Definicje rynku finansowego

Transkrypt

1 Rynki finansowe

2 Definicje rynku finansowego Rynek finansowy to przedmiotowo i funkcjonalnie wyodrębniona część systemu gospodarczego, gdzie podejmowane są celowe, uwzględniające kryterium wyboru, decyzje gospodarcze związane z cyrkulacją, rozmieszczaniem i użyciem środków finansowych (wg.:j. Socha, Rynek, giełda, inwestycje. Instytut Naukowo-Wydawniczy OLYMPUS, Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu S.A, Warszawa 1998, s.11) Rynek finansowy to ta część rynku, na której powstają instrumenty finansowe i gdzie dokonuje się nimi transakcji (definicja własna RS)

3 Definicja instrumentu finansowego Instrument finansowy to zgodne z obowiązującym prawem roszczenie posiadacza do otrzymania jakiegoś towaru lub świadczenia pieniężnego. Towar w wypadku pieniądza (gotówki lub środków pieniężnych Świadczenie pieniężne - np. zwrot pożyczonego kapitału, wypłata odsetek, dywidendy, rozliczenie różnic kursowych lub różnic stóp procentowych itp. (definicja własna RS)

4 Podział instrumentów finansowych Podstawowe (klasyczne) Pochodne (derywaty) Hybrydowe

5 Klasyfikacja podstawowych (klasycznych) instrumentów finansowych Instrumenty dłużne Instrumenty reprezentujące prawa korporacyjne Dewizy Instrumenty rozliczeniowe Instrumenty reprezentujące prawa do towaru (konosament, dokumenty składowe: rewers i warrant)

6 Istota dłużnego instrumentu finansowego Powstaje zawsze wtedy, gdy jedna strona pożycza drugiej pieniądze lub środki pieniężne, albo też dostarcza cokolwiek na kredyt Reprezentuje prawo jednej strony (wierzyciela) a obowiązek drugiej (dłużnika) do zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej i ewentualnie do świadczeń dodatkowych Żyje przez określony czas, po upływie którego dłużnik obowiązany jest wykupić go od posiadacza, czyli spłacić wszelkie zobowiązania

7 Instrumenty dłużne Długoterminowe - pierwotny termin umorzenia (okres życia instrumentu) dłuższy niż 1 rok Krótkoterminowe pierwotny termin umorzenia (okres życia ) do 1 roku

8 Różne klasyfikacje instrumentów dłużnych Zbywalne można je przenosić na inne podmioty bez żadnych ograniczeń lub po spełnieniu pewnych warunków Niezbywalne (w ich nazwie pojawia się czasem przedrostek rekta-) Papiery wartościowe Inne, niebędące papierami wartościowymi, np: Lokaty bankowe Pożyczki prywatne

9 Długoterminowe instrumenty dłużne Obligacje Skarbowe Przedsiębiorstw Instytucji finansowych Komunalne (municypalne) Listy zastawne banków hipotecznych Konsole Długoterminowe lokaty na rachunkach bankowych Długoterminowe kredyty bankowe

10 Krótkoterminowe instrumenty dłużne Bony skarbowe Bony pieniężne NBP Certyfikaty depozytowe banków Papiery komercyjne Krótkoterminowe lokaty na rachunkach bankowych Krótkoterminowe kredyty i pożyczki bankowe

11 Instrumenty reprezentujące prawa korporacyjne Akcje spółek akcyjnych Udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością Jednostki udziałowe w otwartych funduszach inwestycyjnych Certyfikaty inwestycyjne zamkniętych funduszy inwestycyjnych Prawa poboru akcji

12 Dewizy W wąskim znaczeniu: Pieniądze zagraniczne waluty Środki pieniężne na rachunkach rozliczeniowych w bankach zagranicznych zagraniczny pieniądz bezgotówkowy W szerokim znaczeniu, definiowane często w prawie dewizowym jako tzw. wartości dewizowe różne aktywa denominowane w walutach obcych, a także złoto i inne metale szlachetne

13 Instrumenty rozliczeniowe (nie będą przedmiotem dalszych rozważań) Bezwarunkowe Polecenie wypłaty Czek Uwarunkowane Akredytywa typu listu kredytowego Akredytywa pieniężna Akredytywa dokumentowa Gwarancja bankowa Inkaso dokumentowe

14 Instrumenty reprezentujące prawa do towaru (nie będą przedmiotem dalszych rozważań) Konosament morski - papier wartościowy stwierdzający przyjęcie przez przewoźnika określonego towaru do przewozu i zobowiązanie do wydania go w oznaczonym miejscu posiadaczowi konosamentu Dowody składowe, emitowane przez domy składowe w dwóch częściach mogących funkcjonować samodzielnie na rynku, tj.: Rewers składowy dowód posiadania Warrant składowy dowód zastawny, dzięki któremu możliwe jest przenoszenie własności towaru składowanego w domu składowym między jego nabywcą a sprzedawcą. (wg.w.bień, Rynek papierów wartościowych. Diffin, Warszawa 1999, s

15 Definicja pochodnego instrumentu finansowego Pochodny instrument finansowy to specyficzny rodzaj umowy między stronami, której przedmiotem są należności i zobowiązania finansowe tych stron związane ze zmianami cen towarów, instrumentów finansowych lub wielkości innych kategorii ekonomicznych.

16 Rodzaje transakcji na rynku finansowym Z punktu widzenia skutków: Rzeczywiste (efektywne) Nierzeczywiste Z punktu widzenia terminu dostawy przedmiotu transakcji: Natychmiastowe (kasowe, spotowe) Terminowe

17 Istota transakcji rzeczywistej Jej celem jest przeniesienie prawa własności przedmiotu kontraktu ze sprzedawcy na nabywcę, Jej skutkiem w normalnych warunkach jest fizyczna dostawa przedmiotu kontraktu i zapłata w ustalonym terminie

18 Istota transakcji nierzeczywistej Jej celem nie jest efektywna dostawa przedmiotu kontraktu lecz spekulacja lub zabezpieczenie przed skutkami ryzyka (hedging) Jej skutkiem jest wyłącznie finansowe rozliczenie pomiędzy stronami, bez fizycznej dostawy przedmiotu kontraktu

19 Istota transakcji kasowej (spot) Przedmiot kontraktu jest dostarczany nabywcy (wydane dokumenty przenoszące własność) w trzecim dniu po zawarciu transakcji (data waluty spot) Zapłata za przedmiot kontraktu następuje w dniu dostawy, czyli dostawa i rozliczenie następują w tym samym dniu

20 Istota transakcji terminowej W dniu zawarcia transakcji ustalane są jej warunki, tj. ilość, cena i data dostawy przedmiotu kontraktu lub data rozliczenia W ustalonym w kontrakcie terminie następuje dostawa i rozliczenie transakcji na warunkach ustalonych w dniu jej zawarcia lub wyłącznie rozliczenie finansowe jej skutków Terminy są liczone od daty waluty spot: Standardowe: Przed spotem (ante spot): O/N, T/N Po spocie (post spot): S/N, 1W, 2W, 1, 3, 6, 12M (1Y), 2Y, 3Y itd. Niestandardowe (broken dates): dowolne liczone od daty spot

21 Rodzaje transakcji terminowych Rzeczywiste (transakcje forward) efektywna dostawa i rozliczenie w ustalonym dniu, bez możliwości wycofania się lub zmiany warunków przed terminem Nierzeczywiste (transakcje futures) wyłącznie finansowe rozliczenie jej skutków w ustalonym dniu, z możliwością zamknięcia i rozliczenia otwartej pozycji wcześniej

