Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu PROGRAM NAUCZANIA KOWAL 722 [04]

Transkrypt

1 Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu 722[04]/ZSZ/MENiS/ PROGRAM NAUCZANIA KOWAL 722 [04] Zatwierdzam Minister Edukacji Narodowej i Sportu Warszawa 2002

2 Autorzy: mgr inż. Romana Cłapa mgr inż. Andrzej Kacperczyk Recenzent: dr inż. Kazimierz Witosław Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Marek Rudziński dr Grzegorz Rycharski 2

3 Spis treści I. Plany nauczania 4 II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych 1. Podstawy kowalstwa 5 2. Technologia prac kowalskich Usługi kowalskie Zajęcia praktyczne 30 3

4 I. PLANY NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Zasadnicza szkoła zawodowa Zawód: kowal 722[04] Lp. Przedmioty nauczania Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Klasy I II Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Forma stacjonarna Dla dorosłych Semestry I IV Liczba godzin w dwuletnim okresie nauczania Forma zaoczna 1. Podstawy kowalstwa 2 1, Technologia prac kowalskich Usługi kowalskie Zajęcia praktyczne 24 18,5 328 Razem

5 II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH PODSTAWY KOWALSTWA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: rozróżnić symbole graficzne i oznaczenia stosowane w rysunku technicznym, sporządzić i zwymiarować szkice i rysunki części maszyn, wykonać szkice części maszyn, odczytać schematy kinematyczne maszyn i urządzeń, odczytać rysunki w dokumentacji maszyn i urządzeń, scharakteryzować materiały konstrukcyjne stosowane w maszynach, urządzeniach i wyrobach kowalskich, określić mechaniczne właściwości materiałów stosowanych w maszynach i urządzeniach, rozpoznać i określić przeznaczenie podstawowych wyrobów hutniczych, określić właściwości materiałów pomocniczych stosowanych w kowalstwie, dobrać materiały do wykonania elementów konstrukcyjnych, scharakteryzować połączenia rozłączne i nierozłączne, określić przeznaczenie elementów układów napędowych: mechanicznych, pneumatycznych i hydraulicznych, stosowanych w maszynach, urządzeniach, zinterpretować podstawowe akty prawne, określić prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, zidentyfikować i zapobiec zagrożeniom dla zdrowia lub życia związanym z wykonywaną pracą, dobrać środki ochrony osobistej do wykonywanych prac, zastosować zasady bhp, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, posłużyć się katalogami i literaturą techniczną, skorzystać z różnych źródeł wiedzy, w tym z internetu. Materiał nauczania 1. Podstawy kreśleń technicznych Funkcje rysunku technicznego. Rodzaje rysunku. Przybory i materiały 5

6 rysunkowe. Organizacja stanowiska kreślarskiego. Istota i znaczenie normalizacji w technice. Rodzaje norm. Znormalizowane arkusze, linie i tabliczki rysunkowe. Pismo techniczne. Zasady geometrii wykreślnej. Kreślenie konstrukcji geometrycznych. Podział odcinka i okręgu na równe części. Wielokąty foremne. Wykreślanie elipsy. Odczytywanie i sporządzanie rysunków z uwzględnieniem rodzaju i grubości linii. Dobieranie linii rysunkowych do wykreślania osi przedmiotów, przekrojów, linii wymiarowych, zgodnie z normami. Wypełnianie tabliczki rysunkowej pismem technicznym. Kreślenie linii równoległych, prostopadłych i skośnych. Wykreślanie okręgów oraz linii stycznych do okręgu. Wykreślanie wielokątów foremnych. Wykreślanie elipsy. 2. Rzutowanie aksonometryczne i prostokątne Zasady przedstawiania przedmiotów za pomocą rzutów aksonometrycznych. Zasady rzutowania prostokątnego. Rzutowanie figur płaskich i brył. Szkicowanie części maszyn w rzutach. Szkicowanie figur płaskich i brył geometrycznych. Odczytywanie rysunków części maszyn sporządzonych w rzutach aksonometrycznych i prostokątnych. Szkicowanie części maszyn w rzucie prostokątnym. Szkicowanie części maszyn w rzucie aksonometrycznym. 3. Przekroje Widoki i przekroje. Zasady wykonania rysunku przekroju. Oznaczanie przekrojów. Przekroje łamane, półwidok półprzekrój. Przekroje na rysunkach złożeniowych. Odczytywanie przekrojów części maszyn. Szkicowanie rysunków podstawowych części maszyn w przekrojach. 4. Wymiarowanie Linie wymiarowe. Pomocnicze linie wymiarowe. Liczby i znaki wymiarowe. Rozmieszczenie elementów wymiarowych. Zasady wymiarowania. Podziałki rysunkowe. 6

