Ŝe dwie jezdnie będą oddzielone od siebie pasem dzielącym (porośniętym zielenią) a wody opadowe spływać będą na zewnątrz z kaŝdej jezdni do rowów drogowych, potraktowano to jako dwie jezdnie i wyliczono prognozę ruchu samochodów dla kaŝdej z nich. Przyjęto przy tym jednakowy ruch w obie strony. Prognozę ruchu na jednej jezdni trasy S-8 przedstawia poniŝsza tabela. Tabela Prognoza ruchu na analizowanym odcinku trasy S-8 dla roku 2015 i 2035 dla kaŝdej jezdni Ilość pojazdów Odcinek drogi [ poj./dobę] rok 2015 rok 2035 Dobrzyniewo DuŜe Knyszyn Knyszyn Korycin Sieć hydrologiczna w rejonie przedsięwzięcia Analizowane warianty planowanej drogi ekspresowej S-8 oraz istniejącej drogi krajowej nr 8 przecinają koryta rzek: Dopływ z Kozińców, Kulikówka, Jaskranka, Wodziłówka, Dopływ z Jasieniówki, Brzozówka, Popiołówka, Dopływ spod Czarnegostoku, Dopływ z Katarynki i Krzemianka oraz rowy melioracyjne. 8 norma PN-S Drogi samochodowe. Odwodnienie dróg 99

100 Rzeka Kulikówka jest rzeką III rzędu, prawostronnym dopływem Narwi o długości 15,6 km i powierzchni zlewni 67,52 km 2. Północna część zlewni zbudowana jest z piasków i Ŝwirów sandrowych a południowa część zlewni zbudowana jest z piasków na glinach morenowych. Środkową część zlewni zajmuje szerokie podmokłe obniŝenie zajęte przez stawy. Górna część zlewni jest zalesiona. Dopływ z Kozińców jest rzeką IV rzędu, lewostronnym dopływem Kulikówki o długości 7,7 km. Rzeka Jaskranka jest rzeką III rzędu, prawostronnym dopływem Narwi. Długość jej wynosi 22,2 km a powierzchnia zlewni przy ujściu 123 km 2. W górnym biegu Jaskranka łączy się z bifurkującym rowem z dopływem Jeziora Zygmunta Augusta. Koryto rzeki jest uregulowane, a na terenie zmeliorowanym doliny Jaskranki znajdują się stawy. Rzeka Wodziłówka jest rzeką IV rzędu, lewostronnym dopływem Jaskranki o długości 8,5 km i powierzchni zlewni 43,26 km 2. Rzeka Brzozówka jest rzeką IV rzędu, lewostronnym dopływem Biebrzy o długości 55,8 km. Powierzchnia zlewni wynosi 709,66 km 2. Brzozówka swoje źródła ma w Puszczy Knyszyńskiej w rejonie wsi Niemczyn. Do Biebrzy uchodzi na 81 km między miejscowościami Dębowo i Dolistowo Stare. Główne dopływy Brzozówki to: Kumiałka, Biebła i Olszanka. Zlewnia rzeki ma charakter rolniczy. Dopływ spod Jasieniówki jest rzeką V rzędu, lewostronnym dopływem Brzozówki o długości 4,6 km. Podział w/w rzek na zlewnie przedstawia poniŝsza tabela. Tabela Zlewnie w rejonie analizowanych wariantów trasy S-8 Zlewnia I rzędu Wisła Zlewnia II rzędu Narew Zlewnia III rzędu Zlewnia IV rzędu Zlewnia V rzędu Supraśl Kulikówka Jaskranka Nareśl Dopływ spod Kozińców Wodziłówka Dopływ z Kalinówki Królewskiej Dopływ spod Kolonii Kąty Biebrza Brzozówka Dopływ spod Jasieniówki Przebieg analizowanej trasy S-8 w poszczególnych zlewniach przedstawia poniŝsza tabela. Tabela Szczegółowy przebieg przez zlewnie poszczególnych wariantów trasy S-8 Wariant KilometraŜ Zlewnia Supraśl Dopływ z Kozińców Kulikówka Jaskranka Wariant Wodziłówka Jaskranka Dopływ spod Milewskich Brzozówka Dopływ spod Jasieniówki ,25 Brzozówka 100

101 Wariant 2 Wariant K Raport o oddziaływaniu na środowisko Wariant KilometraŜ Zlewnia Wariant zachodni Supraśl Dopływ z Kozińców Kulikówka Jaskranka Wodziłówka Jaskranka Dopływ z Kalinówki Królewskiej Jaskranka Dopływ z Kolonii Kąty Jaskranka Dopływ z Kolonii Kąty Jaskranka Dopływ spod Jasieniówki ,35 Brzozówka Supraśl Dopływ z Kozińców Kulikówka Jaskranka Wodziłówka Jaskranka Dopływ spod Milewskich Brzozówka Dopływ spod Jasieniówki ,25 Brzozówka Supraśl Narew Dopływ z Kozińców Kulikówka Jaskranka Wodziłówka Jaskranka Brzozówka Dopływ spod Jasieniówki Brzozówka Jakość wód powierzchniowych jest oceniana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku. PoniŜej zestawiono kwalifikację rzek w rejonie analizowanych dróg w roku 2004, 2005, 2006 i W latach tych badane były wody Narwii, Supraśli, Jaskranki i Brzozówki. Pozostałe rzeki nie były monitorowane. Ocenę stanu czystości monitorowanych rzek w w/w latach przedstawia poniŝsza tabela. 101

102 Tabela Stan czystości monitorowanych rzek w rejonie analizowanej trasy S-19 Narew Rzeka Punkt pomiarowy Km Supraśl Jaskranka Klasyfikacja ogólna 2004 r r r r. m. śółtki 302,2 IV IV IV nb m. Rybaki 296,8 IV IV IV nb m. Jurowice 16,6 IV III IV nb m. Dzikie 0,5 IV IV IV V m. Jaskra 17,9 III - nb nb most B-stok - Knyszyn 11,0 III - nb nb most Góra-Ruda 3,6 IV - III IV Brzozówka m. Krasne Folwarczne 43,7 - - III nb Badane wody powierzchniowe w rejonie analizowanego przedsięwzięcia wg klasyfikacji ogólnej zaliczały się do III klasy czystości (woda zadowalającej jakości), IV klasy czystości (wody niezadowalającej jakości) i V klasy czystości (wody złej jakości) Stan obecny Teren, przez który przebiegać będzie planowana droga S-8 stanowią tereny rolne, łąki oraz tereny leśne. Droga S-8 na niektórych odcinkach przechodzić będzie równieŝ po trasie istniejącej drogi krajowej nr 65. Spływ powierzchniowy z w/w terenów jest stosunkowo niski (współczynnik spływu s=2). NatęŜenia spływu wód opadowych z terenu odpowiadającemu odcinkowi o długości 100 m trasy wynosi: 30,5 l/s na terenach rolnych, łąkach oraz terenach leśnych, dla pasa drogowego szerokości 70 m, 47,9 l/s na odcinkach istniejącej DK-65, dla pasa drogowego szerokości 70 m Przewidywane ilości wód opadowych Przewidywane spływy wód opadowych obliczono dla poszczególnych wariantów drogi. Roczną ilość wód opadowych spływających z powierzchni szczelnej po wybudowaniu drogi przedstawia poniŝsza tabela. Tabela Roczna ilość wód opadowych spływających z powierzchni szczelnej po wybudowaniu drogi Wariant Roczna ilość wód opadowych etap I (2x2 pasy ruchu) [ m 3 / rok ] etap docelowy (2x3 pasy ruchu) wariant wariant wariant K wariant zachodni NatęŜenie spływu wód opadowych z powierzchni szczelnej drogi przedstawia poniŝsza tabela. 102

103 Tabela NatęŜenie spływu wód opadowych z powierzchni szczelnej drogi Wariant NatęŜenie spływu wód opadowych z powierzchni szczelnej etap I (2x2 pasy ruchu) [ m 3 / s ] etap docelowy (2x3 pasy ruchu) wariant 1 0,931 1,257 wariant 2 0,962 1,299 wariant K 0,954 1,288 wariant zachodni 1,106 1,494 NatęŜenie przepływu wód opadowych obliczone dla opadu o prawdopodobieństwie występowania p=10% i czasie trwania 10 min. dla odcinka o długości 100 m trasy (w liniach rozgraniczających) przestawia poniŝsza tabela. Tabela NatęŜenie przepływu wód opadowych dla odcinka o długości 100 m trasy (w liniach Szerokość pasa drogowego w liniach rozgraniczających [ m ] rozgraniczających) etap I (2x2 pasy ruchu) Odpływ ze zlewni [ l/s ] etap docelowy (2x3 pasy ruchu) bez drogi lokalnej z drogą lokalną bez drogi lokalnej z drogą lokalną 70 68,1 79,1 78,8 89,7 W przypadku gdzie odwodnienie drogi będzie się odbywało poprzez rowy trawiaste, maksymalne natęŝenia odpływu wód będą redukowane w wyniku zmniejszonych prędkości przepływu i infiltracji Prognozowane oddziaływania Faza budowy Budowa analizowanej drogi ekspresowej S-19 stanowi potencjalne źródło niekorzystnego oddziaływania na stan wód powierzchniowych. MoŜe ona spowodować zaburzenia spływu powierzchniowego w obszarze sąsiadującym oraz pogorszenie jakości wód powierzchniowych. MoŜliwość zmiany stosunków wodnych stwarzają prace związane z realizacją obiektów i urządzeń infrastruktury technicznej, regulacją stosunków wodnych w rejonie trasy (regulacją cieków, ich przełoŝeniem, budową przepustów, itp.). Najbardziej podatne na zmiany stosunków wodnych są zlokalizowane w rejonie trasy małe cieki i obszary zmeliorowane. W tabeli w rozdziale 3.6. Raportu zestawiono rejony ekosystemu wód powierzchniowych szczególnie zagroŝonych w czasie budowy trasy. Wszelkie prace związane z budową drogi stwarzają równieŝ zagroŝenie dla jakości wód powierzchniowych, które moŝe być spowodowane: zamuleniem wskutek erozji gruntu podczas budowy drogi (zniszczenia erozyjne występują najczęściej na skarpach nasypów, wykopów i w rowach oraz w ich otoczeniu); odprowadzeniem bez oczyszczenia ścieków bytowych i technologicznych z obiektów zaplecza budowy; wypłukiwaniem niebezpiecznych związków z materiałów uŝywanych do budowy (np. ŜuŜle piecowe, substancje bitumiczne); 103

104 wnoszeniem do wód powierzchniowych znacznych ilości zawiesin z terenów budowy (cement, mączka wapienna, itp.); przedostawaniem się do wód produktów naftowych z maszyn budowlanych i środków transportowych Faza eksploatacji Projektowana droga koliduje z licznymi ciekami występującymi w obszarze przebiegu trasy. Część z nich stanowić będzie odbiorniki wód opadowych z drogi. Budowa drogi spowoduje, Ŝe tereny, z których spływ powierzchniowy wód opadowych był ograniczony (współczynnik spływu s=0,2), po wybudowaniu drogi staną się powierzchniami szczelnymi (współczynnik spływu s=0,8-0,9). Wówczas z danej zlewni wystąpią znaczne odpływy wód opadowych w krótkim okresie czasu. Wzrost odpływ ze zlewni dla odcinka o długości 100 m trasy po wybudowaniu drogi przedstawia poniŝsza tabela. Tabela Odpływ ze zlewni dla odcinka o długości 100 m trasy Obecne zagospodarowanie terenu (szerokość 60 m) [ l / s ] [ l / s ] Odpływ ze zlewni dla odcinka o długości 100 m i szerokości 70 m trasy Stan Etap I (2x2 pasy ruchu) Etap docelowy (2x3 pasy ruchu) obecny bez drogi lokalnej z drogą lokalną bez drogi lokalnej z droga lokalną % wzrostu [ l / s ] % wzrostu [ l / s ] % wzrostu [ l / s ] % wzrostu teren zielony 30,5 123% 159% 158% 194% pas z istniejącą 68,1 79,1 78,8 89,7 47,9 42% 65% 64% 87% drogą krajową nr 65 Odbiorniki naraŝone będą na znaczny punktowy dopływ wód opadowych, szczególnie w przypadku odwadniania jezdni do małych cieków. W związku z powyŝszym konieczne są przedsięwzięcia, które zminimalizują negatywne oddziaływanie drogi na stosunki wodne sieci hydrograficznej. Sprowadzają się one do przebudowy urządzeń melioracyjnych, budowy przepustów wodnych oraz robót przystosowujących odbiorniki do przyjęcia punktowych dopływów wód opadowych z drogi, tzn. retencjonowania wód. W związku z powyŝszym naleŝy zaprojektować zbiorniki retencyjne dla złagodzenia znacznych punktowych dopływów wód opadowych do odbiorników. Przy lokalizacji zbiorników retencyjnych, retencyjno-infiltracyjnych i infiltracyjnych uwzględnić obszary o silnym stopniu konfliktowości ze środowiskiem wód podziemnych. Zalecenia dotyczące lokalizacji zbiorników wskazane są w rozdziale Wpływ na jakość wód w odbiornikach Wody opadowe spływające z projektowanej drogi wprowadzane do wód lub do ziemi nie mogą zawierać odpadów oraz zanieczyszczeń pływających oraz powodować w tych wodach zmian w naturalnej, charakterystycznej dla nich biocenozie, zmian naturalnej mętności, barwy, zapachu oraz nie mogą powodować formowania się osadów lub piany (art. 41 ustawy Prawo wodne). Zgodnie z 19 ust. 1 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 roku w sprawie warunków, jakie naleŝy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137, poz. 984 z późn. zmianami), 104

105 wody opadowe i roztopowe ujęte w szczelne, otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne pochodzące m.in. z zanieczyszczonej powierzchni szczelnej dróg zaliczanych do kategorii dróg krajowych wprowadzane do wód lub do ziemi nie powinny zawierać substancji zanieczyszczających w ilościach przekraczających 100 mg/l zawiesin ogólnych oraz 15 mg/l węglowodorów ropopochodnych. Zgodnie z PN-S Drogi samochodowe. Odwodnienie dróg stęŝenie zanieczyszczeń wód opadowych spływających z jezdni analizowanego odcinka drogi ekspresowej S-8 będzie kształtowało się na poziomie: Tabela StęŜenie zawiesiny ogólnej i substancji ekstrahujących się eterem naftowym w wodach opadowych spływających z analizowanej drogi Odcinek rok 2015 rok 2035 natęŝenie ruchu zawiesina ogólna subst. ekstrahujące się eterem naftowym natęŝenie ruchu zawiesina ogólna subst. ekstrahujące się eterem naftowym poj./dobę [ mg/l ] [ mg/l ] poj./dobę [ mg/l ] [ mg/l ] Dobrzyniewo DuŜe Knyszyn , ,08 Knyszyn - Korycin , ,44 PowyŜsze szacowane wartości stęŝeń zawiesiny ogólnej i substancji ekstrahujących się eterem naftowym odnoszą się do wód opadowych spływających z jezdni, bez uwzględnienienia redukcji zanieczyszczeń na rowach trawiastych i urządzeniach oczyszczających. Obliczone stęŝenia powinny być podstawą do wymiarowania i doboru urządzeń oczyszczających wody opadowe odprowadzane do środowiska. W roku 2005 na sieci dróg krajowych w Polsce wykonane zostały na zlecenie Oddziałów Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad pomiary zanieczyszczeń w wodach opadowych i roztopowych wypływających z systemów kanalizacyjnych odwadniających te drogi. W ramach badań wykonano 1403 pomiary w 1280 punktach. Spośród tych punktów 459 wylotów nie było wyposaŝonych w urządzenia do oczyszczania wód opadowych. Uzyskane wyniki badania wód opadowych wykazały, Ŝe stęŝenia zanieczyszczeń ropopochodnych (wskaźnik: substancje ekstrahujące eterem naftowym) pozostawały na poziomie duŝo niŝszym od dopuszczalnego (wartości ok. 0,001 mg/l). Natomiast stęŝenia zawiesiny ogólnej osiągały wartości przeciętne na poziomie mg/l, maksymalne zaś niewiele przekraczały wartość dopuszczalną 100 mg/l. PowyŜsze wyniki badań wykazały, Ŝe metodyka obliczeniowa wg PN prowadzi do uzyskania wartości znacznie wyŝszych niŝ faktycznie uzyskiwane w pomiarach. Na podstawie wyników tych badań dla wylotów kanalizacji róŝnych typów bez stosowania urządzeń oczyszczających uzyskano zaleŝność pomiędzy stęŝeniem zawiesin ogólnych w wodach opadowych a natęŝeniem ruchu pojazdów poruszających się po drodze. W związku z powyŝszym Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad Zarządzeniem nr 29 z dnia 30 października 2006 roku zalecił do stosowania przy opracowywaniu dokumentacji na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad stosowanie metodyki prognozowania zanieczyszczeń w wodach opadowych zgodnej z w/w Zarządzeniem. Zgodnie z wytycznymi obliczania stęŝenia zanieczyszczeń wód opadowych spływających z dróg wprowadzonym Zarządzeniem nr 29 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia

106 października 2006 roku stęŝenie zawiesiny ogólnej w wodach opadowych odprowadzanych z analizowanej drogi będzie kształtowało się na poziomie: Tabela StęŜenie zawiesiny ogólnej w wodach opadowych odprowadzanych z analizowanej drogi, na wylotach róŝnego rodzaju systemów odwodnienia, bez zastosowania urządzeń oczyszczających Odcinek rok 2015 rok 2035 poj./dobę [ mg/l ] poj./dobę [ mg/l ] Dobrzyniewo DuŜe Knyszyn Knyszyn - Korycin Prognozowane stęŝenia zawiesiny ogólnej w wodach opadowych odprowadzanych do środowiska w roku 2015 nie przekraczają dopuszczalnych norm. Jednak w roku 2035 na całym analizowanym odcinku planowanej trasy S-8 mogą wystąpić przekroczenia stęŝenia zawiesiny ogólnej. W związku z powyŝszym, na odcinkach, gdzie wody opadowe i roztopowe spływające z powierzchni szczelnej drogi ujęte będą w szczelne, otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne - naleŝy zaprojektować urządzenia techniczne mające na celu oczyszczenie wód opadowych, w zakresie zawiesiny ogólnej, przed wprowadzeniem ich do środowiska. Wartości zawiesiny ogólnej zamieszczone w powyŝszej tabeli stanowią podstawę do dalszych analiz i doboru urządzeń oczyszczających bezpośrednio przed zrzutem wód opadowych do środowiska. Dla zaprezentowania przybliŝonego stęŝenia węglowodorów ropopochodnych w wodach opadowych odprowadzanych z analizowanej drogi, na wylotach róŝnego rodzaju systemów odwodnienia, bez zastosowania urządzeń oczyszczających takich jak separator, posłuŝono się publikacją Instytutu Badawczego Dróg i Mostów - Zasady ochrony środowiska w drogownictwie. StęŜenia węglowodorów ropopochodnych oznaczane w spływach deszczowych z planowanej trasy będą spełniały wymagania prawa i wahają się na poziomie od ok. 1,35 do ok. 1,69 mg/l w roku 2015 i od ok. 1,98 do ok. 2,06 mg/l w roku 2035, przyjmując redukcję zanieczyszczeń wynoszącą 60% w rowach trawiastych, sieci kanalizacyjnej i na zbiornikach retencyjnych. W ramach prowadzonych badań na zlecenie GDDKiA w 298 wynikach pomiarów (spośród 1403 pomiarów) stęŝenia węglowodorów ropopochodnych były większe od granicy oznaczalności 0,005 mg/l (pozostałe kształtowały się poniŝej tej wartości). Wartości te nie przekroczyły jednak wartości dopuszczalnej 15 mg/l. W związku z powyŝszym nie przewiduje się przekroczenia wskaźnika węglowodory ropopochodne na analizowanej drodze. O prawidłowości powyŝszego prognozowania świadczą wyniki pomiarów. Wielkości stęŝeń zawiesiny ogólnej, substancji ropopochodnych i węglowodorów ropopochodnych odprowadzanych z istniejących dróg krajowych województwa podlaskiego o natęŝeniu ruchu przybliŝonym do ruchu na analizowanej trasie dla róŝnego rodzaju systemów odwadniania bez stosowania urządzeń podczyszczających przedstawia poniŝsza tabela. Badania zostały przeprowadzone w 2008 roku przez Przedsiębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. w Warszawie. 106

107 Tabela Wielkości stęŝeń zawiesiny ogólnej, substancji ropopochodnych i węglowodorów ropopochodnych odprowadzanych z istniejących dróg krajowych woj. podlaskiego o natęŝeniu ruchu przybliŝonym do ruchu na analizowanej trasie dla róŝnego rodzaju systemów odwadniania bez stosowania urządzeń oczyszczających Miejscowość Numer drogi NatęŜenie ruchu zawiesina ogólna Wielkość zanieczyszczeń węglowodory ropopochodne substancje ropopochodne [poj./dobę] [ mg/l ] [ mg/l ] [ mg/l ] Miecze 20,0 0,18 0,29 Bełda ,0 <0,02 <0,05 Bełda 63,1 0,02 0,05 Kolno 48,0 <0,02 <0,05 Borkowo ,5 0,07 0,13 Zambrów 8,1 <0,02 <0,05 Wysokie Maz ,6 <0,02 <0,05 Augustów ,7 <0,02 <0,05 RównieŜ w roku 2007 przeprowadzone zostały badania wód opadowych spływających z jezdni autostrady A-2 i autostrady A-4 9. Podczas badania nie odnotowano przekroczeń dopuszczalnego stęŝenia zawiesiny ogólnej i węglowodorów ropopochodnych. Wody opadowe odprowadzane były do środowiska bez stosowania jakichkolwiek urządzeń oczyszczających, jak teŝ po oczyszczaniu przez: odstojnik, osadnik, piaskownik, separator i piaskownik+separator. Przykładowe stęŝenia wód opadowych przedstawia poniŝsza tabela. Tabela Przykładowe stęŝenia substancji w wodach opadowych A-2 Droga A-4 (woj. dolnośląskie) StęŜenie zawiesiny ogólnej [ mg/l ] StęŜenie węglowodorów ropopochodnych [ mg/l ] Data badania 4,0 37,0 0,1 1, ,0 36,0 0,1 1, ,6 19,0 0,1 0, ,7 22,6 0,1 0, ,6 33,0 0,1 1, ,0 43,3 0,1 1, ,8 <0,1 2,766 <0,1 3,8 <0,1 7,5 <0,1 12,5 <0,1 18,033 <0, A-4 (woj. opolskie) b.d. 0,1 2, odstojnik osadnik separator Urządzenie oczyszczające brak urządzeń oczyszczających piaskownik+separator zbiornik+separator; piaskownik+separator, separator Jak wynika z powyŝszego zestawienia wody opadowe spływające z autostrady A-2 i A-4 odprowadzane do środowiska spełniają wymagania prawa w zakresie zawiesiny ogólnej i węglowodorów ropopochodnych. StęŜenia węglowodorów ropopochodnych nawet w przypadku nie stosowania separatorów nie przekraczają dopuszczalnych wartości. 9 Dane przekazane przez GDDKiA 107

108 Ścieki sanitarne z MOP Ścieki sanitarne powstawać będą na terenie miejsc obsługi podróŝnych (MOP). Przewiduje się budowę MOP`ów o funkcji typu I, II i III. MOPy typu I są obiektami o najmniej rozbudowanych funkcjach i wyposaŝeniu. MOPy te będą wyposaŝone tylko w urządzenia sanitarne. MOP-y typu II będą spełniały funkcję wypoczynkowo-usługową. WyposaŜone będą w obiekty jak w przypadku MOP-ów typu I, jak równieŝ w stacje paliw, stanowiska obsługi pojazdów, obiekty gastronomiczno-handlowe i informacji turystycznej. Natomiast MOP III posiadają funkcje wypoczynkowo usługowe (stacja paliw, obiekty gastronomiczno handlowe a nawet obiekty noclegowe). W Polsce brak jest wytycznych bezpośrednio dotyczących określenia ilości i zanieczyszczenia ścieków powstających w obiektach usługowych przy drogach w wyniku korzystania z wody w celach bytowo-gospodarczych przez uŝytkowników tych obiektów oraz ich personel. W ocenie tego źródła zanieczyszczenia wód w otoczeniu dróg pomocne mogą być wytyczne niemieckie wydane przez ATV dotyczące obliczania wielkości urządzeń oczyszczających ścieki z obiektów serwisowych przy autostradach 10. Ze względu na podobieństwo zalecenia te moŝna przyjąć równieŝ dla drogi ekspresowej. Według tych wytycznych obiekty towarzyszące trasom komunikacji samochodowej podzielono na cztery grupy: grupa I - WC przy parkingach; grupa II - bary Ŝywnościowe z pomieszczeniem samoobsługowym z max 59 miejscami siedzącymi, stacje paliw z kioskami spoŝywczymi; grupa III - restauracje samoobsługowe z pomieszczeniami od 60 do 120 miejsc; grupa IV - restauracje z obsługą kelnerską i z osobnym pomieszczeniem samoobsługowym, motele. W celu określenia oddziaływania MOP-ów na wody powierzchniowe: ilości ścieków, ładunków zanieczyszczeń oraz niezbędnego stopnia oczyszczania ścieków, przyjęto załoŝenia dotyczące liczby miejsc w obiektach gastronomicznych: MOP I - liczba uŝytkowników od 250 do 400 osób; MOP II - liczba miejsc siedzących w restauracji od 50 do 100 osób w pomieszczeniu, - od 25 do 50 osób na tarasie; MOP III - liczba miejsc siedzących w restauracji od 80 do 150 osób w pomieszczeniu, - od 50 do 100 osób na tarasie; - liczba miejsc noclegowych w motelu od 40 do 80 osób. Ilość i charakterystykę ścieków sanitarnych powstających na obiektach MOP przedstawia poniŝsza tabela. 10 Katalog Polskich Norm, PKN, Warszawa, 1999 r. 108

109 Tabela Ilość i charakterystyka ścieków sanitarnych powstających na obiektach MOP MOP Liczba uŝytkowników Dobowa ilość ścieków Dobowy ładunek zanieczyszczeń organicznych RLM Ładunek zaniecz. w ściekach surowych Dopuszczalny ładunek w ściekach oczyszczonych Q d Ł d Ł Ł dop [osób] [m 3 /d] [gbzt 5/d] [g/d] MOP I ,5 4,0 MOP II MOP III (restauracja) (restauracja-taras) (restauracja) (restauracja-taras) (motel) 19,50 43,33 25,8-48, Ł BZT5 = Ł ChZT = Ł zaw.og = Ł BZT5 = Ł ChZT = Ł zaw.og = Ł BZT5 = Ł ChZT = Ł zaw.og = Ł dop = gbzt 5/d Ł dop = gchzt/d Ł dop = g zawiesin/d Ł dop = gbzt 5/d Ł dop = gchzt/d Ł dop= g zawiesin/d Ł dop = gbzt 5/d Ł dop = gchzt/d Ł dop = g zawiesin/d Ścieki z miejsc obsługi podróŝnych powinny być oczyszczane na miejscu. Wobec powyŝszego naleŝy zaprojektować mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie ścieków sanitarnych. Budowa oczyszczalni ścieków powinna być powiązana organizacyjnie z okresem realizacji funkcji technologicznej MOP`ów (jest moŝliwe i prawdopodobne w I etapie zaniechanie budowy pełnego programu funkcjonalno uŝytkowego MOP`ów). Przy obliczonych stęŝeniach poszczególnych zanieczyszczeń oczyszczalnia powinna zapewnić następujące redukcje: Tabela Niezbędny stopień oczyszczania ścieków z MOP-ów Typ MOP-u Niezbędny stopień oczyszczania ścieków [ % ] E BZT5 E ChZT E zaw.og. MOP I 92,0 82,0 91,4 MOP II 94,2 87,0 93,8 MOP III 94,6 87,8 94,2 Przewidywany skład ścieków oczyszczonych odprowadzanych do środowiska wynosi: 109

110 Tabela Przewidywane stęŝenia substancji w ściekach odprowadzanych z MOP-ów MOP I MOP II MOP III BZT 5 ChZT zawiesina ogólna BZT 5 ChZT zawiesina ogólna BZT 5 ChZT zawiesina ogólna 400 x (1-0,92) = 32 g/m x (1-0,82) = 126 g/m x (1-0,914) = 31,6 g/m x (1-0,942) = 23,2 g/m x (1-0,87) = 91 g/m x (1-0,938) = 22,7 g/m x (1-0,946) = 21,6 g/m x (1-0,878) = 85,4 g/m x (1-0,942) = 21,3 g/m 3 Skład odprowadzanych ścieków sanitarnych odpowiada wymogom zawartym w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie naleŝy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137, poz. 984 z późn. zmianami). Ścieki sanitarne powinny być odprowadzone do istniejących cieków Zalecenia ochronne Faza budowy W fazie budowy naleŝy zapewnić właściwą organizację robót oraz przestrzegać zasad ogólnie obowiązujących przy tego typu pracach, mających na celu ochronę środowiska wodnego. W celu ograniczenia moŝliwości zanieczyszczenia wód powierzchniowych na etapie realizacji inwestycji, naleŝy: zaplecza budowy lokalizować poza dolinami rzek oraz w bezpiecznej odległości od rowów, jezior i stawów (ok. 30 m), drogi dojazdowe wytyczyć w miejscach najmniej kolidujących z ciekami i zapewnić swobodny przepływ wód w ciekach pod drogami dojazdowymi, w rejonie cieków, jezior i stawów prace budowlane powinny być prowadzone przez pojazdy sprawne technicznie (bez wycieków paliwa), w przypadkach wystąpienia powaŝnych awarii na terenie budowy, jak wybuch, poŝar, naleŝy postępować ściśle zgodnie z odpowiednimi zarządzeniami i instrukcjami Faza eksploatacji W celu ograniczenia negatywnego wpływu wód opadowych i roztopowych na środowisko w fazie eksploatacji konieczne będzie zastosowanie rozwiązań technicznych, które ograniczą moŝliwość przedostawania się zanieczyszczeń do środowiska. Wody opadowe z analizowanej trasy odprowadzane będą poprzez kanalizację deszczową oraz poprzez skarpy lub wpusty i kanały deszczowe do rowów trawiastych (nieuszczelnionych lub uszczelnionych), a następnie do zbiorników infiltracyjnych i do ziemi oraz poprzez zbiorniki retencyjnoinfiltracyjne lub retencyjne do cieków powierzchniowych. Wstępne oczyszczanie tych wód moŝe odbywać 110

111 się w studzienkach z osadnikiem i/lub rowach trawiastych, a ostateczne zatrzymanie zawiesin i cząstek łatwo sedymentujących odbędzie się w zbiornikach retencyjnych oraz w części osadnikowej zbiorników retencyjno-infiltracyjnych lub infiltracyjnych. Taki układ oczyszczania wód opadowych przed ich wprowadzeniem do środowiska zapewni redukcję zanieczyszczeń do wartości poniŝej 100 mg/l zawiesiny ogólnej i poniŝej 15 mg/l węglowodorów ropopochodnych określonych z rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 roku w sprawie warunków, jakie naleŝy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, dla wód ujętych w szczelne, otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne. W celu intensyfikacji procesów retencji i infiltracji w rowach trawiastych oraz dla zabezpieczenia odbiorników moŝna stosować warstwy filtracyjne w rowach lub na wylotach wód opadowych wykonać przegrody piętrzące na rowach. Przed wylotami do odbiorników powinny być zainstalowane osadniki, które powinny być wyposaŝone w kratę na dopływie oraz zasyfonowany odpływ. Na wylotach do odbiorników (w urządzeniach oczyszczających) naleŝy zastosować zamknięcia odpływu (zasuwy), które stanowić powinny zabezpieczenie przed zrzutem substancji niebezpiecznych. Urządzenia oczyszczające spływy opadowe z drogi naleŝy dobrać na dopływ co najmniej 15 l/sek/ha powierzchni szczelnej. Nadmiar wód opadowych kierowany powinien być przez bypass do zbiornika retencyjnego bez oczyszczania. Rozwiązanie takie jest zgodnie z 19 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 roku w sprawie warunków, jakie naleŝy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137, poz. 984). Proponowane urządzenia pozwolą uzyskać na wylocie do odbiornika wymagany standard jakości spływów opadowych z jednoczesną redukcją natęŝenia odpływu. Warunkiem niezakłóconej pracy urządzeń retencyjno-oczyszczających będzie m.in. niedopuszczenie do podtapiania układów od strony odbiornika. Z uwagi na fakt, Ŝe planowana trasa S-8 przecina obszar Natura 2000 Puszcza Knyszyńska (PLB20003) oraz PLH Ostoja Knyszyńska lub znacznie się do niego zbliŝa wariant Z: od km do km w wariancie 1 od km do km w wariancie 2 od km do km w wariancie K od km do km w wariancie zachodnim (przecięcie obszaru Puszczy Knyszyńskiej i zbliŝenie do Ostoi Knyszyńskiej) proponuje się za zbiornikami retencyjnymi zaprojektować zestawy osadnik + separator. Ponadto zbiorniki retencyjne planowane do realizacji w w/w kilometraŝach naleŝy wykonać jako szczelne. W przypadku odprowadzania wód opadowych poprzez rowy przydrogowe, wykorzystywane będą procesy samooczyszczania wskutek współdziałania procesów sedymentacji, filtracji oraz procesów biochemicznych. 111

112 W fazie eksploatacji drogi naleŝy prowadzić następujące działania przeglądu i konserwacji systemu odwadniającego: wykaszanie trawy w rowach odwadniających; usuwanie osadów i substancji olejowych ze studzienek kanalizacyjnych, osadników, części osadnikowej zbiorników infiltracyjnych, zbiorników retencyjno-infiltracyjnych, zbiorników retencyjnych i separatorów, kontrolę stanu technicznego rowów odwadniających, wylotów do odbiorników, studzienek kanalizacyjnych, osadników, zbiorników retencyjnych, retencyjno-infiltracyjnych i infiltracyjnych oraz separatorów. Stanowiska postojowe dla pojazdów przewoŝących materiały niebezpieczne (nie mniej niŝ 2 stanowiska przy MOPach typu III) nie mogą być lokalizowane w zagłębieniach terenu, w terenie podmokłym oraz w odległości mniejszej niŝ 10 m od rowów, studzienek i urządzeń melioracyjnych. Powinny mieć odrębny system odwodnienia, zaopatrzony w urządzenia do przejmowania i neutralizacji wycieków niebezpiecznych substancji. Nawierzchnia stanowiska postojowego powinna być utwardzona, nienasiąkliwa oraz zapobiegająca przenikaniu materiałów niebezpiecznych do gruntu i urządzeń melioracyjnych, zaś ukształtowanie stanowisk postojowych powinno uniemoŝliwiać rozprzestrzenianie się ewentualnego rozlewiska. Ścieki sanitarne pochodzące z MOP proponuje się oczyszczać w mechaniczno-biologicznych oczyszczalniach ścieków. Przy obliczonych stęŝeniach poszczególnych zanieczyszczeń oczyszczalnie powinny zapewnić następujące redukcje: Tabela Niezbędny stopień oczyszczania ścieków z MOP-ów Typ MOP-u Niezbędny stopień oczyszczania ścieków [ % ] E BZT5 E ChZT E zaw.og. MOP I 92,0 82,0 91,4 MOP II 94,2 87,0 93,8 MOP III 94,6 87,8 94,2 Przewidywany skład ścieków oczyszczonych odprowadzanych do środowiska wynosi: Tabela Przewidywane stęŝenia substancji w ściekach odprowadzanych z MOP-ów MOP I MOP II MOP III BZT 5 ChZT zawiesina ogólna BZT 5 ChZT zawiesina ogólna BZT 5 ChZT zawiesina ogólna 400 x (1-0,92) = 32 g/m x (1-0,82) = 126 g/m x (1-0,914) = 31,6 g/m x (1-0,942) = 23,2 g/m x (1-0,87) = 91 g/m x (1-0,938) = 22,7 g/m x (1-0,946) = 21,6 g/m x (1-0,878) = 85,4 g/m x (1-0,942) = 21,3 g/m 3 Skład odprowadzanych wód opadowych oraz ścieków sanitarnych, po ich oczyszczeniu, będzie odpowiadał wymogom zawartym w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 roku 112