22 Instrumenty pochodne (derywaty) Forward Futures Opcje (instrumenty niesymetryczne) Swapy

23 Typy rynków finansowych Rynek zinstytucjonalizowany (sformalizowany) Rynek niesformalizowany (over-the-counter) Rynek pierwotny Rynek wtórny Rynek hurtowy Rynek detaliczny

24 Uczestnicy rynku finansowego Podmioty nadwyżkowe (pierwotni pożyczkodawcy) Podmioty deficytowe (ostateczni pożyczkobiorcy) Pośrednicy finansowi: Dealerzy przeprowadzają transakcje lokacyjne i spekulacyjne na własny rachunek i ryzyko, wykorzystując fundusze zebrane od swoich klientów Maklerzy realizują wyłącznie zlecenia klientów Brokerzy, typowi swaci kojarzą strony transakcji w zamian za prowizję, nie biorą bezpośredniego udziału w transakcjach

25 Dealerzy Dealerami są zazwyczaj tzw. depozytowi pośrednicy finansowi, czyli banki oraz inne instytucje finansowe gromadzące środki poprzez emisję i sprzedaż różnych instrumentów dłużnych, oraz pośrednicy finansowi niedepozytowi (fundusze inwestycyjne i zakłady ubezpieczeń), emitujący jednostki udziałowe, certyfikaty inwestycyjne i polisy ubezpieczeniowe

26 Rynek finansowy i jego segmenty R y n e k Rynek pieniężny h u r t o w y Rynek dewizowy Rynek instrumentów dłużnych krótkoterminowych Rynek instrumentów dłużnych długoterminowych Rynek akcji Rynek instrumentów dłużnych

27 Rynek pieniężny

28 Przypomnienie definicji Rynek pieniężny to ta część rynku finansowego, na której powstają i są przedmiotem obrotu krótkoterminowe instrumenty dłużne, tj. instrumenty o terminach umorzenia do jednego roku

29 Segmenty rynku pieniężnego Rynek pieniężny Rynek hurtowy Rynek detaliczny Rynek krótkoterminowych papierów wartościowych Depozyty, pożyczki i kredyty dla klientów Rynek depozytów międzybankowych Bony skarbowe, certyfikaty depozytowe papiery komercyjne

30 Instrumenty rynku pieniężnego Typy instrumentów rynku pieniężnego O podstawie dyskontowej O podstawie odsetkowej (kuponowej) Bony pieniężne NBP Depozyty międzybankowe Bony skarbowe Niektóre papiery komercyjne Certyfikaty depozytowe Bony komercyjne Commercial paper

31 Hurtowy rynek pieniężny Rynek over-the-counter Uczestnicy prawie wyłącznie duże i wiarygodne instytucje finansowe o dobrym i łatwym do określenia i weryfikacji standingu finansowym, Transakcje wielkokwotowe Transakcje na zasadzie: kwotowanie decyzja, bez negocjacji warunków Dostawa instrumentu wyłącznie w postaci zdematerializowanej na stosowny rachunek

32 Rynek depozytów międzybankowych Jest najważniejszym segmentem rynku pieniężnego Jest wykorzystywany przez banki komercyjne do regulowania płynności Jest wykorzystywany przez bank centralny do realizacji polityki monetarnej

33 Terminologia rynku depozytów międzybankowych

34 Kupno depozytu - przyjęcie ustalonej kwoty depozytu na ustalonych w kontrakcie warunkach, tj. na ustalony czas i na ustalone, stałe oprocentowanie

35 Sprzedaż depozytu udzielenie określonej w kontrakcie kwoty pożyczki na ustalony czas i na określone, stałe oprocentowanie

36 Kwotowanie Podanie pytającemu (kontaktującemu) przez dealera (kwotującego) dwóch cen instrumentu finansowego; ceny kupna (bid) oraz ceny sprzedaży (offer), po których gotów jest zawrzeć transakcję z pytającym. Jedynie w uzasadnionych wypadkach można kwotować jednostronnie, to znaczy podawać tylko cenę bid lub tylko cenę offer

37 Ceną na rynku depozytów międzybankowych jest zawsze stopa procentowa podawana w stosunku rocznym (p.a.), stała na cały czas trwania depozytu. Bazą dla naliczania odsetek jest w Polsce rok liczący 365 dni

38 Konwencje naliczania odsetek Actual/actual rzeczywista liczba dni/ rzeczywista liczba dni w roku raczej nie jest stosowana Actual/365 rzeczywista liczba dni/rok=365 dni konwencja stosowana na polskim rynku pieniężnym dla depozytów międzybankowych oraz na rynku kapitałowym dla obligacji o stałym i zmiennym oprocentowaniu, a ponadto dla kredytów i rachunków lokat terminowych Actual/360 rzeczywista liczba dni/rok=360 dni konwencja stosowana na rynkach pieniężnych dla papierów wartościowych (w Polsce dla bonów skarbowych i bonów pieniężnych NBP, certyfikatów depozytowych i papierów komercyjnych) 30/360 miesiąc=30 dni/rok=360 dni Źródło: J. Zając, Polski rynek walutowy w praktyce. Wydanie 3 rozszerzone i uaktualnione. K.E. Liber, Warszawa 2005, s

39 Terminy na rynku depozytów międzybankowych Dziś Jutro Pojutrze - spot ON TN SN 1W 2W 3W 1M S+1 1 W 2 W 3 W 1 M 3 M 6 M 9 M 1Y... 3M 1Y

40 Stopy (stawki) referencyjne rynku depozytów międzybankowych WIBID Warsaw Interbank Bid Rate średnia arytmetyczna stóp bid podawanych przez bankidealerów rynku pieniężnego na tzw. fixingu o godzinie 11 (po odrzuceniu 2 najwyższych i 2 najniższych kwotowań, gdy podano ich co najmniej 8, oraz 1 najwyższego i 1 najniższego, gdy było ich mniej niż 8) WIBOR Warsaw Interbank Offer Rate średnia arytmetyczna stóp offer, ustalana tak samo jak stopa WIBID

41 Rola banku centralnego na rynku depozytów międzybankowych Ustalanie oficjalnych stóp procentowych i oddziaływanie na stopy rynkowe Regulowanie płynności sektora bankowego

42 Oficjalne stopy NBP Stopa referencyjna NBP wyznacza minimalny poziom stóp podstawowych operacji otwartego rynku, tj. (aktualnie) rentowności 14- dniowych bonów pieniężnych NBP (baza act/360) względnie rentowności 14-dniowych transakcji repo bonami skarbowymi jest to najważniejsza stopa oficjalna NBP Stopa interwencyjna (niepublikowana) stopa faktycznej rentowności operacji otwartego rynku ustalona na aukcji w danym dniu. Jest ona zawsze wyższa od stopy referencyjnej Stopa depozytowa NBP stopa, po jakiej banki mogą dokonać lokaty jednodniowej w NBP (j.t. tzw. standing deposit facility baza act/365) Stopa lombardowa NBP stopa, po jakiej banki mogą pożyczyć w NBP środki na 1 dzień pod zabezpieczenie w postaci bonów skarbowych (j.t. tzw. standing credit facility) Stopa depozytowa i lombardowa wyznaczają korytarz wahań rynkowych stóp procentowych

43 Cele transakcji na rynku depozytów międzybankowych Regulowanie płynności banku Spekulacja na zwyżkę lub zniżkę stopy procentowej Arbitraż procentowy: Prosty (w przestrzeni) Jeżdżenie po krzywej rentowności