7 Szkicowanie i wymiarowanie części maszyn. Sporządzanie i wymiarowanie rysunku części maszyn w rzutach aksonometrycznych i prostokątnych. Odczytywanie zwymiarowanych rysunków części maszyn zawierających przekroje. Sporządzanie i wymiarowanie rysunków części maszyn zawierających przekroje. 5. Schematy i uproszczenia rysunkowe Rysunki wykonawcze i złożeniowe. Symbole graficzne stosowane w rysunku technicznym. Schematy kinematyczne i elektrotechniczne maszyn i urządzeń. Oznaczenia technologiczne. Schematy blokowe, ideowe i montażowe. Odczytywanie symboli graficznych na szkicach i schematach. Odczytywanie rysunków wykonawczych części maszyn. Odczytywanie rysunków złożeniowych mechanizmów. Odczytywanie schematów blokowych, ideowych i montażowych. 6. Materiałoznawstwo Charakterystyka materiałów stosowanych w konstrukcjach maszyn i urządzeń. Właściwości metali i stopów. Wyroby hutnicze. Stopy żelaza z węglem. Podział i właściwości stali i żeliwa. Materiały nieżelazne i ich stopy. Paliwa i smary. Materiały pomocnicze stosowane w kowalstwie. Tworzywa sztuczne. Środki konserwujące, zabezpieczające, antykorozyjne. Materiały ścierne. Gazy techniczne. Spoiwa. Zasady doboru materiałów. Rozpoznawanie metali i stopów. Określanie przydatności metali i stopów do wykonania konstrukcji zgodnie z wymaganiami technicznymi. Rozpoznawanie wyrobów hutniczych. Określanie mechanicznych właściwości elementów wykonanych ze stali. Określanie właściwości mechanicznych elementów wykonanych ze stopów metali nieżelaznych. Dobieranie środków i sposobów zabezpieczania wyrobu przed korozją. 7

8 7. Części maszyn Charakterystyka i zastosowanie połączeń mechanicznych. Połączenia nierozłączne: spawane, zgrzewane, lutowane, nitowe, klejone. Połączenia rozłączne: gwintowe, wpustowe, wielowypustowe, kołkowe, sworzniowe, klinowe. Połączenia podatne (sprężyny, sprężyste elementy gumowe, pneumatyczne i hydrauliczne). Osie i wały. Łożyska. Sprzęgła. Przekładnie. Hamulce. Rozpoznawanie połączeń rozłącznych i nierozłącznych na konstrukcyjnych schematach maszyn. Dobieranie rodzaju połączenia elementów w zależności od obciążenia i wymagań konstrukcyjnych. Rozpoznawanie elementów i podzespołów zastosowanych w konstrukcji określonej maszyny lub urządzenia. 8. Elementy maszynoznawstwa Charakterystyka podstawowych pojęć: praca, moc, sprawność, wydajność. Silniki. Pompy. Sprężarki. Wentylatory. Podnośniki. Przenośniki. Układy hydrauliczne. Identyfikowanie maszyn. Dobieranie maszyn o określonych parametrach technicznych z katalogów. 9. Bezpieczeństwo i higiena pracy, ochrona przeciwpożarowa oraz ochrona środowiska Prawna ochrona pracy. Wymagania higieniczno-sanitarne i bezpieczeństwa pracy, bezpieczeństwa przeciwpożarowego i ochrony środowiska w przemyśle maszynowym. Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne dla człowieka, występujące podczas prac kowalskich (hałas, zapylenie, promieniowanie cieplne, wibracje, promieniowanie świetlne, prąd elektryczny). Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Środki ochrony osobistej. Zagrożenia pożarowe, zasady ochrony przeciwpożarowej. Bezpieczeństwo pracy podczas obsługi urządzeń pod ciśnieniem. Zabezpieczenia urządzeń napędowych. Zasady postępowania w razie wypadku, awarii i sytuacji zagrożenia pożarem. Zasady i przepisy dotyczące bezpieczeństwa pracy podczas transportu oraz magazynowania materiałów i wyrobów. Organizacja i udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym. Zabezpieczanie miejsca wypadku. 8