113 w sprawie warunków, jakie naleŝy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137, poz. 984). Odprowadzanie ścieków do środowiska wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego Podsumowanie 1. Wody opadowe z analizowanej trasy proponuje się odprowadzać przez kanalizację deszczową oraz poprzez skarpy lub wpusty i kanały deszczowe do rowów trawiastych (nieuszczelnionych i uszczelnionych), a następnie do zbiorników infiltracyjnych do ziemi lub do zbiorników retencyjnoinfiltracyjnych lub retencyjnych a dalej do cieków powierzchniowych. 2. Przedstawione prognozowane wartości zanieczyszczeń wód opadowych odprowadzanych z analizowanej drogi, na wylotach róŝnego rodzaju systemów odwodnienia, bez zastosowania urządzeń oczyszczających wskazują na przekroczone wartości wskaźnika - zawiesina ogólna w roku W związku z powyŝszym na odcinkach, gdzie wody opadowe i roztopowe będą ujęte w szczelne, otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne naleŝy zaprojektować urządzenia techniczne (osadnik, zbiornik retencyjny) mające na celu oczyszczenie wód opadowych, w zakresie zawiesiny ogólnej, przed wprowadzeniem ich do środowiska. 3. Szacowane stęŝenia węglowodorów ropopochodnych oznaczane w spływach deszczowych z analizowanej drogi spełniają wymagania prawa. Nie przewiduje się w normalnych warunkach eksploatacji drogi występowania przekroczenia dopuszczalnych stęŝeń węglowodorów ropopochodnych. Nie stwierdza się potrzeby zastosowania urządzeń do usuwania zanieczyszczeń ropopochodnych z wód opadowych poza terenami szczególnie wraŝliwymi. 4. Z uwagi na fakt, Ŝe planowana trasa S-8 przecina obszar Natura 2000 Puszcza Knyszyńska (PLB20003) oraz PLH Ostoja Knyszyńska od km do km w wariancie 1 od km do km w wariancie 2 od km do km w wariancie K od km do km w wariancie zachodnim proponuje się za zbiornikami retencyjnymi zaprojektować zestawy osadnik + separator. Ponadto zbiorniki retencyjne planowane do realizacji w w/w kilometraŝach naleŝy wykonać jako szczelne. 5. W celu uzyskania zakładanej redukcji zanieczyszczeń niezbędna jest prawidłowa eksploatacja systemu odwadniającego, tj.: wykaszanie trawy w rowach odwadniających; usuwanie osadów i substancji olejowych ze studzienek kanalizacyjnych, osadników, zbiorników retencyjnych, zbiorników retencyjno-infiltracyjnych, zbiorników infiltracyjnych i separatorów; kontrola stanu technicznego rowów odwadniających, wylotów do odbiorników, przepustów, osadników, zbiorników retencyjnych, retencyjno-infiltracyjnych i infiltracyjnych oraz separatorów. 5. Ścieki sanitarne odprowadzane z MOP powinny być oczyszczane na miejscu. Wobec powyŝszego niezbędne jest zaprojektowanie oczyszczalni mechaniczno-biologicznej do ich oczyszczania. 113

114 5.4. POWIERZCHNIA ZIEMI I GLEBY Metodyka i załoŝenia Do analizy oddziaływania na gleby przyjęto obszar obejmujący pas terenu po 250 m na zewnątrz od skrajnych wariantów przebiegu drogi. Charakterystykę gleb przedstawia się w oparciu o dane dotyczące rozkładu przestrzennego kompleksów rolniczej przydatności gleb oraz rodzajów gleb na podstawie danych uzyskanych z IUNG w Puławach. Przy ocenie oddziaływania w fazie budowy uwzględniono przewidywany zakres robót budowlanych, a w fazie eksploatacji prognozowane rodzaje i wielkości emisji oraz dane literaturowe dotyczące wyników pomiarów zanieczyszczeń w glebach, spowodowanych źródłami komunikacyjnymi Stan obecny Raport o Stanie Środowiska na lata (opracowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku), prezentuje stan gleb w województwie podlaskim, na podstawie materiałów Okręgowej Stacji Chemiczno - Rolniczej w Białymstoku Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach , dlatego gleby badane są głównie pod kątem przydatności gleb do produkcji rolniczej. Główny wniosek z przeprowadzonych badań wskazuje na powszechne zakwaszenia gleb w województwie. Średnio w województwie 68% przebadanych uŝytków rolnych posiada odczyn kwaśny i bardzo kwaśny, 21% gleb odczyn lekko kwaśny i zaledwie 11%- odczyn obojętny i zasadowy. Jednym z powiatów o największej ilości gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych jest powiat sokólski. Gleby kwaśne są mniej odporne na zanieczyszczenia komunikacyjne, głównie zanieczyszczenia ołowiem, poniewaŝ nie są w stanie go unieruchamiać, co jest konieczne, aby pierwiastek ten nie był pobierany przez rośliny. Gleby kwaśne są jednak bardziej odporne na skutki zasolenia, poniewaŝ występuje w nich niedobór jonów alkalicznych. Jedną z metod poprawy stanu gleb kwaśnych jest ich wapnowanie, celowe równieŝ przy drogach o duŝym natęŝeniu ruchu. Ponadto gleby były monitorowane pod kątem zawartości azotu mineralnego, którego zawartość w glebach województwa podlaskiego jest niŝsza w stosunku do innych województw, co nie stwarza potencjalnego zagroŝenia dla zanieczyszczenia gleb i wód gruntowych związkami azotu, zwłaszcza w formie azotanowej. Rozpatrywane warianty przebiegu drogi ekspresowej S-8 przechodzą przez obszary wielu rodzajów gleb, są to: piaski gliniaste lekkie (pgl) piaski gliniaste lekkie pylaste (pglp) piaski gliniaste mocne (pgm) piaski gliniaste mocne pylaste (pgmp) gliny lekkie (gl) gliny lekkie pylaste (glp) gliny średnie (gs) pyły zwykłe (płz) 114

115 pyły ilaste (płi) piaski luźne (pl) piaski słabogliniaste (ps) piaski słabogliniaste pylaste (psp) Ŝwiry gliniaste (zg) Ŝwiry piaszczyste (zp) gleby mułowo torfowe (mt) torfy niskie (n). Najbardziej odporne na zanieczyszczenia komunikacyjne są gleby średnio zwięzłe, o składzie mechanicznym pyłów, glin lekkich i średnich, o duŝej zawartości próchnicy (>1%) oraz o odczynie obojętnym lub lekko alkalicznym i warunkach utleniających. Gleby najbardziej odporne są jednocześnie najbardziej Ŝyzne (gleby chronione klas bonitacyjnych I-III). Gleby luźne: Ŝwiry i piaski są odporne na zmiany struktury i porowatości, jednak łatwo ulegają zanieczyszczeniom komunikacyjnym. Z tego względu na rozwaŝanym terenie naleŝy zwrócić szczególną uwagę na ochronę obszarów, na których znajdują się piaski średnie i luźne. NaleŜą one bowiem do grupy gleb mających bardzo słabą odporność na zanieczyszczenia komunikacyjne wg 5 stopniowej skali odporności gleb: 1. odporność bardzo dobra 2. odporność dobra 3. odporność średnia 4. odporność słaba 5. odporność bardzo słaba. Ponadto naleŝy zwrócić uwagę na gleby organiczne- torfy niskie oraz gleby torfowo- mułowe, które ze względu na swoje słabe właściwości mechaniczne wymagać będą wymiany Prognozowane oddziaływania Drogi mają róŝny wpływ na stan gleb: są źródłem zanieczyszczeń metalami cięŝkimi i substancjami ropopochodnymi; zakwaszają gleby związkami siarki i azotu; są źródłem chlorków pochodzących z zimowego utrzymania dróg; przyczyniają się do zmiany stosunków wodnych; niszczą strukturę gleby. Największe zagroŝenie (waga 3 w skali 1-3) stanowi zmiana stosunków wodnych, kolejno kumulacja związków metali cięŝkich- szczególnie kadmu (waga 2). Za stosunkowo najmniejsze zagroŝenie (waga 1) uznaje się zasolenie oraz niszczenie struktury i porowatości gleby. Zajęcie gleby pod budowę drogi powoduje wyłącznie jej z produkcji rolnej. Pozytywnym oddziaływaniem budowy nowych dróg jest odciąŝenie dróg istniejących (dotyczy gleb w sąsiedztwie istniejącej drogi DK-8 w granicach obszarów Natura 2000). Zanieczyszczenia mogą docierać do gleb wraz ze spływem powierzchniowym lub poprzez osiadanie zanieczyszczeń rozprzestrzeniających się w powietrzu. 115

116 W poniŝszej tabeli przedstawiono klasyfikację zagroŝeń komunikacyjnych oraz ich skutków. Tabela Klasyfikacja zagroŝeń komunikacyjnych oraz ich skutki Etap Rodzaj działania Skutki dla gleb Budowa Eksploatacja Roboty ziemne: wycinka, zdjęcie humusu, wykopy i nasypy, przewóz ziemi na odkład, roboty strzałowe, stabilizacja gruntu Roboty nawierzchniowe: podbudowa, ułoŝenie, praca wytwórni Roboty budowlane: obiekty inŝynierskie, MOP-y Roboty wykończeniowe: humusowanie skarp, plantowanie, rekultywacja Ruch pojazdów Utrzymanie zimowe: mechaniczne, sypanie soli Remonty nawierzchni Remonty obiektów Bezpośrednie, długotrwałe, nieodwracalne Bezpośrednie, krótkotrwałe, odwracalne Bezpośrednie, długotrwałe, nieodwracalne brak Bezpośrednie, długotrwałe, nieodwracalne Pośrednie, długotrwałe, odwracalne Bezpośrednie, krótkotrwałe, odwracalne Bezpośrednie, krótkotrwałe, odwracalne Faza budowy Realizacja drogi ekspresowej spowoduje zajęcie na cele infrastrukturalne powierzchni terenu obecnie uŝytkowanego najczęściej w sposób rolniczy. Roboty związane z budową trasy spowodują: usunięcie wierzchniej warstwy gleby urodzajnej; naruszenie powierzchni ziemi związane z wykonywanymi pracami ziemnymi przy budowie drogi i konstrukcji np.: nasypów, wykopów, wiaduktów mogące doprowadzić do niszczenia struktury i porowatości gleby; ewentualne, krótkotrwałe i przemijające obniŝenia zwierciadła wód podziemnych powstałe na skutek konieczności wykonania niezbędnych odwodnień w przypadkach konieczności wymiany gruntów nienośnych; wytworzenie odpadów i ścieków. Wpływ prac budowlanych na środowisko gruntowe będzie krótkotrwały i przemijający (z wyjątkiem trwałego zajęcia pasa terenu pod drogę i obiekty inŝynierskie). Bezpośrednie oddziaływanie w czasie budowy drogi na powierzchnię ziemi i glebę będzie lokalne. Całkowite zniszczenie gleb w fazie budowy wystąpi w nowo zajętych pod drogę miejscach, w szerszym zakresie w rejonie węzłów oraz powierzchniach zajętych pod urządzenia odwodnienia drogi. W efekcie prac budowlanych nieznacznie zmniejszy się powierzchnia upraw rolnych. Podczas prowadzenia robót ziemnych powstaną szkody w środowisku naturalnym w miejscach wykopów i odkładów, w obrębie pasa drogowego i w jego sąsiedztwie, spowodowane koniecznością wykonania np. korpusu drogi Faza eksploatacji Zanieczyszczenie gleb przy drogach jest głównie wynikiem osiadania na powierzchni ziemi cząsteczek substancji zanieczyszczających, które trafiły do powietrza z rur wydechowych pojazdów samochodowych poruszających się po drodze. Oprócz emisji spalin z motoryzacją związane jest równieŝ 116

117 zanieczyszczenie środowiska pyłami czerni węglanowej powstającej ze ścierania opon samochodowych. Ścierane są takŝe same nawierzchnie drogowe zbudowane z róŝnych materiałów. Skutki oddziaływania zanieczyszczeń komunikacyjnych na glebę ujawniać się będą dopiero po kilku latach eksploatacji drogi. Największe i najniebezpieczniejsze są depozyty powierzchniowe metali cięŝkich, w tym w szczególności związków ołowiu, cynku, miedzi i kadmu. W miarę upływu czasu występuje takŝe stopniowe zakwaszenie gleb, co wpływa na uruchamianie metali cięŝkich. Tabela Przebieg poszczególnych wariantów drogi na glebach wraŝliwych W1 Wk W2 W zachodni Długość kolizji z piaskiem średnim [m] Długość kolizji z piaskiem luźnym [m] Długość kolizji z torfami niskimi [m] Suma długości kolizji z rodzajami gleb bardzo słabo odpornymi na zanieczyszczenia komunikacyjne [m] Łącznie ok % długości drogi znajdzie na rodzajach glebach wraŝliwych na zanieczyszczenie. Rodzaje gleb podatnych na zanieczyszczenia są mniej przydatne rolniczo. Gleby lepszych kompleksów rolniczej przydatności są bardziej odporne na zanieczyszczenia. Na analizowanym obszarze znajdują się gleby następujących kompleksów przydatności rolniczej: kompleks pszenny dobry (2) kompleks pszenny wadliwy (3) kompleks Ŝytni bardzo dobry (4) kompleks Ŝytni dobry (5) kompleks Ŝytni słaby (6) kompleks Ŝytni bardzo słaby (7) kompleks zboŝowo- pastewny mocny (8) kompleks zboŝowo- pastewny słaby (9) uŝytki zielone średnie (2z) uŝytki zielone słabe i bardzo słabe (3z). Na analizowanym terenie znajdują się bardzo zróŝnicowane kompleksy rolniczej przydatności gleb, w tym kompleksy o duŝej przydatności rolniczej, a zarazem odporne na zanieczyszczenia. Najbardziej odporne na zanieczyszczenia komunikacyjne są gleby kompleksów: pszenny dobry (2)- 1 stopień w skali odporności, Ŝytni bardzo dobry (4)- 2-3 stopień w skali odporności, uŝytki zielone średnie (2z)- 2 stopień w skali odporności. Najmniej odporne są kompleks Ŝytni bardzo słaby (7) oraz zboŝowopastewny słaby (9)- 5 stopień w skali odporności. W poniŝszej tabeli zaprezentowano długość kolizji poszczególnych wariantów z glebami kompleksów rolniczej przydatności gleb najbardziej podatnych na zanieczyszczenie. 117

118 Tabela Przebieg poszczególnych wariantów drogi na glebach wg wraŝliwości kompleksów rolniczej przydatności gleb W1 Wk W2 W zachodni Długość kolizji z glebami kompleksu Ŝytniego bardzo słabego (7) [m] Długość kolizji z glebami kompleksu zboŝowo-pastewnego słabego (9) [m] Suma długości kolizji z glebami kompleksów glebowych bardzo słabo odpornych na zanieczyszczenia komunikacyjne [m] Na pozostałych obszarach znajdują się kompleksy rolniczej przydatności gleb bardziej odporne na zanieczyszczenia komunikacyjne. Rozmieszczenie przestrzenne rodzajów gleb oraz kompleksów rolniczej przydatności gleb na tle przebiegu wariantów drogi S-8 przedstawia rysunek 3 i 4. Szczegółowy kilometraŝ kolizji z rodzajami gleb i kompleksami rolniczej przydatności gleb wraŝliwych na zanieczyszczenia komunikacyjne znajduje się w załączniku 18. Obszar najbardziej szkodliwych oddziaływań zanieczyszczeń komunikacyjnych na gleby szacowany jest na około m od jezdni w zaleŝności od warunków lokalnych. Natomiast bezpośrednie oddziaływania drogi na zawartość substancji szkodliwych w glebach odnotowuje się w odległości kilkudziesięciu metrów (najczęściej szacuje się wartość zasięgu rzędu 50 m). Wyniki badań zanieczyszczeń komunikacyjnych, wpływających degradująco na gleby wzdłuŝ szlaków komunikacyjnych wskazują, Ŝe w funkcji odległości od drogi odnotować moŝna początkowo gwałtowny spadek zawartości metali cięŝkich, aby w odległości około 50 m od drogi dojść do pewnego stanu równowagi, gdzie spadek jest niewielki. Dostępne dane literaturowe wskazują, Ŝe z przeprowadzonych badań zanieczyszczenia gleb wynika, Ŝe zasięg pionowy zanieczyszczeń związkami ołowiu praktycznie zanika juŝ na głębokości cm. Wobec powszechnego stosowania benzyn bezołowiowych i katalizatorów spalin, zanieczyszczenia ołowiem w glebach w rejonie trasy drogi nie będą stanowić istotnego zagroŝenia. Innym zagroŝeniem dla gleb w rejonie drogi jest ich zasolenie w wyniku zimowego utrzymania drogi. PodwyŜszone stęŝenie soli w glebie notuje się na skarpach nasypów oraz na skarpach i dnie rowów odwadniających. Ogólny odpływ wód, wynoszący średnio dla terenów Polski około 20% ilości opadów atmosferycznych, powoduje systematyczne usuwanie z gleby związków rozpuszczalnych, eliminując moŝliwość ich akumulacji nie tylko w glebach, lecz równieŝ w płytko zalegających wodach gruntowych. Obecny w składzie soli kamiennej sód działa destrukcyjnie na glebę, niszczy jej strukturę fizyczną, obniŝa zawartość próchnicy, zmniejsza przepuszczalność i podsiąkliwość wody, podnosi wartość ph i uwstecznia przyswajalność mikroelementów. Stopień zasolenia gleb zaleŝy od dawek środków chemicznych i od przepuszczalności podłoŝa. Prowadzone w wielu krajach badania wykazały, Ŝe spływające i rozpryskiwane z nawierzchni dróg związki chemiczne powodują najsilniejsze zasalanie gleb przydroŝnych w zasięgu do 10 m. 118