44 Mechanizm działania rynku depozytów międzybankowych

45 Mechanizm działania rynku dlaczego stopy ulegają zmianom? Na początek: limit otwartej pozycji dealerskiej, limit dzienny i obowiązek zamknięcia pozycji na koniec dnia, limit nocny=zero!, oraz limity zaangażowania dla poszczególnych uczestników rynku Transakcje z własnego i z cudzego kwotowania Kto może być market makerem? kwestia ryzyka kredytowego i potencjału transakcyjnego (zdolności do przyjęcia względnie sprzedania dużych kwot depozytów: nierzadko mln zł)

46 Przykład serii transakcji z własnego kwotowania Kwotujemy ON: 3,97-4,13 Kontaktujący bierze 10 po 4,13 Skutki? Otwarta pozycja krótka 10 mln zł Kwotujemy następny deal ON: 4,00-4,16 Kontaktujący bierze 15 Skutki? Wzrost pozycji krótkiej do 25 mln zł Kwotujemy następny deal: 4,10-4,25 Kontaktujący bierze 20

47 Skutki? Wzrost pozycji krótkiej do 45 mln zł Jaka jest wartość naszej pozycji krótkiej (czyli stopa graniczna)? Liczymy:(10*4,13+15*4,16+20*4,25)/45=4,193 Co oznacza ta wartość? Jest to maksymalna ( w tym wypadku, przy pozycji krótkiej) cena, po jakiej zamknięcie pozycji (tu kupno 45 mln zł depozytu) nie przyniesie straty. Kwotujemy następny deal: 4,20-4,35 Kontaktujący bierze 15 Dlaczego stale tylko kupują? Możliwe odpowiedzi Jak zakwotujemy następnemu?

48 Przykład spekulacji Kontynuujemy kwotowania z poprzedniego slajdu: 4,40-4,55 Kontaktujący sprzedaje 25 (jt. ten z pierwszych dwóch transakcji) Skutki dla nas? Zmniejszenie otwartej pozycji Wynik odsetkowy (10mln*4,13+15mln*4,16-25mln*4,40)*1/36500= -172,60 zł Skutki dla spekulanta? Jw., ale ze znakiem dodatnim

49 Przykład arbitrażu Na rynku dostajemy kwotowania ON: bank A 4,12-4,25, bank B 4,35-4,45 Od A kupujemy 50 i w tym samym momencie sprzedajemy B Rezultat? policzcie (50mln zł*0,1)*1/36500=136,99zł

50 Wartość punktu bazowego na rynku depozytów międzybankowych 1 bp (basis point)=0.01 pp (percentage point) 1 bp na jeden dzień dla kwoty 1 mln zł =0,0001* /365=0,27397 zł Czyli dla 100 mln 1bp/dzień=27,397 zł

51 Rynek papierów rynku pieniężnego Uwaga: rok = 360 dni

52 Bony pieniężne NBP Pojawiły się w lipcu 1990 r. Dyskontowy papier na okaziciela Nominał 10 tys. zł Terminy do wykupu (teoretycznie) 1,2,3,4,5,6,7,14, 28, , 273, 364 dni, standardowo 14 dni Baza dla liczenia rentowności act/360 Sprzedawane od lutego 2002 na cotygodniowych przetargach (w piątki), w których biorą udział wyłącznie banki-dealerzy rynku pieniężnego Standardowa wartość transakcji międzybankowej na rynku wtórnym to 100 mln zł Mogą je nabywać wyłącznie banki krajowe i BFG

53 Bony skarbowe Dyskontowy papier wartościowy na okaziciela, zdematerializowany (zapisane w Centralnym Rejestrze Bonów Skarbowych, prowadzonym przez NBP jako agenta emisji). Emitent skarb państwa ryzyko uważane za zerowe Nominał 10 tys. zł Terminy umorzenia 1, 2, 4, 8, 13, 26, 39, 52 tygodnie Sprzedaż na przetargach Uczestnicy przetargu banki-dealerzy skarbowych papierów wartościowych (DSPW), oferta zakupu co najmniej 100 tys. zł wartości nominalnej bonów Przetarg na zasadzie minimalnej stopy dyskonta Przyjęte oferty z najniższą akceptowaną ceną (najwyższym akceptowanym dyskontem) mogą zostać zredukowane), oferty korzystniejsze dla SP realizowane w całości

54 Formuły dla bonów skarbowych i pieniężnych Dyskonto: Stopa dyskonta, w % p.a.: Stopa rentowności, w % p.a.: r D P n D dyskonto P cena rynkowa lub ofertowa N nominał bonu d stopa dyskonta r stopa rentowności n liczba dni lokaty

55 Parę przykładów Oblicz stopy dyskontowe i rentowności do wykupu bonów skarbowych nabytych po: 9929 zł dla bonów 8 tygodniowych 9735 zł dla bonów 26 tygodniowych 9364 zł dla bonów 52 tygodniowych

56 Wyniki Cena Tygodnie Dyskonto zł Stopa dyskonta % p.a. Stopa rentownoś ci do wykupu % p.a ,5643 4, ,2418 5, ,2901 6,7173

57 Certyfikaty depozytowe Oryginalne (amerykańskie) CD to papiery dyskontowe, podobne do bonów skarbowych W Polsce PBR emitował w połowie lat 90.CD złotowe o zmiennej stopie opartej na 3M LIBOR dla dolara lub marki niemieckiej oraz różnicy kursu dolara lub marki między dniem emisji i dniem wykupu Inny przykład z tego okresu to 3-mies. CD BRE w markach (DEM) oprocentowane według stopy LIBOR 3M dla DEM Kolejny przykład to 3M CD Banku Handlowego o nominałach 1 tys. zł i 100 tys. zł sprzedawane on line i stale kwotowane na rynku wtórnym Aktualnie raczej nie są stosowane ze względu na rezerwę obowiązkową

58 Bony komercyjne przedsiębiorstw Commercial paper Dyskontowy, rzadziej kuponowy, papier wartościowy na okaziciela, niezabezpieczony Emitenci przedsiębiorstwa ryzyko kredytowe Nominał 10, 100, 200, 500 tys. zł,1 mln zł Termin umorzenia poniżej 1 roku Występuje w różnych postaciach: obligacji, weksla lub długu opartego na prawie cywilnym (źródło: W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy. Wydanie trzecie zmienione. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 42)

59 Formuły dla bonów skarbowych i pieniężnych Dyskonto: Stopa dyskonta, p.a.: Stopa rentowności, p.a.: D dyskonto P cena rynkowa lub ofertowa N nominał bonu d stopa dyskonta r stopa rentowności n liczba dni lokaty d r D N D P [%] n [%] n

60 Przykład Jaką rentowność do umorzenia osiągniesz z bonu 32 tygodniowego kupionego na rynku wtórnym po 9685 zł? 5,227% p.a.

61 Rynek dewizowy

62 Rynek dewizowy Jest to ta część rynku finansowego, na której dokonuje się bezgotówkowych transakcji kupna/sprzedaży jednej waluty za inną walutę oraz transakcji instrumentami pochodnymi denominowanymi w walutach obcych Uwaga! Transakcje pożyczkowe z udziałem walut obcych odbywają się nie na rynku dewizowym, lecz na rynku pieniężnym lub kapitałowym!