9 Rozpoznawanie znaków bhp. Rozpoznawanie zagrożeń wypadkowych. Interpretowanie oznaczeń zamieszczonych na gaśnicach. Dobieranie środków ochrony osobistej do rodzaju wykonywanej pracy. Opanowanie sposobu powiadamiania straży pożarnej o zaistniałym pożarze. Dobieranie sprzętu i środków gaśniczych do rodzaju pożaru. Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia zarzewia pożaru. Udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym. Udzielanie pierwszej pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym. Wykonywanie sztucznego oddychania (na fantomie). Środki dydaktyczne Wzory pisma technicznego. Model rzutni prostokątnej. Modele brył geometrycznych. Rysunki złożeniowe, operacyjne i zabiegowe. Instrukcje technologiczne. Modele i części maszyn. Podzespoły mechaniczne i elektryczne maszyn i urządzeń. Przekroje i modele maszyn i urządzeń. Zestawy próbek materiałów konstrukcyjnych. Tablice połączeń rozłącznych i nierozłącznych. Wały, osie i łożyska. Tablice klasyfikacji łożysk. Tablice klasyfikacji sprzęgieł i przekładni. Tablice klasyfikacji układów hydraulicznych. Podstawowy sprzęt gaśniczy, gaśnice. Odzież ochronna i sprzęt ochrony indywidualnej. Tablice poglądowe, foliogramy, fazogramy dotyczące: wymiarowania, przekrojów, uproszczeń rysunkowych, symboli graficznych stosowanych w rysunku technicznym, schematów maszyn i urządzeń. Dokumentacje techniczne maszyn i urządzeń. Tabelaryczne zestawienia właściwości materiałów. Literatura techniczna. Polskie Normy dotyczące sporządzania dokumentacji technicznej. Akty prawne dotyczące ergonomii. Kodeks pracy. Katalogi i materiały reklamowe wyrobów hutniczych. Ilustracje i fotografie: zagrożenia na stanowiskach pracy. 9

10 Regulaminy i instrukcje dotyczące obsługi urządzeń stwarzających zagrożenia. Instrukcje alarmowe. Wyposażenie do udzielania pomocy przedlekarskiej (fantom, środki techniczne i medyczne). Filmy dydaktyczne dotyczące materiałów i części maszyn. Filmy dydaktyczne: procedury postępowania w razie wypadków przy pracy, udzielanie pierwszej pomocy. Filmy dydaktyczne: zagrożenia pożarowe, zachowanie pracowników w przypadku powstania pożaru i w sytuacji awarii technologicznej. Filmy dydaktyczne: ochrona środowiska. Uwagi o realizacji programu Program przedmiotu obejmuje zintegrowane treści z zakresu rysunku technicznego, części maszyn i maszynoznawstwa. Podczas realizacji programu należy łączyć wiadomości z umiejętnościami praktycznymi poprzez odpowiedni dobór ćwiczeń dotyczących konstrukcji i obliczeń, wykorzystywać wiadomości i umiejętności uzyskane z innych przedmiotów, kształtować umiejętności samokształcenia i wykorzystywania pozapodręcznikowych źródeł informacji. Przykładowe ćwiczenia zamieszczone w działach tematycznych stanowią propozycję do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres ćwiczeń może być rozszerzany w miarę potrzeb edukacyjnych. Wskazane jest, aby zajęcia były prowadzone w pracowni wyposażonej w odpowiednie środki dydaktyczne. Należy zapewnić uczniom możliwość korzystania z różnych źródeł informacji, jak: internet, normy, instrukcje, poradniki. Kształtowanie umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia wymaga zastosowania różnych metod nauczania i środków dydaktycznych. Program nauczania należy realizować metodą opisu i wyjaśnienia w połączeniu z pokazem, metodą tekstu przewodniego, dyskusji dydaktycznej, ćwiczeń praktycznych oraz innymi aktywizującymi metodami nauczania. W zależności od treści kształcenia należy stosować pracę grupową oraz indywidualną. Szczególnie zalecana jest praca grupowa w zespołach 2 5 osobowych. Praca w grupach pozwala nabywać uczniom umiejętności ponadzawodowe, jak: komunikowanie się, zespołowe podejmowanie decyzji, prezentowanie wyników. Podczas realizacji treści dotyczących rysunku technicznego należy zapoznać uczniów z organizacją miejsca pracy, zwrócić uwagę na właściwe oświetlenie i rozmieszczenie materiałów, przyborów rysunkowych podczas pracy. Realizacja programu nauczania z tego zakresu ma na celu kształtowanie umiejętności wykonywania szkiców części maszyn oraz interpretowania informacji zawartych w dokumentacji 10

