Biopaliwa: odpowiedź europejskich rolników i ich spółdzielni na obawy opinii publicznej

Transkrypt

1 Biopaliwa: odpowiedź europejskich rolników i ich spółdzielni na obawy opinii publicznej 1

2 2 Biopaliwa: odpowiedź europejskich rolników i ich spółdzielni na obawy opinii publicznej Rosnące obawy dotyczące zwiększonej emisji gazów cieplarnianych spowodowanej przez transport, a także koszt i utrudniony dostęp do tradycyjnych źródeł energii opartych na paliwach kopalnych były przyczyną wprowadzenia przez ministrów UE rozwiązań, które zapewnią w przyszłości większe zużycie paliw przyjaznych dla środowiska. Do roku 2020 każde państwo członkowskie będzie zobowiązane ustanowić 10-procentowy próg udziału paliw odnawialnych w transporcie, opartym obecnie na ropie i dieselu. Wymagania te wzbudziły duże kontrowersje, a wiele osób twierdzi, że wywołają one więcej negatywnych niż pozytywnych skutków dla środowiska zniszczą cenne ekosystemy, spowodują zwiększenie emisji gazów cieplarnianych zamiast jej ograniczenia oraz przyczynia się do wzrostu cen żywności, a więc również nędzy i głodu w krajach rozwijających się. Czy te obawy sa słuszne? Przyjrzyjmy się faktom. Czym są biopaliwa? Czy biopaliwa rzeczywiście mogą zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych? Czy polityka UE określająca obowiązkowy 10-procentowy próg do roku 2020 jest właściwa? Czy zwiększony popyt na biopaliwa powoduje wzrost cen żywności? W jaki sposób biopaliwa zwiększą bezpieczeństwo żywnościowe UE? Czy produkcja biopaliw będzie szkodliwa dla krajów rozwijających się? Czy zwiększy nędzę i głód na świecie? Co należy zrobić, aby skutki produkcji i używania biopaliw były pozytywne? Czy powinniśmy wycofać się z inwestycji w obecnie rozwijane technologie i zaczekać na tzw. drugą generację biopaliw? Czy to prawda, że biopaliwa mogą być utrzymane tylko dzięki silnemu rynkowi? Que sont les biocarburants?

3 3 Czym są biopaliwa? Biopaliwa dzielą się na dwie główne kategorie: bioetanol i biodiesel. Bioetanol zastepuje benzynę, wytwarzany jest z roślin cukrowych i skrobiowych, takich jak pszenica, jęczmień, kukurydza, trzcina cukrowa i burak cukrowy. Biodiesel zastepuje diesla i produkowany jest z roślin oleistych, takich jak rzepak, soja, słonecznik, tłuszcze zwierzęce i zużyte oleje roślinne. Ponadto, naukowcy opracowują biopaliwa zaawansowane, które powstaną z celulozy i ligniny zawartej we wszystkich roślinach i odpadach organicznych> Potrzebne są jednak dalsze badania w tej dziedzinie, a wiec te zaawansowane biopaliwa nie pojawią się na rynku w ciągu najbliższych lat. Biopaliwa mogą być mieszane z istniejącymi paliwami transportowymi, bez potrzeby modyfikowania istniejącej infrastruktury, co sprawia, że są one rozwiązaniem praktycznym i możliwym do natychmiastowego wprowadzenia. Jego celem jest przyczynienie się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych przez transport. Czy biopaliwa rzeczywiście mogą zmniejszyć negatywne skutki zmian klimatycznych? Tak, mogą. W przeciwieństwie do zasobów ropy, biopaliwa z biomasy odnawiają się po każdych zbiorach. Fotosynteza wspomaga pochłanianie przez rosliny energii słonecznej i absorbcję CO 2 z atmosfery. Powstaje biomasa, która może być użyta do produkcji paliw. Biopaliwa wymieszane z tradycyjnym paliwem przyczyniaja się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnainych przez silniki napędzane paliwami pochodzenia kopalnego. Oszczędność węgla zależy od surowca i od sposobu produkcji biopaliwa. Te produkowane we właściwy sposób znacznie przyczyniają się do znacznych oszczędności w porównaniu z tradycyjnym paliwem. UE 1 zaangażowala się we wprowadzanie standardów zapewniających używanie w UE jedynie paliw, które rzeczywiście przyczyniają się do redukcji emisji CO 2. Zaszczędzony dzięki biopaliwom węgiel będzie musiał stanowić 1 COM(2008)19 końcowy co najmniej 35% tego, co zostałoby wyemitowane przy użyciu tradycyjnych paliw. Olej napędowy wyprodukowany z hodowanego w Europie rzepaku pozwala zredukować emisję gazów cieplarnianych średnio o 44 procent w porównaniu z tradycyjnym paliwem. Z kolei dla etanolu wyprodukowany z europejskich buraków cukrowych wartość ta wynosi 48 procent. Wraz z rozwojem tej gałęzi obecne technologie będą ulepszane i powstaną nowe, co przyczyni się do jeszcze większych oszczędności. Czy polityka UE określająca obowiązkowy 10-procentowy próg do roku 2020 jest właściwa? Tak, biopaliwa są bronią w walce ze zmianami klimatycznymi. Zwiększone użycie biopaliw jest częścią strategii, której celem jest zapanowanie nad szkodliwym wzrostem emisji CO 2 pochodzącym z transportu. Należy ją prowadzić wspólnie z innymi strategiami, takimi jak zachęcanie do zakupu ekologicznych samochodów lub organizacja logistyki transportowej. Przez 365 dni w roku transport emituje do atmosfery gazy cieplarniane. Jest on odpowiedzialny za ponad jedną piątą emisji, która powoduje zmiany klimatyczne w Unii Europejskiej. Co więcej, poziom emisji wzrasta najszybciej właśnie w tym sektorze. Emisja z transportu naziemnego wrosła o 27% między rokiem 1990 a Cele dobrowolne 3 nie przyczyniły się do wzrostu zużycia biopaliw. Równie mało skuteczne jest stosowanie systemu wymiany kwot emisji gazów cieplarnianych 4 w transporcie, gdyż jest to sektor wielu małych użytkowników. Dlatego też konieczne jest wprowadzenie celów obowiązkowych. Minimalny poziom 10% biopaliw w transporcie do roku 2020 pomoże również rozwiązać przyszłe problemy z zaopatrzeniem w energię. Obecnie zależność transportu w UE od paliw importowanych wynosi 98 procent! Braki w zaopatrzeniu pozostaną prawdziwym zagrożeniem z powodów ekonomicznych i politycznych. Ceny ropy w wysokości ponad $120 wróżą źle inflacji, a także kosztom żywności, pasz i energii. Dlatego potrzebne jest zróżnicowanie źródeł paliwa. Większe bezpieczeństwo energetyczne jest bardzo ważnym celem polityki energetycznej UE, a biopaliwa mają w nim udział. Zróżnicowanie opinii w państwach członkowskich nie przyniesie oczekiwanych skutków, jeśli na przykład jedno państwo obniży emisję gazów cieplarnianych w transporcie, a inne ją zwiększy. Cele obowiązkowe dają pewność inwestorom. Długoterminowe sygnały regulacyjne w formie celów dają wystarczającą stabilność i pewność inwestycji rządom i dużym firmom. Zaufanie inwestorów można zdobyć tylko poprzez przyjęcie jednolitego planu w całej Unii Europejskiej. Zmniejszy to koszty produkcji i zbuduje stabilny wewnętrzny rynek biopaliw. Z kolei tylko 2 EEA report Climate for a Transport Change 1/ Dyrektywa (EC) n 2003/30 4 Unijny system handlu kwotami emisji (EU ETS) ma pomóc państwom członkowskim w osiagnięciou celu redukcji emisji gazów cieplarnianych w spoób możliwie najtańszy. Obecnie, dla każdego okresu państwa członkowskie określają krajowee plany alokacji (NAPs), które ustanawiają ich całkowity poziom emisji ETS oraz przyznają poszczególnym inwestycjom limity emisji. Na koniec każdego roku zakłady przemysłowe muszą zmieścić się w tych limitach. Firmy emitujące poniżej przyznanego poziomu mogą sprzedać swoją nadwyżkę. Firmy emitujące powyżej limitu maja wybór pomiędzy unowocześnieniem instalacji a zakupem dodatkowego limitu.

