Kurs dotyczy teorii wizualności w kontekście zjawisk literackich (tekstowych). Poszczególne tematy wykładów i spotkań seminaryjnych to:

Transkrypt

1 Kurs dotyczy teorii wizualności w kontekście zjawisk literackich (tekstowych). Poszczególne tematy wykładów i spotkań seminaryjnych to: wizualność zakres i znaczenie terminu (Svetlana Alpers, Hal Foster); audiowizualność współczesnej kultury (Marshall McLuhan, Stuart Hall) wzrok konceptualizacja problemu (traktaty optyczne, maszyny widzenia, okularcentryzm kultury zachodniej (Martin Jay) filozofia spojrzenia (Maurice Merleau Ponty, Jean Paul Sartre, Jacques Lacan) teorie perspektywy (perspektywa jako forma symboliczna Erwin Panofsky) kulturowe teorie patrzenia - gaze (Laura Mulvey, John Berger), krytyka przedstawień wizualnych w badaniach kulturowych (postkolonializm, feminizm, marksizm) terminy kulturowo i społecznie zorientowanych analiz dotyczących wizualności: fetysz, idol, totem, spektakl, symulakra, panoptykon, reżim skopiczny, skopofilia, skopofobia, ikonoklazm, voyeuryzm teoria obrazu (picture/image), wizerunku, przejawu wizualnego zwrot ikoniczny i zwrot piktorialny metodologie badań nad obrazowością w tym zwłaszcza: - antropologia obrazu (Hans Belting, David Freedberg) oraz - visual culture studies (Nicholas Mirzoff, Jonathan Crary, James Elkins, Mieke Bal, Norman Bryson, W.J.T. Mitchell, Ernst van Alphen) oraz Bildwissenschaft (Gottfried Boehm, Horst Bredekamp) - dyskurs i obraz (Georges Didi Huberman) - polityka i obraz (Jacques Rancière) badania interdyscyplinarne dotyczące związków literatury i sztuk wizualnych (komparatystyka intermedialna, translacja intersemiotyczna, problem obiektów hybrydycznych i synoptycznych); teoria intermediów (Dick Higgins) zjawiska z pogranicza literatury i sztuk audiowizualnych (np. poezja wizualna, sonorna, etnopoezja, happening, tekst w obrazie/obraz w tekście, adaptacja literatury, hiperfikcja, literackie gatunki polimedialne, ekfraza i hypotypoza etc.) Zajęcia wstępne: Jenny Holzer, Ian Hamilton Finlay, Franciszka i Stefan Themersonowie "Oko i ucho" (1944/45) 2 Obiekty synoptyczne; obiekty synchroniczne; gatunki tekstowo-obrazowe (zwłaszcza emblematy, carmen figuratum, kaligramy i stemmata); poezja konkretna i poezja foniczna, etnopoezja; artyści sztuk wizualnych tworzący obiekty synchroniczne. 3 Enklawa semantyczna (Mieczysław Wallis)

2 relacje słowa i obrazu (Simon Morley) historia "słów w obrazach" (Michel Butor) PS. Warto zaglądnać na kilka spotkań w ramach Festiwalu Conrada: - w czwartek, 18, Lokator Andre Rouille o fotografii cyfrowej - koniecznie wykład Michaela Frieda /klasyk analiz fotografii!/ (piątek, MOCAK, 18 i sobota, Grodzka 64 o 14) 4 Relacje między literatura a sztukami wizualnymi -klasyczny topos "Ut pictura poesis" -sztuki przestrzenne i czasowe: G.E. Lessing -XIX-wieczne doktryny "sztuk siostrzanych" (Sister Arts), "wzajemnego oswietlania sie sztuk" (Erhellung), romantyczna "synteza sztuk", "korespondencja sztuk" -XX wiek i nowe metody badania wzajemnych zależności: intersemiotyczność, intertekstualność, intermedialność -badania interdyscyplinarne, kulturoznawstwo i komparatystyka - Stefan Żółkiewski - Maryla Hopfinger - Marshall McLuhan 5 Periodyzacje kultury według dominanty kognitywnej: McLuhan, Baudrillard, Hopfinger Nowoczesność a wizualność (Simmel, Sontag, Sztompka) definicja wizualności (Hal Foster) Martin Jay i reżimy skopiczne (paradygmaty widzenia) a. kartezjański perspektywizm b. sztuka opisu c. barokowe "szaleństwo widzenia" kulturowa teoria perspektywy liniowej (Panofsky) 6 24 XI kulturowe determinanty widzenia 2