11 technicznej. Uczniowie powinni samodzielnie wykonywać szkice i rysunki części maszyn, zgodnie z zasadami rysunku technicznego, wymiarować szkice i rysunki, oznaczać tolerancje wymiaru, kształtu i chropowatość powierzchni. Nauczyciel powinien przygotować i przeprowadzić odpowiednio dużą liczbę ćwiczeń z zakresu szkicowania i wymiarowania części maszyn oraz czytania rysunków. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni wyposażonej w stanowiska kreślarskie oraz odpowiednie materiały i przybory. W dziale dotyczącym materiałoznawstwa należy zwrócić uwagę na podstawowe właściwości i dobór materiałów do prac kowalskich. Każdy uczeń powinien mieć możliwość identyfikacji materiałów. Należy zwracać uwagę na kształtowanie umiejętności doboru materiałów, z uwzględnieniem ich jakości, trwałości, możliwości zastosowania, i ochrony środowiska. Podczas ćwiczeń uczniowie powinni posługiwać się katalogami i zestawieniami tabelarycznymi właściwości materiałów. Wskazane jest korzystanie z internetu celem pozyskiwania informacji zamieszczanych przez producentów materiałów lub firm zajmujących się ich dystrybucją. Podczas realizacji działów tematycznych dotyczących części maszyn i maszynoznawstwa należy omówić podstawowe grupy maszyn, dokonać ich charakterystyki i podać przykłady zastosowania. Należy zwrócić uwagę na najczęściej stosowane połączenia rozłączne i nierozłączne oraz technologię ich wykonania. W trakcie realizacji materiału dotyczącego osi, wałów, łożysk i uszczelnień należy przedstawić oznaczenia katalogowe oraz zasady montażu i demontażu łożysk. Podczas omawiania konstrukcji mechanicznych należy zapoznać uczniów z budową maszyn i urządzeń, charakterystycznymi cechami i zastosowaniem. Podczas posługiwania się urządzeniami technicznymi mogą wystąpić różnorodne zagrożenia. Realizację materiału nauczania dotyczącego kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy należy rozpocząć od określenia źródeł zagrożeń. Uczniowie powinni umieć je identyfikować i eliminować. Szczegółowe przepisy bhp dotyczące wykonywania różnych prac, uczniowie będą poznawać podczas instruktażu wstępnego na stanowiskach ćwiczeniowych. Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Liczba godzin 1. Podstawy rysunku technicznego 5 2. Rzutowanie aksonometryczne i prostokątne 9 11

12 3. Przekroje 6 4. Wymiarowanie Schematy i uproszczenia rysunkowe Materiałoznawstwo Części maszyn 8 8. Elementy maszynoznawstwa 6 9. Bezpieczeństwo i higiena pracy, ochrona przeciwpożarowa oraz ochrona środowiska 8 Razem 76 Nauczyciel może wprowadzić zmiany w podziale godzin wynikające z aktualnych potrzeb kształcenia w zawodzie. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie osiągnięć uczniów powinno odbywać się w trakcie realizacji programu na podstawie kryteriów określonych. Ocenianie powinno dotyczyć zakresu oraz poziomu opanowanych przez uczniów wiadomości i umiejętności określonych w programie przedmiotu. Proces oceniania powinien obejmować: diagnozę poziomu wiedzy i umiejętności uczniów pod kątem założonych celów kształcenia, identyfikowanie postępów ucznia w toku realizacji treści kształcenia oraz trudności w osiąganiu założonych celów kształcenia, sprawdzanie wiadomości i umiejętności ucznia po zrealizowaniu treści programowych. W trakcie realizacji programu należy sprawdzać osiągnięcia uczniów w zakresie wyodrębnionych celów kształcenia na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zadań. Wskazane jest sprawdzanie na bieżąco postępów uczniów w trakcie procesu nauczania-uczenia się. Kontrola stopnia osiągnięcia założonych celów kształcenia umożliwia dobór efektywnych metod pracy. W procesie kontroli i oceny osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na wykorzystywanie opanowanej wiedzy. Umiejętności praktyczne można sprawdzać za pomocą obserwacji pracy uczniów 12