119 WYNIKI BADAŃ GLEB W SĄSIEDZTWIE ISTNIEJĄCYCH DRÓG Dotychczas wykonane pomiary wskazują, Ŝe zawartość substancji zanieczyszczających gleby i roślinność rzadko przekraczają wartości dopuszczalne poza strefą do 20 m od krawędzi jezdni w obie strony od drogi. Pomierzone wielkości zanieczyszczeń w sąsiedztwie dróg zawierają oprócz zanieczyszczeń pochodzących od ruchu samochodowego takŝe tzw. tło pochodzące głównie od przemysłu. W ramach monitoringu regionalnego w latach dziewięćdziesiątych XX wieku Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska w: Warszawie, Płocku, Siedlcach z/s w Mińsku Mazowieckim prowadziły badania, których celem było rozpoznanie zanieczyszczenia gleby metalami cięŝkimi. Próby glebowe pobierano z wierzchnich warstw gleby przy głównych trasach komunikacyjnych: 6 tras wylotowych z Warszawy w kierunku: Gdańska, Krakowa, Katowic, Białegostoku, OŜarowa i Pruszkowa; 4 tras na terenie dawnego województwa siedleckiego: Warszawa - Terespol (na odcinku Dębe Wielkie-Grochówka), Warszawa - Lublin (na odcinku Kołbiel-Trojanów), Mińsk Mazowiecki - Grójec (na odcinku Mińsk Mazowiecki - Celestynów), Siedlce - Sokołów Podlaski. StęŜenia metali cięŝkich, głównie ołowiu i kadmu są dobrym wskaźnikiem oddziaływania zanieczyszczeń komunikacyjnych na środowisko glebowe. Oceniając według 6-stopniowej skali IUNG w Puławach, większość prób glebowych pobranych przy trasach komunikacyjnych zakwalifikowano do grupy 0 lub 1 (gleby o naturalnej lub podwyŝszonej zawartości metali). W miejscach wzmoŝonego ruchu stwierdzono wyŝsze stęŝenia metali wskazujące na słabe zanieczyszczenie (gleby grupy 2 ) głównie ze względu na zawartość kadmu i ołowiu, rzadziej cynku i miedzi. Badania prowadzone przez WIOŚ w Warszawie w róŝnych punktach odległych od krawędzi jezdni od 5 do 150 m, wykazały przestrzenny rozkład zanieczyszczeń gleby. Największe zawartości metali cięŝkich stwierdzono w próbach pobranych w bezpośrednim sąsiedztwie jezdni. ZauwaŜalny spadek stęŝeń obserwowano w odległości m od krawędzi jezdni, a w odległości 150 m na ogół gleby charakteryzowały się juŝ naturalną zawartością metali cięŝkich. Bardzo niebezpieczne dla zdrowia jest zanieczyszczenie środowiska benzo(a)pirenem związkiem chemicznym z grupy węglowodorów pierścieniowych mogącym powodować choroby nowotworowe u mieszkańców sąsiadujących z drogami o duŝym natęŝeniu ruchu samochodowego. Zanieczyszczenie benzo(a)pirenem gleb przy drogach wylotowych z Warszawy do: Pruszkowa, Katowic i Gdańska przedstawiono w poniŝszej tabeli. PoniŜsza tabela przedstawia zawartość benzo(a)pirenu w próbkach gleby pobranych w róŝnych odległościach od dróg wylotowych Warszawy: 119

120 Tabela Zawartość benzo(a)pirenu w próbkach gleby pobranych w róŝnych odległościach od dróg wylotowych Warszawy Odległość Trasa do Pruszkowa Trasa do Katowic Trasa do Gdańska od krawędzi jezdni strona płd.- wsch. strona płn.- zach. strona wschodnia strona zachodnia strona wschodnia strona zachodnia m mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg ,0 951,0 2950,0 1325,0 2481,9 1203, ,3 929,0 365,7 375,2 235,4 151, ,2 159,0 255,2 137,8 151,5 133, ,5 84,0 107,5 120,5 96,6 59, ,3 80,0 85,2 103,2 69,1 42,7 Z powyŝszej tabeli wynika, Ŝe zawartość tego węglowodoru w glebie ulega szybkiemu zmniejszaniu w miarę oddalania się od jezdni ruchliwych dróg Zalecenia ochronne Faza budowy Zalecenia ochronne dotyczące gleb są zbieŝne z potrzebami ochrony środowiska gruntowo wodnego. W celu ograniczenia moŝliwości zanieczyszczenia środowiska glebowego na etapie realizacji inwestycji, naleŝy: oszczędnie gospodarować terenem, zorganizować zaplecze budowy zgodnie z wymogami środowiska, a w szczególności: o zabezpieczyć nawierzchnie placów postojowych dla maszyn, środków transportu, parkingów dla pracowników itp. głównie poprzez unikanie zanieczyszczenia; o właściwe gromadzenie odpadów, a szczególnie odbieranie odpadów i ścieków przez koncesjonowane firmy; ograniczyć do niezbędnego minimum zasięg wymiany gruntów; w maksymalny sposób ograniczyć czas prowadzonych odwodnień i stosować metody ograniczające ilość odpompowywanej wody; stosować sprawny sprzęt i środki transportu; zapewnić prawidłową eksploatację i konserwację maszyn budowlanych i stosowanego sprzętu; sprawować stały nadzór nad wykonawcami robót i ich pracownikami. Prace budowlane powinny być prowadzone przez pojazdy sprawne technicznie (bez wycieków paliwa), które po zakończeniu pracy lub w przypadku awarii naleŝy odprowadzić na miejsce postoju zapewniające ochronę powierzchni ziemi przed przedostaniem się zanieczyszczeń do środowiska gruntowo-wodnego. W przypadku wycieku paliwa, miejsce zanieczyszczone naleŝy oczyścić za pomocą sorbentów substancji ropopochodnych. W całym cyklu organizacji budowy, naleŝy zwrócić uwagę na właściwy transport materiałów i odpowiednie ich magazynowanie. W przypadkach sytuacji awaryjnych na terenie budowy naleŝy postępować ściśle zgodnie z odpowiednimi zarządzeniami i instrukcjami. W czasie budowy usuwana z powierzchni ziemia próchniczna powinna być hałdowana do późniejszego wykorzystania w zagospodarowaniu terenu po zakończeniu inwestycji. Rozpoczynanie 120

121 prac związanych z usuwaniem warstwy gleby i wykonywaniem nasypów lub wykopów powinno odbywać się moŝliwie małymi frontami robót, aby uniknąć zjawisk erozji eolicznej oraz innych procesów geodynamicznych. W trakcie prac budowlanych naleŝy pamiętać o ochronie warstw gleby i podłoŝa budowlanego, naraŝonego na degradację wskutek pracy cięŝkiego sprzętu budowlanego. Generalną zasadą powinno być minimalizowanie powierzchni dla niezbędnych prac przygotowawczych oraz prowadzenie ich w warunkach pogodowych zapobiegających degradacji warstw przypowierzchniowych. Po zakończeniu prac budowlanych zalecane jest przeprowadzenie rekultywacji bieŝącej zdegradowanych terenów oraz uruchomienie szybkich procesów Ŝycia biologicznego (szybka biologiczna stabilizacja skarp roślinnością niską i wysoką) na terenach o naruszonej strukturze. Przy prowadzeniu prac ziemnych istotne jest zachowanie szybkiego tempa i planowego wykonywania wykopów z zachowaniem zabezpieczeń przed uplastycznieniem gruntów spoistych, jak i optymalnych warunków do prowadzenia zagęszczeń nasypów, dlatego na etapie planowania harmonogramu robót budowlanych naleŝy uwzględnić kolejność, etapowość i szczegółowość rozpoznania, jak równieŝ optymalne terminy realizacji odcinków trasy. Szybka stabilizacja techniczna i biologiczna wybudowanych skarp i nasypów związanych z trasą oraz przywrócenie w moŝliwie szerokim zakresie funkcji dotychczasowej powierzchni terenu w pobliŝu trasy stanowią czynniki mające zasadnicze znaczenie dla późniejszej eksploatacji drogi Faza eksploatacji W fazie eksploatacji ochrona powierzchni ziemi polegać będzie na utrzymaniu w sprawności technicznej urządzeń do oczyszczania ścieków, usuwania odpadów, usuwania ewentualnych skutków awarii. Szczególną uwagę naleŝy zwrócić na warstwę gleby i grunty zanieczyszczone np. na skutek wycieku paliw, czy olejów. Zanieczyszczony grunt powinien być natychmiast usuwany i zastąpiony gruntem czystym. Grunt zanieczyszczony powinien zostać zdeponowany na specjalnie przygotowanym placu składowym i następnie wywieziony do utylizacji przez uprawnione do tego firmy Podsumowanie Emisja zanieczyszczeń do powietrza pochodzących z drogi - jako ośrodek przemieszczania się zanieczyszczeń do gleb - nie będzie powodować przekroczenia stęŝeń dopuszczalnych. MoŜna więc przewidywać, Ŝe wpływ tych zanieczyszczeń na gleby nie będzie wpływał w sposób istotny na pogorszenie ich stanu. Z tego teŝ względu nie proponowano minimalizowania skutków emisji, ani monitoringu stanu gleb. Prowadzenie prac wykonawczych zgodnie z obowiązującymi normami i przy poszanowaniu zasad ochrony środowiska (uŝywanie sprawnego technicznie sprzętu, ograniczenie terenu placu budowy do niezbędnego minimum, właściwa organizacja prac) powinno zminimalizować negatywny wpływ inwestycji na środowisko glebowe. Zasięg i głębokość ingerencji w środowisko gruntowe związane będzie z wykonywaniem: nasypów oraz pali fundamentowych (wierconych lub wbijanych), na których posadowione zostaną mosty i wiadukty. Na niektórych odcinkach w przypowierzchniowych warstwach stanowiących podłoŝe 121

122 projektowanej drogi S-8 występują grunty słabe. Wynika stąd konieczność stosowania fundamentów pośrednich dla podpór mostów i wiaduktów. W zaleŝności od przyjętych rozwiązań projektowych grunty słabonośne powinny zostać wymienione całkowicie lub częściowo WODY PODZIEMNE Metodyka i załoŝenia Na analizowanym odcinku projektowana trasa S-8 przebiegać będzie po powierzchni terenu, w wykopach oraz na nasypach. Analizie poddano pas terenu wzdłuŝ projektowanej trasy o szerokości ok. 2 km. Analizę budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych wykonano w oparciu materiały źródłowe : mapy hydrogeologiczne Polski. WraŜliwość środowiska wód podziemnych na zanieczyszczenia z powierzchni terenu została oceniona w oparciu o klasyfikację stosowaną dotychczas w opracowaniach dotyczących autostrad: I konflikty silne - występują w bezpośrednim sąsiedztwie trasy, gdzie: brak jest izolacji uŝytkowych poziomów wodonośnych, główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP) występują bez izolacji lub pod izolacją połowiczną, projektowana trasa przecina obszary szczególnej ochrony wydzielone w ramach GZWP, trasa przecina ustanowione strefy ochrony pośredniej ujęć, II konflikty słabe - występują w bezpośrednim sąsiedztwie trasy, gdzie: uŝytkowe poziomy wodonośne mają izolację słabą i średnią, projektowana trasa przecina obszary szczególnej ochrony wydzielone w ramach GZWP i występujące pod pełną izolacją, III konflikty niewielkie (praktycznie brak konfliktów) - występują tam, gdzie: pod izolacją pełną występują główne zbiorniki wód podziemnych GZWP, uŝytkowe poziomy wodonośne są dobrze izolowane od wpływów z powierzchni terenu, trasa oddziaływuje jedynie na płytkie wody gruntowe ujmowane studniami kopanymi Warunki hydrogeologiczne Według regionalnej systematyki hydrogeologicznej B. Paczyńskiego analizowana droga znajduje się w obrębie makroregionu centralnego, regionu lubelskiego, subregionu podlaskiego w rejonie bialskim (IX 1A ). Podstawowe znaczenie uŝytkowe ma czwartorzędowe piętro wodonośne. Na analizowanym obszarze wyróŝnić moŝna następujące poziomy wodonośne: poziom przypowierzchniowy wód gruntowych, poziom międzymorenowy. Poziom przypowierzchniowy występuje w piaszczystych aluwiach doliny Jaskranki, w dolinach mniejszych cieków i zagłębień terenowych, a takŝe na terenach wysoczyznowych zbudowanych z piaszczystych utworów pochodzenia wodnolodowcowego. Na wysoczyźnie morenowej jest to pierwszy poziom międzyglinowy (poziom górny) związany z osadami stadiału północnomazowieckiego. 122

123 Przypowierzchniowy poziom wodonośny moŝe być wykorzystywany przez pojedyncze gospodarstwa lub małe zakłady usługowe. Zwierciadło wód gruntowych, w rejonach dolin, występuje blisko powierzchni terenu, często na głębokości do 1 m, a w strefach wysoczyzny na głębokości 5 8 m. Wody podziemne występujące w poziomie przypowierzchniowym charakteryzują się zwierciadłem swobodnym, w przypadku występowania nakładu glin lub mułków zwierciadłem nieznacznie napiętym bądź napiętym. Warstwy wodonośne poziomu przypowierzchniowego zasilane są drogą infiltracji opadów i przez drenaŝ poziomów głębszych w obrębie obniŝeń dolinnych. Poziom ten drenowany jest przez wszystkie cieki. Poziom międzymorenowy tworzą jedna lub dwie warstwy wodonośne, które są podstawowym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę. Występowanie warstw wodonośnych jest nieciągłe. Dolna warstwa charakteryzuje się większym rozpoznaniem niŝ górna. Strop głównego poziomu uŝytkowego występuje na zróŝnicowanych głębokościach najczęściej w przedziale m ppt. Jest to poziom naporowy słabo i dobrze izolowany kompleksem glin. Zwierciadło wody ma charakter subartezyjski, lokalnie artezyjski. Charakterystykę warunków hydrogeologicznych w rejonie analizowanej drogi przedstawia poniŝsza tabela. Tabela Charakterystyka warunków hydrogeologicznych w rejonie analizowanej drogi KilometraŜ Symbol jednostki Główne piętro wodonośne Charakterystyka WARIANT bc QII Ark Wasilków Q Główny poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Jego miąŝszość wynosi m, zaś wydajności potencjalnie typowych otworów studziennych osiągają wartość i >70 m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m oraz m b Q II Ark Knyszyn Q Główny poziom wodonośny tworzą piaski głównie drobno i średnioziarniste. Jego miąŝszość wynosi 5-10 m, m zaś wydajność potencjalna wynosi od 10-30, do, m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m oraz m bc Q I Ark Mońki abqi 6 Q Ark Mońki Q Q Główny poziom wodonośny tworzą piaski głównie drobno i średnioziarniste. Jego miąŝszość wynosi m zaś wydajność potencjalna wynosi m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m. Poziomem uŝytkowym jest międzymorenowa warstwa wodonośna (poziom górny) o miąŝszości m, złoŝona przewaŝnie z piasków drobnoziarnistych. Określona wydajność potencjalna studni wynosi od 10 do 30 m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m ab Q II Ark Mońki Q Warstwę wodonośną, o miąŝszości przekraczającej 40 m, tworzą piaski róŝnoziarniste i Ŝwiry w partii stropowej, a poniŝej piaski średnio i drobnoziarniste. Wydajność potencjalna studni wynosi >70 m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m bc Q I Ark Jasionówka Q Głównym uŝytkowym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Strop utworów piaszczysto-ŝwirowych znajduje się na głębokości m i m pod serią pylasto-gliniastą. Wydajności potencjalne studni mieszczą się głównie w klasach: i m 3 /h. 123