4 4 przy dobrej bazie produkcyjnej Unia będzie mogła utrzymać kurs w dziedzinie rozwoju technologicznego, który przyspieszy opracowanie bardziej wydajnych biopaliw pierwszej i drugiej generacji. Czy zwiększony popyt na biopaliwa powoduje wzrost cen żywności? Biopaliwa stały się kozłem ofiarnym. Obarcza się je winą za wzrost cen żywności, ale przyczyny tego wzrostu są inne: zwiększony popyt i mniejsze zbiory. Na przykład w Europie produkcja bioetanolu nie jest przyczyną nagłego wzrostu cen pszenicy, ponieważ mniej niż 1% zbóż uprawianych w UE jest wykorzystywanych do produkcji bioetanolu. Z kolei całkowita unijna produkcja nasion oleistych (z których część przeznacza się na produkcję biediesela) stanowi jedynie 2% światowego zapotrzebowania na nasiona oleiste. Unijny popyt na biodiesel nie przyczynia się do wzrostu cen oleju palmowego, jako że jego produkcja pochłania mniej niż 4% tego surowca. Na świecie dwoma głównymi surowcami do produkcji bioetanolu są trzcina cukrowa i kukurydza. Mimo zwiększonego wykorzystania brazylijskich upraw trzciny cukrowej do produkcji etanolu, ceny cukru na świecie spadły o 32% między rokiem 2006 i W 2008 roku ceny wzrosły, ale jest to raczej powiązane z przepływem funduszy na rynku żywności. Również wzrost cen kukurydzy nie może być wiązany jedynie ze zwiększonym zapotrzebowaniem na bioetanol w USA. Zwiększył się światowy popyt na mięso, spowodowany głównie wzrostem przychodów w Indiach i w Chinach, a zatem jest tez większe zapotrzebowanie na pasze zwierzęce. Ten argument musi być brany pod uwagę. Żywność jest tańsza niż kiedykolwiek wcześniej. Przez ostatnie 20 lat ceny żywności rosły o 20% wolniej niż ceny innych dóbr. Tak więc niedawny wzrost cen jest jedynie odpowiedzią na powstałą lukę. Gdyby ceny produktów rolnych w Europie rosły w ciągu ostatnich 100 lat w tym samym tempie co koszty życia, to ceny nasion powinny być średnio 4 razy wyższe niż obecnie. To również wyjaśnia, dlaczego średnie wydatki gospodarstw domowych w UE-27 na żywność wyniosły mniej niż 13% ich budżetu w roku 2006, a w 1988 było to 21% dla UE Jeśli popyt na surowce wzrośnie, na przykład poprzez użycie biopaliw, ceny będą rosły, dopóki nie zwiększą się dostawy. Można to osiągnąć na przykład przywracając od produkcji ziemie leżące odłogiem, gdzie obecnie produkcja jest nieopłacalna, lub zwiększając wydajność produkcji. Duże powierzchnie ziem nie są uprawiane w nowych państwach członkowskich. Model Komisji przewiduje, że nawet jeśli cel 10-procentowego udziału zostanie osiągnięty do roku 2020, to ceny zbóż wzrosną od 3 do 6%, a ceny rzepaku od 8 do 10%. Nie należy zapominać, że cena produktu opuszczającego gospodarstwo rolne stanowi jedynie 4% ceny produktu w sklepie (np. chleba) 6. Koszt pracy to około 30%. Inne koszty, takie jak przetwórstwo, pakowanie, dystrybucja i wprowadzenie do sprzedaży to 66% ceny produktu końcowego, a zatem mają one dużo większy udział w kształtowaniu cen niż koszt samych surowców. W jaki sposób biopaliwa zwiększą bezpieczeństwo żywnościowe UE? Rolnictwo UE ma potencjał do produkcji biopaliw bez narażania na niebezpieczeństwo łańcucha dostaw. Według scenariusza Komisji Europejskiej, wpływ na strukturę używania ziemi w UE-27 będzie nieznaczny. Około 15% ziem przeznaczonych na rośliny uprawne będzie wykorzystywane do celów produkcji energii, co będzie stanowiło 17,5 miliona hektarów w roku Tylko część nasion oleistych, zbóż i buraków cukrowych przeznaczonych na produkcję biopaliw jest wykorzystywana do produkcji bioenergii. Reszta pozostaje w sektorze żywności jako wysokobiałkowe pasze zwierzęce, które są potrzebne do produkcji mięsa i nabiału. W przypadku biodiesela, 55% nasion oleistych przetwarzanych jest na paszę. W przypadku bioetanolu, pasze wytwarzane z D.D.G.S (podestylacyjnego suszonego wywaru zbożowego) stanowią jedną trzecią zużycia 5 Eurostat 6 IKEE

