TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO"

Amalia Sokołowska
7 lat temu
Przeglądów:

1 TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO Wykład 5 Teoria wyboru społecznego Katarzyna Metelska-Szaniawska 2/04/2008

2 PLAN WYKŁADU I II III IV Czym jest teoria wyboru społecznego? Przykłady systemów głosowania i systemów wyborczych Paradoks głosowania Twierdzenie Arrowa

3 I Czym jest TWS? bada metody zbiorowego podejmowania decyzji w wyniku głosowania członków grupy (lub wybranych przez nich reprezentantów) oraz sposoby dokonywania społecznego wyboru lub społecznej oceny rozwiązań, których konsekwencje są rożne dla poszczególnych głosujących bada reguły głosowania prowadzące do agregacji indywidualnych preferencji w preferencje kolektywne (zbiorowe), tj. indywidualne interesy, oceny (wyceny), dobrobyt społeczny wybór, ocena, dobrobyt zajmuje się określaniem warunków, jakie spełniają lub taż jakich nie spełniają, różne metody podejmowania decyzji kolektywnych (Jakubowski, 2005)

społecznego wyboru lub społecznej oceny rozwiązań, których konsekwencje są rożne dla poszczególnych głosujących bada reguły głosowania prowadzące do

4 I Czym jest TWS? przykład (Jakubowski, 2005) grupa 12 studentów forma egzaminu: esej, test czy ustny? wykładowca uszanuje wybór większości studentów preferencje studentów: najlepsza alternatywa środkowa alternatywa najgorsza alternatywa grupa A (5 osób) esej test ustny grupa B (3 osoby) test ustny esej grupa C (4 osoby) ustny esej test jaki będzie wynik głosowania?

wykładowca uszanuje wybór większości studentów preferencje studentów: najlepsza alternatywa

5 I Czym jest TWS? przykład (Jakubowski, 2005) najlepsza alternatywa większość pierwszeństwa (plurality): esej sekwencyjne głosowanie większościowe esej vs. test, zwycięzca vs. ustny: ustny ustny vs. esej, zwycięzca vs. test: test środkowa alternatywa wybór metody decyduje często o wyniku głosowania najgorsza alternatywa grupa A (5 osób) esej test ustny grupa B (3 osoby) test ustny esej grupa C (4 osoby) ustny esej test

głosowanie większościowe esej vs. test, zwycięzca vs. ustny: ustny ustny vs. esej, zwycięzca vs.

6 I Czym jest TWS? podstawowe pytania TWS czy wybór metody głosowania zawsze decyduje o wyniku? czym różnią się metody głosowania? które z nich mają pożądane własności? TWS a TWP

7 II Przykłady systemów głosowania i wyborczych zastosowanie TWS: teoria systemów głosowania system głosowania środek dokonywania wyboru pomiędzy dostępnymi alternatywami w oparciu o preferencje głosujących system głosowania składa się z reguł dotyczących: sposobu, w jaki głosujący wyrażają swoje preferencje sposobu, w jaki preferencje są agregowane by wyłonić ostateczny wynik głosowania przykłady (TWP): systemy wyborcze (wybory powszechne, wybory w mniejszych grupach), referendum, mechanizmy podejmowania decyzji

sposobu, w jaki głosujący wyrażają swoje preferencje sposobu, w jaki preferencje są agregowane by wyłonić ostateczny wynik

8 II Przykłady systemów głosowania i wyborczych przykłady systemów głosowania głosowanie większościowe (większością zwykłą) większość pierwszeństwa (ang. plurality rule) większość pierwszeństwa z dogrywką (ang. plurality runoff) metoda sekwencyjnej eliminacji (ang. sequential runoff) metoda Bordy głosowanie aprobujące metoda Copelanda

plurality rule) większość pierwszeństwa z dogrywką (ang.

9 II Przykłady systemów głosowania i wyborczych popularne systemy wyborcze na świecie (1/2) ordynacja większościowa { { jednomandatowe okręgi wyborcze, np. Australia (izba niższa), Wielka Brytania (Izba Gmin), Francja, USA, Kanada wielomandatowe okręgi wyborcze, np. Polska (Senat), Tajlandia jednoturowe, np. Wielka Brytania, USA, Kanada, Indie dwu- lub wieloturowe, np. Polska (Prezydent), Francja, Ukraina, Kuba alternatywnego głosu (ang. alternative vote), np. Australia ogólnie: w 43 państwach ONZ w wyborach krajowych lub lokalnych

Polska (Senat), Tajlandia jednoturowe, np. Wielka Brytania, USA, Kanada, Indie dwu- lub wieloturowe, np.