124 KilometraŜ Symbol jednostki bqi 5 Q Ark Jasionówka Tr , bqi 4 Q Ark Jasionówka bcqi 2 Tr Ark Jasionówka 3 bc QII Ark Wasilków 2 b Q II Ark Knyszyn 2 bc Q I Ark Mońki abqi 6 Q Ark Mońki 2 bc Q I Ark Mońki 3 bc Q I Ark Jasionówka bqi 5 Q Ark Jasionówka Główne piętro wodonośne Q Q Q Q Q Q Q Q Q Charakterystyka Głównym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Podrzędne znaczenie ma poziom spągowy. Główny uŝytkowy międzymorenowy poziom wodonośny występuje na głębokości m pod serią gliniasto-pylastą o miąŝszości m. Napięte, lokalnie swobodne zwierciadło wody stabilizuje się na głębokości 2,6 26 m. MiąŜszość poziomu wodonośnego zmienia się od 6,4 do 51 m (średnio 18 m). Potencjalne wydajności wynoszą <10, i m 3 /h. Głównym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Podrzędne znaczenie ma poziom spągowy. Główny uŝytkowy międzymorenowy poziom wodonośny występuje na głębokości m. Napięte, lokalnie swobodne zwierciadło wody stabilizuje się na głębokości 2,6 26 m. MiąŜszość poziomu wodonośnego zmienia się od 6,4 do 51 m (średnio 18 m). Potencjalne wydajności wynoszą m 3 /h. Głównym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy występujący w zaleŝności od ukształtowania terenu na głębokości m. Jego miąŝszość wynosi m. Potencjalne wydajności wynoszą m 3 /h. WARIANT 2 Główny poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Jego miąŝszość wynosi m, zaś wydajności potencjalnie typowych otworów studziennych osiągają wartość i >70 m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m oraz m. Główny poziom wodonośny tworzą piaski głównie drobno i średnioziarniste. Jego miąŝszość wynosi 5-10 m, m zaś wydajność potencjalna wynosi od 10-30, 30-50, m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m oraz m. Główny poziom wodonośny tworzą piaski głównie drobno i średnioziarniste. Jego miąŝszość wynosi m zaś wydajność potencjalna wynosi m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m. Poziomem uŝytkowym jest międzymorenowa warstwa wodonośna (poziom górny) o miąŝszości m, złoŝona przewaŝnie z piasków drobnoziarnistych. Określona wydajność potencjalna studni wynosi od 10 do 30 m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m. Głównym uŝytkowym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Strop utworów piaszczysto-ŝwirowych znajduje się na głębokości m i m pod serią pylasto-gliniastą. Wydajności potencjalne studni mieszczą się głównie w klasach: i m 3 /h. Główny uŝytkowy międzymorenowy poziom wodonośny występuje na głębokości m. MiąŜszość poziomu wodonośnego 6,4 51 m. Wydajności potencjalne studni mieszczą się w przedziale: m 3 /h. Niski stopień zagroŝenia wód podziemnych. Głównym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Podrzędne znaczenie ma poziom spągowy. Główny uŝytkowy międzymorenowy poziom wodonośny występuje na głębokości m pod serią gliniasto-pylastą o miąŝszości m. Napięte, lokalnie swobodne zwierciadło wody stabilizuje się na głębokości 2,6 26 m. MiąŜszość poziomu wodonośnego zmienia się od 6,4 do 51 m (średnio 18 m). Potencjalne wydajności wynoszą <10, i m 3 /h. 124

125 KilometraŜ Symbol jednostki Tr , bqi 4 Q Ark Jasionówka bcqi 2 Tr Ark Jasionówka 3 bc QII Ark Wasilków 2 b Q II Ark Knyszyn 2 bc Q I Ark Mońki abqi 6 Q Ark Mońki 9 ab Q II Ark Mońki 2 bc Q I Ark Mońki 3 bc Q I Ark Jasionówka 2 bc Q I bqi 5 Q Ark Jasionówka 2 bc Q Główne piętro wodonośne Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Charakterystyka Głównym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Podrzędne znaczenie ma poziom spągowy. Główny uŝytkowy międzymorenowy poziom wodonośny występuje na głębokości m. Napięte, lokalnie swobodne zwierciadło wody stabilizuje się na głębokości 2,6 26 m. MiąŜszość poziomu wodonośnego zmienia się od 6,4 do 51 m (średnio 18 m). Potencjalne wydajności wynoszą m 3 /h. Głównym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy występujący w zaleŝności od ukształtowania terenu na głębokości m. Jego miąŝszość wynosi m. Potencjalne wydajności wynoszą m 3 /h. WARIANT K Główny poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Jego miąŝszość wynosi m, zaś wydajności potencjalnie typowych otworów studziennych osiągają wartość i >70 m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m oraz m. Główny poziom wodonośny tworzą piaski głównie drobno i średnioziarniste. Jego miąŝszość wynosi 5-10 m, m zaś wydajność potencjalna wynosi od 10-30, do, m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m oraz m. Główny poziom wodonośny tworzą piaski głównie drobno i średnioziarniste. Jego miąŝszość wynosi m zaś wydajność potencjalna wynosi m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m. Poziomem uŝytkowym jest międzymorenowa warstwa wodonośna (poziom górny) o miąŝszości m, złoŝona przewaŝnie z piasków drobnoziarnistych. Określona wydajność potencjalna studni wynosi od 10 do 30 m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m. Warstwę wodonośną, o miąŝszości przekraczającej 40 m, tworzą piaski róŝnoziarniste i Ŝwiry w partii stropowej, a poniŝej piaski średnio i drobnoziarniste. Wydajność potencjalna studni wynosi >70 m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m. Głównym uŝytkowym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Strop utworów piaszczysto-ŝwirowych znajduje się na głębokości m i m pod serią pylasto-gliniastą. Wydajności potencjalne studni mieszczą się głównie w klasach: i m 3 /h. Głównym uŝytkowym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Strop utworów piaszczysto-ŝwirowych znajduje się na głębokości m i m pod serią pylasto-gliniastą. Wydajności potencjalne studni mieszczą się głównie w klasach: i m 3 /h. Głównym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Podrzędne znaczenie ma poziom spągowy. Główny uŝytkowy międzymorenowy poziom wodonośny występuje na głębokości m pod serią gliniasto-pylastą o miąŝszości m. Napięte, lokalnie swobodne zwierciadło wody stabilizuje się na głębokości 2,6 26 m. MiąŜszość poziomu wodonośnego zmienia się od 6,4 do 51 m (średnio 18 m). Potencjalne wydajności wynoszą <10, i m 3 /h. 125

126 KilometraŜ Symbol jednostki Główne piętro wodonośne Charakterystyka bqi 4 Q Tr Ark Jasionówka 2 bc Q Q Głównym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Podrzędne znaczenie ma poziom spągowy. Główny uŝytkowy międzymorenowy poziom wodonośny występuje na głębokości m. Napięte, lokalnie swobodne zwierciadło wody stabilizuje się na głębokości 2,6 26 m. MiąŜszość poziomu wodonośnego zmienia się od 6,4 do 51 m (średnio 18 m). Potencjalne wydajności wynoszą m 3 /h ,83 bcqi 2 Tr Ark Jasionówka Q Głównym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy występujący w zaleŝności od ukształtowania terenu na głębokości m. Jego miąŝszość wynosi m. Potencjalne wydajności wynoszą m 3 /h. WARIANT ZACHODNI bc QII Ark Wasilków Q Główny poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Jego miąŝszość wynosi m, zaś wydajności potencjalnie typowych otworów studziennych osiągają wartość i >70 m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m oraz m b Q II Ark Knyszyn Q Główny poziom wodonośny tworzą piaski głównie drobno i średnioziarniste. Jego miąŝszość wynosi 5-10 m, m zaś wydajność potencjalna wynosi od 10-30, do, m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m oraz m bc Q I Ark Mońki Q Główny poziom wodonośny tworzą piaski głównie drobno i średnioziarniste. Jego miąŝszość wynosi m zaś wydajność potencjalna wynosi m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m abqi 6 Q Ark Mońki Q Poziomem uŝytkowym jest międzymorenowa warstwa wodonośna (poziom górny) o miąŝszości m, złoŝona przewaŝnie z piasków drobnoziarnistych. Określona wydajność potencjalna studni wynosi od 10 do 30 m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m ab Q II Ark Mońki Q Warstwę wodonośną, o miąŝszości przekraczającej 40 m, tworzą piaski róŝnoziarniste i Ŝwiry w partii stropowej, a poniŝej piaski średnio i drobnoziarniste. Wydajność potencjalna studni wynosi >70 m 3 /h. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego wynosi m bc Q I Ark Mońki Q Głównym uŝytkowym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Strop utworów piaszczysto-ŝwirowych znajduje się na głębokości m i m pod serią pylasto-gliniastą. Wydajności potencjalne studni mieszczą się głównie w klasach: i m 3 /h bc Q I Ark Jasionówka Q Głównym uŝytkowym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Strop utworów piaszczysto-ŝwirowych znajduje się na głębokości m i m pod serią pylasto-gliniastą. Wydajności potencjalne studni mieszczą się głównie w klasach: i m 3 /h bqi 5 Q Ark Jasionówka Q Głównym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Podrzędne znaczenie ma poziom spągowy. Główny uŝytkowy międzymorenowy poziom wodonośny występuje na głębokości m pod serią gliniasto-pylastą o miąŝszości m. Napięte, lokalnie swobodne zwierciadło wody stabilizuje się na głębokości 2,6 26 m. MiąŜszość poziomu wodonośnego zmienia się od 6,4 do 51 m (średnio 18 m). Potencjalne wydajności wynoszą <10, i m 3 /h. 126

127 KilometraŜ Symbol jednostki bqi 4 Q Tr ,28 Ark Jasionówka bcqi 2 Tr Ark Jasionówka Główne piętro wodonośne Q Q Charakterystyka Głównym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy. Podrzędne znaczenie ma poziom spągowy. Główny uŝytkowy międzymorenowy poziom wodonośny występuje na głębokości m. Napięte, lokalnie swobodne zwierciadło wody stabilizuje się na głębokości 2,6 26 m. MiąŜszość poziomu wodonośnego zmienia się od 6,4 do 51 m (średnio 18 m). Potencjalne wydajności wynoszą m 3 /h. Głównym poziomem wodonośnym jest poziom międzymorenowy występujący w zaleŝności od ukształtowania terenu na głębokości m. Jego miąŝszość wynosi m. Potencjalne wydajności wynoszą m 3 /h. Ujęcia wód podziemnych znajdujących się w pasie taksacyjnym omawianej inwestycji (po 1000 m od osi drogi) na podstawie Mapy Dokumentacyjnej MHP w skali 1: arkusze: Mońki (261), Jasionówka (262), Knyszyn (299), Wasilków (300) przedstawia poniŝsza tabela. Tabela Ujęcia wód podziemnych znajdujących się w pasie objętym analizą (po 1000 m Lp. Numer zgodny z mapą od osi drogi) Miejscowość UŜytkownik Wiek piętra wodonośnego / Głębokość stropu piętra wodonośnego [ m ] Klasa czystości wód Krynice Stacja RTV Q / 77,0 II 2 8 Obrubniki Szkoła Podstawowa Q / 86,0 3 7 Obrubniki Ujęcie wiejskie Q / 84,0 II b 4 18 Kozińce Baza TPD Q / 40,0 II a 5 13 Knyszyn 6 6 Knyszyn Wytwórnia Mas Bitumicznych Szkoła Podstawowa Q / 18,1 Q / 56,2 7 7 Knyszyn Zakład Metalowy Q / 20,5 II b Knyszyn Zakład Metalowy Q / 20,0 II b 9 31 Zofiówka Szkoła gminna Q / 37,0 II a Kąty UG Jasionówka Q / 36,0 II a Jasionówka Wodociąg wiejski Q / 60,0 II a Jasionówka Wodociąg wiejski Q / 21,2 II a Jasionówka Szkoła Podstawowa Q / 26,5 II b II b II b II a Odległość od wariantów drogi [m] 870 (W1, W2, WK) 1250 (WZ) 740 (W1, WK) 760 (W2) 1700 (WZ) 570 (W1, WK) 670 (W2) 1800 (WZ) 120 (W1, WK) 250 (W2) 3500 (WZ) 250 (W1, W2, WK) 640 (WZ) 620 (W1, WK, WZ) 640 (W2) 600 (W1, WK, WZ) 420 (W2) 620 (W1, WK, WZ) 540 (W2) 600 (W1, WK, WZ) 1300 (W2) 890 (W1, WK, WZ) 1220 (W2) 620 (W1, WK, WZ) 1270 (W2) 600 (W1, WK, WZ) 1250 (W2) 390 (W1, WK, WZ) 850 (W2) 127

128 Jak wynika z powyŝszej tabeli jakość wód podziemnych na analizowanym terenie kwalifikuje się w przewaŝającej części do klasy II a (jakość dobra, woda wymaga prostego uzdatnienia) i II b (jakość średnia, woda wymaga uzdatnienia). Analizowany teren w przewaŝającej części zapewnia dobrą i bardzo dobrą izolację przed zanieczyszczeniami powierzchniowymi. Stopień zagroŝenia głównego poziomu uŝytkowego jest niski i bardzo niski Główne zbiorniki wód podziemnych Południowe odcinki analizowanych wariantów projektowanej drogi ekspresowej S-8 połoŝone są na obszarze czwartorzędowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 218 Pradolina rzeki Supraśl (Jurowice-Wasilków). Dla zbiornika opracowano Dokumentację określającą warunki hydrogeologiczne dla ustanowienia stref ochronnych głównego zbiornika wód podziemnych nr 218 Pradolina Supraśli. Zgodnie z tym opracowaniem analizowane odcinki wariantów połoŝone są na północ od doliny Supraśli, w III sektorze ochronnym w granicach strefy ochronnej zbiornika. Jest to obszar wysoczyzny morenowej, gdzie chroniony poziom wodonośny występuje pod pełną izolacją, na głębokości m i >50 m. Zgodnie z zasadami ochrony zbiornika w sektorze III kaŝda inwestycja, która moŝe pogorszyć stan środowiska musi mieć wykonany raport o oddziaływaniu na środowisko. Innych zaleceń dokumentacja nie wprowadza UŜytkowanie wód podziemnych Głównym poziomem wodonośnym eksploatowanym w rejonie objętym analizą jest czwartorzęd. Analizowana droga S-8 przebiegać będzie w odległości minimalnej 570 m od studni ujmujących wody na potrzeby komunalne. Charakterystyka w/w studni przedstawia poniŝsza tabela. Tabela Studnie ujmujące wodę na potrzeby komunalne Warstwa wodonośna Numer otworu zgodny z mapą Miejscowość UŜytkownik Stratygrafia Głębokość stropu warstwy wodonośnej [m] Odległość od wariantów drogi [m] 12, 101 Bohdan Ujęcie wiejskie Q 64,0 830 (wszystkie warianty) 7 Obrubniki Ujęcie wiejskie Q 84,0 605 (w1, wk, wz) 730 (w2) 31 Zofiówka Ujęcie wiejskie Q 37,0 600 (w1, wk, wz) 1260 (w2) 12, Jasionówka Ujęcie wiejskie Q 21,2 570 (w1, wk, wz) 1300 (w2) 112 Jasionówka Ujęcie wiejskie Q 60,0 570 (w1, wk, wz) 1300 (w2) 128

129 WyŜej wymienione ujęcia nie mają wyznaczonej strefy ochrony pośredniej. Mają jedynie wyznaczone strefy ochrony bezpośredniej decyzjami: decyzja Starosty Białostockiego z dnia roku, znak: RŚ.II /06; decyzja Starosty Monieckiego z dnia roku, znak: AU /02. Ujęcie w Jasionówce zostało wyłączone z eksploatacji (bez likwidacji obiektu). Ponadto w odległości ponad 1 km od planowanej drogi znajduje się ujęcie wód komunalnych Dobrzyniewie DuŜym. W chwili obecnej nie jest ustanowiona strefa ochrony pośredniej tego ujęcia (decyzja Starosty Białostockiego z dnia roku, znak: RŚ.II /06). Jednak we wcześniej obowiązującym pozwoleniu wodnoprawnym - decyzji Starosty Białostockiego z dnia roku, znak: RL.IV.6223/60/2001 ustanowiona była strefa ochrony pośredniej. Obecnie kompetencje do tworzenia stref ochronnych posiada Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej. TakŜe w odległości ponad 1 km od planowanej drogi znajduje się ujęcie wód komunalnych w Knyszynie. W chwili obecnej nie jest ustanowiona strefa ochrony pośredniej tego ujęcia (decyzja Starosty Monieckiego z dnia roku, znak: OSS.ŚR /05). Jednak w decyzji Starosty Monieckiego z dnia roku, znak: AU /2000 ustanowiona była strefa ochrony pośredniej. Wg dostępnych informacji, uŝytkownicy w/w ujęć komunalnych do chwili opracowywania niniejszego Raportu nie wystąpili do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej o ustanowienie stref ochrony pośredniej w/w ujęć Prognozowane oddziaływania Faza budowy Budowa drogi S-8 wymagać będzie przebudowy lub zabezpieczenia urządzeń kolidujących z drogą (np. przepusty, tory kolejowe, itp.), wykonania kanalizacji deszczowej, wykonania jezdni. Roboty związane z budową spowodują: wytworzenie odpadów i ścieków na zapleczu budowy naruszenie powierzchni ziemi związane z wykonywanymi pracami ziemnymi przy budowie drogi i konstrukcji np: przepustów ewentualne, krótkotrwałe i przemijające obniŝenia zwierciadła wód podziemnych powstałe na skutek konieczności wykonania niezbędnych odwodnień Po opracowaniu szczegółowej dokumentacji geologiczno-inŝynierskiej i opracowaniu rozwiązań konstrukcyjnych i wykonawczych, moŝe okazać się, Ŝe na niektórych odcinkach S-8 konieczne będzie prowadzenie odwodnień budowlanych. Ewentualne odwodnienia nie wywołają trwałych zmian w środowisku wód podziemnych. Zwierciadło wody szybko powróci do stanu wyjściowego. Podczas prowadzenia robót ziemnych powstaną szkody w środowisku naturalnym w miejscach wykopów i odkładów, w obrębie pasa drogowego i jego sąsiedztwie, spowodowane koniecznością wykonania np. korpusu drogi i kanalizacji deszczowej. 129