5 5 zbóż. To właśnie wysokiej jakości i bogate w białko pasze pozwolą Unii zmniejszyć zależność od importu pasz. Obecnie UE importuje 80% swojego zapotrzebowania na białko w żywieniu zwierząt, w postaci glutenu kukurydzianego, nasion i soi ze Stanów Zjednoczonych, Argentyny i Brazylii, czyli 35 milionów ton w przeliczeniu na soję, co kosztuje około 9 miliardów euro. Produkcja biopaliw przyczyni się więc do zmniejszenia powierzchni ziem potrzebych do uprawy zbóż na cele produkcji pasz, a także do spadku cen pasz. Komisja Europejska ocenia, że przewidywana na 2020 rok powierzchnia 17,5 miliona hekrtarów z przeznaczeniem na produkcję biopaliw w UE jest zawyżona. Wliczając produkty uboczne pozostające z produkcji pasz, około 8 milionów hektarów będzie wykorzystanych na produkcje biopaliw do roku 2020, co odpowiada mniej więcej powierzchni ziemi wyłączonej z upraw w latach Nie należy zapominać, ze to rolnicy jako pierwsi odczuwają zmiany klimatyczne. Jesli nie zredukuje się emisji gazów cieplarnianych, na przykład dzięki biopaliwom, może to zagrozić światowej produkcji żywności. Czy produkcja biopaliw będzie szkodliwa dla krajów rozwijających się? Czy zwiększy nędzę i głód na świecie? Głód nie jest skutkiem braku żywności, lecz biedy, niskiej siły nabywczej, słabej polityki rolnej i społecznej (np. infrastruktura, nasiona, edukacja, finansowanie itp.) W ciągu ostatnich 30 lat europejscy rolnicy byli oskarżani o nadprodukcję i preferencyjną sprzedaż dzięki dopłatom do eksportu, co z koeli miało obniżać ceny w krajach rozwijających się i zwiększać biedę tamtejszych rolników. Teraz odwrócono te oskarżenia i unijni rolnicy obwiniani są o wzrost cen. Konsumenci z obszarów miejskich wolą oczywiście niższe ceny żywności. Ale 70% światowej biedy znajduje się na terenach wiejskich i większość biednych ludzi to rolnicy 7. Musieli oni zmagać się ze spadkiem cen na świecie przez ponad dwie dekady. Jeśli ceny żywności rosną, oznacza to większy dochód rolników w biednych krajach. To z kolei pozwoli na przywrócenie do produkcji ziem, których uprawa była wcześniej nieopłacalna, na zakupy najbardziej potrzebnych towarów, a także na inwestycje w sprzęt, przechowywanie żywności i infrastrukturę. Dzięki temu biedne kraje mogą stać się bardziej samowystarczalne pod względem produkcji żywności, a nawet zróżnicować produkcję na własne potrzeby energetyczne. Co należy zrobić, aby skutki produkcji i używania biopaliw były pozytywne? Rozwój rynku biopaliw w Europie nie będzie miał negatywnego wpływu na środowisko. Zapewni to unijne i krajowe prawodawstwo oraz Wspólna Polityka Rolna. Często słyszymy argument, że produkcja biopaliw spowoduje szkody środowiskowe w innych częściach świata, poprzez kar- 7 IFAD