63 Uzasadnienie dla rynku dewizowego Każda waluta jest prawnym środkiem płatniczym wyłącznie w kraju pochodzenia nacjonalizm pieniądza Działalność gospodarcza i wymiana rynkowa z natury nie znosi granic Rynek dewizowy ma za zadanie pogodzić nacjonalizm pieniądza z internacjonalizmem handlu (Gaetan Pirou)

64 Rozliczenia transakcji handlowych Jak uzyskać zapłatę, gdy sprzedaje się towar za granicę? W naturze, czyli wziąć w zamian inny towar (barter), a wtedy nie ma problemu z nacjonalizmem pieniądza (są za to inne) i rynek dewizowy nie jest potrzebny W walucie własnej problem, skąd ją wziąć, ma druga strona wtedy rynek dewizowy jest potrzebny W walucie kontrahenta lub walucie kraju trzeciego problem, co z nią zrobić, ma dostawca towaru lub usługi wtedy rynek dewizowy jest potrzebny

65 Mechanizm działania rynku dewizowego

66 Międzybankowy rynek dewizowy Rynek hurtowy Przedmiotem transakcji są dewizy, czyli środki pieniężne denominowane w walucie obcej utrzymywane na rachunku rozliczeniowym u zagranicznego korespondenta

67 Charakter rynku dewizowego Jest rynkiem niesformalizowanym OTC (overthe-counter), ale niektóre dewizowe instrumenty pochodne (w Polsce kontrakty futures na USD) są przedmiotem obrotu giełdowego W swej podstawowej części jest rynkiem hurtowym, ale wiele instytucji oferuje platformy transakcyjne dla drobnych graczy

68 Kurs walutowy Cena waluty bazowej w walucie kwotowanej Każda waluta może być walutą bazową, ale na rynkach światowych jako waluty bazowe stosowane są: dolar i funt sterling Kursy wzajemne wszystkich innych walut ustala się na podstawie kursów dolara

69 Kwotowanie Podanie kursu kupna (bid) oraz kursu sprzedaży (offer, ask) przez animatora rynku (market maker)

70 Infrastruktura organizacyjna banku Dealing room, back office, wydział (departament) współpracy z bankami odrębne, niezależne od siebie komórki organizacyjne Chief dealer i dealerzy działający na poszczególnych segmentach rynku

71 Infrastruktura informatyczna Stanowisko dealerskie terminal komputerowy, telefon, fax, program do obsługi transakcji, aplikacje do analizy technicznej (RMDS Reutera lub inny) Głośnomówiące połączenie z brokerem System przekazywania informacji i kontroli transakcji przez chief dealera System przekazywania informacji do back office u

72 System limitów i ich znaczenie Limit transakcyjny dla potencjalnych partnerów na rynku Limit otwartej pozycji dealerskiej Limit nocny

73 Standardowe terminy na rynku finansowym Dziś Jutro Pojutrze - spot ON TN SN 1W 2W 3W 1M S+1 1 W 2 W 3 W 1 M 3 M 6 M 9 M 1Y... 3M 1Y

74 Transakcje kasowe (spot) Kupno lub sprzedaż dewiz z dostawą w trzecim dniu roboczym od dnia transakcji, czyli na datę waluty spot obydwaj kontrahenci mają obowiązek dostarczyć stronie przeciwnej sprzedaną walutę w tym samym dniu roboczym, z zastosowaniem kursu uzgodnionego w dniu zawarcia transakcji

75 Strony transakcji Kwotujący market maker strona pasywna, oczekuje na klientów Kontaktujący użytkownik rynku, klient kwotującego aktywnie szuka kontrahenta

76 Zasady kwotowania Kwotowanie dwustronne kurs kupna (bid) i kurs sprzedaży (offer lub ask), zasada pięciu cyfr Podane kwotowanie to oferta wiążąca kwotującego przez krótki czas; w razie zwłoki ze strony kontaktującego możliwość zmiany kursu (off) Kwotujący robi zawsze transakcje z własnego, a kontaktujący z cudzego kwotowania znaczenie tych terminów Znaczenie spreadu kwotowanie przyjemne i nieprzyjemne

77 Waluta bazowa i waluta kwotowana Waluta bazowa, to ta, której cenę podaje dealer Waluta kwotowana to ta, w której wyrażana jest cena waluty bazowej Kwotowanie proste i odwrotne

78 Ryzyko kredytowe i ryzyko świadczenia w transakcjach kasowych ryzyko typu Herstatt W tej samej strefie czasowej możliwość sprawdzenia dostawy i wykonania swojego świadczenia dopiero po sprawdzeniu W różnych strefach czasowych jedna strona zawsze wykonuje świadczenie wcześniej, ryzykując, że nie dostanie ekwiwalentu w ogóle, lub że dostanie go z opóźnieniem

79 Przykład działania rynku USD/PLN 3, Skutki? Powstała otwarta pozycja krótka 3 mln USD (długa w złotówkach) Jak zakwotujemy następnemu? 3, Skutki: zwiększenie pozycji krótkiej do 8 mln USD Kwotujemy wyżej 3,

80 Przykład działania rynku, c.d. Skutki? Jak zakwotować następnemu? 3, Skutki? Otwarta pozycja krótka 14 mln USD Jaka jest jej wartość (kurs graniczny)? Liczymy: (3*3,0950+5*3,0960+2*3,0970+4*3,0980)/14=3,0965 Dlaczego stale kupują od nas? Jak zakwotujemy teraz? Skutki? 3*3,0950+5*3,0960-8*3,0970= -11 tys. zł (strata)

81 Dlaczego kwotujemy coraz wyżej? Ponieważ rośnie popyt i chcemy to wykorzystać Ponieważ mamy limit otwartej pozycji Ponieważ inni tak robią, a od rynku nie możemy odstawać z powodu arbitrażu

82 Co to jest arbitraż? Kwotowania USD/PLN w różnych bankach: A: B: C: Dealer banku D może zarobić, jeżeli kupi dolary w banku A po i natychmiast sprzeda bankowi C po Na każdym dolarze zyska PLN, co dla 1 miliona USD oznacza zarobek: 1 mln USD* PLN/USD = złotych Zysk ten osiąga się bez ryzyka. Arbitraż polega na wykorzystywaniu różnic cen danego instrumentu finansowego w różnych miejscach w tym samym czasie w taki sposób, że kupuje się ten instrument tam, gdzie jest on w danym momencie tańszy i od razu sprzedaje tam, gdzie jest on droższy.

83 Jakie skutki powoduje arbitraż? Transakcje arbitrażowe powodują, że kursy dewiz na całym aktywnym w danej chwili rynku pozostają na zbliżonym poziomie. Większe odchylenia pojawiają się tylko na krótko i są natychmiast niwelowane.

84 Do czego służą transakcje spot? Można na nich spekulować: jeżeli spodziewam się wzrostu kursu danej waluty w ciągu dnia lub w ciągu paru dni, to kupuję ją (zajmuję pozycję długą), a gdy jej kurs rzeczywiście wzrośnie, wówczas sprzedaję z zyskiem (może się jednak okazać, że poniosę stratę, gdy kurs zmieni się w drugą stronę, tzn. spadnie). Aby tak spekulować, muszę posiadać środki w innej walucie! Do kupna dewiz potrzebnych przedsiębiorcom do zapłaty za import towarów i usług Do sprzedaży dewiz otrzymanych przez przedsiębiorców za eksport towarów i usług Do wyrównywania płynności dewizowej banków

85 Transakcje terminowe (forward) Są to transakcje kupna lub sprzedaży danej dewizy z dostawą w ustalonym terminie w przyszłości na warunkach uzgodnionych w dniu ich zawarcia. Termin dostawy liczy się od daty waluty spot. Terminy standardowe to 1, 2 i 3 tygodnie, 1,2,3,6,9,12 miesięcy itd., licząc od daty waluty spot Transakcje z dostawą w dniu bieżącym (value today) oraz w dniu następnym (value tomorrow) traktowane są jako szczególny rodzaj transakcji terminowych, tzw. ante spot.