130 Warunki geotechniczne podłoŝa gruntowego są niejednorodne. W przypowierzchniowych warstwach występują grunty słabe: torfy, namuły, piaski holoceńskie, iły i mułki. MoŜe zaistnieć konieczność stosowania fundamentów pośrednich dla podpór, estakad i mostów Zastosowane mogą być pale wbijane lub wiercone, co w sposób istotny ograniczy ingerencję w środowisko wód podziemnych. Nie zachodzi wówczas konieczność odwadniania terenu. Podobnie gdy zostaną zastosowane ściany szczelinowe przy konstrukcji obiektów. Wpływ prac budowlanych na środowisko gruntowo-wodne będzie krótkotrwały i przemijający (z wyjątkiem trwałego zajęcia pasa terenu pod drogą i obiekty inŝynierskie) i nie spowoduje zmiany stosunków wodnych w analizowanym rejonie Faza eksploatacji Źródłami zanieczyszczenia wód podziemnych w trakcie eksploatacji dróg są: spływy deszczowe i roztopowe z dróg (substancje rozmraŝające, produkty ścierania nawierzchni i opon), źle funkcjonująca kanalizacja odwadniająca drogę, substancje niebezpieczne, które w sytuacjach wywołanych awariami pojazdów mogą zanieczyścić warstwę wodonośną, emisja toksycznych substancji, m.in. węglowodorów, metali cięŝkich, CO, tlenków azotu i siarki, odpady powstające w wyniku prac związanych z utrzymaniem drogi. ZagroŜenia dla środowiska gruntowo-wodnego w rejonie inwestycji, na etapie eksploatacji związane są z: odprowadzeniem wód opadowych i roztopowych i funkcjonowaniem systemu kanalizacji, rozlewami substancji niebezpiecznych w wyniku awarii drogowych. Ruch kołowy na analizowanej trasie S-8 będzie miał znaczne natęŝenie, co wpłynie na jakość wód opadowych. Zanieczyszczenie wód opadowych i roztopowych wytwarzane będzie w wyniku emisji spalin, których składnikami są m. in. związki azotu, ołowiu, siarki i mieszaniny węglowodorów, a takŝe ścierania opon samochodowych i powierzchniowej warstwy jezdni. Na jakość wód opadowych będą miały takŝe wpływ substancje chemiczne wykorzystywane do przeciwdziałania śliskości nawierzchni w okresach zimowych. Część wód opadowych w wyniku ruchu pojazdów będzie przedostawała się do powietrza atmosferycznego w postaci aerosolu i będzie przenoszona poza teren objęty systemem kanalizacji. Wody te przenikać będą do gruntu i wód podziemnych. Przewidywane (szacowane) stęŝenia wód opadowych przedstawiono w rozdziale Raportu. Biorąc pod uwagę sposób zagospodarowania terenu i uŝytkowania wód podziemnych w sąsiedztwie trasy S-8 oraz obecny stopień rozpoznania budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych piętra czwartorzędowego, a przede wszystkim stopień izolacji uŝytkowego poziomu wodonośnego i kierunki spływu wód podziemnych - wyznaczono odcinki o róŝnym stopniu zagroŝenia. Stopień zagroŝenia głównego poziomu wodonośnego wzdłuŝ trasy S-8 przedstawia poniŝsza tabela. 130

131 Tabela Stopień zagroŝenia głównego poziomu wodonośnego wzdłuŝ trasy S-8 KilometraŜ trasy [km] , , II konflikty słabe Stopień zagroŝenia głównego poziomu wodonośnego WARIANT 1 bardzo niski stopień zagroŝenia izolacja dobra, trasa przecina strefę ochronną i teren GZWP nr 218 III konflikty niewielkie bardzo niski stopień zagroŝenia izolacja dobra II konflikty słabe średni stopień zagroŝenia izolacja słaba i średnia II konflikty niewielkie średni stopień zagroŝenia izolacja dobra II konflikty słabe WARIANT 2 bardzo niski stopień zagroŝenia izolacja dobra, trasa przecina strefę ochronną i teren GZWP nr 218 III konflikty niewielkie bardzo niski stopień zagroŝenia izolacja dobra II konflikty słabe średni stopień zagroŝenia izolacja słaba i średnia II konflikty niewielkie średni stopień zagroŝenia izolacja dobra II konflikty słabe WARIANT K bardzo niski stopień zagroŝenia izolacja dobra, trasa przecina strefę ochronną i teren GZWP nr 218 III konflikty niewielkie bardzo niski stopień zagroŝenia izolacja dobra II konflikty słabe średni stopień zagroŝenia izolacja słaba i średnia II konflikty niewielkie średni stopień zagroŝenia izolacja dobra II konflikty słabe WARIANT ZACHODNI bardzo niski stopień zagroŝenia izolacja dobra, trasa przecina strefę ochronną i teren GZWP nr 218 III konflikty niewielkie bardzo niski stopień zagroŝenia izolacja dobra II konflikty słabe średni stopień zagroŝenia izolacja słaba i średnia II konflikty niewielkie średni stopień zagroŝenia izolacja dobra Z powyŝszych rozwaŝań wynika, Ŝe projektowany odcinek drogi S-8 moŝe na etapie eksploatacji stanowić słabe lub niewielkie zagroŝenie dla wód uŝytkowego poziomu wodonośnego. W sąsiedztwie projektowanej drogi zlokalizowane są ujęcia wymienione w tabeli

132 Nr zgodny z mapą Raport o oddziaływaniu na środowisko Tabela Wykaz czynnych studni wierconych zlokalizowanych w sąsiedztwie trasy S-8 Miejscowość UŜytkownik Wiek piętra wodonośnego Głębokość stropu piętra wodonośnego [m] Odległość ujęcia od osi drogi [m] Stopień konfliktowości [m] 109 Krynice Stacja RTV Q 77,0 860 (w1,w2, wk, w zach.) niski 8 Obrubniki Szkoła Podstawowa Q 86,0 790 (w1,w2, wk, w zach.) niski 7 Obrubniki Ujęcie wiejskie Q 84,0 600 (w1,w2, w zach.) 720 (wk) niski 18 Kozińce Baza TPD Q 40,0 140 (w1, wk), 270(w2) niski 13 Knyszyn Wytwórnia Mas Bitumicznych Q 18,1 260 (w1,w2, wk) niski 6 Knyszyn Szkoła Podstawowa 620 (w1, w2) Q 56,2 660 (wzach.) niski 560 (wk) 7 Knyszyn Zakład Metalowy Q 20,5 430 (w1,w2) 620 (wk, w zach.) niski 103 Knyszyn Zakład Metalowy Q 20,0 550 (w1,w2) 620 (wk, w zach.) niski 31 Zofiówka Szkoła gminna Q 37,0 600 (w1, wk, w zach), 1260 (w2) niski 28 Kąty UG Jasionówka Q 36,0 990 (w1), 1160 (w2) niski 12 Jasionówka Wodociąg wiejski Q 60,0 570 (w1, wk, w zach), 1300 (w2) niski 112 Jasionówka Wodociąg wiejski Q 21,2 520 (w1, wk, w zach), 1300 (w2) niski 11 Jasionówka Szkoła Podstawowa Q 26,5 400 (w1, wk, w zach), 830 (w2) niski * - stopień konfliktowości: duŝy odległość ujęć od trasy 0-50 m, średni odległość ujęć od trasy m, niski odległość ujęć od trasy m Stopień konfliktowości projektowanej drogi z najbliŝej zlokalizowanymi ujęciami jest niski. W celu zabezpieczenia środowiska gruntowo-wodnego wzdłuŝ projektowanej trasy S-8 powinny być zachowane następujące zasady ochrony: zatrzymanie jak największej ilości wody na danym terenie, co wpłynie korzystnie na bilans wody i zminimalizuje naruszenie stosunków wodnych, wody opadowe odprowadzane do gruntu, przed wprowadzeniem do odbiornika powinny być podczyszczane w zakresie usuwania zawiesiny, utrzymywanie systemu odwodnieniowego w sprawności technicznej, miejsca obsługo podróŝnych (MOP) zarówno typu I i III - powinny być wyposaŝone w infrastrukturę uniemoŝliwiającą przenikanie zanieczyszczeń do środowiska gruntowo-wodnego. Urządzenia powinny być sprawne i naleŝycie konserwowane Zalecenia ochronne Faza budowy Zanieczyszczenie wód gruntowych w czasie wykonywania robót ziemnych moŝe nastąpić głównie w wyniku: wycieku substancji z niewłaściwie ulokowanych i zabezpieczonych zbiorników oraz źle 132

133 konserwowanych lub wadliwie stosowanych maszyn, urządzeń i samochodów; przenikania szkodliwych substancji do wód podziemnych na skutek niewłaściwego składowania materiałów budowlanych lub podczas wykonywania robót; takŝe na skutek pozostawienia lub zakopania w gruncie materiałów niebezpiecznych lub opakowań. Są to sytuacje awaryjne, które przy odpowiednim nadzorze oraz dbałości i porządku na placu budowy nie powinny mieć miejsca. Niektóre uciąŝliwości i niekorzystne oddziaływania inwestycji w fazie budowy mogą być ograniczone a ich charakter w większości będzie tymczasowy. Uwarunkowane jest to odpowiednim prowadzeniem robót. Roboty budowlane, aby spełniać wymagania związane z ochroną środowiska, powinny być poprzedzone szczegółowym planem i harmonogramem robót uwzględniającym zabezpieczenia, w którym zapewni się: odpowiednią organizację placu budowy z zapleczem socjalnym, aby na skutek braku porządku, niewłaściwego zabezpieczenia zbiorników, materiałów, maszyn, urządzeń i samochodów przed awariami nie doszło do skaŝeń, zanieczyszczeń i zniszczeń w środowisku; sprawny sprzęt i środki transportu, przy czym waŝna jest tutaj zarówno jakość sprzętu, jego prawidłowa eksploatacja i konserwacja, jak i dodatkowe wyposaŝenie w urządzenia zmniejszające niekorzystne oddziaływanie na środowisko; stały nadzór nad wykonawcami robót i ich pracownikami. Prace budowlane powinny być prowadzone przez pojazdy sprawne technicznie (bez wycieków paliwa), które po zakończeniu pracy lub w przypadku awarii naleŝy odprowadzić na miejsce postoju o szczelnej nawierzchni uniemoŝliwiającej przedostawanie się zanieczyszczeń ropopochodnych do środowiska gruntowo-wodnego. W przypadku wycieku paliwa, miejsce zanieczyszczone naleŝy oczyścić za pomocą sorbentów substancji ropopochodnych. W całym cyklu organizacji budowy, naleŝy zwrócić uwagę na właściwy transport materiałów i odpowiednie ich magazynowanie. W przypadkach sytuacji awaryjnych na terenie budowy naleŝy postępować ściśle zgodnie z odpowiednimi zarządzeniami i instrukcjami Faza eksploatacji W celu ograniczenia negatywnego wpływu wód opadowych i roztopowych na środowisko gruntowowodne konieczne będzie zastosowanie rozwiązań technicznych, które ograniczą moŝliwość przedostawania się zanieczyszczeń do środowiska gruntowo-wodnego. Analiza warunków hydrogeologicznych oraz wstępna ocena odporności głównych uŝytkowych poziomów wodonośnych wykazała, Ŝe wzdłuŝ rozpatrywanych wariantów drogi występują na ogół obszary o niskim i średnim stopniu zagroŝenia wód podziemnych. W celu zabezpieczenia środowiska gruntowo-wodnego oraz zachowania zasobów wód podziemnych wzdłuŝ analizowanej drogi powinny być zachowane następujące zasady ochrony: proponuje się odprowadzenie wód opadowych i roztopowych do rowów trawiastych, zatrzymanie jak największej ilości wody na danym terenie, co wpłynie korzystnie na bilans wody i zminimalizuje naruszenie stosunków wodnych. W tym celu proponuje się stosowanie następujących urządzeń: 133

134 zbiorniki retencyjno-oczyszczające i retencyjno-infiltracyjne, na obszarach, gdzie jest to moŝliwe zaleca się stosowanie systemów rozsączających wodę w gruncie, piaskowniki, studzienki osadnikowe, progi i przegrody w rowach trawiastych, urządzenia odcinające odpływ do odbiornika substancji niebezpiecznych w sytuacjach awaryjnych. ścieki deszczowe odprowadzane do gruntu lub wód podziemnych, przed wprowadzeniem do odbiornika powinny być podczyszczane do wartości określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie warunków, jakie naleŝy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. Nr 137, poz.984). Zawartość w ściekach zawiesiny ogólnej powinna być mniejsza od 100 mg/l, a substancji ropopochodnych od 15 mg/l. system odwodnieniowy powinien być utrzymywany w sprawności technicznej Podsumowanie 1. Wymiana lub ulepszanie gruntów występujących w podłoŝu i wykonywanie wykopów budowlanych wymagać mogą prowadzenia krótkotrwałych odwodnień. Określenie ilości odpompowywanej wody oraz zasięgu odwodnień, będzie moŝliwe dopiero po opracowaniu szczegółowej dokumentacji geologiczno-inŝynierskiej i przyjęciu szczegółowych rozwiązań konstrukcyjnych oraz najkorzystniejszej w danym przypadku metody odwadniania. Prace odwodnieniowe powinny być poprzedzone wykonaniem operatu wodnoprawnego 2. Prowadzenie prac wykonawczych zgodnie z obowiązującymi normami i przy poszanowaniu zasad ochrony środowiska (uŝywanie sprawnego technicznie sprzętu, ograniczenie terenu placu budowy do niezbędnego minimum, właściwa organizacja prac) powinno zminimalizować negatywny wpływ inwestycji na wody podziemne. 3. Projektowana droga zlokalizowana zostanie na terenie, gdzie izolacja głównego poziomu wodonośnego jest średnia i dobra. W związku z powyŝszym konflikty ze środowiskiem wód podziemnych sklasyfikowano jako słabe i niewielkie. 4. Projektowana trasa S-8 nie koliduje z ujęciami komunalnymi ODPADY Metodyka i załoŝenia W fazie budowy jak i w fazie eksploatacji planowanej drogi ekspresowej S-8 odcinku Dobrzyniewo DuŜe Knyszyn - Korycin (we wszystkich wariantach) będą powstawały róŝne odpady w zaleŝności od fazy. Dominującą, pod względem ilości grupą odpadów będą odpady z fazy budowy. Powstające odpady zaliczane są według katalogu odpadów (rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów) do grupy 17 - odpady z budowy, remontów 134

135 i demontaŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (włączając glebę i ziemie z terenów zanieczyszczonych). Na podstawie mapy ewidencyjnej, zdjęć lotniczych, wizji w terenie wyznaczono obiekty budowlane kolidujące z nowo planowanymi wariantami drogi. Ilość odpadów powstających w fazie budowy jak i w fazie eksploatacji jest to ilość szacunkowa na tym etapie prac. Ilość ta została wyliczona na podstawie szacunków i obliczeń odniesionych do kubatury budynku, która została ustalona na podstawie treści mapy ewidencyjnej, oraz zebranej własnej bazy danych Prognozowane oddziaływania Faza budowy Projektowana trasa wyznaczona została nowym korytarzem. Inwestycja przebiega przewaŝnie przez tereny gruntów rolnych, łąki i pola oraz tereny leśne. Planowana trasa przebiega przez tereny, na których zlokalizowana jest rozproszona zabudowa mieszkaniowo zagrodowa, omija tereny z silnie zagęszczoną zabudową mieszkaniową. Podstawowym źródłem odpadów będą: prace rozbiórkowe: rozbieranie i demontowanie istniejących obiektów budowlanych (budynków mieszkalnych, gospodarczych i innych budynków) kolidujących z planowanymi wariantami drogi wycinka drzew i krzewów kolidujących z trasą, roboty ziemne np. wykopy, ułoŝenie nawierzchni dróg, roboty konstrukcyjno budowlane obiektów inŝynierskich, odpady z przebudowy istniejących dróg: zrywanie nawierzchni betonowej i asfaltowej z istniejących jezdni, usuwanie kolizji z uzbrojeniem terenu: np. siecią wodną, telefoniczną, oświetleniową itp. Powstawanie odpadów w fazie budowy moŝe być takŝe związane z: eksploatacją maszyn i urządzeń drogowych i budowlanych, pobytem ludzi w pasie roboczym (odpady komunalne) Uwzględniając obowiązujące przepisy dotyczące klasyfikacji odpadów, w trakcie prowadzenia prac związanych z budową będą wytwarzane następujące rodzaje odpadów (gwiazdką oznaczone odpady niebezpieczne): 1) gleba i ziemia, w tym kamienie ( ) inne niŝ wymienione w *, 2) zmieszane odpady z budowy inne niŝ , , * - części podziemne usuwanych drzew i krzewów 3) inne niewymienione odpady usunięte naziemne części drzew i krzewów (odpadowa masa roślinna), 4) odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów ( ) pochodzący z rozbiórek budynków mieszkalnych, gospodarczych i innych, 5) gruz ceglany ( ) pochodzący z rozbiórek budynków, 135

136 6) odpady z remontów i przebudowy dróg ( ) pochodzący z rozbiórki istniejącej podbudowy drogi (dróg przebudowywanych), 7) drewno ( ) - elementy drewniane likwidowanych budynków, 8) szkło ( ) szkło, 9) asfalt inny niŝ wymieniony w * ( ) pochodzący z rozbiórki nawierzchni likwidowanych fragmentów dróg oraz z frezowania nawierzchni na odcinkach dróg istniejących na styku z projektowanym, 10) odpadowa papa ( ) pochodząca z rozbiórki budynków w przypadku stosowania tego materiału do pokrycia dachowego, 11) Ŝelazo i stal ( ) złom stalowy pochodzący z rozbiórek budynku, 12) materiały izolacyjne zawierające azbest ( *) - odpady pokryć dachowych, 13) niesegregowane odpady komunalne ( ) wytwarzane przez pracowników wykonawcy robót, 14) odpady spawalnicze ( ), 15) mineralne oleje hydrauliczne nie zawierające związków chlorowcoorganicznych ( *), 16) mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe nie zawierające związków chlorowcoorganicznych ( *), 17) opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone ( *), 18) sorbenty i materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania, ubrania ochronne ( *), 19) sorbenty i materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania, ubrania ochronne inne niŝ * ( ). W tabeli poniŝej przedstawiono (z dokładnością moŝliwą na obecnym etapie prac) obiekty budowlane, przewidziane do rozbiórki, kolidujące z planowaną drogą ekspresową S-8. Liczba budynków moŝe jednak ulec zmianie. W poniŝszej tabeli przedstawiono obiekty budowlane wyznaczone do wyburzenia w zaleŝności od wariantów(w1, W2, WK, WZ wariant zachodni). Tabela Obiekty budowlane wyznaczone do rozbiórki - kolidujące z wariantem W1: nr na mapie 1/W1 2/W1 Gmina/miejscowość/n r działki gm. Dobrzyniewo Duze kolonia Kozińce działka 154/10 gm. Dobrzyniewo DuŜe m. Chraboły, działka nr 96/2 1 budynek gospodarczy murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek mieszkalny, drewniany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, drewniany, pokrycie dachu papa 1 budynek gospodarczy. drewniany, pokrycie dachu: papa 1 budynek gospodarczy, drewniany, pokrycie dachu: papa 1 budynek gospodarczy, murowany, porycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: eternit Opis Powierzchnia KilometraŜ 40 m m 2 26 m 2 25 m 30 m 2 45 m 2 65 m budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: eternit 40 m 2 136

137 nr na mapie 3/W1 4/W1 Raport o oddziaływaniu na środowisko Gmina/miejscowość/n r działki gm. Knyszyn, m. Chobotki działka nr 176 gm. Jasionówka m. Jasionóweczka działka budynek mieszkalny, murowany, pokrycie dachu eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie papa 1 budynek mieszkalny, murowany, pokrycie dachu: eternit Opis Powierzchnia KilometraŜ 65 m 2 45 m m Tabela Obiekty budowlane wyznaczone do rozbiórki - kolidujące z wariantem W2: nr na mapie 1/W2 2/W2 Gmina/miejscowość/nr działki gm. Jasionówka m. Kolonia Jasionóweczka działka nr 7/1 gm. Jasionowka m. Kolonia Słomianka działka 209/1 Opis Powierzchnia KilometraŜ 1 budynek mieszkalny, murowany, pokrycie dachu: blaszane 1 budynek gospodarczy, drewniany, pokrycie dachu eternit 1 budynek gospodarczy. murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, porycie dachu: eternit 1 budynek mieszkalny, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: papa 1 budynek gospodarczy, drewniany, porycie dachu: papa 140 m m 2 40 m 2 25 m m m 2 40 m 2 15 m 2 Tabela Obiekty budowlane wyznaczone do rozbiórki - kolidujące z wariantem WK: nr na mapie 1/WK 2/WK 3/WK 4/WK 5/WK Gmina/miejscowość/nr działki gm. Dobrzyniewo DuŜe m. Kolonia Kozińce działka 154/10 gm. Dobrzyniewo DuŜe m. Chraboły, działka nr 96/2 gm. Knyszyn m. Kolonia Grądy działka 830/6 gm. Knyszyn m. Chobotki działka nr 176 gm. Jasionówka m. Jasionóweczka działka Opis Powierzchnia KilometraŜ 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu eternit 1 budynek mieszkalny, drewniany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, drewniany, pokrycie dachu papa 1 budynek gospodarczy. drewniany, pokrycie dachu: papa 1 budynek gospodarczy, drewniany, pokrycie dachu: papa 1 budynek gospodarczy, murowany, porycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek mieszkalny, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek mieszkalny, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek mieszkalny, murowany, pokrycie dachu: eternit 40 m m 2 26 m 2 25 m 30 m 2 45 m 2 65 m 2 40 m m m 2 65 m 2 70 m 2 65 m m m

138 Tabela Obiekty budowlane wyznaczone do rozbiórki - kolidujące z wariantem WZ (wariant nr na mapie 1/WZ 2/WZ 3/WZ 4/WZ 5/WZ 6/WZ zachodni): Gmina/miejscowość/nr działki gm. Dobrzyniewo DuŜe m. Dobrzyniewo gm. Dobrzyniewo DuŜe m. Kolonia Pogorzałaki gm. Dobrzyniewo DuŜe m. Piaski gm. Dobrzyniewo DuŜe m. Piaski Opis Powierzchnia PikietaŜ 1 budynek mieszkalny, murowany, pokrycie dachu: dachówka 350 m budynek o innym przeznaczeniu 35 m 2 1 budynek gospodarczy 400 m budynek gospodarczy 250 m budynki gospodarcze 85 m 2, 80 m gm. Dobrzyniewo DuŜe 1 budynek gospodarczy 65 m 2 m. Piaski 1 budynek gospodarczy 110 m gm. Dobrzyniewo DuŜe m. Pogorzałki 3 budynki gospodarcze 80 m 2, 90 m 2, 580 m budynek mieszkalny 140 m 2 7/WZ 8/WZ gm. Krypno m. Kolonia Ruda 1 budynek mieszkalny 80 m 2 1 budynek gospodarczy 90 m 2 1 budynek gospodarczy 85 m budynek gospodarczy 110 m 2 gm. Krypno 1 budynek mieszkalny 80 m 2 m. Kolonia Ruda 1 budynek gospodarczy 110 m /WZ 10/WZ 11/WZ 12/WZ gm. Krypno m. Kolonia Ruda gm. Knyszyn m. Kolonia Grądy działka 830/6 gm. Knyszyn m. Chobotki działka nr 176 gm. Jasionówka m. Jasionóweczka działka budynek mieszkalny 120 m 2 1 budynek gospodarczy 70 m budynek mieszkalny, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek mieszkalny, murowany, pokrycie dachu: eternit 1 budynek gospodarczy, murowany, pokrycie dachu: papa 1 budynek mieszkalny, murowany, pokrycie dachu: eternit 105 m 2 240m 2 65 m 2 70 m 2 65 m m m W wariancie W 1 planowanego przebiegu drogi ekspresowej, liczba obiektów do rozbiórki wynosi 11 obiektów, w tym: 3 budynki mieszkalne i 8 budynków gospodarczych. W wariancie W 2 planowanego przebiegu drogi ekspresowej, liczba obiektów do rozbiórki wynosi 8 obiektów, w tym: 2 budynki mieszkalne i 6 budynków gospodarczych. W wariancie W K planowanego przebiegu drogi ekspresowej, liczba obiektów do rozbiórki wynosi 15 obiektów, w tym: 4 budynki mieszkalne i 11 budynków gospodarczych. W wariancie W Z (zachodnim) planowanego przebiegu drogi ekspresowej, liczba obiektów do rozbiórki wynosi 26 obiektów, w tym: 8 budynków mieszkalnych i 17 budynków gospodarczych oraz 1 budynek o innym przeznaczeniu. 138

139 W tabeli poniŝej przedstawiono tabelaryczne zestawienie obiektów wyznaczonych do rozbiórki. Tabela Liczba obiektów budowlanych wyznaczonych do rozbiórki w poszczególnych Wariant wariantach Liczba obiektów ogółem Liczba budynków mieszkalnych Liczba budynków gospodarczych Liczba budynków o innym przeznaczeniu W W W K W Z Rozbiórka istniejących obiektów budowlanych (budynki mieszkalne, gospodarcze) nie wymaga - zgodnie z przepisami - pozwolenia wydawanego w trybie przepisów prawa budowlanego. Nie wykonywano projektu budowlanego rozbiórek ani - na obecnym etapie prac - szczegółowej budowlanej inwentaryzacji budynków przewidzianych do rozbiórki. Szacunkową ilość odpadów powstających w fazie budowy analizowanej drogi przedstawiono w tabeli poniŝej. Tabela Szacunkowa ilość odpadów powstających w fazie budowy Lp. Kod Rodzaj odpadów Ilość Sposób postępowania odpady spawalnicze 0,3 Mg/rok Unieszkodliwianie * * * * mineralne oleje hydrauliczne nie zawierające związków chlorowcoorganicznych mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe nie zawierające związków chlorowcoorganicznych opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone sorbenty i materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania, ubrania ochronne sorbenty i materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania, ubrania ochronne inne niŝ * odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów 0,1 Mg/rok Unieszkodliwianie 0,1 Mg/rok Unieszkodliwianie 0,2 Mg/rok Unieszkodliwianie 0,2 Mg/rok Unieszkodliwianie 0,1 Mg/rok Unieszkodliwianie W 1 ~ 550 Mg/rok W 2 ~ 1200 Mg/rok W K ~ 1100 Mg W Z ~ 2700 Mg Odzysk gruz ceglany Odzysk odpady z remontów i przebudowy dróg brak danych Odzysk drewno szkło W 1 ~ 1,5 Mg/rok W 2 ~ 0,9 Mg/rok W K ~ 1,8 Mg/rok W Z ~ 1,2 Mg/rok W 1 ~ 1,3 Mg/rok W 2 ~ 0,9 Mg/rok W K ~ 1,7 Mg/rok W Z ~ 2,4 Mg/rok Odzysk Odzysk asfalt inny niŝ wymieniony w * brak danych Odzysk/unieszkodliwianie odpadowa papa W 1 ~ 0,4 Mg/rok Unieszkodliwianie 139

140 Lp. Kod Rodzaj odpadów Ilość Sposób postępowania Ŝelazo i stal W 2 ~ 0,2 Mg/rok W K ~ 0,3 Mg/rok W Z ~ 1 Mg/rok W 1 ~ 1,5 Mg/rok W 2 ~ 0,8 Mg/rok W K ~ 1,1 Mg/rok W Z ~ 2 Mg/rok Odzysk gleba i ziemia, w tym kamienie brak danych Odzysk zmieszane odpady z budowy inne niŝ , , * - części podziemne usuwanych drzew i krzewów * materiały izolacyjne zawierające azbest inne niewymienione odpady usunięte naziemne części drzew i krzewów (odpadowa masa roślinna) brak danych W1 ~ 5,6 Mg/rok W 2 ~ 6,7 Mg/rok W K ~ 1,2 Mg/rok W Z ~ 14 Mg/rok brak danych Odzysk /unieszkodliwianie Unieszkodliwianie Odzysk niesegregowane odpady komunalne 1 Mg/rok Unieszkodliwianie Podane w tabeli powyŝej ilości odpadów są przybliŝone z dokładnością moŝliwą na podstawie zgromadzonych materiałów na obecnym etapie przygotowania inwestycji. Zgodnie z ustawą o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz. U nr 62 poz. 628) art. 2 przepisy ustawy stosuje się do postępowania z masami ziemnymi lub skalnymi, jeŝeli są usuwane albo przemieszczane w związku z realizacją inwestycji lub prowadzeniem eksploatacji kopalin. Przepisów ustawy dotyczących zagospodarowania mas ziemnych nie stosuje się do w stosunku do mas ziemnych lub skalnych usuwanych albo przemieszczanych w związku z realizacją inwestycji, jeŝeli miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, decyzja o pozwoleniu na budowę lub zgłoszenie robót budowlanych określają warunki i sposób ich zagospodarowania (art.2 ust 1. ustawy o odpadach). Dla planowanej drogi niezbędne będzie uzyskanie decyzji zezwalającej na realizację inwestycji drogowej. Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 25 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakrsie dróg publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. Nr 154, poz. 958) jeŝeli w przepisach odrębnych ustaw jest mowa o pozwoleniu na budowę, rozumie się przez to takŝe dezycję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. W związku z czym jeŝli w decyzja zezwalającea na realizację inwestycji drogowej będzie określała warunki i sposób zagospodarowania mas ziemnych przepisów ustawy o odpadach do mas ziemnych nie stosuje się. Masy ziemne (wierzchnia warstwa gleby ziemia urodzajna) mogą być wykorzystywane do urządzania i zagospodarowywania skarp nasypów, terenu po zakończeniu budowy (wyrównanie terenu, rekultywacji terenów zdegradowanych). Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami, określa rodzaje odpadów oraz warunki ich odzysku w procesach odzysku R14 (Inne działania polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub części) i 140

141 R15 (przetwarzanie odpadów, w celu ich przygotowania do odzysku, w tym do recyklingu). W stosunku do odpadów o kodzie ( masy ziemne) w rozporządzeniu określono poniŝsze warunki odzysku: wypełnienie terenów niekorzystnie przekształconych (takich jak zapadliska, nieeksploatowane odkrywkowe wyrobiska lub wyeksploatowane części tych wyrobisk). utwardzania powierzchni terenów, do których posiadacz ma tytuł prawny, z tym Ŝe utwardzenie to nie powinno zakłócać stanyu wody w gruncie, do rekultywacji biologicznej zamkniętego składowiska lub jej części (tak zwanej okrywy rekultywacyjnej), przy czym grubość warstwy powinna być uzaleŝniona od planowanych obsiewów lub nasadzeń. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 kwietnia 2006r (Dz. U. nr 75 Poz. 527) w sprawie listy rodzajów odpadów, które posiadacz moŝe przekazać osobom fizycznym (...) nadmiar mas ziemnych, moŝliwy jest do przekazania osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym, w celu utwardzenia powierzchni. Szczegółowy bilans mas ziemnych powinien znajdować się w projekcie budowlanym (w celu ustalenie wielkości nadmiaru lub niedoboru tych mas). Materiały uzyskane z rozbiórki murowanych budynków mogą być wykorzystywane w robotach prowadzonych na miejscu (do niwelacji terenu) lub jako surowce wtórne (np. złom metalowy). Odpady nieprzydatne do wykorzystania będą wymagały deponowania na składowisku, sprzedaŝy (surowce wtórne), unieszkodliwiania w specjalnych instalacjach (np. odpady zawierające azbest). Odpadową masę roślinną tworzy roślinność z usuniętych zadrzewień śródpolnych, pojedynczych drzew. Odpadowa masa zielona taka jak: gałęzie, liście, igliwie, pozostałości z karczowania, stanowić będzie równieŝ odpad wymagający zagospodarowania. Zadanie to będzie obowiązkiem wytwórcy tych odpadów, czyli jednostki wybranej do wykonania tych czynności. Odpadowe masy roślinne części zielone, kora, gałęzie, korzenie powinny być rozdrabniane i kierowane w miarę moŝliwości do kompostowania.. Za zagospodarowanie odpadowej masy roślinnej odpowiadać będzie inwestor (Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad), który moŝe powierzyć wykonanie tego zadania innemu posiadaczowi odpadów (wykonawcy usługi). Usunięcie odpadów powstających podczas budowy drogi, zgodnie z aktualnymi przepisami, będzie naleŝeć do wykonawcy tego przedsięwzięcia. Ponadto w fazie budowy będą powstawać odpady komunalne: niesegregowane odpady komunalne. SPOSÓB ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW POWSTAJĄCYCH W FAZIE BUDOWY Wszystkie odpady powstające na etapie budowy drogi powinny być wstępnie segregowane i gromadzone na terenie a następnie przekazane do wtórnego wykorzystania lub specjalistycznym firmom zajmującym się unieszkodliwianiem odpadów. Odpady powinny być magazynowane w wyznaczonym miejscu. Miejsce magazynowania odpadów powinno być izolowane od środowiska. Na terenie gromadzenia odpadów naleŝy zachować bezpieczeństwo i higienę, oraz zabezpieczyć przed wstępem dla osób nieupowaŝnionych. 141

142 Nie naleŝy dopuścić do zmieszania odpadów niebezpiecznych z odpadami innymi niŝ niebezpieczne i obojętne. W fazie budowy powstawać będą równieŝ odpady związane z uŝytkowaniem sprzętu budowlanego, funkcjonowaniem zaplecza socjalnego dla pracowników. Powstające odpady powinny być w miarę moŝliwości wtórnie wykorzystywane, bądź usuwane zgodnie z obowiązującymi przepisami. Na terenie budowy mogą powstawać następujące typy odpadów: gleba i grunt z wykopów, złom stalowy, resztki uŝytych materiałów budowlanych (Ŝwir, papa, drewno), zuŝyte oleje z konserwacji maszyn, zuŝyte czyściwo i ubrania ochronne, opakowania zawierające pozostałości olejów lub nimi zanieczyszczone. Za odzysk i unieszkodliwianie odpadów powstających w fazie budowy przedsięwzięcia będzie odpowiedzialny wykonawca. Wykonawca, w rozumieniu przepisów ustawy o odpadach będzie wytwórcą odpadów. Wytwórca odpadów jest obowiązany do stosowania takich sposobów produkcji lub form usług oraz surowców i materiałów, które zapobiegają powstawaniu odpadów lub pozwalają utrzymać na moŝliwie najniŝszym poziomie ich ilość, a takŝe ograniczają negatywne oddziaływanie na środowisko lub zagroŝenie Ŝycia lub zdrowia ludzi. Zatem do obowiązków wytwórcy odpadów będzie naleŝeć: zagospodarowanie wszystkich odpadów w sposób selektywny, przedstawienie informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach zagospodarowania wytworzonych odpadów do właściwego organu ochrony środowiska, usunięcie drzew i krzewów, karczowanie, przeprowadzenie rozbiórek, gromadzenie w sposób selektywny powstających odpadów, zagospodarowanie wszystkich odpadów powstających w fazie budowy: zapewnienie właściwego postępowania w czasie rozbiórki z odpadami niebezpiecznymi (np. odpadowy eternit) i zgromadzenie ich w sposób nie zagraŝający środowisku, przekazanie odpadów niebezpiecznych podmiotowi uprawnionemu do prowadzenia działalności w zakresie transportu i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. Transport odpadów niebezpiecznych z miejsc ich powstawania do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania odpadów powinien odbywa się z zachowaniem przepisów obowiązujących przy transporcie towarów niebezpiecznych. Wytwórca odpadów wykonawca prac budowlanych będzie mógł zlecić wykonanie obowiązku gospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadów. Część odpadów (odpady z remontów i przebudowy dróg ) będą mogły być zagospodarowane na miejscu w związku z realizacją zjazdów i dróg obsługujących ruch lokalny. Specjalne wymagania dotyczą postępowania z odpadowym eternitem ( * - materiały izolacyjne zawierające azbest). 142

