dr Zbigniew E. Zieliński Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego w Kielcach zzielinski@wsh-kielce.edu.pl

Transkrypt

1 Społeczeństwo informacyjne w dobie Web 2.0 dr Zbigniew E. Zieliński Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego w Kielcach zzielinski@wsh-kielce.edu.pl Zmiany jakie nastąpiły od czasu upowszechniania i skomercjalizowania się internetu, ukazują to medium jako źródło informacji, reklamy, promocji, handlu, nauki, edukacji i komunikacji. Dostęp do sieci wzmaga kreatywność, a także innowacyjność co jest obecnie pożądaną cechą np. u nowo zatrudnianych pracowników. Pracownik, który jest kreatywny lepiej poradzi sobie w szybko zmieniającej się rzeczywistości, ma świeże pomysły i spojrzenie na otoczenie. Społeczeństwo informacyjne daje możliwość ciągłego rozwoju osobom wykształconym, nadążającym za zmianami, permanentnie podnoszącymi swe kwalifikacje dostęp do wiedzy jest już nie tylko obowiązkowy w szkole, ale także po jej ukończeniu, przez całe życie. Konsekwencją tego jest stały i dynamiczny przyrost wiedzy w społeczeństwie informacyjnym. W artykule poruszono zagadnienia społeczeństwa informacyjnego, elementy i nośniki wiedzy w dobie gospodarki opartej na wiedzy, wykorzystującej technologię Web 2.0. Słowa kluczowe: Web 2.0, internet, społeczeństwo informacyjne, gospodarka oparta na wiedzy, e-learning, blog, serwisy społecznościowe. 1. Wstęp Istniejące definicje społeczeństwa informacyjnego kładą główny nacisk na znaczenie informacji, tak jest w przypadku definicji przygotowanej na I Kongresie Informatyki Polskiej w 1994 roku, gdzie społeczeństwo informacyjne zdefiniowano jako: Społeczeństwo charakteryzujące się przygotowaniem i zdolnością do użytkowania systemów informatycznych, skomputeryzowane i wykorzystujące usługi telekomunikacji do przesyłania i zdalnego przetwarzania informacji 1. Jedną z trafniejszych definicji jest definicja oddająca cechy nowego paradygmatu przetwarzanie informacji i większość dochodu narodowego pochodzi z wykorzystania technologii informacyjnych, na co zwraca uwagę niewielu badaczy 2. Brzmi ona: Społeczeństwo informacyjne to społeczeństwo, które nie tylko posiada rozwinięte środki przetwarzania informacji i komunikowania, lecz środki te są podstawą tworzenia dochodu narodowego i dostarczają źródła utrzymania większości społeczeństwa" 3. Zmiany w dostępie do informacji, sposobu ich publikacji, powstanie nowych zasobów informacyjnych (np. czasopism elektronicznych e-zinów, czy książek elektronicznych e- booków) powoduje znaczący przyrost wiedzy, a także zmiany w potrzebie zdobywania nowej wiedzy. W społeczeństwie industrialnym uniwersytety uczyły, jak używać wiedzy, ale dziś to już nie wystarcza. Teraz uczelnie zapoznają swoich studentów z pewnym kanonem wiedzy, bez której nie da się wejść na rynek pracy. Zaś w interesie każdego studenta jest znalezienie dla siebie niszy, w której będzie specjalistą wysokiej klasy, w której nabędzie nowych 1 Raport 1 Kongresu Informatyki Polskiej, Poznań 1994, szy_kongres/index.html, stan na dzień Jerzy J. Nowak, Społeczeństwo informacyjne geneza i definicje, - stan na dzień Tomasz Goban-Klas, Piotr Sienkiewicz, Społeczeństwo informacyjne: Szanse, zagrożenia, wyzwania, Fundacja Postępu Telekomunikacji, Kraków