10 II Przykłady systemów głosowania i wyborczych popularne systemy wyborcze na świecie (2/2) ordynacja proporcjonalna { jednookręgowe nieliczne małe kraje np. Holandia, Izrael wielookręgowe większość krajów np. Polska (Sejm) głosowanie na listy wyborcze większość krajów, np. Polska (Sejm) Przeliczanie głosów na mandaty najczęściej metodą d Hondta lub Sainte- Lague a. pojedynczy głos przechodni (ang. Single Transferable Vote), metoda proporcjonalna Hare a-clarka, np. Irlandia, Malta mieszany system proporcjonalny (ang. Mixed Member Proportional System), np. Niemcy, Węgry, Włochy, Nowa Zelandia 1 głos na kandydata w jednomandatowym okręgu + 1 głos na listę partyjną

Polska (Sejm) Przeliczanie głosów na mandaty najczęściej metodą d Hondta lub Sainte- Lague a. pojedynczy głos przechodni (ang.

11 III Paradoks głosowania Duncan Black: On the Rationale of Group Decision Making (1948) głosowanie większościowe przez porównanie alternatyw parami (sekwencyjne) A versus B wygrywa A A B C B versus C wygrywa B C versus A wygrywa C B C A C A B brak przechodniości, cykliczność (majority cycles) paradoks głosowania = paradoks Condorceta (XVIII w.)

versus B wygrywa A A B C B versus C wygrywa B C versus A wygrywa C B C A C A B brak

12 III Paradoks głosowania możliwość manipulowania wynikiem głosowania A versus B wygrywa A A versus C wygrywa C A versus C wygrywa C C versus B wygrywa B B versus C wygrywa B B versus A wygrywa A A B C B C A C A B kolejność głosowania decyduje o wyniku

wygrywa C C versus B wygrywa B B versus C wygrywa B B versus A

13 III Paradoks głosowania model medianowego wyborcy Blacka (median voter model) założenie: preferencje jednoszczytowe (single-peaked preferences) alternatywy oceniane ze względu na jeden wymiar każdy wyborca ma punkt idealny im dalej od punktu idealnego, tym mniejsza użyteczność

preferences) alternatywy oceniane ze względu na jeden wymiar każdy

14 III Paradoks głosowania model medianowego wyborcy Blacka (median voter model) medianowy wyborca zwycięzca Condorceta

15 III Paradoks głosowania model medianowego wyborcy Blacka (median voter model) twierdzenie o medianowym wyborcy: dla preferencji jednowierzchołkowych i nieparzystej liczby wyborców punkt idealny wyborcy medianowego stanowi zwycięzcę Condorceta uogólnienie dla parzystej liczby wyborców

jednowierzchołkowych i nieparzystej liczby wyborców punkt idealny

16 IV Twierdzenie Arrowa Kenneth Arrow (Nobel 1972): Social Choice and Individual Values (1951) w poszukiwaniu idealnego mechanizmu głosowania preferencje indywidualne preferencje społeczne dla każdego zestawu zupełnych, zwrotnych i przechodnich preferencji indywidualnych preferencje społeczne powinny także posiadać te trzy cechy funkcja dobrobytu społecznego (Social Welfare Function) mechanizm przejścia od indywidualnych uporządkowań preferencji do uporządkowania społecznego

przechodnich preferencji indywidualnych preferencje społeczne powinny także posiadać te trzy cechy funkcja dobrobytu

17 IV Twierdzenie Arrowa pożądane właściwości mechanizmu głosowania: 1) możliwe są dowolne preferencje indywidualne (nieograniczona dziedzina) 2) jeżeli wszyscy preferują X względem Y to preferencje społeczne powinny przedkładać X nad Y (reguła Pareto) 3) preferencje dotyczące X i Y powinny zależeć jedyne od tego jak jednostki szeregują X i Y (niezależność od alternatyw niezwiązanych) twierdzenie Arrowa o niemożliwości jeżeli funkcja dobrobytu społecznego spełnia założenia (aksjomaty) 1-3 to musi być dyktatorska, tzn. wszystkie uporządkowania społeczne są uszeregowaniami jednej jednostki alternatywne ujęcie

jedyne od tego jak jednostki szeregują X i Y (niezależność od alternatyw niezwiązanych) twierdzenie Arrowa o niemożliwości jeżeli funkcja dobrobytu

18 IV Twierdzenie Arrowa znaczenie twierdzenia Arrowa problemy z aksjomatem nieograniczonej dziedziny (w połączeniu z regułą Pareto) problemy z aksjomatem niezależności od alternatyw niezwiązanych metoda Bordy: wygrywa X lub Y w zależności od Z X Y X Y Z X Y Z Y Z Z X

problemy z aksjomatem niezależności od alternatyw niezwiązanych

19 POLECANA LITERATURA Wilkin (2005), rozdział 3 i pozycje tam powołane podręczniki zaawansowanej mikroekonomii G. Lissowski (red.) (2001), Elementy teorii wyboru społecznego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Podobne dokumenty

EKONOMICZNA ANALIZA POLITYKI

EKONOMICZNA ANALIZA POLITYKI Wykład 1 Homo Oeconomicus w świecie polityki wprowadzenie do ekonomicznej analizy polityki Katarzyna Metelska-Szaniawska SPRAWY ORGANIZACYJNE wykład + ćwiczenia strona przedmiotu: