isbn: Wydawca Recenzenci Prof. dr hab. Marian Arszyński Dr inż. arch. Aleksander Furmanek
|
|
- Maciej Rosiński
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 toruń-warszawa
2 Wydawca ul. Kopernika 36/40, Warszawa tel , Recenzenci Prof. dr hab. Marian Arszyński Dr inż. arch. Aleksander Furmanek Opracowanie redakcyjne Laura Bakalarska, Anna Kucińska-Isaac Opracowanie graficzne Piotr Berezowski Projekt okładki Łukasz Lewandowski Druk Sagalara, Łódź 2014 Jan Tajchman Warszawa Toruń 2014 isbn:
3 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE WSTĘP Uzasadnienie konieczności wprowadzenia standardów wykonywania dokumentacji projektowej dla architektonicznych i budowlanych obiektów zabytkowych i-v vi-x ROZDZIAŁ I Kolejność postępowania w procesie konserwacji i restauracji architektonicznych i budowlanych obiektów zabytkowych 1 ROZDZIAŁ II Prace przedprojektowe dla architektonicznych i budowlanych obiektów zabytkowych 3 A. Rozpoznanie i inwentaryzacja pomiarowo-rysunkowa 3 B. Kompleksowe badania historyczno-architektoniczne i konserwatorskie 3 C. Podstawy do sformułowania wniosków i wytycznych konserwatorsko- -architektonicznych 6 1. Uwarunkowania wewnętrzne tkwiące w zabytku 6 2. Zabytkoznawcza analiza wartościująca (ZAW) 9 3. Kondycja fizyczna zabytku, czyli stan techniczny jego zachowania Zalecenia wynikające z teorii ochrony i konserwacji zabytków 11 ROZDZIAŁ III Wnioski i wytyczne konserwatorsko-architektoniczne 13 ROZDZIAŁ IV Prace projektowe dla architektonicznych i budowlanych obiektów zabytkowych Projekt koncepcyjny (wstępny) architektoniczno-konserwatorski Projekt budowlany a budowlano-konserwatorski Projekt budowlany architektoniczno-konserwatorski Projekty konserwatorskie (sporządzone przez konserwatorów- -restauratorów dzieł sztuki) Projekt budowlany konstrukcyjno-konserwatorski Projekty budowlane instalacji sanitarnych i elektrycznych Projekty (rysunki) wykonawcze 22 3
4 ROZDZIAŁ V Realizacja 1. Realizacja prac budowlano-konserwatorskich (wraz z kontynuacją badań architektonicznych i obowiązkowymi nadzorami autorskimi) Realizacja prac stricte konserwatorskich Dokumentacje powykonawcze 25 ANEKS I Przykłady wadliwej i poprawnej adaptacji zabytków architektury Wprowadzenie 27 A. Wadliwa adaptacja dawnych koszar w Toruniu na hotel Bulwar 28 B. Poprawna adaptacja spichrza przy ul. Mostowej w Toruniu na hotel Spichrz 30 C. Jak powinna wyglądać adaptacja odbudowanego pałacu w Studzieńcu 34 ANEKS II Uczytelnienie niektórych działań konserwatorsko-restauratorskich bezpośrednio na zabytkach architektury Wprowadzenie 35 A. Uczytelnienie interwencji restauratorskich dotyczących substancji i formy 37 B. Uczytelnienie zmian funkcjonalnych 46 C. Sygnowanie prac konserwatorsko-restauratorskich 47 D. Odkrywki ekspozycyjne 49 ANEKS III Najczęstsze błędy w projektowaniu i w realizacjach konserwatorskich (wybrane przykłady) 52 ANEKS IV Karta Wenecka (1964) 68 ANEKS V Karta ICOMOS (2003) Zasady analizy, konserwacji i restauracji strukturalnej (konstrukcyjnej) dziedzictwa architektonicznego 71 4
5 Marzenia architekta Marzył, aby jego dzieło przetrwało bez zniszczenia. Projektując przebudowę zapominał, że poprzednik miał takie same pragnienia. Jan Tajchman WPROWADZENIE OD AUTORA Obcując z dawnymi dziełami architektury, uznanymi dziś już za zabytki, zazwyczaj jesteśmy pod wrażeniem ich formy i kompozycji. Gdy zabytek jest podniszczony i gdy posiada tzw. patynę, robi na nas jeszcze większe wrażenie, gdyż udowadnia, że jest dawny, autentyczny. Te spostrzeżenia przekonują nas, że mamy do czynienia z oryginałem, który przetrwał do naszych czasów, będąc dokumentem epoki, w której powstał. Właśnie postać dokumentalna zabytku jest jego największą wartością. Wiemy, że dokument tylko wtedy się liczy, gdy jest oryginalny, nieprzerobiony, czyli niesfałszowany. Nie powinniśmy zapominać, iż większość ludzi pragnie obcować z historią, chce doznać przeżycia poprzez kontakt z autentykiem. Z tych względów m.in. rozwija się turystyka. Nikt nie jechałby do Krakowa, żeby obejrzeć kopię jedynego dzieła w Polsce Leonarda da Vinci Damy z łasiczką w czasie, gdy oryginał był za granicą. Nasuwa się pytanie, czy nadal będzie można zachwycać się naszymi dawnymi dziełami architektury, gdy nie będą już oryginalne, lecz zniekształcone złą przebudową lub złą adaptacją. Niestety wielu jest wśród nas takich, którzy uważają, iż z zabytkami możemy postępować dowolnie, dowolnie je przerabiać, bo są naszą własnością. Zapominają, że zabytki mimo iż posiadają właściciela są także dobrem wspólnym, podlegającym ochronie. Przykro, że dla niektórych to dobro liczy się mniej niż doraźne interesy. Nieważne, co powiedzą kiedyś o złych działaniach ich wnukowie. Na pewno będą żałować, że ich dziadek zniszczył to, co przekazała mu historia. To, czy zabytki architektury nadal zachowają swą wartość oryginału, zależy w dużej mierze od świadomości i właściwego postępowania inwestora. Zależy także od projektanta, który potrafi przekonać niejednego właściciela o wartości historycznej i wartości oryginału danego zabytku. Także ważne jest to, czy ten architekt sam potrafi podporządkować się dawnemu dziełu, aby jego koncepcja nie przekreśliła wartości, które są świadkami naszej historii. Bez nich nie ma także historii narodu. Dobrze o tym wiedzieli nasi okupanci, świadomie niszcząc nasze miasta, naszą architekturę. Warto zastanowić się nad tym, czy nasze postępowanie z zabytkami jest właściwe, zapewniające im dalsze przetrwanie, tak aby mogły być przekazane następnym pokoleniom bez zniszczeń. Standardy w zakresie projektowania, realizacji i nadzorów prac konserwatorskich dotyczących zabytkowych obiektów architektury i budownictwa adresowane są do projektantów i inwestorów. Mają one uświadamiać a jednocześnie podpowiadać jak powinna wyglądać dokumentacja do prac prowadzonych w zabytkach, aby nie straciły swych podstawowych wartości. i
6 Ze wstępu dowiadujemy się, dlaczego w warunkach polskich tak ważną sprawą jest opracowanie i wdrożenie w praktyce standardów opracowywania dokumentacji projektowej do prac w zabytkach architektury i budownictwa. Rozdział I przedstawia kolejność i kompletność koniecznych działań w całym procesie konserwatorskim. Tylko takie postępowanie może zapewnić właściwe zachowanie i dalsze przetrwanie zabytków architektury i budownictwa. Rozdział II uświadamia nas, iż kolejność postępowania rozpoczyna się od prac przedprojektowych, w których badania muszą mieć charakter interdyscyplinarny, gdyż od początku powinni w nich uczestniczyć historycy architektury lub zabytkoznawcy oraz konserwatorzy-restauratorzy dzieł sztuki, na równych prawach z architektami i inżynierami budowlanymi. Prace przedprojektowe muszą doprowadzić do pełnego rozeznania historycznego i technicznego dawnego dzieła poprzez odpowiednie badania, które określają także uwarunkowania wewnętrzne tkwiące w zabytku. Dopiero pełna wiedza o zabytku wraz z jego zabytkoznawczą analizą wartościującą (ZAW) i zaleceniami wynikającymi z teorii ochrony i konserwacji zabytków pozwolą na właściwe opracowanie wniosków i wytycznych konserwatorsko-architektonicznych jako właściwej podstawy do projektowania. Podjęcie jakichkolwiek prac (projektowych i realizacyjnych) bez powyższych wniosków i wytycznych prowadzi zawsze do nieodwracalnych zniszczeń. Rozdział III prezentuje zakres wniosków i wytycznych konserwatorsko-architektonicznych, w których najważniejsze są: ogólna koncepcja konserwatorska oraz wytyczne do układu funkcjonalno-przestrzennego określające jego wartość oraz elementy, które nie mogą być naruszone, gdyż doprowadziłoby to do zniekształcenia, a nawet zniszczenia zabytku architektury. Rozdział IV wyjaśnia nam specyfikę i zakres projektów dla zabytków architektury i budownictwa. Muszą to być projekty budowlano-konserwatorskie, a nie tylko budowlane. Wynika to ze specyfiki prac, jakie należy podejmować w zabytkach, które z jednej strony wymagają powtarzania i stosowania dawnych technik i technologii, a z drugiej odrębnej specjalistycznej wiedzy i umiejętności w zakresie zabiegów konserwatorskich. Jedne i drugie nie są stosowane w nowym budownictwie. Mało tego, zabiegi i technologia typowe dla nowego budynku w wielu przypadkach zastosowane w zabytkach prowadzą do destrukcji i nieodwracalnych zmian, i to najczęściej przy poniesionych wielkich kosztach. (W tej sytuacji aż dziw bierze, że w Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami roboty budowlano-konserwatorskie zastąpiono robotami budowlanymi). ii