6 6 czowanie lasów deszczowych i innej roślinności, aby powstało miejsce pod uprawy palmy oleistej lub trzciny cukrowej na eksport do UE. Istnieją dobre i złe sposoby produkcji biopaliw. Karczowanie lasów pod uprawy roślin do produkcji żywności, kosmetyków czy biopaliw jest niedopuszczalne. Nie chcemy tak wyprodukowanych biopaliw w Unii Europejskiej i przemysł oraz rządy państw członkowskich zrob8ia wszystko, co w ich mocy, aby do tego nie dopuścić. Można osiągnąć ten cel poprzez wprowadzenie kryteriów zrównoważonej produkcji, które określają odpowiedzialność i wskazują sposoby produkcji. Wewnątrz UE przepisy krajowe dotyczące środowiska oraz Wspólna Polityka Rolna juz teraz gwarantują zrównoważoną produkcję rolną. Rolnicy, którzy złamią te przepisy są karani podwójnie: przez sąd i przez władze, które obniżają w takich wypadkach płatnosci. A zatem biopaliwa produkowane w UE gwarantują spełnienie kryteriów zrównoważonej produkcji. Musimy też mieć pewność, że biopaliwa, które importujemy nie zostały wyprodukowane ze szkodą dla środowiska. Najlepszym sposobem jest zastosowanie tych samych kryteriów dla produkcji rodzimej i importowanej. Władze UE 8 doceniły wagę tej strategii i opracowują właśnie restrykcyjne standardy, które muszą zostać niezwłocznie zastosowane. rii. Emisja CO 2 i jej wpływ na przyszłe pokolenia nie są wliczane do kosztu energii i paliwa. Dopóki będzie istniał rynek węgla, subsydia będą całkowicie uzasadnione. Dlatego tez rządy na całym świecie stosują zachęty, w formie bezpośrednich lub pośrednich dopłat. SA to na przykład zachęty dla konsumentów, aby kupowali przyjazne dla środowiska samochody (Brazylia) lub bezpośrednie dopłaty dla producentów w Stanach Zjednoczonych. Podobnie, w latach 70 i 80, brazylijski plan Prolalcohol doprowadził do szybkiego rozwoju sektora etanolu, dzięki środkom publicznym i subsydiom. Wzrastają również ceny ropy, co odzwierciedla proces wyczerpywanie złóż, a zatem efektywność produkcji biopaliw wzrasta. Koszt europejskich biopaliw niewątpliwie zmniejszy się w miarę upływu czasu i osiągnie poziom konkurencyjny dla benzyny i oleju napędowego, tak jak dzieje się już w Brazylii. Czy powinniśmy wycofać się z inwestycji w obecnie rozwijane technologie i zaczekać na tzw. drugą generację biopaliw? Nie. Używanie biopaliw pierwszej generacji jest w pełni uzasadnione, ponieważ już teraz można zaobserwować dzięki temu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Poza tym, zgodnie z zasadą ewolucji, rozwój pierwszej generacji konieczny jest, aby rozwinęła się druga. Zaletą obecnych inwestycji jest to, że łatwiej jest oprzeć się na istniejących roślinach niż zaczynać od podstaw, a ponadto bieżące inwestycje stale poprawiają efektywność. Biopaliwa drugiej generacji, właściwie wytwarzane, będą bardzo korzystne, jednak większość ekspertów uważa, że ich wprowadzenie na rynek możliwe będzie dopiero za klika lat. A więc obecnie biopaliwa pierwszej generacji są jedyną realną alternatywą dla paliw kopalnych w transporcie, który emituje jedną piątą gazów cieplarnianych w Europie. Czy to prawda, że biopaliwa mogą być utrzymane tylko dzięki subsydiom? Po pierwsze, należy zauważyć, że wszystkie rodzaje energii są subsydiowane przez rządy. Jeśli weźmiemy UE jako przykład, to według Europejskiej Agencji Środowiska, całkowite dofinansowanie do energii jądrowej, z węgla i z ropy wynosi rocznie 33 miliardy euro w Unii, natomiast na źródła odnawialne wartość dofinansowania to 5 miliardów. Ale głównym uzasadnieniem interwencji jest załamanie rynku, a zmiany klimatyczne są największym załamaniem rynku w histo- 8 COM(2008)19 końcowy

7 7

8 P r e z e n t a c j a K o m i t e t ó w C O P A i C O G E C A : Głos Europejskich Rolników i ich Spółdzielni Komitet Copa (Komitet Rolniczych Organizacji Zawodowych Unii Europejskiej) i Komitet Cogeca (Główny Komitet Spółdzielczości Rolniczej Unii Europejskiej) są organizacjami reprezentującymi znakomitą większość europejskich rolników i ich spółdzielni. Organizacje te reprezentują 15 milionów osób, pracujących w pełnym i niepełnym wymiarze godzin w gospodarstwach rolnych Unii Europejskiej i ponad spółdzielni. Liczą one 76 Organizacji Członkowskich pochodzących z Państw Członkowskich Unii Europejskiej. Ich celem jest ochrona ogólnych interesów rolnictwa. Copa-Cogeca European Farmers European Agri-Cooperatives 61, Rue de Trèves B Bruksela Tel (0) Faks (0) BI(08)2062