MIEJSCE SEKTORA E-WIEDZA W SPOŁECZE STWIE INTERNETOWYM

Transkrypt

1 MIEJSCE SEKTORA E-WIEDZA W SPOŁECZE STWIE INTERNETOWYM ANDRZEJ STRASZAK Instytut Bada Systemowych PAN, Warszawa Prywatna Wy sza Szkoła Biznesu i Administracji w Warszawie Streszczenie Przedstawiono koncepcje sektora e-wiedzy w społecze stwie internetowym. Słowa kluczowe: e-knowledge, Internet society 1. Wprowadzenie. Koncepcja nowej niehierarchicznej, sieciowej, elektronicznej struktury współdziałania elektronicznych wzgl dnie autonomicznych o rodków przetwarzania i gromadzenia informacji cyfrowej powstała przeszło 40 lat temu w RAND Corporation w Santa Monica koło Los Angeles w USA. Twórc koncepcji był Paul Baran in ynier elektroniki wojskowej, zaniepokojony skutkami ewentualnej globalnej wojny z wykorzystaniem mi dzykontynentalnych rakiet balistycznych uzbrojonych w głowice atomowe. W tym czasie ówczesne o rodki komputerowe nie mogły by elektronicznie poł czone mi dzy sob, gdy pierwszy techniczny eksperyment elektronicznego ł czenia dwu komputerów przeprowadzono dopiero 7.lat pó niej w 1969 roku. Teoretyczna koncepcja Paula Barana jest dzisiaj w 2004 roku najwa niejsz technostruktur o zasi gu globalnym, dost p do której posiada co najmniej 700 milionów ludzi i wielka liczba urz dze technicznych. W 2003 roku armia USA po raz pierwszy wykorzystała cz elektronicznej technostruktury Paula Barana w rzeczywistej wojnie l dowej w Iraku, w wojnie j drowej nie była wykorzystywana gdy, taka wojna na szcz cie nie wybuchła. 20.lat po powstaniu koncepcji elektronicznej technostruktury Paula Barana w 1994 roku została pierwszy raz wykorzystana dla celów elektronicznego handlu, gdy rozpocz ła działa pierwsza w historii e-ksi garnia Amazon.com. Dzisiaj Amazon.com jest licz c si firm globaln. Mi dzy rokiem, nast pił bezprecedensowy boom giełdowy firm internetowych, który spowodował boom w sektorze informatycznym, sektorze teleinformatycznym i sektorze telekomunikacyjnym. Boomowi przedsi biorstw internetowych towarzyszyło wielkie nagło nienie medialne i bardziej lub mniej gł bokie badania naukowe, techniczne, ekonomiczne i społeczne. W wyniku tych bada przewidywano nieuchronne załamanie si giełdowego bomu firm internetowych ju w roku 1999, czyli rok wcze niej ni wyst pił rzeczywisty wielki kryzys giełdowy firm internetowych, skutki którego trwały do niedawna. W 1994 roku w Internecie pod adresem zamieszczono Raport Bangemana pt. Europejska droga do Społecze stwa Informacyjnego, który rozpocz ł dług drog do społecze stwa internetowego dla krajów Unii Europejskiej. W pół roku potem, w grudniu 1994 roku kolejny Kongres Informatyki Polskiej stwierdza: D enie do społecze stwa informacyjnego jest obiektywn i racjonaln strategi rozwoju kraju.