86 Cel transakcji forward Zabezpieczenie od ryzyka kursowego Spekulacja na zwyżkę lub zniżkę kursu

87 Kto jest narażony na ryzyko kursowe? Podmiot mający terminowe zobowiązania finansowe w walucie obcej może ponieść stratę, gdy kurs tej waluty wzrośnie Podmiot mający terminowe należności w walucie obcej może ponieść stratę, gdy kurs tej waluty spadnie

88 Kto ma terminowe zobowiązania? Importerzy dóbr i usług, którzy mają zapłacić w walucie obcej z opóźnieniem w stosunku do momentu zawarcia kontraktu Kredytobiorcy, którzy zaciągnęli kredyt w walucie obcej

89 Kto ma terminowe należności? Eksporterzy, którzy otrzymują zapłatę w walucie obcej z opóźnieniem w stosunku do momentu zawarcia transakcji Kredytodawcy, którzy udzielili kredytów w walutach obcych

90 Wniosek Nie ponosi ryzyka, kto rozlicza się w walucie własnej!

91 Od czego zależą rozmiary ryzyka kursowego? Jest wprost proporcjonalne do: - zmienności kursu (miarą jest wariancja lub jej pierwiastek kwadratowy, czyli odchylenie standardowe) - wielkości otwartej pozycji walutowej, czyli wielkości kwoty należności lub zobowiązania walutowego netto

92 Wniosek Mając otwartą pozycję walutową, warto rozważyć, czy nie byłoby rozsądne zabezpieczyć się od ryzyka kursowego Pozostawienie pozycji otwartej powinno być wynikiem świadomej decyzji; w takim wypadku można osiągnąć dodatkowy zysk, ale można też ponieść stratę

93 Średni kurs dolara w NBP 4, , ,8660 2,

94 Średni kurs Euro w NBP 4, marca , lutego ,9860 3, lipca 2008

95 Zabezpieczenie terminowej należności w walucie obcej (pozycji długiej) Sprzedaż na termin (forward) takiej kwoty waluty obcej, jaką mamy otrzymać w przyszłości

96 Zabezpieczenie terminowego zobowiązania w walucie obcej (pozycji krótkiej) Kupno na termin (forward) takiej kwoty waluty obcej, jaką mamy zapłacić w przyszłości

97 Kursy terminowe walut Teoretycznie mogą być równe kursom dla transakcji spot W praktyce są albo niższe niż spotowe, albo wyższe niż spotowe

98 Kwotowania kursów forward Z deportem (dyskontem) USD/PLN Bid Ask Spot 2,9750 2,9780 1M M M Z reportem (premią) EUR/PLN Bid Ask Spot 3,8250 3,8310 1M M M 70 90

99 Zasada obliczania kursów terminowych (forward) Gdy liczba pkt. po stronie bid > od liczby pkt. po stronie ask deport; kurs terminowy otrzymujemy przez odjęcie odpowiedniej liczby od kursu spot Gdy liczba pkt. po stronie bid < od liczby pkt. po stronie ask report; kurs terminowy otrzymujemy przez dodanie odpowiedniej liczby do kursu spot.

100 Jakie są kursy forward dla dolara i euro? USD/PLN 1M 2,9715-2,9750 3M 2,9645-2,9685 6M 2,9555-2,9610 Wszystkie kursy terminowe są niższe niż kursy spot, bo dolar notowany jest na podane terminy z dyskontem EUR/PLN 1M 3,8268-3,8333 3M 3,8288-3,8360 6M 3,8320-3,8400 Wszystkie kursy terminowe są wyższe od kursów spot, bo euro notowane jest na podane terminy z premią

101 Zabezpieczenie należności dewizowej od ryzyka kursowego Mam otrzymać za sprzedane towary 1 mln USD za 3 miesiące. Czy ponoszę ryzyko kursowe? W jakim wypadku poniosę stratę? Czy duże jest prawdopodobieństwo takiej zmiany kursu? Co zrobić, aby takiej straty uniknąć? Odpowiedź: sprzedać dzisiaj 1 mln USD na termin 3 miesięczny po kursie (bid) 2,9645 zł za dolara (niższym o 105 pkt. od kursu bieżącego). Ile kosztuje mnie zabezpieczenie od ryzyka? Liczymy: 0,0105*4*100/2,9750=1,41% w stosunku rocznym od kwoty zabezpieczanej. Co to da? Za 3 miesiące dostaniemy na pewno 2,9645 zł za każdego dolara, niezależnie od tego, jaki będzie wówczas kurs bieżący USD/PLN A co będzie, gdy kurs ten będzie wyższy niż 2,9645? Wtedy nie wolno żałować! Czy można żałować, że ubezpieczyłem dom od pożaru, a on się nie spalił? Czy uwolnienie od ryzyka warte jest poniesienia kosztu ubezpieczenia?

102 Zabezpieczenie zobowiązania dewizowego od ryzyka kursowego W jakim wypadku grozi mi strata, gdy mam 6 miesięczne zobowiązanie w walucie obcej, np. w dolarach? Jak zabezpieczyć się od ryzyka wzrostu kursu? Kupić tę walutę (tu: dolary) na odpowiedni termin (6M) po znanym dzisiaj kursie Ile wyniesie koszt zabezpieczenia od ryzyka w wypadku dolara na termin 6 miesięcy? Liczymy: kupuję dolary forward 6M po kursie offer 2,9610, a więc o 170 pkt taniej!!! niż spot Moja premia wyniesie: 0,170*2*100/2,9780=1,142% p.a. Co mam oprócz premii? Mam pewność, że za 6 miesięcy zapłacę za każdego dolara nie więcej niż 2,9610 zł A co będzie, gdy dolar będzie wtedy tańszy? Zapłacę tyle samo, a różnicę potraktuję jako koszt ubezpieczenia.

103 Uwaga 1 Zabezpieczenie od ryzyka kursowego poprzez kupno waluty forward, gdy zabezpiecza się terminowe zobowiązanie, lub sprzedaż waluty forward, gdy zabezpiecza się terminową należność, pozwala wyeliminować to ryzyko niemal całkowicie; pozostaje tylko ryzyko upadłości banku, z którym zawarta została transakcja terminowa, czyli ryzyko kredytowe, zwane czasem ryzykiem typu Herstatt

104 Koszt ubezpieczenia od ryzyka kursowego K ( K t K b 365 )* d K K koszt lub premia K t kurs terminowy (forward) K b kurs bieżący (spot) d liczba dni od daty spot do terminu forward b *100

105 Uwaga 2 W klasycznych transakcjach typu forward istnieje obowiązek dostarczenia walut będących przedmiotem transakcji przez obie strony kontraktu. Nie dotyczy to tzw. NDF-ów (non deliverable forward) Z powodu ryzyka kredytowego i ryzyka świadczenia, od mało znanych klientów niebankowych banki żądają złożenia kaucji zabezpieczającej, która jest potem rozliczana w momencie finalizacji transakcji.

106 Spekulacyjne kontrakty forward i swapy

107 Przypomnienie: Istota kontraktu forward W chwili zawierania transakcji ustala się: walutę bazową i kwotę, którą kupuje lub sprzedaje kontaktujący termin dostawy kurs waluty bazowej w walucie kwotowanej, po którym nastąpi zapłata w dniu dostawy W momencie zawierania transakcji nie trzeba mieć pieniędzy (dotyczy to tylko banków na rynku hurtowym)!

108 Podstawowy cel transakcji forward Służą do zabezpieczenia terminowych należności w walutach obcych i terminowych zobowiązań w walutach obcych od ryzyka kursowego

109 Warto zauważyć Zabezpieczenie od ryzyka kursowego terminowej należności może przynieść dodatkową premię zamiast kosztu gdy waluta, którą mamy otrzymać, jest notowana na termin z reportem (premią) Zabezpieczenie od ryzyka kursowego terminowego zobowiązania przyniesie premię wtedy, gdy waluta, którą mamy zapłacić, jest notowana na termin z deportem.