7 Ponadto w zakres projektu budowlano-konserwatorskiego wchodzą projekty stricte konserwatorskie (dla substancji kamiennych i ceglanych, detali architektonicznych, malarstwa ściennego i kolorystyki), które mogą być tylko wykonywane przez konserwatorów-restauratorów dzieł sztuki. Konserwatorzy ci w swoim zakresie już dawno powinni mieć odpowiednie uregulowania prawne. Niestety zakres ich opracowań często wykonują inżynierowie, którzy nie mają stosownej wiedzy, ale mają uprawnienia. Prowadzi to niejednokrotnie do arbitralnych zaleceń na budowie oraz zniszczeń i destrukcji, często za duże pieniądze. Dla zabytków architektury i budownictwa winny być zawsze opracowywane zarówno projekty koncepcyjne (wstępne), jak i wykonawcze. Ponadto i architekci, i autorzy dokumentacji historycznych muszą być zobowiązani do przygotowania wytycznych konserwatorskich dla konstruktorów oraz projektantów instalacji sanitarnych i elektrycznych. Wreszcie projekty budowlano-konserwatorskie muszą być otwarte na wprowadzanie zmian wynikających z odkryć konserwatorskich (zabytkowych elementów i detali) na budowie. Rozdział V zwraca uwagę na specyfikę realizacji, która odbywa się w zakresie robót budowlano-konserwatorskich oraz ściśle konserwatorskich, a także potrzebę obowiązkowego nadzoru autorskiego nad pracami budowlano-konserwatorskimi. Nadzór autorski jest bowiem przedłużeniem procesu projektowania. W rozdziale tym jest mowa także o konieczności kontynuowania badań architektonicznych podczas prac realizacyjnych. Prace te muszą być zakończone odpowiednią dokumentacją powykonawczą, a w zabytkach o większej wartości także publikacją. Aneks I prezentuje przykłady niewłaściwej i poprawnej adaptacji zabytków do współczesnych funkcji. Aneks II pokazuje liczne przykłady uczytelnień (poprawne i błędne) niektórych działań konserwatorsko-restauracyjnych bezpośrednio na zabytkach. Aneks III przytacza najczęstsze rozwiązania patologiczne w konserwacji i restauracji zabytków, które przyczyniają się do ich zniszczenia. Aneks IV Karta Wenecka (1964). Aneks V Karta ICOMOS (2003). Prof. Jan Tajchman iii
8 WPROWADZENIE OD WYDAWCY Jubileusz 85-lecia urodzin Pana Profesora Jana Tajchmana, zasłużonego badacza, organizatora, teoretyka i praktyka oraz nauczyciela konserwacji zabytków architektury i budownictwa, jest właściwą okazją do zaprezentowania i upowszechnienia Jego własnej, wypracowanej w oparciu o gromadzone przez lata doświadczenia, koncepcji metodologicznej, wyznaczającej standardy opracowywania dokumentacji projektowej i sposobu postępowania przy pracach prowadzonych w zabytkach architektury i budownictwa. Wieloletnie doświadczenie Pana Profesora w zakresie badań i projektowania architektonicznego w obiektach zabytkowych, a także Jego pionierska praca w dziedzinie historii technik budowlanych pozwoliły Mu na wypracowanie usystematyzowanego materiału, który cechuje wnikliwość i kompleksowość. W wyznaczonej metodologii postępowania Autor odnosi się do wszystkich etapów procesu inwestycyjnego oraz zadań, jakie stawiane są dziś przed służbami konserwatorskimi. Przypomina o obowiązku stosowania elementarnych reguł i zasad, zgodnych z duchem Karty Weneckiej, jak również o szacunku dla autentycznej substancji zabytku, jego koncepcji artystycznej i przestrzennej oraz potrzebie interdyscyplinarnego działania w tworzeniu nowoczesnych metod sporządzania dokumentacji konserwatorskiej. Konieczność opracowania standardów dokumentacji projektowej i powykonawczej dotyczącej różnego typu prac przy zabytkowych obiektach architektonicznych, budowlanych i inżynierskich nie podlega wątpliwości. Standardy takie są wyczekiwane z niecierpliwością tak przez polskie służby konserwatorskie, projektantów, restauratorów, jak i przez jednostki zajmujące się archiwizowaniem dokumentacji. O wartości aplikacyjnej standardów konserwatorskich dla zabytków architektury i budownictwa w znacznej mierze stanowi jednak ich możliwie obiektywny i uniwersalny charakter, a nade wszystko ich spójność z obowiązującym porządkiem prawnym, która de facto warunkuje możliwość ich praktycznego wykorzystania do wszystkich obiektów i do różnego rodzaju wykonywanych przy nich prac, na wszystkich etapach realizacyjnych. Wiele cennych wytycznych, wskazówek i zaleceń Pana Profesora, zawartych w opracowanym materiale, niestety nie znajduje jeszcze umocowania w prawie obowiązującym w naszym kraju. Nie ulega jednak kwestii, że obligatoryjnie powinny one być wykorzystane w procesie tworzenia nowego prawa w przyszłości. iv
9 Dlatego podjęcie przez Pana Profesora Jana Tajchmana tematu standaryzacji należy traktować jako znaczący krok na drodze do uporządkowania obecnie funkcjonującego systemu ochrony zabytków w dziedzinie projektowania i nadzorowania prac konserwatorskich prowadzonych w obiektach architektury i budownictwa. Należy mieć również nadzieję, że autorski materiał zawarty w publikacji oddawanej dziś do rąk Czytelników przyczyni się do wprowadzenia w przyszłości powszechnie obowiązujących, jednolitych zasad opracowywania konserwatorskiej dokumentacji projektowej i powykonawczej, a przez to do podniesienia jakości wykonywanych prac konserwatorskich w zabytkowych obiektach architektury i budownictwa w Polsce. prof. Małgorzata Rozbicka Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa v
10 WSTĘP Uzasadnienie konieczności wprowadzenia standardów wykonywania dokumentacji projektowej dla architektonicznych i budowlanych obiektów zabytkowych 1 Na wstępie wypada zaznaczyć, iż Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej w 2006 r. przyjęła Standardy Wykonywania Zawodu, a w 2007 r. Dolnośląska Izba Okręgowa Architektów (DIOA) opublikowała Standardy opracowania projektu budowlanego 2. Konieczność wprowadzenia standardów wykonywania dokumentacji projektowej dla budowlanych obiektów zabytkowych (czyli zabytków nieruchomych) wynika i z pilnej potrzeby, ale także i z art. 34 ust. 2 ustawy Prawo budowlane z 1994 r. (z późniejszymi zmianami), który mówi: Zakres i treść projektu budowlanego powinny być dostosowane do specyfiki i charakteru obiektu i stopnia skomplikowania robót budowlanych. Specyfika i charakter budowlanych obiektów zabytkowych (zabytków nieruchomych) stwarza konieczność poszerzenia projektu budowlanego o problematykę historyczną i badawczą oraz konserwatorską opracowywaną w stadium przedprojektowym, a także o problematykę konserwatorską przewidzianą zarówno w projekcie budowlanym, jak i wykonawczym. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu formy projektu budowlanego brzmi: Rozporządzenie określa szczegółowy zakres i formę projektu budowlanego stanowiącego podstawę do wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, nie ograniczając zakresu opracowań projektowych w stadiach poprzedzających opracowanie projektu budowlanego, wykonywanych równocześnie, w szczególności projektu technologicznego oraz na potrzeby związane z wykonywaniem robót budowlanych. W związku z powyższym projekt dla zabytku architektury winien być projektem budowlano-konserwatorskim i tak się nazywać, a nie tylko projektem budowlanym. Poprawna realizacja tego projektu stwarza konieczność prowadzenia robót budowlano-konserwatorskich, a nie budowlanych oraz prac stricte konserwatorskich. 1 W 2008 r. autor opublikował artykuł pt. W sprawie konieczności ustanowienia standardów wykonywania projektów dotyczących prac planowanych w zabytkach architektury, który ukazał się w dwóch periodykach: Ochronie Zabytków 2008, nr 1 (s ) oraz Wiadomościach Konserwatorskich 2008, nr 24 (s ). 2 Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej. Zasady Etyki Zawodu Architekta. Standardy Wykonywania Zawodu i Zakres Usług Architekta przyjęte uchwałą KRiA 13 stycznia 2006 r., s oraz Komentarz DOIA do rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego [w:] Ogólnopolski Kwartalnik Krajowej Izby Architektów Zawód Architekt 2007, nr 1 (s ). vi
11 Wspomniana specyfika i charakter obiektu zabytkowego wymagają: A Świadomości u wszystkich uczestników prac projektowych, a potem także u wszystkich realizatorów robót wykonawczych, iż obiekt zabytkowy musi być zachowany i przekazany następnym pokoleniom bez zniszczeń i istotnych przekształceń. B Uczestnictwa zarówno w projektowaniu, jak i w realizacji dodatkowych specjalistów: historyków-architektów, zabytkoznawców oraz konserwatorów-restauratorów dzieł sztuki, tworzących razem zespół wielodyscyplinarny. C Znajomości (u wszystkich uczestników) dawnych technik budowlanych odmiennych od współczesnych rozwiązań i technologii, a także wiedzy o dawnym procesie budowlanym. D Znajomości zasad projektowania wynikających ze specyfiki dawnych budynków zabytkowych oraz z teorii ochrony i konserwacji zabytków. E Znajomości współczesnych metod i zabiegów konserwatorskich. F Świadomości, iż wiele współczesnych metod budowlanych nie może być stosowanych, gdyż często powodują one nieodwracalne szkody w obiektach zabytkowych. Ad A O konieczności zachowania i przekazania zabytków następnym pokoleniom wyraźnie mówią: 1. Karta Wenecka z 1964 r. we wstępie 3 2. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1992 r. w preambule 4 3. Konwencja o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy, przyjęta w Grenadzie w 1985 r., ratyfikowana przez Polskę dopiero w 2012 r. 5 Ad B Karta Wenecka w art. 2 zawiera stwierdzenie: Konserwacje i restauracje zabytków stanowią dyscyplinę, która odwołuje się do wszystkich gałęzi nauki i techniki, mogących wnieść wkład do badań i ochrony dziedzictwa zabytkowego 6. Zasady zawarte w Karcie ICOMOS z 2003 r. bardziej skrótowo zwracają uwagę na ten problem: Konserwacja, wzmocnienie i restauracja zabytków architektury wymagają działań interdyscyplinarnych 7. Ad C O potrzebie znajomości zarówno dawnych struktur budowlanych, jak i dawnych technik oraz dawnych technologii budowlanych przez wszystkich uczestników procesu konserwatorskiego uświadamia nas wspomniana Karta ICOMOS z 2003 r.: Wartość zabytku leży nie tylko w jego wyglądzie, ale także w autentyczności wszystkich jego składników będących wynikiem stosowania specyficznych technologii budowlanych charakterystycznych dla danego okresu, stanowiących o unikalności obiektu 8. 3 Karta Wenecka 1964 [w:] Vademecum Konserwatora Zabytków. Międzynarodowe Normy Ochrony Dziedzictwa Kultury. Biuletyn ICOMOS, Warszawa 1996, s K. Zeidler, Pojęcie dziedzictwa narodowego w Konstytucji RP i jego prawna ochrona, Gdańskie Studia Prawnicze 2004, t. 12, s. 343 i nast. 5 Konwencja o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy z 1985 r., ratyfikowana przez Polskę w 2012 r. Dz.U. 2012, nr 39, poz Karta Wenecka, jw., s Karta ICOMOS Zasady analizy, konserwacji i restauracji strukturalnej (konstrukcyjnej) dziedzictwa architektonicznego (wydane na 14. zgromadzeniu ICOMOS w 2003 r., pkt 1.1. ICOMOS Charter Principles for the analysis, conservation and structural restoration of architectural heritage (2003). Tłumaczenie Karty (J. Arszyńska i M. Gogolin) patrz aneks V na końcu opracowania. 8 Tamże, pkt 1.3. vii
12 Ad D O podejściu w trakcie projektowania do dawnych struktur budowlanych uświadamia nas także ta sama Karta ICOMOS: Istotne wartości struktury obiektu i jego otoczenia w ich oryginalnym lub dawnym stanie nie mogą być zniszczone. Wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, należy unikać usuwania lub wymiany historycznego materiału (substancji) lub zmiany istotnych cech architektury. W szczególności usuwanie struktur wewnętrznych przy pozostawieniu jedynie fasady nie spełnia kryteriów konserwatorskich 9. O tych samych problemach mówi także Konwencja o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy (Polska ratyfikowała ją w 2012 r.), która w art. 5 stwierdza: Każda ze stron zobowiązuje się do wydania zakazu usuwania całości lub części każdego obiektu zabytkowego będącego pod ochroną, chyba że ich stan techniczny wymusza taką konieczność 10. W art. 11 i 12 Konwencji zwrócono uwagę na problemy adaptacji zabytków architektonicznych: Każda ze stron, szanując architektoniczny i historyczny charakter dziedzictwa, zobowiązuje się do popierania: wykorzystania dóbr chronionych dla potrzeb współczesności; adaptacji, o ile to możliwe, starych budynków do nowych celów; zapewnienia, żeby skutki tej dostępności nie wpływały negatywnie na charakter architektoniczny i historyczny tych dóbr lub ich otoczenia 11. Ad E i F Karta ICOMOS 2003 zaleca: Wybór pomiędzy tradycyjnymi a innowacyjnymi technikami powinien być rozważany w każdym przypadku indywidualnie, preferując te najmniej inwazyjne i najbardziej kompatybilne z wartościami zabytku, mając na uwadze wymagania bezpieczeństwa i trwałości 12. Po przedstawieniu podstawowych wymagań dotyczących konieczności dostosowania projektów do specyfiki obiektów zabytkowych warto zastanowić się, czy projektanci (architekci i konstruktorzy) otrzymują w tym zakresie odpowiednią wiedzę na studiach wyższych. Niestety, politechniki i uniwersytety techniczne nastawione wyłącznie na współczesne projektowanie nie mają czasu (a często i odpowiedniej kadry) do zapoznania swych studentów z dawnymi zabytkowymi rozwiązaniami, które należy chronić, ani z metodami konserwatorsko-restauratorskimi. Nawet zakłady (katedry), których pracownicy prowadzą badania historyczne, nie mają możliwości przekazania ich wyników wszystkim swoim słuchaczom w ramach kursowych zajęć. Zdecydowana większość architektów i konstruktorów nic nie wie o dawnych technikach budowlanych, o konstrukcjach drewnianych stropów i dachów oraz o innych zabyt- 9 Tamże, pkt 3.11., 3.14 oraz Konwencja, jw., art Tamże, art. 11 i 12; przez dobro rozumie się zabytek zgodnie z tradycją polską. 12 Karta ICOMOS 2003, jw., pkt 3.7. viii
13 kowych elementach, które powinni zachować lub naprawić. Wystarczy wspomnieć tylko o tragicznych wręcz przykładach wyrzucania stolarek okiennych będących w dobrym stanie, gdyż architekt nie wie, jak można poprawić warunki termiczne, jednocześnie zachowując dawną oryginalną substancję. O błędnym podejściu do projektowania nie tylko w budynkach zabytkowych, ale także w tzw. modernizacjach czy rewaloryzacjach dobrej architektury współczesnej (często żyjących jeszcze nieprzeciętnych architektów) mogliśmy przekonać się na tzw. Sesjach Konserwatorskich pt. Między ortodoksją a kreacją, które odbyły się między innymi w październiku 2012, 2013 oraz 2014 r. w Warszawie. Inżynierowie budowlani przygotowani są wyłącznie do nowych technik i technologii budowlanych, które w większości przypadków nie nadają się do zastosowania w budynkach zabytkowych, gdyż bardzo często przyczyniają się do ich destrukcji. Wystarczy wymienić na przykład cementowe zaprawy stosowane do murów gotyckich lub betony, a nawet i żelbetony nakładane na sklepienia z polichromią, co powoduje jej zniszczenie, nie mówiąc o dość nagminnym wypróżnianiu pach sklepiennych, co zawsze prowadzi do destrukcji sklepienia. Znajomość dawnych technik i technologii potrzebna jest nie tylko do ich rozeznania celem zachowania historycznych rozwiązań, ale bardzo często także do ich powtórzenia. Próbę podejmowania się prac konserwatorsko-restauratorskich bez znajomości historycznych technik budowlanych, bez rozeznania dawnych rozwiązań, można porównać do lekarza leczącego chorych bez znajomości anatomii człowieka. Następne jeszcze większe zagrożenie dla zabytków architektury wynika ze złego kształcenia przyszłych architektów, uczącego ich modernizacji zabytków, czyli dowolnego ich przekształcania, a więc niszczenia. Należy stwierdzić, iż w całej teorii ochrony i konserwacji dziedzictwa architektonicznego nie ma mowy o modernizacji. Jest natomiast mowa o adaptacji zabytków do współczesnych potrzeb, jednak na określonych warunkach. Termin modernizacja wymyślono dla usankcjonowania planowanych zniszczeń. Z przykrością należy stwierdzić, iż w modernizacji, czyli w niszczeniu zabytków, ale także architektury modernistycznej, przodują absolwenci Wydziałów Architektury, którzy kiedyś, po wojnie, wiedli prym najpierw w odbudowie, a potem w konserwacji i restauracji zabytków architektury. Brak odpowiedniego przygotowania większości architektów i prawie wszystkich inżynierów budowlanych, brak poszanowania dla wartości zabytkowych wielu inwestorów i niektórych decydentów terenowych oraz niedoskonałość prawa o ochronie zabytków są główną przyczyną podejmowania niewłaściwych działań, powodujących degradację naszego dziedzictwa architektonicznego. Jednocześnie należy podkreślić, iż istnieje już spora grupa projektantów, którzy wiedzę konserwatorską zdobyli na studiach podyplomowych, a nawet poprzez własną pracę i naukę. Cóż z tego, skoro najczęściej nie oni wygrywają przetargi, bo uprawnienia do pracy z zabytkami posiadają wszyscy bez względu na wiedzę i umiejętności oraz odpowiednie kwalifikacje. Mało tego, wszyscy architekci są uprawnieni do prowadzenia badań architektonicznych w zabytkach architektury, mimo że na studiach nie otrzymali żadnej, najmniejszej nawet wiedzy w tym zakresie. Także niewielu inżynierów podejmuje pracę zgodnie z zasadami etyki zawodu, które wyraźnie mówią: Architekci podejmują się wykonywania pracy zawodowej jedynie wówczas, gdy dysponują odpowiednią wiedzą i umiejętnościami ix
14 oraz odpowiednimi finansowymi i technicznymi możliwościami realizacji umownych zobowiązań wobec klientów 13. Podobnie ujmuje tę kwestię Kodeks etyczny inżynierów budowlanych: Inżynier powinien podejmować tylko takie zadania, do których wykonania jest teoretycznie i praktycznie przygotowany i przeszkolony 14. Powstrzymanie degradacji dziedzictwa architektonicznego może nastąpić jedynie poprzez: 1. Wprowadzenie jak najszybciej obowiązujących standardów w zakresie projektowania, realizacji i nadzorów prac konserwatorskich dotyczących zabytków architektury i budownictwa. 2. Spowodowanie działań, które do projektowania w zabytkach architektury dopuszczą architektów i inżynierów budowlanych odpowiednio przygotowanych. Obecnie wiedzę w tym zakresie dają jedynie ukierunkowane studia podyplomowe. Nie wszyscy jeszcze dziś zdają sobie sprawę, iż konserwacja i restauracja zabytków architektury stała się już wyodrębnioną specjalizacją w ramach architektury, bo wymaga odrębnej wiedzy specjalistycznej, odrębnych technologii i umiejętności niestosowanych w nowym budownictwie. Ponadto już w projektowaniu, a potem i w realizacji muszą uczestniczyć specjaliści: historycy-architekci lub zabytkoznawcy oraz konserwatorzy-restauratorzy dzieł sztuki. Warto też zwrócić uwagę na zapis w ust. 2 art. 14 Prawa budowlanego, które stwierdza, że w ramach uprawnień budowlanych w specjalnościach (wg ust. 1. pkt 1 i 2) architektonicznej i konstrukcyjno-budowlanej mogą być wyodrębnione specjalizacje. Koniecznym staje się, aby dla dobra naszego dziedzictwa architektonicznego wprowadzić następujące specjalizacje uprawnień budowlanych: a) architektoniczno-konserwatorską dla architektów, b) budowlaną konstrukcyjno-konserwatorską dla inżynierów budowlanych. Ponadto warto zwrócić uwagę, iż standardy uprawiania architektury zobowiązują do poszanowania wartości zastanych w pkt A.1.1. Architekt stara się możliwie najpełniej poznać i zrozumieć szeroko pojmowane potrzeby sfery publicznej. Jego obowiązkiem jest ich uwzględnienie w jego pracy oraz dostrzeganie jej skutków dla tej sfery. Podejmując się świadczenia usług poznaje miejsce ich realizacji, jego otoczenie, krajobraz i wymagania jego ochrony, zabudowę i jej cechy historyczne i kulturowe, przyszłe potrzeby i plany rozwoju, warunki ekonomiczne i standardy życia zamieszkującej je społeczności. Stosunek do wymagań klienta określa pkt A.2.2. Architekt nie przedkłada interesu klienta nad interes publiczny. Jeżeli realizacja potrzeb klienta wiąże się z naruszeniem wartości kulturowych, społecznych lub innych mających znaczenie dla sfery publicznej, architekt chroni te wartości na równi z poszanowaniem klienta. Jeżeli jednak są one w konflikcie, którego architekt nie może lub nie umie usunąć albo rozwiązać, winien odstąpić od realizacji zamówienia Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej, Kodeks etyki zawodowej architektów, załącznik do Uchwały 01 III Sprawozdawczego Krajowego Zjazdu Architektów, podjętej w dniu 18 czerwca 2005 r., z późniejszymi zmianami. Zasada 3, reguła Kodeks zasad etyki zawodowej członków Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa z dnia 2 lutego 2007 r. 15 Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej. Zasady Etyki Zawodu Architekta. Standardy Wykonywania Zawodu i Zakres Usług Architekta przyjęte uchwałą KRiA 13 stycznia 2006 r.: Standard A.1.1. oraz Standard A.2.2. x
15 ROZDZIAŁ I Kolejność postępowania w procesie konserwacji i restauracji architektonicznych i budowlanych obiektów zabytkowych Poprawne zaprogramowanie i przeprowadzenie procesu konserwacji i restauracji zabytku architektury i budownictwa uwarunkowane jest nie tylko odpowiednią wiedzą, ale też przyjęciem określonej metody postępowania. Jej kolejność przedstawia się następująco: I Prace przedprojektowe 1. Wstępne rozpoznanie zabytku (zespołowe). 2. Inwentaryzacja pomiarowo-rysunkowa zabytkowego obiektu architektonicznego i budowlanego wraz z detalami. 3. Kompleksowe badania historyczne: studium historyczno-konserwatorskie oraz badania historyczno-architektoniczne i ewentualnie archeologiczne (po uzyskaniu zgody WKZ) celem rozeznania tzw. uwarunkowań wewnętrznych zakończonych zabytkoznawczą analizą wartościującą (ZAW) i wytycznymi konserwatorsko-architektonicznymi dla całego budynku i jego układu funkcjonalno-przestrzennego. 4. Kompleksowe badania konserwatorskie stanu zachowania substancji zabytkowej obiektu architektonicznego i budowlanego oraz jego elementów wystroju i detali zabytkowych wraz z określeniem ich budowy oraz właściwości technologicznych (z jednoczesnym ustaleniem czynników korozyjnych, takich jak zawilgocenie, zasolenie i szkodniki biologiczne), zakończone wnioskami i wytycznymi dla poszczególnych rodzajów elementów zabytkowych (badania te wykonują konserwatorzy-restauratorzy dzieł sztuki). 5. Określenie technicznego stanu zachowania budowli (ekspertyza konstrukcyjna) wraz z wnioskami i wytycznymi konstrukcyjnymi uwzględniającymi problematykę konserwatorską. (W tym zakresie pomocna jest Karta ICOMOS 2003 patrz aneks V). 6. Badanie geologiczne podłoża (w zależności od potrzeb konstruktora lub konserwatora-restauratora dzieł sztuki). 7. Ogólne wnioski i wytyczne konserwatorsko-architektoniczne opracowane zespołowo i podsumowujące wytyczne z poprzednich opracowań (jako zakończenie prac przedprojektowych). II Prace projektowe A. Architektoniczno-konserwatorski projekt koncepcyjny (wstępny) xi 1
16 1. Projekt koncepcyjny (wstępny) zagospodarowania terenu. 2. Projekt koncepcyjny (wstępny) architektoniczno-konserwatorski budynku. 3. Projekt koncepcyjny aranżacji wnętrz (w zależności od potrzeb, szczególnie przy zachowanych zabytkowych elementach wystroju). B. Projekt budowlano-konserwatorski, na który składają się: 1. Projekt zagospodarowania otoczenia zabytku. 2. Projekt budowlany architektoniczno-konserwatorski. 3. Projekty stricte konserwatorskie dla substancji zabytkowej i elementów wystroju oraz detali zabytkowych (sporządzone przez konserwatorów-restauratorów dzieł sztuki). 4. Projekt wnętrz (w zależności od potrzeb). 5. Projekt konstrukcyjny. 6. Projekty instalacji sanitarnych. 7. Projekty instalacji elektrycznych. C. Projekty wykonawcze (rysunki wykonawcze) dla całego zabytku, a szczególnie jego elementów i detali (jeżeli nie zostały opracowane w ramach projektu budowlanego, architektoniczno-konserwatorskiego). III Prace realizacyjne 1. Realizacja robót budowlano-konserwatorskich. 2. Realizacja prac stricte konserwatorskich, dotyczących wystroju i substancji zabytkowej. 3. Kontynuacja badań historycznych. 4. Nadzory autorskie. IV Dokumentacje powykonawcze 1. Dokumentacja powykonawcza architektoniczno-konserwatorska. 2. Dokumentacje powykonawcze dotyczące konserwacji i restauracji wystroju i substancji zabytkowej. 3. Dokumentacje powykonawcze branżowe. xii 2
17 ROZDZIAŁ II Prace przedprojektowe dla architektonicznych i budowlanych obiektów zabytkowych A. Rozpoznanie i inwentaryzacja pomiarowo-rysunkowa 1. Wstępne rozeznanie zabytku Powinno być ono dokonane na obiekcie przez wszystkich uczestników: badań historycznych, konserwatorskich, technicznych i przyszłych projektantów. 2. Inwentaryzacja pomiarowo-rysunkowa Dokładne poznanie zabytku rozpoczynamy od pomiarowo-rysunkowej inwentaryzacji budowlano-konserwatorskiej, która obok wartości praktycznych posiada wartość naukową, czyli dokumentalną, bo rejestruje stan obiektu przed pracami, które mogą wprowadzać pewne zmiany. Inwentaryzacja musi być nie tylko dokładna pod względem technicznym i przedstawiona w odpowiedniej skali (zazwyczaj 1:50), ale powinna odwzorować widoczne przekształcenia i deformacje. Zawsze musi być zaopatrzona w podziałkę graficzną. Układ przestrzenny zabytku, poza rzutami, zazwyczaj wymaga kilku, a nie tylko dwóch przekrojów pionowych. Musi też uwzględniać wszystkie detale zabytkowe, które poza oznakowaniem ich na rzutach powinny być narysowane oddzielnie w odpowiednich skalach, tj. 1:10 (wyjątkowo 1:20 lub 1:5) oraz szczegóły 1:1. Już w trakcie prac inwentaryzacyjnych włącza się autor (lub autorzy) badań historycznych, typując do pomiarów elementy ważne ze względów historycznych i konserwatorskich. Najlepsza sytuacja występuje wtedy, gdy inwentaryzację pomiarowo-rysunkową wykonuje autor przyszłego projektu konserwatorskiego, gdyż tylko w ten sposób jest on w stanie wyczerpująco poznać zabytek w jego zastanej formie. Ponadto poprzez inwentaryzację konserwatorską architekt uczy się cierpliwości i pokory wobec zabytku, tak potrzebnych przy projektowaniu prac konserwatorskich, jeżeli mają one uszanować zabytek. Korzystanie z cudzego opracowania pozbawia projektanta możliwości dokładnego poznania zabytku, którego nie są w stanie zastąpić nawet dość wnikliwe oględziny. B. Kompleksowe badania historyczno-architektoniczne i konserwatorskie Podstawę poznania zabytku architektury i jego elementów oraz wystroju stanowią kompleksowe badania historyczno-architektoniczne i konserwatorskie, których zakres każdorazowo zależy od specyfiki danego zabytku. W praktyce możemy mieć do czynienia z czterema głównymi rodzajami badań, w zależności od zastosowanej metody i wykorzystania różnorodnych źródeł. Są to: xiii 3
18 a. studium historyczno-konserwatorskie, b. badania historyczno-architektoniczne, c. badania archeologiczne, d. badania konserwatorskie detali, wystroju oraz substancji zabytkowej (wykonywane przez konserwatorów-restauratorów dzieł sztuki). Ad a. Studium historyczno-konserwatorskie obejmuje badania prowadzone metodami humanistycznymi poprzez analizę archiwalnych źródeł pisanych i ikonograficznych (a także kartograficznych) oraz analizę formy i funkcji samego dzieła architektonicznego w konfrontacji ze stanem wiedzy zawartej w odpowiedniej literaturze dotyczącej samego zabytku, a także w literaturze ogólnej, związanej z kategorią dzieł, do której on należy. Studium to winno wyprzedzać wszystkie inne badania, stanowiąc dla nich źródło potrzebnej wiedzy historycznej. Ad b. Badania historyczno-architektoniczne prowadzone są metodą powierzchniową i częściowo sondażową poprzez analizę zastanych struktur, materiałów oraz technik i technologii budowlanych, a także stratygrafii substancji zabytku w celu rozpoznania i udokumentowania zarówno procesu budowy, jak i późniejszych przekształceń poprzez graficzne rozwarstwienia i teoretyczne rekonstrukcje. Badania te powinny być skorelowane z wynikami studium historyczno-konserwatorskiego lub je obejmować, jeżeli nie było ono wykonane uprzednio. Ad c. Badania archeologiczne prowadzone są metodą wykopaliskową (ingerującą w warstwy kulturowe). Obejmują one analizę i dokumentację warstw kulturowych oraz zawartych w nich zabytków jako świadectw kultury materialnej. Specyfika tych prac wymaga często jednoczesnego zabezpieczenia i konserwacji pozyskanych zabytków, które wydobyte mogą ulec szybkiej degradacji. Czasami zachodzi potrzeba zabezpieczenia szczególnych stanowisk archeologicznych (kurhany, grodziska, itp.). Ad d. Badania konserwatorskie w zabytkach architektury dotyczą wystroju, detali architektonicznych, a także często i historycznej substancji budowlanej. Prowadzone są przez konserwatorów-restauratorów dzieł sztuki (różnych specjalności, często wspomaganych przez przedstawicieli innych nauk, w tym przyrodniczych dla analiz fizyko-chemicznych, bądź badań instrumentalnych). Badania te mają na celu rozpoznanie wyżej wymienionych elementów pod kątem ich budowy i użytych materiałów oraz ich właściwości fizyczno-mechanicznych, faktury i kolorystyki, analizy nawarstwień, stanu zachowania i zniszczeń z podaniem ich przyczyn. Celem badań jest przygotowanie wytycznych do projektów konserwatorskich. Najkorzystniej jest, gdy badania konserwatorskie prowadzone są razem z badaniami historyczno-architektonicznymi. Szczegółowy zakres badań konserwatorskich: 1. Rozpoznanie wstępne zabytku (niezależnie od wstępnego rozeznania zespołowego) a) Zapoznanie się z dokumentacją zabytku wykonaną kiedyś, jak również z dokumentacją kompleksowych badań historyczno-architektonicznych. b) Analiza dotychczas przeprowadzonych prac konserwatorskich, naprawczych lub remontowych. c) Analiza mikroklimatu i stopnia zanieczyszczenia środowiska. d) Badania interdyscyplinarne: hydrogeologiczne, archeologiczne, konstrukcyjne. xiv 4
19 2. Dokumentacja stanu zachowania (opisowa, fotograficzna i rysunkowa) 3. Badania stanu zachowania a) Badania stopnia zawilgocenia badanych elementów / obiektów. b) Badania prowadzone in situ (m.in. odkrywki) oraz pobranie próbek do badań laboratoryjnych (z pełną dokumentacją wykonanych prac i miejsc pobrania próbek). c) Analiza ilościowa i jakościowa soli zawartych w murze, glebie i badanych detalach architektonicznych. d) Badanie budowy i składu materiałów kamiennych naturalnych i sztucznych. e) Analiza mikroskopowa (optyczna, polaryzacyjna, analiza petrograficzna, elektronowa). f) Analiza chemiczna. g) Analiza instrumentalna (EDX, dyfrakcja rentgenowska, FTIR, termiczna analiza różnicowa, XRF, LIBS itp.). h) Badania właściwości fizycznych i mechanicznych materiałów kamiennych naturalnych i sztucznych. i) Badania mikrobiologiczne. j) Analiza budowy i właściwości nawarstwień (w tym także fałszywej patyny). k) Analiza opracowań kolorystycznych, m.in. malarskich i glazury (stratygrafia, spoiwa, pigmenty). 4. Podsumowanie wyników badań 5. Przyczyny zniszczeń 6. Wnioski i wytyczne do projektu (dla poszczególnych elementów wraz z ich aranżacją) Uwagi związane z badaniami Zarówno dobro nauki, jak i zabytku wymaga, aby te różne, wzajemnie uzupełniające się badania były prowadzone pod jednym wspólnym kierownictwem (a przynajmniej koordynacją), przy ścisłej współpracy wszystkich prowadzących je osób, tak by można było na bieżąco konfrontować spostrzeżenia i wyciągać wnioski. W wyniku kompleksowych badań winniśmy otrzymać wizję architektoniczno-przestrzenną danego zabytkowego obiektu budowlanego na poszczególnych etapach jego rozwoju. Wizja ta powinna być odpowiednio udokumentowana. Jest to bardzo ważne zarówno dla wniosków naukowych, jak i wytycznych dla przyszłej problematyki projektowo-konserwatorskiej. Byłoby dobrze, aby autor przyszłego projektu (chociaż częściowo) mógł uczestniczyć w badaniach historyczno-architektonicznych. Natomiast z całą pewnością musi zapoznać się szczegółowo z badaniami kompleksowymi oraz z ich wynikami. Efektem końcowym tych badań winny być wnioski do opracowania wytycznych dla przyszłego projektu konserwatorsko-architektonicznego. Ponadto z badań tych należy wyciągnąć wnioski naukowe, precyzując, co one wniosły do wiedzy ogólnej i szczegółowej na temat danego zabytku. Powinno się także sprecyzować dalsze postulaty badawcze, które winny być zrealizowane w trakcie robót budowlano-konserwatorskich, pozwalających na dotarcie do elementów do tej pory niedostępnych. Wniosek wynikający z tego jest taki, iż w trakcie realizacji prac budowlano-konserwatorskich należy kontynuować podjęte badania. W trakcie badań rozpoznajemy wszystkie tzw. uwarunkowania wewnętrzne. xv 5
20 C. Podstawy do sformułowania wniosków i wytycznych konserwatorsko-architektonicznych Szczegółowa wiedza o zabytku architektury i wyniki zabytkoznawczej analizy wartościującej (ZAW) oraz zalecenia wynikające ze współczesnej teorii ochrony i konserwacji zabytków stanowią podstawę do sformułowania wniosków i wytycznych konserwatorsko- -architektonicznych. Schemat tych działań przedstawia poniższy diagram. Schemat przedstawiający podstawy do sformułowania wniosków i wytycznych konserwatorsko-architektonicznych, oprac. J.T. 1. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE TKWIĄCE W ZABYTKU Ad a. Historia ogólna oraz budowlana zabytku, czyli jego przekształcenia Każdy zabytek posiada określone miejsce w fazie rozwojowej danego typu architektury decydującej o jego wartości. Większość zabytków związana bywa z historią regionu miasta bądź osiedla, a nawet wybitnych osób. Prawie każdy natomiast w okresie swego istnienia podlegał większym lub mniejszym przebudowom. Dzięki kompleksowym badaniom historyczno-architektonicznym dochodzimy do odczytania tych przekształceń. Ich stan zachowania w konfrontacji z ich wartością pozwoli na przyjęcie generalnej koncepcji konserwatorskiej. Ad b. Układ funkcjonalno-przestrzenny Układ ten jest wynikiem programu użytkowego, jaki przyjęto dla danego budynku w momencie jego powstania lub kolejnych przekształceń. Z reguły układ przestrzenny jest charakterystyczny dla danego typu obiektu i stanowi o jego istocie funkcjonalno-historycznej. Podstawą prac konserwatorskich w zabytkach architektury jest ich adaptacja. Właśnie xvi 6
Załącznik nr 8.1 do SIWZ
Załącznik nr 8.1 do SIWZ Wytyczne konserwatorskie dla adresów: ul. Rewolucji 1905 r. 13, ul. Rewolucji 1905 r. 15, ul. Rewolucji 1905 r. 17, ul. Rewolucji 1905 r. 21, ul. Wschodnia 50, ul. Wschodnia 54,
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SZTUK PIĘKNYCH IM. JANA MATEJKI W KRAKOWIE WYDZIAŁ ARCHITEKTURY WNĘTRZ
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU ARCHITEKTURA WNĘTRZ STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA profil ogólnoakademicki w obszarze w zakresie sztuki WIEDZA u obszarowego 1. Wiedza o realizacji prac artystycznych K1_W01
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA KULTURY 1) z dnia 9 czerwca 2004 r.
Opracowano na podstawie: Dz.U.2004.150.1579 PRZEPISY AKTUALNE (na dzień 31.07.2009 r.) ROZPORZĄ 1) z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych,
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 2 do Uchwały RWA nr 2/d/07/2017 z dnia 12 lipca 2017 r. Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie Nazwa wydziału lub wydziałów: ARCHITEKTURA Nazwa kierunku: ARCHITEKTURA Poziom
Bardziej szczegółowoPodhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu
Wygenerowano: 017-10-0 0:39:04.964915, A--16-17 Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa Moduł fakultatywny Projektowanie w obiektach zabytkowych Status Do wyboru
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów architektura krajobrazu i ich odniesienie do efektów obszarowych
Załącznik do uchwały nr 388/2012 Senatu UP Efekty kształcenia dla kierunku studiów architektura krajobrazu i ich odniesienie do efektów obszarowych Wydział prowadzący kierunek: Wydział Ogrodnictwa i Architektury
Bardziej szczegółowoTreści podstawowe i przedmioty kierunkowe (przedmioty obowiązkowe)
UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU WYDZIAŁ SZTUK PIĘKNYCH KIERUNEK: KONSERWACJA I RESTAURACJA DZIEŁ SZTUKI SPECJALNOŚĆ WEDŁUG UZYSKANYCH KWALIFIKACJI: Konserwacja i restauracja malarstwa i rzeźby
Bardziej szczegółowoZASADNICZE KIERUNKI DZIAŁAŃ KONSERWATORSKICH
ZASADNICZE KIERUNKI DZIAŁAŃ KONSERWATORSKICH Słowniczek terminów: Ochrona - działania polegające przede wszystkim na pełnym zachowaniu istniejącej historycznej formy i zawartości zabytkowego układu przestrzennego,
Bardziej szczegółowoTRAKT WIELU KULTUR POMNIK HISTORII
TRAKT WIELU KULTUR POMNIK HISTORII PROCEDURA UZNANIA ZABYTKU ZA POMNIK HISTORII Podstawa prawna Art. 15 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2014 r.
Bardziej szczegółowoKonserwacja i kreacja architektury. Jan Tajchman i jego działalność
Konserwacja i kreacja architektury Jan Tajchman i jego działalność Justyna Brodzka Błażej Ciarkowski KONSERWACJA I KREACJA ARCHITEKTURY Jan Tajchman i jego działalność Wydawnictwo Tako Toruń 2014 Publikacja
Bardziej szczegółowoTreści podstawowe i przedmioty kierunkowe (przedmioty obowiązkowe)
UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU WYDZIAŁ SZTUK PIĘKNYCH KIERUNEK: KONSERWACJA I RESTAURACJA DZIEŁ SZTUKI SPECJALNOŚĆ WEDŁUG UZYSKANYCH KWALIFIKACJI: Konserwacja i restauracja malarstwa i rzeźby
Bardziej szczegółowo10. Ochrona środowiska 11. Projektowanie graficzne 12. Formy strukturalne
KIERUNEK: ARCHITEKTURA WNĘTRZ Absolwenci kierunku Architektura Wnętrz przygotowani są do samodzielnej i zespołowej pracy w dziedzinie projektowania, wyposażania wnętrz oraz nadawania im kształtu plastycznego.
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku architektura krajobrazu
Efekty kształcenia dla kierunku architektura krajobrazu Szkoła wyższa prowadząca kierunek studiów: Kierunek studiów: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia
Bardziej szczegółowoPodhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu
Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa Praktyka zawodowa - inwentaryzacyjna Status Obowiązkowy Wydział / Instytut Instytut Nauk Technicznych Kierunek architektura
Bardziej szczegółowoPYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY II STOPNIA SPECJALNOŚĆ: REMONTY I KONSERWACJA ZABYTKÓW
PYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY II STOPNIA SPECJALNOŚĆ: REMONTY I KONSERWACJA ZABYTKÓW Propedeutyka konserwacji zabytków 1. Kto jest w Polsce prawnie odpowiedzialny za ochronę zabytków? Wymień urzędy i instytucje.
Bardziej szczegółowoTreści podstawowe i przedmioty kierunkowe (przedmioty obowiązkowe)
UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU WYDZIAŁ SZTUK PIĘKNYCH KIERUNEK: KONSERWACJA I RESTAURACJA DZIEŁ SZTUKI SPECJALNOŚĆ WEDŁUG UZYSKANYCH KWALIFIKACJI: Konserwacja i restauracja malarstwa i rzeźby
Bardziej szczegółowoPodhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu
Wygenerowano: 017-10-0 0:37:0.987534, A--16-17 Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa Moduł fakultatywny Ochrona konserwatorska układów historycznych Status
Bardziej szczegółowoSTRUKTURA MERYTORYCZNA KSZTAŁCENIA W RAMACH SPECJALNOŚCI Kształcenie w specjalności obejmuje 2 bloki programowe:
SPECJALNOŚĆ DA DZIEDZICTWO ARCHITEKTONICZNE Koordynator: dr inż. arch. Piotr MOLSKI, prof. PW pokój 104 - oficyna tel.: 22 622 41 57 Limit miejsc: 25 POWODY I CELE UTWORZENIA SPECJALNOŚCI DZIEDZICTWO ARCHITEKTONICZNE
Bardziej szczegółowoUchwała nr 375/2016 Senatu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu z dnia 25 maja 2016 r.
Uchwała nr 375/2016 Senatu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu z dnia 25 maja 2016 r. w sprawie: zmiany uchwały nr 388/2012 Senatu z dnia 29 czerwca 2012 r. w sprawie określenia efektów kształcenia
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET ROLNICZY IM. HUGONA KOŁŁĄTAJA W KRAKOWIE WYDZIAŁ BIOTECHNOLOGII I OGRODNICTWA
UNIWERSYTET ROLNICZY IM. HUGONA KOŁŁĄTAJA W KRAKOWIE WYDZIAŁ BIOTECHNOLOGII I OGRODNICTWA Efekty dla programu Zarządzenie Rektora UR w Krakowie nr 54/2015 z dnia 14 lipca 2015 r. Kierunek: Stopień : Profil
Bardziej szczegółowozbigniew.paszkowski@gmail.co
OCHRONA I KONSERWACJA ZABYTKÓW S1 SEMESTR VII (ZIMOWY) 2014/15 1. UCZESTNICTWO W WYKŁADACH DOKUMENTOWANE ZESZYTEM Z NOTATKAMI SKŁADANYMI DO WERYFIKACJI PO WYKŁADZIE I NA KONIEC SEMESTRU 2. UCZESTNICTWO
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku Architektura krajobrazu
Efekty kształcenia dla kierunku Architektura krajobrazu Załącznik 1 do Uchwały Nr 187 Senatu UWM w Olsztynie z dnia 26 marca 2013 roku w sprawie zmiany Uchwały Nr 916 Senatu UWM w Olsztynie z dnia 27 kwietnia
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku Architektura krajobrazu
Załącznik 4 do Uchwały Nr 916 Senatu UWM w Olsztynie z dnia 27 kwietnia 2012 roku w sprawie określenia efektów kształcenia dla poziomów i profili kształcenia na kierunkach prowadzonych w Uniwersytecie
Bardziej szczegółowoKOMUNIKAT dot. założeń IARP do przekształcania prawa inwestycyjnego
KOMISJA ds. LEGISLACJI KRIA RP -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku Wzornictwo studia I stopnia
Efekty kształcenia dla kierunku Wzornictwo studia I stopnia Oznaczenia: KW kierunkowe efekty kształcenia dla Wzornictwa studia I stopnia W kategoria wiedzy w efektach kształcenia U kategoria umiejętności
Bardziej szczegółowoOPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW zatwierdzono na Radzie Wydziału
Załącznik nr 2 do Uchwały nr 518/06/2015 Senatu UR OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW zatwierdzono na Radzie Wydziału 28.05.2015 Nazwa kierunku: architektura krajobrazu Poziom :
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia na kierunku architektura krajobrazu studia drugiego stopnia na specjalności: kształtowanie i ochrona krajobrazu
Załącznik nr 1 Opis efektów kształcenia na kierunku architektura krajobrazu studia drugiego stopnia na specjalności: kształtowanie i ochrona krajobrazu Obszar/obszary kształcenia, w których umiejscowiony
Bardziej szczegółowoNakład pracy studenta bilans punktów ECTS
SYLABUS MODUŁU KSZTAŁCENIA Lp. Element Opis 1 Nazwa przedmiotu/ PRAKTYKA ZAWODOWA 2 Typ przedmiotu/ obowiązkowy 3 Instytut Instytut Nauk Technicznych 4 Kod przedmiotu/ PPWSZ A - 2-232 s/n 5 Kierunek, specjalność,
Bardziej szczegółowoKLUCZOWE KWALIFIKACJE ABSOLWENTA STUDIÓW na KIERUNKU ARCHITEKTURA i URBANISTYKA, NIEZBĘDNE DO PODJĘCIA PRAKTYKI ZAWODOWEJ
KLUCZOWE KWALIFIKACJE ABSOLWENTA STUDIÓW na KIERUNKU ARCHITEKTURA i URBANISTYKA, NIEZBĘDNE DO PODJĘCIA PRAKTYKI ZAWODOWEJ KONFERENCJA MINISTERSTWA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO oraz IZBY ARCHITEKTÓW RZECZYPOSPOLITEJ
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK SZTUKA PROJEKTOWANIA KRAJOBRAZU. Studia stacjonarne II stopnia. Profil ogólnoakademicki i praktyczny.
EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK SZTUKA PROJEKTOWANIA KRAJOBRAZU TABELA ODNIESIEŃ Studia stacjonarne II stopnia Profil ogólnoakademicki i praktyczny Obszar sztuki Dziedzina - sztuki plastyczne Dyscyplina -
Bardziej szczegółowoPodhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu
Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa Teoria projektowania konserwatorskiego Status Obowiązkowy Wydział / Instytut Instytut Nauk Technicznych Kierunek architektura
Bardziej szczegółowoPodhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu
Wygenerowano: 017-10-0 18:47:1.005178, A-1-16-17 Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Modernizacja i konserwacja - obiekty mieszkalne Status przedmiotu
Bardziej szczegółowoPodhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu
Wygenerowano: 2018--31 13:53:13.289619, A-2-16-17 Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa Praktyka zawodowa Kod A-2-1_3,14 Status Obowiązkowy Wydział / Instytut
Bardziej szczegółowoOPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW UCZENIA SIĘ DLA KIERUNKU STUDIÓW AECHITEKTURA WNĘTRZ
Załącznik nr 2 do zarządzenia nr 28 Rektora ASP z dnia 13 maja 2019 r. OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW UCZENIA SIĘ DLA KIERUNKU STUDIÓW AECHITEKTURA WNĘTRZ STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Objaśnienie
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ ARCHITEKTURY WNĘTRZ I SCENOGRAFII KIERUNEK ARCHITEKTURA WNĘTRZ STUDIA II STOPNIA STACJONARNE ROK AKADEMICKI 2018/2019 PROGRAM PRACOWNI
WYDZIAŁ ARCHITEKTURY WNĘTRZ I SCENOGRAFII KIERUNEK ARCHITEKTURA WNĘTRZ STUDIA II STOPNIA STACJONARNE ROK AKADEMICKI 2018/2019 PROGRAM PRACOWNI 1. NAZWA PRACOWNI Pracownia Architektury Wnętrz II 2. KIEROWNIK
Bardziej szczegółowoNarodowy Instytut Dziedzictwa. Bartosz Skaldawski p.o. Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa
Narodowy Instytut Dziedzictwa Bartosz Skaldawski p.o. Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa Tuczno, październik 2018 MISJA Tworzenie podstaw dla zrównoważonej ochrony dziedzictwa poprzez: 1. gromadzenie
Bardziej szczegółowoOpis efektów uczenia się dla kierunku studiów
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 111/2018-2019 Senatu UP w Lublinie z dnia 28 czerwca 2019 r. Opis efektów uczenia się dla kierunku studiów Nazwa kierunku studiów: Architektura krajobrazu Poziom: studia pierwszego
Bardziej szczegółowoPodhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu
Wygenerowano: 2017-10-02 20:41:37.526418, A-2-16-17 Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa Praktyka zawodowa Status Obowiązkowy Wydział / Instytut Instytut Nauk
Bardziej szczegółowo10. Projektowanie architektoniczne 11. Podstawy ekonomii 12. Prawo budowlane 13. Prawo gospodarcze 14. Dendrologia (studia dzienne)
KIERUNEK: ARCHITEKTURA I URBANISTYKA W roku 2006 kierunek Architektura i Urbanistyka otrzymał pozytywną ocenę jakości kształcenia Państwowej Komisji Akredytacyjnej. Studenci na kierunku Architektura i
Bardziej szczegółowoStudia Podyplomowe Zieleń w Układach Historycznych
Celem Studium Podyplomowego jest podnoszenia kwalifikacji i kompetencji słuchaczy reprezentujących różne zawody, aktualizacja i poszerzenie wiedzy na temat badao, ochrony, konserwacji, urządzania i pielęgnacji
Bardziej szczegółowoodniesienie do efektów obszarowych kierunkowe efekty kształcenia
w sprawie zatwierdzenia kształcenia Matryca kierunkowych kształcenia K1A-W1 K1A-W2 K1A-W3 K1A-W4 WIEDZA Zna niezbędne w projektowaniu architektoniczno-urbanistycznym elementy algebry i analizy, geometrii
Bardziej szczegółowoSTANDARDY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: ARCHITEKTURA
Dz.U. z 2011 nr 207 poz. 1233 Załącznik nr 2 STANDARDY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: ARCHITEKTURA A. STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA I. WYMAGANIA OGÓLNE Studia pierwszego stopnia trwają nie krócej niż 7
Bardziej szczegółowoSTANDARDY OPRACOWYWANIA DOKUMENTACJI PROJEKTOWEJ DLA TZW. ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH (PROPOZYCJA)
STANDARDY OPRACOWYWANIA DOKUMENTACJI PROJEKTOWEJ DLA TZW. ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH (PROPOZYCJA) opracował Jan Tajchman SPIS TREŚCI WSTĘP Uzasadnienie konieczności wprowadzenia standardów wykonywania dokumentacji
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA REGULACJI ESTETYKI
KONCEPCJA REGULACJI ESTETYKI MIASTA Regulacje kolorystyki elewacji i dachów oraz ogrodzeń i posadzek w przestrzeniach publicznych, do stosowania w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego marzec
Bardziej szczegółowoZamek w Szczecinku z prestiżową nagrodą!