13 podczas realizacji ćwiczeń. Podczas oceny rysunków sporządzonych przez uczniów należy zwracać uwagę na zgodność oznaczeń i symboli z normami, odpowiednią grubość linii oraz estetykę wykonania. Popełniane przez ucznia błędy powinny być interpretowane prze nauczyciela. Uczeń powinien je zrozumieć i samodzielnie poprawić. Podstawą do uzyskania pozytywnej oceny powinno być między innymi poprawne wykonanie ćwiczeń zaproponowanych w programie. Ocena końcowa wynikająca z realizacji programu przedmiotu powinna uwzględniać wyniki wszystkich sprawdzianów i testów osiągnięć. Literatura Baranowicz W.: Wytyczne w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz wzór instrukcji bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów szkół. MEN, Warszawa 1997 Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1998 Dobrzański L.: Metaloznawstwo i obróbka cieplna. WSiP, Warszawa 1997 Fijałkowski K.: Maszynoznawstwo dla zasadniczych szkół zawodowych. PWSZ, Warszawa 1972 Górecki A. Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2000 Kowalewski S., Dąbrowski A., Dąbrowski M.: Zagrożenia mechaniczne. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1997 Mac S.: Obróbka metali z materiałoznawstwem. WSiP, Warszawa 1997 Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Podręcznik dla szkół zasadniczych. WSiP, Warszawa 1999 Waszkiewicz E. i Waszkiewicz S.: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1999 Kodeks Pracy Zbiór Polskich Norm Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Dz. U. Nr 129, poz. 844 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków i innych obiektów budowlanych i terenów Dz. U. Nr 92, poz. 460; Dz. U. Nr 102/95, poz.507 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczonych w rejestrze wypadków przy pracy Dz. U. Nr 115, poz. 744 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 13

14 TECHNOLOGIA PRAC KOWALSKICH Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: posłużyć się podstawowymi przyrządami pomiarowymi, zinterpretować wyniki pomiarów, scharakteryzować podstawowe prace ślusarskie, dobrać narzędzia do obróbki ręcznej, posłużyć się narzędziami do obróbki ręcznej i montażu, dobrać średnicę otworu i trzpienia do wykonania gwintu, wykonać trasowanie na płaszczyźnie, zaprojektować szablony do gięcia ręcznego i mechanicznego, zinterpretować zmiany struktury stali w procesach nagrzewania i studzenia, dobrać parametry obróbki cieplnej i scharakteryzować podstawowe operacje scharakteryzować procesy: kucia, gięcia, skręcania, przebijania oraz prostowania, posłużyć się podstawowymi urządzeniami do kucia, określić czas nagrzewania wsadu, scharakteryzować proces spawania elektrycznego i gazowego, dobrać elektrody lub rodzaj drutu, parametry spawania zgodnie z wymaganiami technologicznymi, przygotować materiały do spawania, zastosować podstawowy sprzęt spawalniczy, dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej, wykonać konserwacje oraz naprawy narzędzi i urządzeń stosowanych podczas kucia i gięcia, zorganizować stanowiska składowania i magazynowania materiałów kowalskich, dokonać składowania i magazynowania materiałów metalowych i wyrobów hutniczych, z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, oszacować ilość magazynowanych i składowanych materiałów, dobrać sposób i środki transportu materiałów, skorzystać z różnych źródeł informacji. Materiał nauczania 1. Podstawowe operacje ślusarskie Organizacja stanowisk prac ślusarskich. Pomiary warsztatowe. Trasowanie na płaszczyźnie. Gięcie i prostowanie. Ścinanie, przecinanie, wycinanie. Cięcie piłką i nożycami. Piłowanie powierzchni 14