110 Kontrakty forward jako narzędzie spekulacji

111 Przykładowa sytuacja na rynku Kwotowania w dniu USD/PLN Bid Ask Spot 2,9685 2,9755 3M Forward 3M 2,9580 2,9660 EUR/PLN Bid Ask Spot 3,7990 3,8060 6M Forward 6M 3,8020 3,8150

112 Przykład spekulacji na zniżkę kursu Zakładamy, że kasowy (spotowy) kurs dolara za 3 miesiące będzie niższy niż dzisiejszy kurs forward 3M Przyjmując takie założenie, sprzedajemy dzisiaj, tj. 20 listopada, np. 1 mln dolarów forward 3M po aktualnym kursie (bid), czyli po 2,9580 PLN (zajmujemy pozycję krótką w dolarach) Po upływie 3 miesięcy, czyli w dniu 20 lutego 2007, należy kupić 1 mln USD spot po obowiązującym wtedy kursie. C.d. na nast. slajdzie

113 C.d. Gdyby dolar w dniu 20 lutego 2007 był kwotowany spot np. 2,9460 2,9510, to kupilibyśmy 1 mln USD po 2,9510 PLN i w efekcie dwie nasze transakcje, otwierająca pozycję krótką i zamykająca ją, przyniosłyby zysk w kwocie: 1 mln USD *(2,9580-2,9510)PLN/USD = 1 mln USD * 0,0070 PLN/USD = 7000 PLN Gdyby okazało się, że kurs dolara po 3 miesiącach jest wyższy niż ten, po którym dolary zostały sprzedane, otwartą pozycję krótką należałoby zamknąć w taki sam sposób (poprzez kupno dolarów spot) ze stratą. w rzeczywistości kurs średni NBP wyniósł w tym dniu 2,9559, więc w bankach musiał wynosić około 2,9500-2,9570

114 Przykład spekulacji na zwyżkę kursu Zakładamy, że kurs np. Euro/PLN za 6 miesięcy będzie wyższy niż dzisiejszy jego kurs forward, Kupujemy dzisiaj, tj. 20 listopada 2006 r. np. 1 mln euro (otwieramy pozycję długą) po aktualnym, kursie dla transakcji sześciomiesięcznych (forward 6M), czyli po 3,8150. Rozliczenie ma nastąpić w dniu 22 maja C.d. dalej

115 c. d. Po 6 miesiącach, tj 18 maja 2007 r. (19 i 20 są dniami wolnymi, więc spotem dla 18 maja jest 22 maja) sprzedajemy euro z dostawą na spot po kursie obowiązującym wtedy dla transakcji kasowych. Gdyby kurs spot euro w dniu 18 maja był wyższy niż nasz sprzed 6 miesięcy, tj wyższy niż 3,8150 PLN, to zamknięcie pozycji długiej przyniosłoby zysk, zaś gdyby był niższy to przyniosłoby stratę w kwocie 100 złotych od miliona za każdy punkt. W rzeczywistości 18 maja 2007 kurs spotowy euro wynosił 3,7900-3,7970, więc zamknięcie pozycji długiej po kursie 3,7900 dałoby stratę w kwocie (3,8150-3,7900)= 0,0250 zł za każde euro, czyli zł od miliona euro.

116 Warto zauważyć! Jeżeli waluta jest notowana z deportem, to spekulacja na zwyżkę na transakcjach forward przyniesie zysk nawet wtedy, gdy kurs spot się nie zmieni Jeżeli waluta notowana jest z premią, to spekulacja na zniżkę na transakcjach forward przyniesie zysk nawet wtedy, gdy kurs spot się nie zmieni

117 Przyczyna różnic między kursem spot i forward Załóżmy, że: kwotowania USD/PLN są następujące: Spot 2,9580-2,9630 Forward 6M: identyczne Lokaty 6M są kwotowane: USD 5,75 6,00 PLN 3,25 3,50 Jeżeli dziś, t.j. 20 listopada, pożyczymy w banku złotówki na termin 6 miesięcy i kupimy za nie dolary, które ulokujemy na 6 miesięcy, to zarobimy na każdym dolarze 5,75%-3,50%=2,25% p.a. Kurs, po którym kupimy dolary, to 2,9630 PLN. Lokata rozpocznie się w dniu 22 listopada (spot) i będzie trwać do 22 maja 2007 r.

118 c.d. wywodu W takim wypadku ponosimy jednak ryzyko kursowe, bo za sześć miesięcy, tj. 18 maja 2007 r. (19 i 20 maja to dni wolne), trzeba będzie sprzedać dolary z wycofanej lokaty (wraz z odsetkami) na spot 22 maja, aby otrzymać złotówki i oddać je bankowi. Gdyby kurs dolara był wtedy niższy, trzeba by sprzedać dolary ze stratą. Dlatego w momencie kupna dolarów, tj, dziś, 20 listopada 2006 r., dla ochrony przed ryzykiem kursowym, sprzedajemy forward 6M kupioną właśnie kwotę dolarów po kursie terminowym, tj. po 2,9580 PLN za dolara.

119 c.d. Koszt ubezpieczenia od ryzyka wynosi: (2,9630-2,9580)*2*100/2,9630=0,337% p.a. Zysk netto z takich operacji wyniesie więc: 2,25%-0,337%=1,913% p.a. Jest to zysk z lokaty zabezpieczonej od ryzyka kursowego

120 Co z tego wynika? Każdy uczestnik rynku widzi możliwości zarobku bez ryzyka 1,913% p.a. Co będzie się działo na rynku? Wielu zechce wykorzystać tę szansę i będą: Pożyczać złotówki, Kupować spot dolary, Lokować dolary, Sprzedawać dolary na termin dla ochrony od ryzyka kursowego

121 Dalsze konsekwencje Rynek pieniężny jest bardziej sztywny, ponieważ znajduje się pod wpływem polityki banku centralnego, więc stopy procentowe nie reagują zbyt gwałtownie na zmiany popytu i podaży Rynek dewizowy jest bardziej wrażliwy na zmiany popytu i podaży, ponieważ jest rynkiem wolnym, więc kursy będą się zmieniać: Na rynku kasowym wystąpi wzmożony popyt na dolary, więc kurs spotowy dolara zacznie rosnąć. Na rynku terminowym wystąpi wzmożona podaż dolarów, więc kurs terminowy dolara zacznie spadać. W rezultacie pojawi się deport, który będzie rósł dotąd, aż skonsumuje całą różnicę w oprocentowaniu lokat dolarowych i złotowych.

122 Stopa swapowa - miara kosztu (premii) zabezpieczenia od ryzyka kursowego S S b / k F b / k * 365 *100 S b / k d S stopa swapowa w % p.a. S b/k kurs spot waluty bazowej b w walucie k F b/k kurs forward waluty bazowej b w walucie k d liczba dni w kontrakcie terminowym

123 Prawo rynku dewizowego Stopa swapowa jest wyznaczana przez różnicę w oprocentowaniu lokat terminowych między walutą bazową i kwotowaną: S r r b k S stopa swapowa r b oprocentowanie lokat w walucie bazowej b r k oprocentowanie lokat w walucie kwotowanej k

124 Swapy dewizowe

125 Istota swapa dewizowego Na swap składają się dwie przeciwstawne transakcje (dwie nogi swapa) przeprowadzane zazwyczaj z tym samym kontrahentem: Kupno spot danej waluty i równoczesna jej sprzedaż forward Albo sprzedaż spot i równoczesne kupno forward

126 Inne zastosowanie transakcji swap Potrzebuję 2 mln dolarów teraz (na spot), aby zapłacić za dostawę, a wiem, że za 1 miesiąc będę miał 2 mln dolarów za sprzedany towar. Równocześnie w tym momencie mam niepotrzebne złotówki Jakie mam możliwości?