143 Szczegółowe wymagania zawiera rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego uŝytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649). Prace polegające na usuwaniu lub naprawie wyrobów zawierających azbest mogą być wykonywane wyłącznie przez wykonawców posiadających odpowiednie wyposaŝenie techniczne do prowadzenia takich prac oraz zatrudniających pracowników przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy usuwaniu i wymianie materiałów zawierających azbest. Wykonawcy prac powinni posiadać zezwolenie na prowadzenie działalności, w wyniku której powstają odpady niebezpieczne. Prace mające na celu jego usunięcie z obiektu lub urządzenia budowlanego powinny być poprzedzone zgłoszeniem tego faktu właściwemu terenowemu organowi nadzoru budowlanego oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. Zgodnie z art. 33 ustawy o odpadach, posiadacz odpadów moŝe przekazać określone rodzaje odpadów w celu ich wykorzystania osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej, nie będącymi przedsiębiorcami, na ich własne potrzeby (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 kwietnia 2006 roku w sprawie listy rodzajów odpadów, które posiadacz odpadów moŝe przekazywać osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym niebędącym przedsiębiorcami, oraz dopuszczalnych metod ich odzysku (Dz. U. Nr 75, poz. 527)). Lista zawiera m.in. następujące rodzaje odpadów: Lp. Kod Rodzaj odpadów powstające w fazie budowy gleba i ziemia, w tym kamienie odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów MoŜliwość przekazania osobom fizycznym tak tak gruz ceglany tak drewno tak Ŝelazo i stal tak odpadowa papa tak * asfalt inny niŝ wymieniony w * materiały izolacyjne zawierające azbest nie nie szkło nie odpady z remontów i przebudowy dróg nie Dopuszczalne metody odzysku Do utwardzenia powierzchni po rozkruszeniu Do utwardzenia powierzchni budowy fundamentów, wykorzystania jako podsypki pod posadzki na gruncie po rozkruszeniu Do utwardzenia powierzchni, budowy fundamentów, wykorzystania jako podsypki pod posadzki na gruncie po rozkruszeniu Do wykorzystania jako paliwo, o ile nie jest zanieczyszczone impregnatami i powłokami ochronnymi lub do wykonywania drobnych napraw i konserwacji, lub do wykorzystania jako materiał budowlany do wykonywania drobnych napraw i konserwacji do wykonywania drobnych napraw i konserwacji Proces odzysku 1) R 14 R 14 R 14 R1 lub R14 R 14 R

144 Lp. Kod Raport o oddziaływaniu na środowisko Rodzaj odpadów powstające w fazie budowy zmieszane odpady z budowy inne niŝ , , * niesegregowane odpady komunalne MoŜliwość przekazania osobom fizycznym nie odpady spawalnicze nie * * * * mineralne oleje hydrauliczne nie zawierające związków chlorowcoorganicznych mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe nie zawierające związków chlorowcoorganicznych opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone sorbenty i materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania, ubrania ochronne nie nie nie nie Dopuszczalne metody odzysku Proces odzysku 1) sorbenty i materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania, ubrania ochronne inne niŝ * nie 1) Zgodnie z załącznikiem nr 5 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz.628 z późn. zm.) R 1 wykorzystanie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii, R 14 inne działania prowadzące do wykorzystania odpadów w całości lub części lub do odzyskania z odpadów substancji lub materiałów, łącznie z ich wykorzystaniem, nie wymienione w punktach od R1 do R13. Za zagospodarowanie odpadów, w tym mas ziemnych, odpowiada wykonawca robót budowlanych. Według ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz.U.2001 Nr 62 poz. 628) wytwórca odpadów jest zobowiązany do: 1) uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, jeŝeli wytwarza odpady niebezpieczne w ilości powyŝej 0,1 Mg/rok 2) przedłoŝenia informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami, jeŝeli wytwarza odpady niebezpieczne w ilości do 0,1 Mg/rok albo powyŝej 5 Mg/rok odpadów innych niŝ niebezpieczne. Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi zatwierdzany jest w drodze decyzji przez właściwy organ, którym w tym przypadku jest właściwy miejscowo starosta. Starosta zatwierdza program gospodarki odpadami niebezpiecznymi po zasięgnięciu opinii wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, właściwych ze względu na miejsce wytwarzania odpadów niebezpiecznych. Informacje o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami przedkłada się właściwemu organowi w terminie 30 dni przed rozpoczęciem działalności powodującej powstawanie odpadów lub zmianą działalności wpływającej na ilość lub rodzaj wytwarzanych odpadów lub sposobu gospodarowania nimi. Organem jest właściwy miejscowo starosta. Właściwość miejscową ustala się według miejsca wytwarzania odpadów. 144

145 Wytwórca odpadów moŝe zlecić wykonanie obowiązku gospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadów. Przekazanie odpadów innym posiadaczom naleŝy dokumentować za pomocą obowiązującego formularza. Proponuje się, aby w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, zostały określone następujące warunki i sposób zagospodarowania mas ziemnych: moŝliwe jest wykorzystanie mas ziemnych do: urządzania terenów zieleni miejskiej, do rekultywacji terenów zdegradowanych, do rekultywacji składowisk odpadów, dopuszczalne jest przekazanie odpadów o kodach , , , , , , osobom fizycznym na ich potrzeby transport mas ziemnych prowadzić w godzinach dziennych ( ) w rejonie obszarów zabudowy mieszkalnej, nie dopuszczać do pylenia podczas transportu, prowadzić ewidencję przekazanych mas odpadów osobom prawnym i osobom fizycznym, projekt budowlany powinien zawierać bilans mas ziemnych Faza eksploatacji W fazie eksploatacji nie przewiduje się powstawania znaczących ilości i rodzajów odpadów. Będą powstawać odpady związane z funkcjonowaniem obiektów i urządzeń zapewniających sprawne funkcjonowanie drogi (oświetlenie, urządzenia odwadniające) oraz obiektów powiązanych technologicznie z drogą. W fazie eksploatacji drogi występować będą następujące rodzaje odpadów: typowe odpady komunalne, odpady związane z utrzymaniem jezdni (szczególnie w okresie zimowym), odpady powstające z eksploatacji systemu odwadniającego takie jak: wykaszanie trawy w rowach odwadniających; usuwanie osadów i substancji olejowych; Typowe odpady komunalne, to: makulatura, szkło, tworzywa sztuczne (opakowania, torebki), metale (puszki po napojach) powstające w wyniku uŝytkowania drogi oraz wyrzucania śmieci z jadących samochodów. Przewiduje się urządzenia do oczyszczania wód opadowych: separatory oraz osadniki. Powstawać będą odpady * - mieszanina odpadów z piaskowników i z odwadniania olejów w separatorach oraz odpady * - szlamy z odwadniania olejów w separatorach. Ze względu na właściwości tych odpadów a takŝe na powodowane przez nich zagroŝenia sanitarne, odpady te wymagają usuwania i unieszkodliwiania przez specjalistyczną firmę, posiadającą uprawnienia 145

146 do prowadzenia usług w tym zakresie. Fakt przekazania odpadów naleŝy dokumentować za pomocą karty przekazania odpadu 2 W fazie eksploatacji drogi źródłem odpadów będą zuŝyte źródła światła zawierających rtęć ( *) oraz oprawy oświetleniowe ( ). Odpady te powinny być gromadzone i okresowo przekazywane firmom zajmującym się unieszkodliwianiem tego typu odpadów w szczególności obowiązek ten dotyczy odpadów niebezpiecznych (świetlówki). Na aktualnym etapie prac nie moŝna podać dokładnej ilość zuŝytych źródeł światła oraz opraw oświetleniowych. MoŜna jednak oszacować w przybliŝeniu ilość powstających odpadów w stosunku rocznym - bazując na ogólnych załoŝeniach dotyczących projektowania oświetlenia drogi. Jako podstawę szacowania ilości rocznie powstających odpadów grup , *, przyjęto: 1200 szt. opraw oświetleniowych, średni okres eksploatacji oprawy 5 lat, średni okres eksploatacji źródła światła 4 lata. Szacuje się, Ŝe w czasie eksploatacji planowanej drogi w ciągu roku powstawać będą zestawione poniŝej rodzaje odpadów. Określone ilości podaje się na postawie szacunków. Tabela Szacunkowa ilość odpadów powstających w fazie eksploatacji Lp. Kod Rodzaj odpadów Ilość/rok Sposób postępowania * mieszanina odpadów z piaskowników i z odwadniania olejów w separatorach 3 Mg/rok Unieszkodliwianie * szlamy z odwadniania olejów w separatorach 0,2 Mg/rok Unieszkodliwianie * zuŝyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy inne niŝ wymienione w do elementy usunięte z zuŝytych urządzeń (oprawy oświetleniowe) 0,1 Mg/rok Odzysk /Unieszkodliwianie 0,4 Mg/rok Unieszkodliwianie * odpady wykazujące właściwości niebezpieczne - Unieszkodliwianie odpady inne niŝ wymienione w * - Unieszkodliwianie niesegregowane odpady komunalne 1 Mg/rok Unieszkodliwianie Szczególną grupę odpadów, których powstawania nie moŝna wykluczyć są odpady naleŝące do grupy 16 odpady powstałe w wyniku wypadków i zdarzeń losowych, w tym: * - odpady wykazujące właściwości niebezpieczne oraz odpady inne niŝ wymienione w W wyniku awarii, których źródłem mogą być katastrofy drogowe, moŝe dojść do rozszczelnienia zbiorników i instalacji samochodowych, z których mogą zostać uwolnione i trafić do środowiska: paliwo (benzyna, olej napędowy), płyny. Oprócz tego jeŝeli w katastrofie uczestniczyć będą pojazdy przewoŝące towary niebezpieczne, moŝe dojść do awaryjnych wycieków tych substancji. W wyniku tych zdarzeń moŝe ulec zanieczyszczeniu warstwa gleby, która zebrana wraz z pozostałościami substancji niebezpiecznej stanowić będzie odpad podlegający obowiązkowi unieszkodliwienia. Akcję ratowniczą przeprowadzają jednostki specjalistyczne Państwowej StraŜy PoŜarnej nie do nich jednak naleŝy obowiązek zapewnienia unieszkodliwienia powstających odpadów czy rekultywacji zdegradowanych gruntów. 2 rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 lutego 2006 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U.2006 Nr 30, poz.213) 146

147 Aktualnie brak jest moŝliwości oszacowania ilości zanieczyszczeń powstających w sytuacjach awaryjnych. O wielkości zanieczyszczenia decydować będzie: skala awarii i rodzaj uwolnionej substancji, czas podjęcia akcji ratowniczej przez specjalistyczne słuŝby, wyposaŝenie słuŝb w środki techniczne do prowadzenia akcji ratowniczej. Odpady powstające w trakcie eksploatacji jezdni, nie sprzątane regularnie mogą być źródłem dodatkowego zanieczyszczenia: powietrza atmosferycznego poprzez wtórne zapylenie, wód opadowych, w wyniku przechodzenia do wody opadowej chemikalii przeciwoblodzeniowych, związków ropopochodnych i olejowych, zawiesin mineralnych i innych zabezpieczeń. Kwestie odpowiedzialności za szkody w środowisku oraz ich naprawy reguluje ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493). Organem ochrony środowiska właściwym w sprawach zapobiegania i naprawy szkód w środowisku jest wojewoda Zalecenia ochronne Faza budowy Wszystkie odpady powstające na etapie budowy planowanej drogi S-8 powinny być wstępnie magazynowane i gromadzone w miejscu powstawania (na placu budowy) a następnie przekazane do wtórnego wykorzystania lub specjalistycznym firmom zajmującym się unieszkodliwianiem odpadów. Odpady powinny być magazynowane w wyznaczonym do tego miejscu. Miejsce magazynowania odpadów powinno być w miarę potrzeb izolowane od środowiska (np. zastosowanie atestowanych pojemników). Nie naleŝy dopuszczać do wycieków powstających z miejsca magazynowania odpadów. NaleŜy zachować szczególna uwagę z postępowaniem z odpadami niebezpiecznymi a zwłaszcza z materiałem izolacyjnym zawierającym azbest. Nie naleŝy dopuszczać do mieszania się odpadów niebezpiecznych z odpadami innymi niŝ niebezpieczne oraz z odpadami obojętnymi. Nie naleŝy wyznaczać miejsc magazynowania odpadów na terenie obszarów chronionych Natura Faza eksploatacji W fazie eksploatacji będę powstawać odpady związane z eksploatacją drogi. Odpady powstające z urządzeń do oczyszczania wód opadowych ze względu na swoje właściwości, a takŝe na powodowane przez nich zagroŝenia sanitarne, wymagają usuwania i unieszkodliwiania przez specjalistyczną firmę, posiadającą uprawnienia do prowadzenia usług w tym zakresie. Odpady powstające w trakcie eksploatacji jezdni, powinny być regularnie usuwane, gdyŝ niesprzątane regularnie mogą być źródłem dodatkowego zanieczyszczenia. W przypadku odpadów niebezpiecznych naleŝy zachować szczególna ostroŝność, jak równieŝ nie naleŝy mieszać odpadów niebezpiecznych z innymi odpadami Podsumowanie Faza budowy planowanego przedsięwzięcia charakteryzować się będzie powstawaniem odpadów. Wytwarzającym odpady, odpowiedzialnym za ich odzysk i unieszkodliwianie będzie wykonawca, który 147

148 przed rozpoczęciem robót winien uregulować stan formalno prawny w zakresie gospodarowania odpadami. Odpady powinny być gromadzone w wyznaczonych miejscach w sposób selektywny przed ich przekazaniem do ostatecznego miejsca unieszkodliwiania lub wykorzystania. Przekazanie odpadów naleŝy dokumentować przy uŝyciu obowiązujących formularzy. Faza eksploatacji drogi nie będzie powodować powstawania znaczących ilości odpadów. SłuŜby eksploatacyjne podmiotu odpowiedzialnego za zarządzanie drogą winny zapewnić moŝliwość odbioru wszystkich powstających odpadów, w tym równieŝ odpadów powstałych w wyniku zdarzeń losowych KRAJOBRAZ Metodyka i załoŝenia W raporcie zastosowano metodę prognozowania wynikowego, polegającego na ocenie przedsięwzięcia i analizie moŝliwego wpływu omawianego obiektu na krajobraz. Charakterystykę i ocenę krajobrazu wykonano na podstawie przeprowadzonej wizji terenowej oraz na podstawie analizy dokumentacji fotograficznej i ortofotomapy. Na terenie objętym analizą (pas o szerokości 2 km wzdłuŝ trasy drogi) wyróŝniono cztery podstawowe typy krajobrazu. Za podstawowe kryterium podziału krajobrazu na typy, przyjęto stopień lub jakość zmian powstałych w krajobrazie w zaleŝności od stopnia zniekształcenia stosunków naturalnych w środowisku przyrodniczym i zmian wprowadzonych w wyniku działalności człowieka. WyróŜniono następujące typy krajobrazu: 1) krajobraz zbliŝony do naturalnego, do którego zalicza się: krajobraz leśny, krajobraz śródleśnych łąk, i polan, 2) krajobraz naturalno - kulturowy - do którego zalicza się: krajobraz zarastających łąk, krajobraz rolniczo-leśny niewielkie powierzchnie leśne wśród łąk i pól, krajobraz rolniczy łąki, pola, rowy melioracyjne, zadrzewienia śródpolne, pojedyncze zabudowania zagrodowe, ogrody przydomowe, ogródki działkowe, sady, 3) krajobraz kulturowy: osadnictwa wiejskiego, osadnictwa podmiejskiego, Planowana inwestycja będzie zlokalizowana w przewaŝającym stopniu na terenach stanowiących typ krajobrazu zbliŝonego do naturalnego, krajobrazu naturalno kulturowego, krajobrazu kulturowego. Stanowią je przede wszystkim tereny leśne, tereny pól, tereny pól z niewielkimi powierzchniami leśnymi i pojedynczą zabudową zagrodową, tereny pól i łąk z grupami naturalnych zadrzewień poprzecinane rowami melioracyjnymi. PoniŜej przedstawiono zdjęcia charakteryzujące poszczególne typy krajobrazu w okolicy przebiegu planowanej drogi. 148

149 Okolice Kozienic. Lokalizacja terenu pod planowaną drogę Rejon węzła Knyszyn. Droga krajowa nr

150 Rzeka Jaskranka. Rejon Chobotek. Teren po planowaną inwestycję 150