15 płaskich i kształtowych. Prace wiertarskie. Ostrzenie narzędzi. Gwintowanie. Nitowanie. Przepisy bhp i ochrony ppoż., obowiązujące podczas wykonywania prac ślusarskich. Przygotowywanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami bhp. Dobieranie narzędzi do prac ślusarskich o dokładności wykonania określonej w dokumentacji technicznej. Wykonywanie warsztatowych pomiarów wielkości liniowych i kątowych. Przygotowywanie powierzchni do trasowania. Określanie średnicy trzpienia do wykonania gwintu zewnętrznego. Określanie średnicy otworu do wykonania gwintu wewnętrznego. 2. Podstawowe operacje obróbki cieplnej metali Zmiany struktury wewnętrznej materiału w procesie nagrzewania i studzenia. Fizyczne, chemiczne i mechaniczne właściwości materiałów przeznaczonych do obróbki cieplnej. Urządzenia do obróbki cieplnej. Urządzenia do pomiaru temperatury. Nagrzewanie i chłodzenie materiału. Organizacja stanowiska obróbki cieplnej metali. Hartowanie. Odpuszczanie. Wyżarzanie. Stabilizowanie. Nawęglanie. Obróbka cieplna żeliwa. Zasady bhp, ochrony ppoż. I ochrony środowiska podczas obróbki cieplnej. Przygotowanie stanowiska do prowadzenia obróbki cieplnej zgodnie z zasadami ergonomii. Obsługiwanie urządzeń grzewczych. Pomiar temperatury nagrzewanego materiału. Określanie temperatury nagrzewanego przedmiotu na podstawie barwy. Określanie parametrów hartowania. Określanie parametrów odpuszczania. Określanie parametrów wyżarzania. Określanie parametrów nawęglania. Określanie parametrów obróbki cieplnej przedmiotów żeliwnych. 3. Podstawowe operacje kowalskie Organizacja stanowisk prac kowalskich. Narzędzia i sprzęt do prac kowalskich. Rodzaje materiałów do kucia. Urządzenia, narzędzia, przyrządy i sprawdziany stosowane przy kuciu ręcznym. Narzędzia i przyrządy stosowane do cięcia. Narzędzia i przyrządy stosowane do 15

16 gięcia i skręcania. Narzędzia i przyrządy stosowane do spęczania i wydłużania. Podstawy obróbki plastycznej. Podstawowe operacje kowalskie: wydłużanie, spęczanie, przebijanie, cięcie, gięcie, skręcanie, zgrzewanie. Kucie kształtowe. Wady wyrobów kowalskich. Podstawowe obliczenia technologiczne. Przepisy bezpiecznej pracy, ochrony ppoż. i ochrony środowiska podczas wykonywania prac kowalskich. Przygotowanie stanowiska pracy zgodnie z zasadami ergonomii i przepisami bhp. Dobieranie narzędzi i urządzeń do rodzaju wykonywanych prac. Dobieranie materiału do wykonania wyrobu, według dokumentacji technicznej. Sporządzanie zapotrzebowania materiałowego na wykonanie wyrobu. Obliczanie czasu nagrzewania materiału. Określanie temperatury nagrzanego materiału. Planowanie kolejności operacji do wykonania wyrobów kowalskich. Identyfikowanie wad wyrobów kowalskich. Ocenianie jakości wykonanych wyrobów. 4. Prace spawalnicze Wybrane zagadnienia z elektrotechniki. Przygotowanie materiałów do spawania. Cięcie i spawanie gazowe. Cięcie i spawanie elektryczne. Spawanie w osłonie gazów. Lutowanie. Zgrzewanie. Wady spoin. Naprężenia i odkształcenia spawalnicze, sposoby zapobiegania. Naprawy wad spoin i konstrukcji spawanych. Przepisy bezpiecznej pracy, ochrony ppoż. i ochrony środowiska dotyczące prac spawalniczych. Interpretowanie symboli zawartych w tabliczkach znamionowych maszyn i urządzeń spawalniczych. Podłączanie źródeł zasilania, przewodów oraz uchwytów spawalniczych. Rozróżnianie podstawowych i pomocniczych materiałów stosowanych do spawania elektrycznego. Rozróżnianie podstawowych i pomocniczych materiałów stosowanych do spawania gazowego. Rozpoznawanie podstawowych złączy i spoin spawalniczych. 5. Konserwacja narzędzi, maszyn i urządzeń Wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy. Posługiwanie się narzędziami. Zastosowanie urządzeń. Ocena stanu technicznego 16