2 umiejętności i dzięki nim stanie się konkurencyjny na rynku pracy. Uczelnia w epoce e- społeczeństwa musi również nauczyć, jak tworzyć wiedzę 4. Elementarne zasady społeczeństwa informacyjnego obejmują następujące cechy 5 : wytwarzanie informacji masowy charakter generowanych informacji, masowe zapotrzebowanie na informację i masowy sposób wykorzystywana informacji, przechowywanie informacji techniczne możliwości gromadzenia i nieograniczonego magazynowania informacji, przetwarzanie informacji opracowywanie technologii i standardów umożliwiających m.in. ujednolicony opis i wymianę informacji, przekazywanie informacji przekazywanie informacji bez względu na czas i przestrzeń, pobieranie informacji możliwość odbierania informacji przez wszystkich zainteresowanych, wykorzystywanie informacji powszechne, otwarte i nielimitowane korzystanie z internetu jako źródła informacji. Przekonanie o konieczności inwestowania w nowe technologie, rozwój innowacyjności i wdrażanie gospodarki opartej na wiedzy są priorytetami Unii Europejskiej zawartymi w idei Strategii Lizbońskiej. Kluczowe znaczenie dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego przypisuje się elementom 6 : powszechnej umiejętności korzystania z internetu, brakiem technicznych i ekonomicznych barier dostępu do informacji w postaci cyfrowej, powszechne wykorzystanie technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych przez instytucje państwa, samorządy, digitalizacja dorobku kultury i nauki, bezpłatne udostępnianie tych zasobów informacji, funkcjonowanie gospodarki opartej na wiedzy podnoszenie stałe kwalifikacji obywateli, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń technicznych i społecznych związanych z internetem. Reasumując dzięki technologiom IT zwiększa się sprawność administracji, zanikają bariery geograficzne (nawiązywanie znajomości i poznawaniu języków obcych jest o wiele łatwiejsze niż w czasie kiedy internetu nie było), upowszechniają się formy telepracy i edukacji na odległość. Także rynek, przedsiębiorstwa i konsumenci odczuwają poszerzenie otoczenia, zwiększenie konkurencyjności, większą możliwość negocjacji czy powstawanie nowych gałęzi rynku, usług. 2. Czym jest Web 2.0? Pojęcie Web 2.0 zostało wykorzystane po raz pierwszy przez firmę O Reilly Media w 2004 roku. Jako Web 2.0 zwykło się określać serwisy, których treść jest tworzona głównie przez internautów. Każdy, kto odwiedza daną stronę, może po zarejestrowaniu się wpłynąć na jej zawartość, stać się jej twórcą. Firmy tworzące strony internetowe, mają więc za zadanie przygotować jedynie platformę komunikacji i współpracy dla internautów, a nie oferować gotową treść. Taka zmiana ma szeroko idące konsekwencje. Zanika standardowy podział 4 Joanna Papińska-Kacperek, Społeczeństwo informacyjne, PWN, Warszawa Społeczeństwo informacyjne, stan na dzień Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata , Warszawa