2 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 2, Nast pnie wszystkie Kongresy Informatyki Polskiej ł cznie z ostatnim, który odbył si we wrze niu 2003 r. stwierdzały konieczno d enia do społecze stwa informacyjnego w Polsce. W tym samym czasie w Internecie opublikowano wyniki dwuletnich bada porównawczych 15.krajów Unii Europejskiej i 10.krajów wchodz cych do Unii Europejskiej w 2004 roku. Najbardziej charakterystyczne dane i informacje o stanie korzystania z Internetu przez te 25.krajów europejskich zostanie podane w nast pnym rozdziale referatu. 2. Stan internetyzacji wybranych krajów europejskich i USA. Stany Zjednoczone Ameryki, kraj w którym pojawiła si koncepcja teoretyczna Internetu, wykonane pierwsze na wiecie poł czenie elektroniczne cyfrowych komputerów, gdzie rozpocz ła si ewolucja internetu, nadal pozostaje krajem najbardziej zaawansowanym w zakresie informatyki. Jest krajem który mimo kryzysu w roku 2000 i w latach nast pnych , najbardziej zyskał na wprowadzeniu informatyki do ycia gospodarczego, krajem w którym post p naukowy i techniczny w zakresie informatyki i internetyzacji coraz wi kszych obszarów działalno ci nie został zahamowany, ale jest kontynuowany zgodnie ze słynnym twierdzeniem Moora. Jak pokazuj poni sze dane przedstawione z projektu SIBIS sytuacja w zakresie internetyzacji w dwu grupach krajów starej 15.krajów UE i nowej 10.krajów UE jest bardzo zró nicowana. Wyró ni mo na w zasadzie dwa kraje szczególnie zaanga owane w marszu do społecze stwa internetowego, s to Finlandia i Estonia, w których rola pa stwa w tworzeniu społecze stwa internetowego jest szczególnie du a. Finlandia jest ponadto krajem, który przoduje w koncepcji społecze stwa internetowego, które ma si opiera nie tylko na Internecie, ale tak e na wiedzy w tym wiedzy w du ej mierze opartej na badaniach naukowych i pracach rozwojowych. Udział nakładów publicznych i gospodarki na badania i rozwój w Finlandii szybko zbli a si do 4%, co daje ju przez dwa lata Finlandii pierwsze miejsce w rankingu najbardziej konkurencyjnych gospodarek wiatowych. W 2002 roku Instytut Ł czno ci w Warszawie wydał monografi Józefa Wierzbołowskiego pt. Fi ska droga do społecze stwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy opart na kilkuletnich badaniach sukcesu Finlandii w realizacji Narodowej Strategii pt. Finland its Way Information Socjety opublikowanej przez Ministerstwo Finansów w Halsinkach w 1996 roku. [Wierzbowski 2003] Dopełnionej Strategiami Szczegółowymi takimi jak: A National Strategy for Education, Training and Research In the Information Society opublikowanej przez Ministerstwo Edukacji w Helsinkach w 1999 roku, strategia pt. Finland: a Knowledge based Society opublikowana przez The Science and Technology Policy przez Rad Pa stwa (Council of State) document decyzyjny (Decision in Principle) pt. Developing a Finnish Information Society, Helsinki Powołany Rz dowy Komitet Doradcy d/s Społecze stwa Informacyjnego od 2000 roku publikuje coroczne raporty. Autor monografii stwierdza: Analizuj c podstawy sukcesu Finlandii autor zwraca szczególn uwag na rol nauki i otoczenia naukowego, podkre laj c przy tym znaczenie zwi zków, jakie zachodz mi dzy instytucjami naukowymi, administracj publiczn i organizacjami gospodarczymi. Drugim krajem w Europie, który w ostatnich latach ustanowił szczególn rol Internetowi, jako technologii tworz cej infrastruktur społecze stwa informacyjnego. Dzi zagwarantowanym