17 narzędzi i urządzeń kowalskich. Naprawa i konserwacja narzędzi i urządzeń stosowanych w operacjach kowalskich. Ocenianie stopnia zużycia narzędzi ślusarskich i kowalskich. Dobieranie metod regeneracji narzędzi w zależności od rodzaju zużycia. Określanie sposobu konserwacji narzędzi ślusarskich i kowalskich. 6. Magazynowanie materiałów i wyrobów kowalskich Sposoby przechowywania materiałów. Rodzaje magazynowanych materiałów. Zasady organizowania stanowisk magazynowania. Zasady magazynowania materiałów. Narzędzia i sprzęt do transportu. Szacowanie ilości magazynowanych materiałów. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska, dotyczące magazynowania i transportu materiałów. Rozpoznawanie materiałów, określanie sposobu przechowywania i magazynowania. Określanie miejsca i sposobu składowania i przechowywania elementów metalowych. Planowanie miejsca i sposobu składowania i przechowywania stali. Określanie miejsca i sposobu składowania i przechowywania paliw stałych i ciekłych. Środki dydaktyczne Narzędzia i sprzęt do prac ślusarskich. Zestaw podstawowych narzędzi kowalskich. Zestaw podstawowych narzędzi monterskich. Warsztatowe przyrządy pomiarowe. Zestaw polskich norm. Dokumentacja techniczna. Filmy dydaktyczne z zakresu prac ślusarskich. Filmy dydaktyczne z zakresu prac kowalskich. Filmy dydaktyczne z zakresu obróbki cieplnej. Materiały techniczne do ćwiczeń. Tabele barw żaru i nalotu. Bezpieczniki elektryczne ogólnego stosowania. Modele spawalniczych źródeł prądu elektrycznego. Schematy źródeł prądu elektrycznego. Tablice materiałów podstawowych i dodatkowych do spawania. Tabele spoin i oznaczeń na rysunkach. 17

18 Tablice ze schematami łuku elektrycznego i płomienia gazowego. Tablice obrazujące budowę urządzeń spawalniczych i procesy spawania. Tablice próbek złączy spawanych. Środki ochrony osobistej stosowane podczas spawania. Instrukcje bhp i ochrony ppoż. Zestawy części maszyn. Materiały i surowce do ćwiczeń. Tablice i foliogramy tematyczne. Uwagi o realizacji programu Zadaniem realizacji programu przedmiotu: technologia prac kowalskich jest wyposażenie uczniów w wiadomości i umiejętności dotyczącye stosowania materiałów do wykonania wyrobów i prac kowalskich, sposobów przetwarzania materiałów na półwyroby i wyroby gotowe, a także tematyki z zakresu bezpieczeństwa pracy, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska. Podczas zajęć uczniowie poznają i posługują się terminologią z zakresu kowalstwa. Uczniowie powinni stopniowo nabywać umiejętności posługiwania się podstawowymi pojęciami, regułami i zależnościami. Realizacja programu umożliwia kształtowanie gospodarności i odpowiedzialności za jakość pracy oraz rozwijanie zainteresowań postępem technicznym. Kształtowanie umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia wymaga stosowania różnych metod i form nauczania oraz właściwego doboru środków dydaktycznych. Efektywność procesu nauczania zależy od wprowadzenia aktywizujących metod nauczania. W doborze metod nauczania należy preferować takie, które umożliwiają: - wdrożenie uczniów do logicznego myślenia, - aktywny udział uczniów w rozwiązywaniu zadań i problemów, - wykorzystanie zdobytej wiedzy w praktyce, - kształtowanie określonych umiejętności i nawyków. Program należy realizować metodami: opisu i wyjaśnienia w połączeniu z pokazem, dyskusji dydaktycznej, inscenizacji, metody sytuacyjnej, metody projektów oraz ćwiczeń praktycznych. Wskazane jest również wykorzystywanie w szerokim zakresie filmów dydaktycznych, organizowanie wycieczek do różnego typu zakładów produkcyjnych. Wycieczka może być elementem wprowadzającym w zagadnienie, uzupełniającym wiedzę lub podsumowującym opanowane wiadomości. zamieszczone w poszczególnych działach tematycznych stanowią propozycję do wykorzystania w czasie zajęć. Nauczyciel może rozszerzać zakres ćwiczeń w miarę potrzeb edukacyjnych. Podczas realizacji programu należy nawiązywać do praktycznych doświadczeń 18