127 Inne zastosowanie transakcji swap Wariant 1: Mogę kupić dolary teraz za złotówki i zapłacić zobowiązanie Za miesiąc, gdy dostanę dolary od kontrahenta mogę je sprzedać na rynku spot Skutki: narażam na ryzyko kursowe moje przyszłe wpływy dolarowe

128 Wariant 2. Mogę pożyczyć 2 mln dolarów, a niepotrzebne złotówki ulokować na termin 1M. Jakie są skutki? Muszę ponieść koszty pożyczki w postaci jej oprocentowania, Otrzymam odsetki od lokaty złotówkowej Obciążam mój bilans, bo powstają dodatkowe zobowiązania, które pogarszają wskaźniki

129 Wariant 3 Mogę kupić dolary spot i równocześnie sprzedać je na termin 1M, a więc zawrzeć transakcję swap. Jakie są skutki? Pozbywam się teraz niepotrzebnych złotych, a w zamian otrzymuję teraz potrzebne dolary (jt. zamiana jednego składnika aktywów na inny suma bilansowa się nie zmienia) Operacja ta nie obciąża mojego bilansu, ponieważ transakcja terminowa (terminowa noga swapa) nie jest ewidencjonowana w bilansie (jest to tzw. transakcja pozabilansowa off balance sheet) Za miesiąc dostarczę sprzedane na termin dolary z wpływów z eksportu i dostanę kwotę złotych znaną już dzisiaj (kurs forward)

130 Wniosek Transakcje swap są wykorzystywane jako alternatywa pożyczek wtedy, gdy podmiot gospodarczy ma nadmiar środków w jednej walucie, a potrzebuje waluty innej. To się nazywa regulowanie płynności walutowej

131 Kto wykorzystuje transakcje swap? Banki i międzynarodowe instytucje finansowe do regulowania płynności walutowej. Przedsiębiorstwa międzynarodowe handlujące z różnymi krajami do regulowania płynności walutowej. Banki centralne do prowadzenia polityki monetarnej, jako alternatywę dla transakcji repo i reverse repo.

132 Ważne! Z faktu, że jakaś waluta notowana jest na termin (forward) z deportem (dyskontem), nie wynika wcale, że waluta ta jest słaba, ani że spodziewane jest osłabienie jej kursu w przyszłości Z faktu, że dana waluta jest notowana na termin z premią (reportem) nie wynika wcale, że spodziewane jest umocnienie jej kursu. O kierunku i wielkości odchylenia kursu terminowego od bieżącego decyduje wyłącznie różnica oprocentowania lokat w walucie bazowej i walucie kwotowanej.

133 Walutowe kontrakty futures Instrument standaryzowany Notowany na giełdzie Stronami transakcji są uczestnik rynku (nabywca lub sprzedawca kontraktu) oraz właściwa izba rozrachunkowa Otwarcie pozycji, długiej lub krótkiej, wymaga zablokowania na rachunku pieniężnym konta inwestycyjnego kwoty depozytu zabezpieczającego (initial margin) Rozliczanie zysku lub straty na otwartych pozycjach następuje codziennie po zamknięciu notowań Gdy marża zabezpieczająca spada poniżej wymaganego minimum (maintenance margin), pozostawienie otwartej pozycji wymaga wniesienia odpowiedniej dopłaty To trzeba uzupełnić

134 Opcje walutowe Opcja kupna call option Opcja sprzedaży put option

135 Opcja kupna call Opcja kupna (call) daje nabywcy prawo, ale nie obowiązek, do kupna określonej w kontrakcie opcyjnym ilości waluty po ustalonej w tym kontrakcie cenie, zwanej kursem realizacji strike price wystawca opcji kupna jest zobowiązany sprzedać nabywcy opcji zakontraktowaną ilość waluty bazowej po kursie realizacji, jeżeli posiadacz opcji tego zażąda

136 Opcja sprzedaży - put Opcja sprzedaży daje nabywcy prawo, ale nie obowiązek, do sprzedaży określonej w kontrakcie opcyjnym ilości waluty bazowej po ustalonym kursie realizacji Wystawca opcji ma obowiązek kupić od posiadacza opcji put zakontraktowaną ilość waluty bazowej po kursie realizacji, jeżeli posiadacz tego zażąda

137 Terminy realizacji opcji Opcje europejskie - tylko w określonym w opcji dniu realizacji Opcje amerykańskie w dowolnym dniu do terminu wygaśnięcia opcji

138 Wartość wewnętrzna opcji intrinsic value Jest to wartość wynikająca z porównania kursu realizacji z aktualnym kursem rynkowym; Jeżeli wykonanie natychmiastowe opcji przyniosłoby zysk, opcja ma wartość wewnętrzną, jest in-the-money (ITM) Jeżeli natychmiastowe wykonanie opcji nie przynosi zysku ani straty opcja jest at-the-money (ATM) nie ma wtedy wartości wewnętrznej (na rynku OTC kurs realizacji opcji ATM jest ustalany na poziomie kursu forward) Jeżeli natychmiastowe wykonanie opcji przyniosłoby stratę, opcja jest out-of-the-money (OTM) także nie ma wartości wewnętrznej

139 Wartość wewnętrzna opcji Call Put Strike price > market price OTM ITM Strike price = market price ATM ATM Strike price < market price ITM OTM

140 Cena opcji premia opcyjna Jest to cena, jaką płaci nabywca opcji jej wystawcy w dniu kupna kontraktu. Cena opcji może być podawana w % lub kwotowo w punktach albo w walucie za kontrakt o określonej wartości Cena opcji (premia opcyjna) jest zależna od rodzaju opcji, terminu realizacji oraz od jej wartości wewnętrznej

141 Kwotowania premii opcyjnych dla kursu USD/PLN w dniu Call In-the-money At-the-money Out-of-the-money 1M 3M 6M 1M 3M 6M 1M 3M 6M Strike 2,3714 2,3618 2,356 2,4214 2,4118 2,406 2,4714 2,4618 2,456 Premia 0,0655 0,1074 0,1327 0,0321 0,0764 0,1013 0,0121 0,0517 0,075 Put In-the-money At-the-money Out-of-the-money 1M 3M 6M 1M 3M 6M 1M 3M 6M Strike 2,4714 2,4618 2,456, 2,4214 2,4118 2,406 2,3714 2,3618 2,356 Premia 0,0541 0,0707 0,0725 0,0243 0,0462 0,0503 0,0079 0,028 0,0331 Źródło:

142 Profil zysku dla nabywcy opcji call Zysk Strike price Premia opcyjna Kurs rynkowy waluty bazowej Strata Kurs graniczny Maksymalna strata = zapłacona premia opcyjna

143 Profil zysku dla wystawcy opcji call Zysk Maksymalny zysk = otrzymana premia opcyjna Premia opcyjna Kurs rynkowy waluty bazowej Strata Strike price Kurs graniczny

144 Profil zysku dla nabywcy opcji put Zysk Kurs graniczny Strike price Premia opcyjna Kurs rynkowy waluty bazowej Strata Maksymalna strata = zapłacona premia opcyjna

145 Profil zysku dla wystawcy opcji put Zysk Kurs graniczny Maksymalny zysk = otrzymana premia Premia opcyjna Kurs rynkowy waluty bazowej Strata Strike price