3 6 Andrzej Staszak Miejsce sektora e-wiedza w społecze stwie internetowym. ustawowo prawem człowieka w tym nadbałtyckim pa stwie jest dost p do internetu. Niewielka Estonia postawiła na technologi internetow, by promowa rozwój informacyjnego społecze stwa obywatelskiego. Obywatele tego kraju mog ju dzisiaj komentowa projekty praw, lecz tak e zgłasza własne. W ród esto skich internautów odbywaj si dyskusje internetowe i je eli pomysł poprze, co najmniej 50 osób, przekazywany jest do odpowiedniego ministerstwa, które ma miesi c na odpowied. Je li nie chce zaproponowa projektu ustawy lub rozporz dzenia w tej kwestii musi wytłumaczy, dlaczego. Zgodnie z esto skim prawem musz do internetu trafi wszystkie dokumenty w momencie, gdy zostaj wysłane do innego ministerstwa czy urz du, np. do konsultacji. Ka dy projekt prawa szybko staje si dokumentem publicznym. Z kolei rz d esto ski przeszedł z no nika papierowego na no nik elektroniczny. Projekty ustaw i inne dokumenty przygotowywane s i rozprowadzane wył cznie w wersji elektronicznej a obrady rz du odbywaj si przed monitorami komputerów, w obradach elektronicznych mog uczestniczy ministrowie b d cy poza sal obrad Rady Ministrów w tym zagranic. Obecnie Estonia harmonizuje z s siedni, cho fizycznie odległ, Finlandi ustaw o podpisie elektronicznym. Wydaje si, e sukces Finlandii na drodze do społecze stwa informacyjnego silnie wpływa na rozwój społecze stwa informacyjnego w Estonii. Z bada porównawczych zleconych przez Uni Europejsk, zako czonych we wrze niu 2003 roku, wynika e w umiej tno ciach szukania informacji w internecie Estonia uzyskała miejsce obok redniej 15. krajów obecnej Unii Europejskiej, wyprzedzaj c takie kraje jak Francj, Włochy, Hiszpani, nie mówi c o wszystkich krajach kandyduj cych do Unii (rys. 1), podobne miejsce Estonia zajmuje w umiej tno ci komunikowania si przez Internet (rys. 2). W zakresie do wiadczenia korzystania z internetu trybie onlinowym (interaktywnym) Estonia wyprzedziła takie kraje jak Belgi i Niemcy (rys. 3). Estonia osi gn ła tak e poziom korzystanie z szerokopasmowego internetu troch wi kszy ni rednia 15.krajów Unii Europejskiej (rys. 4). si gaj c obecnie 700 mil osób, około100 milionów u ywa internetu jako narz dzia telepracy. Rys. 1. Umiej tno ci szukania informacji w Internecie. ródło: SIBIS 2003.

4 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 2, Rys. 2. Umiej tno ci wykorzystania Internetu do komunikacji. ródło: SIBIS Rys. 3. Do wiadczenie korzystania z Internetu w trybie on-line. ródło: SIBIS 2003.

5 8 Andrzej Staszak Miejsce sektora e-wiedza w społecze stwie internetowym. Rys. 4. Dost p szerokopasmowy do internetu i do wiadczenie internautów. ródło: SIBIS Eksplozja wiedzy elektronicznej. W ci gu ostatniego 10.lecia ilo danych, informacji i wiedzy dost pnej w infosferze elektronicznej przekroczyła i zwielokrotniła ilo danych, informacji i wiedzy dost pnej w formie tradycyjnej (rys. 5).

6 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 2, Wisdom Knowledge Knowledge Information Information log 10 N Data Electronic Data, Information & Knowledge Data n Human & Traditional Data, Information & Knowledge where N>>>...>n Rys. 5. Nowa piramida danych, informacji i wiedzy. ródło własne. Wydaje si, e prawo Moore a obowi zuj ce od lat 30.w obszarze mocy przetwarzania i gromadzenia danych i informacji w elektronicznych urz dzeniach informatycznych, które spowodowało, e klasy tych urz dze kolejno typu k, M, G, wchodz ju w klas T, a w niedługiej przyszło ci osi gn klas P i E, to znaczy e ju niedługo b dziemy mieli dost p i mo liwo przetwarzania danych, informacji i wiedzy elektronicznej o g sto ci wi kszej od Bajtów. Tak e niedługo strumienie danych, informacji i wiedzy przepływaj ce w ziemskiej infosferze elektronicznej b d przemieszczały si z szybko ci wi ksz od b/s. W latach 70.wybitny matematyk rosyjski na seminarium w Instytucie Cybernetyki Stosowanej PAN okre lił, e cywilizacja cybernetyczna powstanie gdy ludzie b d przetwarza dane, informacje i wiedz o g sto ci wi kszej ni zaledwie B. Nie zapominajmy, e studenci twórcy firmy internetowej Google, która niedługo stanie si zapewne now giełdow firm internetow, któr podobnie jak firma internetowa Amacon.com nie tylko przetrwała pierwszy wiatowy kryzys firm internetowych (rys.6) ale firmy te były w fazie stałego wzrostu, u yły nazwy Google co znaczy , i co dzisiaj wydaje si liczb niewyobra aln, ale pojutrze lub popojutrze b dziemy y w techno wiecie o relacjach