Opublikowany w Oficjalna strona Urzędu Miasta Szczecinek ( https://www.szczecinek.pl) Strona główna > Zamek w Szczecinku z prestiżową nagrodą! Zamek w Szczecinku z prestiżową nagrodą! Publikowane od: 20.04.2017
Bardziej szczegółowo1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1186).
WYKAZ AKTÓW PRAWNYCH wymaganych do egzaminu na uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej do projektowania oraz kierowania robotami budowlanymi, z określeniem niezbędnego zakresu ich znajomości
Bardziej szczegółowoWyrok z dnia 8 października 2002 r. III RN 175/01
Wyrok z dnia 8 października 2002 r. III RN 175/01 Obowiązek dokonania uzgodnienia decyzji o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków (art. 40
Bardziej szczegółowo6) Projektowania i kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie O
WYKAZ AKTÓW PRAWNYCH wymaganych do egzaminu na uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej do projektowania oraz kierowania robotami budowlanymi, z określeniem niezbędnego zakresu ich znajomości
Bardziej szczegółowoCO MOŻEMY ZYSKAĆ MAJĄC PROJEKTANTA WNĘTRZ?
ROLA PROJEKTANTA W WYKOŃCZENIU WNĘTRZA CO MOŻEMY ZYSKAĆ MAJĄC PROJEKTANTA WNĘTRZ? Wiele osób przeprowadzających remont lub wykańczających mieszkanie decyduje się na zatrudnienie projektanta wnętrz. Inwestują
Bardziej szczegółowoSTUDIA I STOPNIA PRZEKŁAD PISEMNY
STUDIA I STOPNIA PRZEKŁAD PISEMNY WIEDZA - Student ma podstawową, uporządkowaną wiedzę z zakresu aparatu pojęciowo-terminologicznego stosowanego w przekładoznawstwie oraz w naukach pomocniczych i pokrewnych,
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do SIWZ
Znak sprawy: ZP.271.9.2015 Załącznik nr 1 do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA I. Badania. Wykonawca przeprowadzi badania archeologiczne oraz architektoniczne w tym uzyska we własnym zakresie
Bardziej szczegółowoUmowa o prace projektowe jest umową o dzieło, uregulowaną w art. 627 646 Kodeksu
Umowa o prace projektowe w budownictwie i o wykonanie nadzoru autorskiego Informacje ogólne Umowa o prace projektowe Umowa o prace projektowe jest umową o dzieło, uregulowaną w art. 627 646 Kodeksu cywilnego.
Bardziej szczegółowoSPECYFIKACJA ZAMÓWIENIA (Załącznik nr 1 do zaproszenia do złożenia oferty nr A )
SPECYFIKACJA ZAMÓWIENIA (Załącznik nr 1 do zaproszenia do złożenia oferty nr A.26.7.2018) Opracowanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej przebudowy parkingu przy Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach.
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów Etyka prowadzonego w Instytucie Filozofii UJ. Studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki
Efekty kształcenia dla kierunku studiów Etyka prowadzonego w Instytucie Filozofii UJ Studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Lp. K_W01 K_W02 Nazwa Wydziału: Wydział Filozoficzny Nazwa kierunku
Bardziej szczegółowoTECHNIK RENOWCJI ELEMENTÓW ARCHITEKTURY
ZESPÓŁ SZKÓŁ BUDOWLANYCH I RZEMIOSŁ RÓŻNYCH mgr inż. arch. Karolina Kostka-Sczyrba TECHNIK RENOWCJI ELEMENTÓW ARCHITEKTURY Renowator odnawiający. Konserwator z łaciny conservator, czyli obrońca. conservare
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA
Załącznik do Uchwały Senatu Politechniki Krakowskiej z dnia 28 czerwca 2017 r. nr 58/d/06/2017 Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie Nazwa wydziału Wydział Inżynierii Środowiska Dziedzina
Bardziej szczegółowoSTUDIA I STOPNIA PRZEKŁAD PISEMNY
STUDIA I STOPNIA PRZEKŁAD PISEMNY - Student ma podstawową, uporządkowaną wiedzę z zakresu aparatu pojęciowo-terminologicznego stosowanego w przekładoznawstwie oraz w naukach pomocniczych i pokrewnych,
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia Dla kierunku studiów PSYCHOLOGIA jednolite studia magisterskie profil ogólnoakademicki
Załącznik nr 7 Efekty kształcenia Dla kierunku studiów PSYCHOLOGIA jednolite studia magisterskie profil ogólnoakademicki Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Psychologię jako kierunek studiów
Bardziej szczegółowoUstawa z dnia 29 sierpnia 2014r. o charakterystyce energetycznej budynków (t. j. Dz. U. z 2017r. poz.1498; z 2018r. poz.138) Wymagana znajomość do:
WYKAZ AKTÓW PRAWNYCH wymaganych do egzaminu na uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej do projektowania oraz kierowania robotami budowlanymi, z określeniem niezbędnego zakresu ich znajomości
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA REGULACJI ESTETYKI
KONCEPCJA REGULACJI ESTETYKI MIASTA Propozycje ustaleń dotyczące kolorystyki elewacji i dachów, ogrodzeń i posadzek w przestrzeniach publicznych do stosowania w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego
Bardziej szczegółowoOPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Dla studiów podyplomowych KOLOR W KREACJI WNĘTRZA
Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Wydziału Architektury Wnętrz z dn. 6.06.2017 r. OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Dla studiów podyplomowych KOLOR W KREACJI WNĘTRZA Studia podyplomowe ( 2 semestry) Akademia
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016)
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016) Ocena dopuszczająca: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności określone
Bardziej szczegółowoSYLABUS MODUŁU KSZTAŁCENIA. poziom kształcenia: studia pierwszego stopnia profil kształcenia: praktyczny
SYLABUS MODUŁU KSZTAŁCENIA Lp. Element Opis 1 2 Nazwa modułu Typ modułu PROJEKTOWANIE WNĘTRZ Do wyboru 3 Instytut INSTYTUT NAUK TECHNICZNYCH 4 5 Kod modułu Kierunek, specjalność, poziom i profil PPWSZ-A-1-514a
Bardziej szczegółowoSpecjalność Język i Kultura Rosji należy do obszaru kształcenia w zakresie nauk humanistycznych.
ZAŁĄCZNIK Nr 2 NFJKR_efekty_kształcenia_I_stopień Efekty kształcenia dla specjalności Język i Kultura Rosji STUDIA NIESTACJONARNE Studia pierwszego stopnia Profil ogólnoakademicki Specjalność Język i Kultura
Bardziej szczegółowoMATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA PRZEDMIORY KIERUNKOWE
MATRYCA EFEKTÓW PRZEDMIORY KIERUNKOWE EFEKTÓW I I I K_W01 Ma wiedzę z zakresu matematyki, fizyki, i chemii, która jest podstawą przedmiotów z zakresu teorii konstrukcji i technologii materiałów budowlanych
Bardziej szczegółowo2) Kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń O. 5) Kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie O. 1) Projektowania bez ograniczeń O
WYKAZ AKTÓW PRAWNYCH wymaganych do egzaminu na uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej do projektowania oraz kierowania robotami budowlanymi, z określeniem niezbędnego zakresu ich znajomości
Bardziej szczegółowoZAKŁADANE EFEKTY KSZTAŁCENIA. 1. Odniesienie efektów obszarowych do efektów kierunkowych
Załącznik do uchwały nr 404 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 28 stycznia 2015 r. ZAKŁADANE EFEKTY KSZTAŁCENIA 1. Odniesienie efektów obszarowych do efektów kierunkowych Objaśnienie: symbole
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1. z dnia 2 września 2004 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1 z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz
Bardziej szczegółowoz dnia r. przepisy wprowadzające ustawę o architektach oraz ustawę o inżynierach budownictwa 1) Rozdział 1 Przepisy ogólne
Projekt z dnia 1 października 2018 r. U S T AWA z dnia. 2018 r. przepisy wprowadzające ustawę o architektach oraz ustawę o inżynierach budownictwa 1) Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa z dnia..