3 uczestników globalnej sieci na twórców i biernych odbiorców. Teraz każdy internauta może jednocześnie tworzyć i czerpać informacje z sieci 7. Cechy Web 2.0 w wymiarze technologicznym opierają się na wykorzystaniu mechanizmów wiki i blogów, interfejsowi XML oraz technologii stron internetowych AJAX oraz Ruby on Rails. Rysunek 1 Chmura tagów dotycząca sieci Web 2.0 utworzona na podstawie definicji Toma O Reilly What is Web 2.0 Źródło: Wikipedia, stan na dzień Równie istotnymi czynnikami określającymi Web 2.0 są następujące cechy: 1. Tworzenie treści przez internautów korzystających z mechanizmów nie wymagających wiedzy przy tworzeniu stron internetowych (statycznych czy dynamicznych) takich jak: wiki, blogi, RSS, listy dyskusyjne. Narzędzia te znacznie przyczyniają się do wzrostu i popularyzacji wiedzy. 2. Kategoryzacja treści (folksonomia) za pomocą słów kluczowych, Nazwa pochodzi od połączenia angielskich słów folk (ludzie) oraz taxonomy (zarządzanie klasyfikacją). W przypadku folksonomii, użytkownik serwisu Web 2.0 opisuje dane zasoby słowami, które uważa za najbardziej adekwatne (częstym zjawiskiem jest tzw. chmura tagów tag cloud). Jest to sposób na graficzne zobrazowanie tematyki poruszanej w danym serwisie Konwergencja mediów integracja, przenikanie się różnych mediów w ramach serwisów, gdzie publikacja treści takich jak tekst, obraz, dźwięk, film i możliwość interakcji z innym uczestnikiem portalu stała się możliwa, powodując powstanie nowych multimedialnych, interaktywnych treści 9. 7 Rafał Krzyżaniak, Web 2.0 w Polsce. Stan obecny. Perspektywy rozwoju. Oczekiwania internautów, Warszawa 2007, stan na dzień Zbigniew Zieliński, Implementacja cech Web 2.0 w systemach e-learning, IV konferencja Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyższym, Wrocław Henry Jenkins, Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów. WAiP, Warszawa

4 4. Wykorzystanie otwartych licencji takich jak Creative Commons 10 czy GNU GFDL Kreatywność, otwartość oraz model uczestnictwa twórców stron nowej generacji pozwalająca na dodawanie nowych treści w serwisach, zwiększanie zakresu usług oraz ocenianie, komentowanie treści zawartej w portalu prowadzonym przez internautów. Web 2.0 ma za zadanie przynosić społeczności zgromadzonej w ramach serwisu korzyści i potrzebną wiedzę, starając się zwiększyć zaangażowanie użytkowników by stali się aktywnymi uczestnikami tworzącej się społeczności wokół danego portalu. 3. Przykłady zastosowań Web 2.0 w społeczeństwie opartym na wiedzy Najpopularniejszym rozwiązaniem Web 2.0 jest mechanizm wiki. Terminem tym określa się oprogramowanie umożliwiające współpracę wielu użytkowników przy tworzeniu treści internetowych, często bez potrzeby autoryzacji, z publicznym dostępem do edycji treści danego serwisu internetowego. Mechanizm wiki cechuje prostota i łatwość tworzenia oraz aktualizacji stron internetowych, tworzenia linków do zasobów wewnętrznych i zewnętrznych, prosty sposób formatowania i wstawiania tagów oraz możliwość współpracy wielu użytkowników nad jedną stroną 12. Najpopularniejszym przedstawicielem mechanizmu wiki jest Wikipedia - wielojęzyczny projekt internetowej encyklopedii, w którym hasła aktualizują sami internauci. Wikipedia ma ponad artykułów we wszystkich edycjach językowych, włączając w to ponad 2 mln artykułów w wersji angielskiej oraz ponad 400 tys. haseł w wersji polskiej. Istnieje ponad 200 edycji językowych Wikipedii, z czego 30 ma ponad 50 tys. haseł 13. Rysunek 2 Wikipedia Źródło: stan na dzień Creative Commons, stan na dzień GNU GFDL, stan na dzień Marcin Dąbrowski, e-learning przegląd technologii i praktycznych wdrożeń, E-mentor 2/2008, Warszawa Wikipedia, stan na dzień