7 10 Andrzej Staszak Miejsce sektora e-wiedza w społecze stwie internetowym. liczbowych okre lonych jeszcze wi ksz liczb. A przecie ju dzisiaj wiat elektronicznych danych, informacji i wiedzy musi opiera si na procesach zautomatyzowanych i procesy niezautomatyzowane stanowi bardzo, bardzo wa n jako ciow cz, ale jednocze nie staje si coraz mniejszym marginesem. Eksplozja wiedzy, któr obecnie obserwujemy prowadzi nieuchronnie do automatyzacji przetwarzania, gromadzenia a tak e zarz dzania wiedz. Rys. 6. Giełdowy kryzys gospodarki internetowej. 4. Wielka ró norodno elektronicznej wiedzy i wielkich systemów e-wiedzy. Obecnie w 2004 roku mo emy wyró ni 7.głównych zastosowa technologii internetowej a mianowicie e-komunikacja, e-handel, e-biznes, e-gospodarka, e-administracja, e-edukacja i e- społecze stwo (rys.7).

8 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 2, Rys warstw aplikacyjnych (e-communication, e-comerce, e-biznes, e-economy, e- administracja (rz dowa i administracyjna), e-education, e-społecze stwo (lokalne, zawodowe itp.). ródło własne. Ogrom elektronicznych danych, informacji a tak e coraz wi ksze zasoby e-wiedzy, czyni z niej j dro wielkich e-systemów. E-wiedza wymaga zarówno rozwoju tradycyjnej edukacji i bada naukowych, jak i coraz wi kszej e-edukacji i e-bada (rys.8).

9 12 Andrzej Staszak Miejsce sektora e-wiedza w społecze stwie internetowym. Rys. 8. Warstwy e-aplikacji, warstwy e-edukacyjne (e-edu) i e-badawcze (e-reas) oraz j dro wiedzy. ródło własne. 5. Organizacje produkuj ce wiedz i e-wiedz. Współcze ni pracownicy wiedzy musz szybko ulec transformacji w wysokowykształconych pracowników wiedzy i m dro ci systemowej. Współczesne i przyszłe wielkie systemy potrzebuj kreatywnych zespołów ludzkich wielodyscyplinarnych, na wzór pierwszej korporacji wiedzy powstałej jeszcze w połowie 20.wieku jak jest RAND Corporation (rys.9).

10 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 2, Rys. 9. Wykształcenie bazowe pracowników wiedzy RAND Corporation W starym modelu rozwoju ludzko ci ró norodne organizacje, instytucje i firmy yły wiecznie a ludzie umierali. W latach 90. i w pierwszej dekadzie 21.wieku organizacje, instytucje i firmy umieraj a ludzie pozostaj z wieloma nowymi pomysłami. Rewolucja elektroniczna zmiata z powierzchni planety ziemskie nie efektywne systemy szybciej ni coraz wydłu aj ce si rednie ycia ludzi. Kapitał ludzki nie umiera ze mierci nieefektownych czy oszuka czych organizacji. Kreatywno globalna ludzi tak e nie jest jeszcze wystarczaj ca, chocia by na przykładzie luki projektowo produkcyjnej w elektronice, gdzie produktywno projektantów wynosi tylko od 20 do 25% CARG, gdy ewolucja krzemowa rozwija si zgodnie z prawem Moora z szybko ci 59% (rys.10).

11 14 Andrzej Staszak Miejsce sektora e-wiedza w społecze stwie internetowym. Rys. 10. Stopie integracji układów scalonych stale ro nie szybciej ni produktywno ich projektantów Cykl ycia globalnych systemów nabiera coraz szybszych obrotów, wymaga to coraz bardziej ró norodnej teorii i wiedzy z zakresu automatyki, informatyki, kreatywnej pracy i zarz dzania, coraz lepszego zarz dzania wiedz, wi kszych nakładów na edukacj ludzi bardzo młodych (rys.11) i przestrzeganie nowych relacji w 21.wieku. Ju obecnie obok zatrudniania pracowników wiedzy we wszystkich firmach niezb dny jest rozwój sektora wiedzy i bada a w nich globalnych laboratoriów wielowłasno ciowych (prywatno-publicznych), powstanie nowych struktur takich, jak miasta nauki i wysokiej edukacji, globalne korporacje wiedzy i inne formy (rys.12,13). Rys. 11. Zale no mi dzy nakładami inwestycyjnymi w kapitał ludzki a wiekiem ludzi w społecze stwie internetowym.