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 11 do Uchwały Nr XXIII-25.9/15 z dnia 22 kwietnia 2015 r.
Załącznik nr 11 do Uchwały Nr XXIII-25.9/15 z dnia 22 kwietnia 2015 r. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Efekty kształcenia dla kierunku studiów: UKRAINISTYKA studia drugiego stopnia profil
Bardziej szczegółowo5) Kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie S. 2) Kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń O
WYKAZ AKTÓW PRAWNYCH wymaganych do egzaminu na uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej do projektowania oraz kierowania robotami budowlanymi, z określeniem niezbędnego zakresu ich znajomości
Bardziej szczegółowoOCHRONA ZABYTKÓW W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM
OCHRONA ZABYTKÓW W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM Rafał Nadolny Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków Warszawa, 28 listopada 2013 r. www.mwkz.pl KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997
Bardziej szczegółowoROZSTRZYGNIĘCIE O SPOSOBIE ROZPATRZENIA UWAG DO PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBSZARU SKŁAD SOLNY,
Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr... Rady Miasta z dnia... O SPOSOBIE UWAG DO PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBSZARU SKŁAD SOLNY, Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
Bardziej szczegółowoPodhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu
Wygenerowano: 217-1-2 2:4:35.86232, A-2-16-17 Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa Ochrona dóbr kultury Status Obowiązkowy Wydział / Instytut Instytut Nauk
Bardziej szczegółowoSpecjalność Język i Kultura Rosji należy do obszaru kształcenia w zakresie nauk humanistycznych.
ZAŁĄCZNIK Nr 2 NFJKR_efekty_kształcenia_Istopień Efekty kształcenia dla specjalności Język i Kultura Rosji STUDIA NIESTACJONARNE Studia pierwszego stopnia Profil ogólnoakademicki Specjalność Język i Kultura
Bardziej szczegółowoPodhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu
Wygenerowano: 017-10-0 18:7:54.15480, A-1-16-17 Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Architektura drewniana Status przedmiotu Do wyboru Wydział
Bardziej szczegółowo9 Punkty ECTS 2 ECTS 10 Nakład pracy studenta bilans punktów ECTS
SYLABUS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA Lp. Element Opis 1 Nazwa przedmiotu/ modułu Ochrona Dóbr Kultury 2 Typ przedmiotu/ modułu obowiązkowy 3 Instytut Instytut Nauk Technicznych 4 Kod przedmiotu/ modułu
Bardziej szczegółowo2. Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych (jeśli obowiązują):
WYŻSZA SZKOŁA UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH SYLABUS PRZEDMIOTU I. Informacje ogólne 1. Nazwa przedmiotu: Pracownia Projektowania Wnętrz 2. Rodzaj przedmiotu - obowiązkowy 3. Poziom i kierunek studiów: niestacjonarne
Bardziej szczegółowoI. Umiejscowienie kierunku w obszarze/obszarach kształcenia wraz z uzasadnieniem: Kierunek archeologia mieści się w obszarze nauk humanistycznych.
Załącznik nr 1 do uchwały nr 441/06/2012 Senatu UR z dnia 21 czerwca 2012 roku EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: ARCHEOLOGIA poziom kształcenia profil kształcenia tytuł zawodowy absolwenta I STOPIEŃ
Bardziej szczegółowoSymbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10
Załącznik do uchwały nr 73 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 30 stycznia 2013 r. Opis zakładanych efektów kształcenia Nazwa kierunku studiów: Administracja 1. Odniesień efektów kierunkowych do
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA STUDIÓW PIERWSZEGO STOPNIA (LICENCJACKICH) NA KIERUNKU: TURYSTYKA HISTORYCZNA
Załącznik nr 18 do Uchwały nr 21/2012 Senatu UPJPII z dnia 21 maja 2012 r., wprowadzony Uchwałą nr 6/2014 Senatu UPJPII z dnia 20 stycznia 2014 r. EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA STUDIÓW PIERWSZEGO STOPNIA (LICENCJACKICH)
Bardziej szczegółowoROTUNDA. RESKON - Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki
ROTUNDA - 8 - Fot.R.1 Rotunda, widok w kierunku północnym Fot.R.2 Rotunda, widok w kierunku zachodnim - 9 - Fot.R.3 Rotunda, widok w kierunku wschodnim Fot.R.4 Rotunda, widok w kierunku południowym - 10
Bardziej szczegółowoŚRODOWISKO KULTUROWE I OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Warsztaty dot. Planu Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta
ŚRODOWISKO KULTUROWE I OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Warsztaty dot. Planu Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta Gdańsk, 25 września 2015 r. Hanna Obracht-Prondzyńska h.prondzynska@pbpr.pomorskie.pl
Bardziej szczegółowo2) Kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń O. 5) Kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie O. 1) Projektowania bez ograniczeń O
WYKAZ AKTÓW PRAWNYCH wymaganych do egzaminu na uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej do projektowania oraz kierowania robotami budowlanymi, z określeniem niezbędnego zakresu ich znajomości
Bardziej szczegółowoModernistyczne Śródmieście decyzją Prezydenta RP Pomnikiem Historii
Modernistyczne Śródmieście decyzją Prezydenta RP Pomnikiem Historii Prezydent RP Bronisław Komorowski uznał układ urbanistyczny śródmieścia Gdyni za Pomnik Historii - to najwyższe krajowe wyróżnienie nadawane
Bardziej szczegółowoKierunkowe efekty kształcenia WIEDZA
Kierunkowe efekty kształcenia Kierunek: architektura krajobrazu Obszar kształcenia: nauki techniczne, nauki rolnicze, leśne i weterynaryjne. Poziom kształcenia: studia drugiego stopnia Profil kształcenia:
Bardziej szczegółowoI SEMESTR NAZWA PRZEDMIOTU WYKŁAD ĆWI CZENIA
Pkt. 9. PLAN STUDIÓW I PROGRAM NAUCZANIA SERWACJA I RESTAURACJA DZIEŁ SZTUKI, I SEMESTR ZALI Historia filozofii z elementami estetyki 30 Egz. 3 Historia sztuki starożytnej 30 Egz. 3 Wstęp do historii sztuki
Bardziej szczegółowoOferta badawcza Politechniki Gdańskiej. Wydział Architektury KATEDRA ARCHITEKTURY UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ
KATEDRA ARCHITEKTURY UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ kierownik katedry: dr hab. inż. arch. Elżbieta Ratajczyk-Piątkowska tel.: 058 347-21-33 e-mail: mamout@neostrada.pl adres www: http://www.arch.pg.gda.pl/?id=podstrony&idp=4&jezyk=pl&idd=7
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK NR 2 Uchwała Rady Wydziału Elektrotechniki i Informatyki Politechniki Lubelskiej z dnia 3 czerwca 2013 r
ZAŁĄCZNIK NR 2 Uchwała Rady Wydziału Elektrotechniki i Informatyki Politechniki Lubelskiej z dnia 3 czerwca 2013 r w sprawie przyjęcia Efektów kształcenia dla studiów III stopnia w dyscyplinie elektrotechnika
Bardziej szczegółowoUchwała Nr VII/40/2015 Rady Miasta Starogard Gdański z dnia 25 lutego 2015 r.
Uchwała Nr VII/40/2015 Rady Miasta Starogard Gdański z dnia 25 lutego 2015 r. w sprawie przyjęcia zasad udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 1 do Uchwały RWA nr 5/d/07/2017 z dnia 12 lipca 2017 r. Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie Nazwa wydziału lub wydziałów: Wydział Architektury Nazwa kierunku: Architektura
Bardziej szczegółowoI.2 Matryca efektów kształcenia: filolo drugiego stopnia WIEDZA. MODUŁ 21 Nau społeczne - przedmiot doo wyboru. MODUŁ 20 Seminarium magisterskie
I.2 Matryca efektów kształcenia: filolo drugiego stopnia Efekty kształcenia na kierunku Opis kierunkowych efektów kształcenia Odniesienie efektów do obszaru wiedzy MODUŁ 20 Seminarium magisterskie Seminarium
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 20 do Regulaminu postępowania kwalifikacyjnego w sprawach nadawania uprawnień budowlanych w specjalności architektonicznej bez ograniczeń
Załącznik nr 20 do Regulaminu postępowania kwalifikacyjnego w sprawach nadawania uprawnień budowlanych w specjalności architektonicznej bez ograniczeń Wykaz aktów prawnych wraz z określeniem zakresu obowiązku
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów JAZZ I MUZYKA ESTRADOWA studia pierwszego stopnia profil praktyczny
Efekty kształcenia dla kierunku studiów JAZZ I MUZYKA ESTRADOWA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Załącznik nr 1 Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Kierunek studiów jazz i muzyka
Bardziej szczegółowoDZIENNIK PRAKTYK STUDENCKICH
DZIENNIK PRAKTYK STUDENCKICH Imię i nazwisko studenta... Kierunek EDUKACJA ARTYSTYCZNA W ZAKRESIE SZTUK PLASTYCZNYCH Nabór 2016-2019 Miejsce realizowania praktyki... Termin praktyki... Opiekun praktyki
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia dla programu studiów doktoranckich w dyscyplinie Archeologia realizowanych na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych UKSW
Załącznik do Uchwały Nr 62/2016 Senatu UKSW z dnia 21 kwietnia 2016 r. Opis efektów kształcenia dla programu studiów doktoranckich w dyscyplinie Archeologia realizowanych na Wydziale Nauk Historycznych
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny
Załącznik do Uchwały Senatu nr 34/2019 EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia: Kierunek studiów pedagogika
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 20 do Regulaminu postępowania kwalifikacyjnego w sprawach nadawania uprawnień budowlanych w specjalności architektonicznej bez ograniczeń
Załącznik nr 20 do Regulaminu postępowania kwalifikacyjnego w sprawach nadawania uprawnień budowlanych w specjalności architektonicznej bez ograniczeń Wykaz aktów prawnych wraz z określeniem zakresu obowiązku
Bardziej szczegółowo