146 Rynek kapitałowy

147 Przypomnienie definicji Rynek kapitałowy to ta część rynku finansowego, gdzie powstają i są przedmiotem obrotu wtórnego długoterminowe instrumenty dłużne, instrumenty reprezentujące prawa korporacyjne oraz instrumenty pochodne W węższym ujęciu rynek publicznego i niepublicznego obrotu papierami wartościowymi

148 Prawny zakres pojęcia papieru wartościowego a) akcje, prawa poboru w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz.1037, z późn. zm.), prawa do akcji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne i inne zbywalne papiery wartościowe, w tym inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające prawom wynikającym z akcji lub z zaciągnięcia długu, wyemitowane na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub obcego, b) inne zbywalne prawa majątkowe, które powstają w wyniku emisji, inkorporujące uprawnienie do nabycia lub objęcia papierów wartościowych określonych w lit. a, lub wykonywane poprzez dokonanie rozliczenia pieniężnego (prawa pochodne);

149 Uwaga 29 lipca 2005 r. w miejsce obowiązującej od 1997 r. i kilkakrotnie nowelizowanej ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi Sejm RP uchwalił 3 nowe ustawy: O nadzorze nad rynkiem kapitałowym (Dz.U nr 183 poz. 1537); O obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U.2005 nr 183 poz O ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz.U.2005 nr 184 poz.1539); Ustawy te dostosowują regulacje prawne dotyczące rynku kapitałowego do prawa unijnego [Dyrektywy Rady i Parlamentu Europejskiego (2003/71/WE) i Rozporządzenia Komisji Europejskiej (809/2004)]

150 Funkcje rynku kapitałowego Rynek kapitałowy służy: Emitentom do mobilizowania długoterminowego kapitału, głównie na cele rozwojowe (inwestycyjne); Inwestorom do lokowania wolnych środków na średnie i długie terminy w celu osiągnięcia dochodów; Spekulantom do zarabiania pieniędzy na wahaniach cen instrumentów finansowych; Zarządzającym ryzykiem do zawierania transakcji zabezpieczających od ryzyka (hedging);

151 Podmioty działające na rynku kapitałowym Emitenci to głównie spółki akcyjne (przedsiębiorstwa instytucje finansowe, banki komercyjne i banki hipoteczne), które potrzebują kapitału na rozwój, czyli na inwestycje. Ostatecznym źródłem finansowania majątku jest zawsze kapitał własny danego podmiotu, pozyskiwany przez emisję akcji względnie udziałów dług (fundusze obce), mimo że często długoterminowy, powinien być traktowany jako źródło przejściowe,

152 Tymczasem w spółkach akcyjnych dług stanowi stały składnik pasywów bilansu; dzięki niemu korporacje osiągają tzw. efekt dźwigni finansowej. Narzędziem pozyskiwania przez korporacje funduszy obcych na rynku kapitałowym są średnio- i długoterminowe obligacje (zwykłe, zamienne oraz opcyjne) oraz listy zastawne banków hipotecznych

153 Podmioty działające na rynku kapitałowym, c.d. Inwestorzy lokujący fundusze dla zysku Dealerzy - depozytowe i niedepozytowe instytucje finansowe lokują pozyskane od klientów fundusze na własny rachunek i ryzyko (fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń, banki), Inwestorzy z sektora niefinansowego (przedsiębiorstwa, fundacje, osoby fizyczne) Te podmioty w zasadzie mają dłuższy horyzont inwestycyjny i często trzymają dłużne instrumenty finansowe do terminu umorzenia, nie uczestnicząc w spekulacjach w ogóle, a jeżeli grają to tylko niewielką częścią posiadanego portfela.

154 Podmioty działające na rynku kapitałowym, c.d. Traderzy (spekulanci) spekulujący na krótkoterminowych zmianach cen instrumentów finansowych: day traders szczególna odmiana spekulantów, którzy spekulują na zmianach cen w ciągu dnia, zazwyczaj zamykając pozycje na noc.

155 Podmioty działające na rynku kapitałowym, c.d. Pośrednicy Maklerzy wykonując zlecenia, zawierają transakcje we własnym imieniu ale na rachunek klientów, zarabiają prowizje od przeprowadzonych transakcji Brokerzy kojarzą wielkich inwestorów instytucjonalnych (dealerów), nie biorąc udziału w transakcjach, podobnie jak maklerzy zarabiają prowizje od transakcji

156 Organizacja rynku kapitałowego Obrót publiczny proponowanie nabycia emitowanych papierów wartościowych skierowane do więcej niż 100 osób w dowolnej formie i w dowolny sposób lub też do nieoznaczonego adresata, np. poprzez ogłoszenie w prasie lub w siedzibie emitenta. Papiery wprowadzone do obrotu publicznego muszą być zdematerializowane, tzn. nie mogą występować z formie fizycznego dokumentu Obrót niepubliczny w pozostałych wypadkach.

157 Wprowadzenie papieru wartościowego do obrotu publicznego Wymaga zgody Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, wydawanej po zatwierdzeniu prospektu emisyjnego. (nie wymaga zgody emisja papierów wartościowych spółki, której akcje są już notowane na urzędowym rynku giełdowym i od co najmniej 18 miesięcy spółka podlega obowiązkom informacyjnym określonym przez ustawę)

158 Instytucje rynku kapitałowego (w Polsce) Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, Centralna Tabela Ofert (CeTO) Komisja Papierów Wartościowych i Giełd Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych Domy maklerskie

159 Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie Rynek publiczny (w Polsce działa od 1991 r.) Rynek sformalizowany (regulowany) Notowania w systemie ciągłym Uczestnikami ( w Polsce) wyłącznie członkowie giełdy: podmioty prowadzące działalność maklerską, które są akcjonariuszami giełdy i zostały dopuszczone przez Radę giełdy do zawierania transakcji giełdowych

160 Ustawowe zadania GPW Zapewnić właściwą organizację publicznego obrotu papierami wartościowymi; Zagwarantować taką koncentrację w jednym miejscu i czasie ofert podaży i popytu na papiery wartościowe, która umożliwi ukształtowanie się ich powszechnego kursu; Zapewnić bezpieczną, czyli sprawną i efektywną realizację transakcji i rozliczeń giełdowych oraz równy do nich dostęp; Zapewnić upowszechnienie jednolitych, jednoznacznych i rzetelnych informacji stanowiących podstawę do oceny bieżącej wartości papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu giełdowego, a także podstawę do analizy i kontroli wyników działalności spółek-emitentów.

161 CeTO Powstała w styczniu 1996 r. z inicjatywy 20 największych banków oraz domów maklerskich, aby umożliwić dostęp do rynku publicznego tym spółkom i emitentom papierów dłużnych, którzy nie mogli spełnić surowych warunków dotyczących kapitałów i wysokich kosztów dostępu do rynku giełdowego Od 2004 r., po aliansie strategicznym z włoską spółką, MTS CeTO Miejsce publicznego, regulowanego obrotu pozagiełdowego akcjami małych i średnich spółek szukających funduszy na rynku publicznym oraz spółek niedopuszczonych do obrotu giełdowego oraz dla papierów dłużnych emitowanych przez Skarb Państwa i samorządy terytorialne.

162 Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG) Sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu i konkurencji w obrocie publicznym oraz zapewnieniem powszechnego dostępu do rzetelnych informacji na rynku papierów wartościowych Przygotowywanie projektów aktów prawnych dotyczących funkcjonowania rynku papierów wartościowych Dopuszczanie do publicznego obrotu papierów wartościowych, a także uchylanie zezwoleń w tym zakresie Licencjonowanie pośredników na rynku papierów wartościowych (maklerów, doradców inwestycyjnych) Wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności maklerskiej i doradczej, a także licencjonowanie towarzystw funduszy inwestycyjnych i kontrola ich działalności.