12 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 2, Rys. 12. Nowe relacje w obszarach nowych ładów społecze stwa internetowego. Jako produktów wiedzy Organizacje Wiedzy zatomizowane Proste powi zania organizacji wiedzy Zamkni te systemy organizacji wiedzy Rys. 13. Ewolucja organizacji wiedzy Otwarte, wirtualne, zintegrowane organizacje wiedzy

13 16 Andrzej Staszak Miejsce sektora e-wiedza w społecze stwie internetowym. Strumie danych, Informacji, Wiedzy i M dro ci Strumie Pracowników Wiedzy i Studentów Miasteczko nauki i wysokiej techniki Miasteczko nauki i wysokiej techniki Miasteczko nauki i wysokiej techniki Miasteczko nauki i wysokiej techniki Region A1 Region A2 Region B1 Region B2 E-samoorganizuj ca si struktura organizacyjna wysokiej wiarygodno ci Rys. 14. Nowe struktury 21.wieku, regionalne i metaregionalne Bibliografia 1. Ando, K. (1973) The Japanese Information Society. Data/Kontor 73. Stockholm. 2. Bradley, S., J. Hausman, R. Nolon, (1993) Globalization, Technology and Competition. Harvard Business School Press, Boston. 3. Bratko I., B. Suc. Learning Qualite Models. Al Magazin, Winter Bredeweg B., K. Forbus. Qualitative Modeling in Education. Al Magazin, Winter Bono, E. de. (1999) New Thinking for the New Millenium. Penguin Books, London. 6. Burke E. i inni. (2003) Hyper-Heuristics: An Emerging Director in Modern Search Technology. In: Glover F, G.A. Kochenberger (red) Handcode of MAtaheuristics. Kluwer Academic Publishers Dordrecht. 7. Burns (2001) 100 Top Internet Mistakes., The McGrow-Hill Comapanies, London. 8. Castells M., The Internet Galaxy Oxford. U. Press. 9. Champy J. (2002) X-Engineering the Corporation. AOL Com. New York. 10. Crainic T.G., M. Touluse (2003) Paralled Strategies for Meta-Heuristics. In: Glover F, G.A. Kochenberger (red) Handcode of MAtaheuristics. Kluwer Academic Publishers Dordrecht. 11. Davia, S., Davidson B. (2001) 2020 Vision: Transform Your Business Today to Succeed in Tomorrow s Economy. Simon & Schuster, New York, 12. Dyson, E. (1999) Wersja 2.0. Przepis na ycie w epoce cyfrowej. Prószy ski i S-ka, Warszawa. 13. Fink A i inni (2003) Metaheuristic Class Libraries. In: Glover F, G.A. Kochenberger (red) Handcode of MAtaheuristics. Kluwer Academic Publishers Dordrecht. 14. Freudem E., M. Wallace.(2003) Constraint Satisfaction. In: Glover F, G.A. Kochenberger (red) Handcode of MAtaheuristics. Kluwer Academic Publishers Dordrecht. 15. Gackenbach, J. (1998) (red.), Psychology and Internet. Academic Press, Boston. 16. Gates, B. (1999) Biznes szybki jak my l. Warszawa.