19 uczniów, wskazywać przykłady zastosowania wiedzy wykorzystywać pomoce i środki dydaktyczne. Treści programowe przedmiotu są ściśle powiązane z zajęciami praktycznymi. Nauczyciele przedmiotów teoretycznych i zajęć praktycznych powinni ściśle współpracować dla osiągnięcia wspólnego celu: łączenia teorii z praktyką. Podczas realizacji programu należy odwoływać się do wiadomości i umiejętności uczniów nabytych wcześniej w szkole i poza szkołą. Dla lepszego zrozumienia i utrwalenia wiedzy z zakresu technologii prac kowalskich konieczne jest prowadzenie dużej ilości pokazów i ćwiczeń. Wskazane jest korzystanie z komputerowych programów symulacyjnych, a także z informacji zgromadzonych na nośnikach elektronicznych i w internecie. W zależności od treści kształcenia należy stosować pracę grupową lub indywidualną. Szczególnie polecana jest praca w zespołach 2-5 osobowych, pozwalająca na zdobywanie przez uczniów umiejętności ponadzawodowych, jak: komunikowanie się, zespołowe podejmowanie decyzji, prezentowanie wyników. Dla prawidłowej realizacji programu konieczne jest zorganizowanie pracowni wyposażonej w odpowiednie środki dydaktyczne i techniczne środki nauczania. Nauczyciel powinien dysponować odpowiednim zestawem foliogramów, narzędzi, przyrządów, modeli, eksponatów, filmów dydaktycznych. Dla potrzeb własnych i uczniów nauczyciel powinien posiadać podręczną biblioteką zaopatrzoną w literaturę naukową i popularnonaukową, zestawy norm i czasopisma techniczne. Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Liczba godzin 1. Podstawowe operacje ślusarskie Podstawowe operacje obróbki cieplnej metali Podstawowe operacje kowalskie Prace spawalnicze Konserwacja narzędzi, maszyn i urządzeń Magazynowanie materiałów i wyrobów kowalskich 6 Razem

20 Nauczyciel może wprowadzać zmiany, w tabeli podziału godzin w zależności od aktualnych potrzeb kształcenia w zawodzie. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno być prowadzone systematycznie w trakcie procesu nauczania-uczenia się. Pozwoli to na uzyskiwanie informacji o postępach uczniów, na rozpoznanie i korygowanie trudności dydaktycznych w miarę jak się pojawiają. Systematyczne sprawdzanie i ocenianie mobilizuje uczniów do nauki, motywuje do opanowywania wiedzy, wpływa na kształtowanie dyscypliny, pracowitości, dokładności i sumienności oraz odpowiedzialności za wyniki pracy. Kontrolę osiągnięć uczniów można prowadzić za pomocą pytań problemowych i poleceń, obserwacji czynności, zadań testowych. Ocenianie powinno być prowadzone według sprecyzowanych kryteriów i wymagań. Najbardziej obiektywną metodą sprawdzania osiągnięć uczniów jest pomiar dydaktyczny. W trakcie konstruowania testów osiągnięć uwzględnia się zadania otwarte (krótkiej odpowiedzi, z luką) lub zamknięte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie, typu prawda-fałsz). Nauczyciel powinien sprecyzować wymagania na określone oceny szkolne, poinformować o nich uczniów i konsekwentnie stosować. W procesie kontroli i oceny osiągnięć szkolnych należy zwracać uwagę na posługiwanie się przez uczniów opanowaną wiedzą. Umiejętności praktyczne można sprawdzać za pomocą obserwacji pracy uczniów podczas realizacji zadań. Testy osiągnięć można stosować po zakończeniu realizacji poszczególnych działów tematycznych. Ocena końcowa dotycząca realizacji programu przedmiotu powinna uwzględniać wyniki uzyskane przez uczniów ze wszystkich zastosowanych sprawdzianów osiągnięć. Literatura Dobrzański L.: Metaloznawstwo i obróbka cieplna. WSiP, Warszawa 1997 Gogółka W., Kocoń B.: Kuźnictwo. Cz. I. PWSZ, Warszawa 1974 Górecki A. Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2000 Górecki A., Grzegórski Z.: Ślusarstwo przemysłowe i usługowe. WSiP, Warszawa 1997 Graliński M., Peczat G.: Podkuwacz koni. B.W. MHWIU, Warszawa 1972 Grzemowska-Płachowska H.: Kuźnictwo. Cz. 2 PWSZ, Warszawa 1975 Lipski R.: Technologia ślusarstwo. Cz. 1 PWSZ, Warszawa 1972 Lipski R.: Technologia obróbka mechaniczna. Cz. 2 PWSZ, Warszawa