5 Dobrym przykładem wdrożenia technologii wiki w nauczaniu jest wdrożenie Encyklopedii zarządzania na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie 14. Do jej powstania przyczyniło się kilkuset autorów: studentów i pracowników Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie oraz innych uczelni. Każdy artykuł został ponownie sprawdzony i zatwierdzony, aby wyeliminować wszelkie błędy. Drugim przykładem zastosowania elementów Web 2.0 są blogi (weblog), czyli sieciowych pamiętników, dzienników na których autor zamieszcza datowane wpisy, wyświetlane kolejno. W Polsce istnieje blisko 2,5 miliona blogów (dane: Wikipedia, stan na dzień ), zaś sama medium komunikacyjne jak jest ogół blogów określa się mianem blogosfery. Blogi często stosowane są w edukacji jako narzędzie publikacji ogłoszeń przez prowadzącego, przekazywania informacji studentom, prowadzenia dyskusji. Rysunek 3 Blog Edukacja-Online.pl Źródło: stan na dzień Serwisy społecznościowe są kolejnym popularnym elementem Web 2.0. Charakteryzują się tym, iż zawartość serwisu w części (bądź w całości) redagują użytkownicy. Idea współtworzenia treści, zawartości portalu opiera się na dziennikarstwie obywatelskim jest to rodzaj dziennikarstwa uprawianego przez nieprofesjonalnych dziennikarzy w interesie społecznym. Przykładem takiego rozwiązania jest serwis ithink.pl, Wiadomosci24.pl czy Wolnepodreczniki.pl. Internet pozwala na tworzenie i publikację artykułów w czasie rzeczywistym oraz wspólną pracę w sposób wirtualny dziennikarzy z całego świata Encyklopedia zarządzania, Uniwersytet Ekonomiczny, Kraków, stan na dzień Dziennikarstwo obywatelskie, stan na dzień

6 Rysunek 4 ithink.pl przykład serwisu społecznościowego Źródło: stan na dzień Reprezentantami Web 2.0 wartymi wymienienia są także serwisy służące do współdzielenia i wymiany plików multimedialnych (media-sharing services). Portale te umożliwiają publikację, dzielenie się oraz wyszukiwanie określonego rodzaju materiałów (dokumentów, zdjęć, filmów, dźwięków, prezentacji multimedialnych, muzyki) co przekłada się na szerokie medium umożliwiające publikację treści edukacyjnych. Serwisy takie jak youtube.pl, Google Video umożliwiają zamieszczanie treści wideo (np. z wykładów, laboratoriów czy doświadczeń) w odpowiednich katalogach w technologii RSS. Powstające serwisy podcastowe (radiowe) i videocastowe (nagrania wideo) z regularnymi publikacjami dźwiękowymi i filmowymi stwarzają możliwość dotarcia do szerokiego grona odbiorców. Prezydent USA George W. Bush publikuje swoje sobotnie przemówienia w formie podcastów. Wielkie korporacje medialne takie jak CNN oraz BBC wprowadziły w ramach testów swoje podcasty. Ich śladem poszło również Polskie Radio. Uczelnie Berkeley i Stanford udostępniają w formie podcastów wybrane wykłady, muzykę i audycje radia studenckiego 16. Serwis Last.fm nazwany społeczną rewolucją muzyczną jest kolejnym przykładem na internetową radiostację oraz muzycznych rekomendacji nadawanych przez internautów. System tworzy szczegółowe profile gustu muzycznego każdego z użytkowników, pokazując ich ulubionych artystów oraz autorów na spersonalizowanych stronach 17. Ostatnim opisywanym narzędziem Web 2.0 są systemy social bookmarking, które pozwalają na zbudowanie katalogowanych źródeł zewnętrznych (linków) tematycznych. Tzw. chmury tagów pozwalają na grupowanie wiedzy, która jest katalogowana i rekomendowana przez użytkowników internetu. Rekomendacje mogą być też wzmacniane przez systemy 16 Podcasting, stan na dzień Last.fm, stan na dzień