14 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 2, Glover F, G.A. Kochenberger (red) Handcode of MAtaheuristics. Kluwer Academic Publishers Dordrecht. 18. Goban-Klas (2000) T., Media i komunikowanie masowe, PWN. Warszawa. 19. Goban-Klas, T., Sienkiewicz P. (1999) Społecze stwo informacyjne: Szanse, zagro enia, wyzwania. Wyd. Post pu Telekom., Kraków. 20. Gore, A., (1993) Creating a Government that Works Better and Costs Less: Reengineering Through Information Technology. Plume Books, Wahington. 21. Gray, P., Igbara M. (1996) The Virtual Society. ORMS, 23, Grodzicki, J., (2000) Edukacja czynnikiem rozwoju gospodarczego. Wyd. A Marszałek, Toru. 23. Kacprzyk, J. (2001) Wieloetapowe sterowanie rozmyte. WNT Warszawa. 24. Kaku, M. (2000) Wizja, czyli jak nauka zmieni wiat w XXI wieku, Wyd. Prószy ski i S-ka, Warszawa. 25. Kwiatkowski S., Ch. Stowe. (2001) KC for IP and IC. WSPIZ W-wa. 26. Mc Lead (2002) Non stop creativity and Inovation., The McGraw-Hill Comp. Glasgow. 27. McDonald G.J. (1998) Science for global insight. Vision for the 21 st century, IIASA, Laxenburg. 28. Recommendations to the European Council. Europe and the global information society (Bangemann`s Report, ) 29. Reinhardt A., Majidi N. (2003) The E-Biz Surprise Business Week. May Rosenoer, J. Armstrong D., Gates J. (2000) Firma w Internecie,Wyd. Prószy ski, Warszawa. 31. Spector R. (2000) Amazon.com.Wyd. Liber Warszawa. 32. SIBIS, Sienkiewicz P. (1994) Analiza systemowa. Podstawy i zastosowania. Bellona, Warszawa. 34. Sienkiewicz P. (2002) Wojna cybernetyczna czy walka w przestrzeni cybernetycznej, Owsi ski J., Straszak A. Społecze stwo informacyjne a badania operacyjne i zarz dzanie. Badania operacyjne i systemowe wobec wyzwa XXI wieku., Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT. 35. Straszak A. (1979) Cybernetyczny aspekt zarz dzania. W: Metody cybernetyczne w zarz dzani. Materiały konferencji, Warszawa kwietnia Ossolineum, Wrocław. 36. Straszak A. (1998) Zarz dzanie w przestrzeni cybernetycznej. Firma i Rynek, 7, Szczecin. 37. Straszak A. (1999) Analiza systemowa na progu XXI wieku. W: Analiza Systemowa i Zarz dzanie, K. Ma czak, red. Wyd. IBS PAN, Warszawa. 38. Straszak A. (2003) Społecze stwo Internetowe oparte na Wiedzy Wielkie Wstrz sy Rozwojowe. Uniwersytet Szczeci ski. 39. Straszak A. (2003) Trzecia faza rozwoju handlu elektronicznego (e-commerce), Wybrane problemy zastosowania electronic data interchange i elektronic commerce. (red.) M. Nied wiedzi ski, Łód. 40. Struss P., Ch. Price. Model-Based Systems In the Automotive Industry. Al Magazin, Winter Szapiro T. Ciemniak R. (1999) Internet nowa strategia firmy. Difin, Warszawa. 42. Senge P. M. (1990) The fifth discipline. The art and practice of learning organization, Doubleday Publishing. 43. Symonds W.C. (2003) Colleges in Crises. Business Week., 28 kwietnia, Wyd. Europejskie. 44. Talukdar S, i inni. (2003) Asynchronous Teams.. In: Glover F, G.A. Kochenberger (red) Handcode of MAtaheuristics. Kluwer Academic Publishers Dordrecht.

15 18 Andrzej Staszak Miejsce sektora e-wiedza w społecze stwie internetowym. 45. Tapscott D. (1995) Digital Economy. McGraw Hill, New York. 46. The 21 st century economy. Business week, Special issue, TIME Special Report. Welcome to the Wired Word. Time, 149, 5, Vogekstein F. (2003) Mighty Amazon. FORTUNE. May Wierzbicki A. (1997) Integracja europejska w obliczu ery informacyjnej (postindustrialnej). IriSS Raporty, Warszawa. 50. Wierzbołowski J., (2003) Fi ska droga do społecze stwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy. Instytut Ł czno ci, Warszawa. 51. Wilson E.J. (1998) Investing the global information future. Futures. 52. Wiener N. (1960) Cybernetyka i społecze stwo. Wyd. Ksi ka i Wiedza Warszawa. 53. Zas py T. (2001) Internet fenomen społecze stwa informacyjnego, Wyd. w. Paweł, Cz stochowa. ANDRZEJ STRASZAK Andrzej.Straszak@ibspan.waw.pl