3 okularcentryzm kultury Zachodu lux i lumen percepcja wzrokowa a kultura klasyczna i średniowieczna 7 1 XII teorie widzenia od renesansu po współczesność fizjologia wzroku suplementacje wzroku: maszyny optyczne - camera obscura - stereoskop (fotoplastikon) "obserwator" i technologie (Jonathan Crary) 8 8 XII: 1. Opozycja wobec hipertrofii wzroku - zwrot lingwistyczny w awangardach początku wieku - enukleacja surrealistów 2. Rekorporalizacja podmiotu patrzącego - Maurice Merleau-Ponty, Oko i umysł 3. Teoria "spojrzenia" (le regard, gaze) - Jean-Paul Sartre, Byt i nicość cz. III, r. 4 - Jacques Lacan, Cztery podstawowe koncepcje psychoanalizy, rozdz teoria "ekranu" 9 gaze- kulturowa teoria spojrzenia różnice gaze-glance looking-seeing-gazing gaze/spojrzenie w badaniach genderowych Laura Mulvey i podmiot kina gaze/spojrzenie w badaniach postkolonialnych John Berger o konwencji aktu w malarstwie zachodnioeuropejskim 3

4 Obraz obraz i reprezentacja wartość obrazu (esetyczna, ekonomiczna, polityczna) znaczenia obrazu (ekspresyjne, dokumentacyjne, reprezentacyjne) picture a image (WJT Mitchell) zwrot piktorialny (pictorial turn) zwrot ikoniczny (ikonische Wende -Gottfried Boehm) niepredykatywna logika obrazów słowo i obraz metodologie badań obrazów P. Sztompka: semiotyczna, strukturalna, hermeneutyczna,dyskursywna J. Rose, Visual Methodologies: interpretacja kompozycyjna, analiza zawartości, metoda semiotyczna, psychoanalityczna, dyskursywna, studia recepcji, podejscie antropologiczne Roland Barthes, Retoryka obrazu 12 Aby Warburg i atlas Mnemosyne Erwin Panofsky: analiza preikonograficzna, ikonograficzna i ikonologiczna antropologia wizualna 4

5 socjologia wizualna antropologia obrazu (Hans Belting, David Freedberg) archeologia mediów 13 visual culture studies: badacze, założenia, przedmiot kultury wizualnej, tematy i obszary zainteresowań 14 TEKSTY EGZAMINACYJNE: 1. Marshall McLuhan Wybór pism, tłum. Karol Jakubowicz, Warszawa Galaktyka Gutenberga (fragm.) 2. Roland Barthes, Retoryka obrazu, Pamiętnik Literacki 1985, z. 3, tłum. Maria B. Fedewicz. 3. Erwin Panofsky, Studia z historii sztuki, red. J. Białostocki, Warszawa 1971 (rozdział Ikonografia i ikonologia) 4. Michel Foucault, Panoptyzm, z: Nadzorować i karać, tłum. T. Komendant. (rodział 3; fragment: WArszawa 1998, tłum. T. Komendant s ) lub Guy Debord, Społeczeństwo spektaklu (fragm.) 5. Laura Mulvey, Visual Pleasure and Narrative Cinema, Screen 1975, no (Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne, tłum. J. Mach; w: Panorama współczesnej myśli filmowej, red. A. Helman, Kraków W.J.T. Mitchell, Zwrot piktorialny, Kultura Popularna 2009/1 (fragment); s. 5-9; bez dyskusji o The Techniques of the Observer 7. Hans Belting, Antropologia obrazu. Szkice do nauki o obrazie, Kraków 2007, tłum. M. Bryl (rozdział Miejsce obrazów II. Próba antropologiczna ) lub David Freedberg, Potęga wizerunków: rozdział Idolatria i ikonoklazm, tłum. Ewa Klekot, Kraków

6 8. Georges Didi Huberman, Obrazy mimo wszystko, Kraków 2008, tłum. Maja Kubiak Ho-Chi (cz I: Obrazy mimo wszystko)s Jacques Rancière Estetyka jako polityka, fragm. Los obrazów. Rozdział pierwszy, tłum. J. Kutyła, P. Mościcki; Warszawa Mieke Bal, Wizualny esencjalizm i przedmiot kultury wizualnej, tłum. M. Bryl, w: Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów Artium Quaestiones, Poznań Odnośniki do lektur: 15 Egzamin bedzie się składał z dwóch pytań: 1. obejmuje zakres wiedzy z wykładu; obowiązuje znajomość problemów wymienianych w opisach kolejnych spotkań na Pegazie 2. pytanie dotyczące jednego z 10 tekstów z listy powyżej; teksty będą dostępne w pdf na stronie kursu na Pegazie 3. Ostateczna ocena z kursu zalezy również od ilosci punktów otrzymanych na ćwiczeniach Punktacja: ćwiczenia: max 50 punktów - warunki ustala prowadzący zajęcia egzamin: 50 punktów razem 100: 60 - dst 75 - db 90 i więcej: bdb 6