7 rankingowe (liczby wskazań) oraz oceny wartości publikowanych adresów. Istotą social bookmarking jest zatem usprawnienie dotarcia do zasobów internetowych o określonej tematyce bądź właściwościach, poprzez tagi (wspólne dla całego serwisu) lub też listy zakładek danego użytkownika serwisu, którego zainteresowania są bliskie naszym Zakończenie Wraz z pojęciem opisującym zmiany w sposobie publikacji treści w internecie Web 2.0, pojawił się nowy termin Library 2.0 (Biblioteka 2.0), który jako pierwszy użył Michael Casey, amerykański badacz bibliotek i technologii informacyjnych. Po raz pierwszy termin ten pojawił się na jego blogu LibraryCrunch 19 w 2005 r. w poście pt. Librarians without borders (Bibliotekarze bez granic). Według niego termin ten oznacza wyszukiwanie informacji na tematy związane z nauką, kulturą, ale również rozrywką. Wyszukiwanie to przeprowadzają bibliotekarze przy aktywnym udziale użytkowników internetu i czytelników bibliotek. Najważniejszymi aspektami Biblioteki 2.0 jest zarówno przełamywanie ograniczeń czasu, jak i przestrzeni z jednoczesną zmianą polityki tradycyjnych bibliotek 20. Zaawansowane technologie wchodzące w skład Web 2.0 pozwalają na zmianę i udoskonalenie możliwości publikacji w formie elektronicznej, multimedialnej włączając to zmiany w funkcjonowaniu samego użytkownika biblioteki, który może być nie tylko obserwatorem, czytelnikiem ale i współtwórcą serwisu bibliotecznego i jego zasobów. Bibliografia 1. Tomasz Goban-Klas, Piotr Sienkiewicz, Społeczeństwo informacyjne: Szanse, zagrożenia, wyzwania, Fundacja Postępu Telekomunikacji, Kraków Joanna Papińska-Kacperek, Społeczeństwo informacyjne, PWN, Warszawa Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata , Warszawa Zbigniew Zieliński, Implementacja cech Web 2.0 w systemach e-learning, IV konferencja Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyższym, Wrocław Henry Jenkins, Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów. WAiP, Warszawa Marcin Dąbrowski, e-learning przegląd technologii i praktycznych wdrożeń, E- mentor 2/2008, Warszawa Netografia 1. Raport 1 Kongresu Informatyki Polskiej, Poznań 1994, stan na dzień Jerzy J. Nowak, Społeczeństwo informacyjne geneza i definicje, - stan na dzień Społeczeństwo informacyjne, stan na dzień Marcin Dąbrowski, e-learning przegląd technologii i praktycznych wdrożeń, E-mentor 2/2008, Warszawa Michael Casey, Librarians without borders, stan na dzień Grzegorz Gmiterek, Library 2.0. Możliwości zastosowania Web 2.0 w bibliotekach polskich, stan na dzień

8 4. Creative Commons, stan na dzień GNU GFDL, cense, stan na dzień Wikipedia, stan na dzień Encyklopedia zarządzania, Uniwersytet Ekonomiczny, Kraków, stan na dzień Dziennikarstwo obywatelskie, stan na dzień Podcasting, stan na dzień Rafał Krzyżaniak, Web 2.0 w Polsce. Stan obecny. Perspektywy rozwoju. Oczekiwania internautów, Warszawa 2007, stan na dzień Michael Casey, Librarians without borders, stan na dzień Grzegorz Gmiterek, Library 2.0. Możliwości zastosowania Web 2.0 w bibliotekach polskich, stan na dzień Last.fm, stan na dzień Abstract Information society in Web 2.0 days Changes, which have been made since internet have had commercialised and popularised, show this medium as a source of information, advertisement, trade, knowledge, education and communication. An access to the network increases creativity, and also innovativeness what is currently most desired trait eg. in newly hired employees. Worker, who is creative, gets by better in rapidly changing reality, has fresh ideas and belief of environment. An information society gives a possibility of continuous development for well - educated persons, which follows changes, permanently increases their qualifications an access to knowledge is no longer obligatory in school only, but also after finishing school through a lifetime. This gives a consequence of fixed and dynamic enhancement of knowledge in a information society. Hereby presents issues of an information society, elements and knowledge carriers in ages of economy based on knowledge, that uses Web 2.0 technology. Key words: Web 2.0, internet, knowledge-based economy, e-learning, weblog, knowledge based society. 8