Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej. przedstawia do konsultacji:

Transkrypt

1 Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej przedstawia do konsultacji: Raport z zapewnienia przez rynek poszczególnych usług wchodzących w skład usługi powszechnej po wygaśnięciu obowiązku w tym zakresie spoczywającym na operatorze wyznaczonym (tj. po 8 maja 2011 r.) Warszawa, październik

2 1. Wstęp str Stan prawny - regulacje unijne i krajowe 1.2. Definicja usługi powszechnej, poszczególne jej elementy, wymogi co do dostępności, jakości i przystępności cenowej Definicja usługi powszechnej w Pt i noweli Pt Poszczególne elementy usługi powszechnej w Pt i noweli Pt Wymogi co do dostępności, jakości i przystępności cenowej odnoszące się do usługi powszechnej 1.3. Zasady wyznaczania przedsiębiorcy zobowiązanego do świadczenia usługi powszechnej w Pt i noweli Pt 1.4. Stan faktyczny Decyzje Prezesa UKE wyznaczające do świadczenia usługi powszechnej Decyzje Prezesa UKE wygaszające obowiązek świadczenia usługi powszechnej Obowiązek świadczenia usługi powszechnej po dniu 8 maja 2011 r Obowiązek świadczenia usługi powszechnej w krajach europejskich 2. Usługi: przyłączenie do sieci, abonament i połączenia telefoniczne...str Usługa przyłączenia do sieci Badania konsumenckie - potrzeby i oczekiwania użytkowników Dostępność usługi przyłączenia do telefonii stacjonarnej - ilość łączy Przystępność cenowa - ceny standardowe i promocje Wskaźniki jakości i dostępności usługi przyłączenia do sieci Porównanie dostępu do stacjonarnej sieci telefonicznej z dostępem do telefonii komórkowej Funkcjonalny dostęp do sieci Internet w ramach usługi przyłączenia Zapewnienie dostępu do sieci Internetu w technologii przewodowej Zapewnienie dostępu do sieci Internet w technologii bezprzewodowej Zapotrzebowanie użytkowników na Internet Wnioski 2.2. Abonament telefoniczny i połączenia Badania konsumenckie ocena użytkowników usługi abonamentu oraz połączeń, w tym przystępności cenowej Dostępność/różnorodność planów telefonicznych TP, OA i ich przystępność cenowa Wielkość ruchu w sieciach stacjonarnych - ocena i analiza trendu Wskaźniki jakości publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych Wnioski 3. Usługi OBN i OSA...str. 48 2

3 3.1. Wstęp 3.2. Ilość abonentów w Polsce 3.3. Usługa OBN - dane obejmujące lata Ilość umów zawartych przez TP z OA Ilość przekazanych danych na potrzeby usługi OBN Średnia liczba połączeń do OBN w latach Wysokość stawki za połączenie do OBN Częstotliwość korzystania z usługi OBN przez użytkowników Czas oczekiwania na zgłoszenie się informacji o numerach telefonicznych 3.4. Usługa OSA - dane obejmujące lata Ilość umów zawartych przez TP z OA Ilość przekazanych danych na potrzeby usługi OSA Ilość egzemplarzy OSA opublikowanych w wersji papierowej i elektronicznej Ilość egzemplarzy OSA zamówionych przez abonentów Korzystanie z OSA przez abonentów 3.5. Usługi biura numerów i spisu abonentów świadczone przez rynek po wygaśnięciu obowiązku świadczenia usługi powszechnej 3.6. Wnioski 4. Usługa PAS str Świadczenie usługi PAS w okresie wyznaczenia TP do świadczenia usługi powszechnej Minimalna liczba PAS zapewniana przez TP Faktyczna liczba PAS oferowana przez TP oraz liczba PAS oferowana przez OA Potrzeby konsumentów w zakresie usługi PAS Warunki cenowe usługi PAS Jakość usługi PAS Przychody ze świadczenia PAS Poziom deficytu i wysokość dopłaty przyznanej TP z tytułu świadczenia PAS 4.2. Świadczenie usługi PAS po dniu 8 maja 2011 r., tj. po ustaniu obowiązku świadczenia przez TP usługi powszechnej Akcja likwidacyjna PAS założenia, przebieg akcji Liczba PAS zlikwidowanych przez TP od dnia 9 maja 2011 r Liczba PAS oprotestowanych i działania podjęte przez TP w tym zakresie oraz liczba PAS ostatecznie pozostawionych do utrzymania Dane nt. PAS świadczonych przez OA Potrzeby konsumentów w zakresie usługi PAS Warunki cenowe usługi PAS 3

4 4.3. Wnioski 5. Udogodnienia dla osób niepełnosprawnych str Obowiązujące i projektowane przepisy w zakresie udogodnień dla osób niepełnosprawnych Obowiązujące przepisy w zakresie zapewnienia udogodnień dla osób niepełnosprawnych Planowane zmiany w przepisach w nowelizowanej Pt (art. 79 b-d) 5.2. Świadczenie udogodnień dla osób niepełnosprawnych po 8 maja 2011 r., tj. po dniu ustania obowiązku świadczenia przez TP usługi powszechnej Świadczenie przez TP udogodnień określonych przepisami prawa Inne udogodnienia oferowane przez TP, które nie zostały określone przepisami prawa Świadczenie udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez operatorów alternatywnych 5.3. Planowane działania operatorów w zakresie świadczenia udogodnień dla osób niepełnosprawnych (TP i OA) 5.4. Zapotrzebowanie na udogodnienia telekomunikacyjne Podstawowe informacje o osobach niepełnosprawnych w Polsce Dostępność nowoczesnych technologii, ich wykorzystywanie a zapotrzebowanie osób niepełnosprawnych 5.5. Wnioski 6. Skargi użytkowników odnoszące się do funkcjonowania usługi powszechnej.str Skargi dot. przyłączenia do sieci 6.2. Skargi dot. abonamentu 6.3. Skargi dot. połączeń telefonicznych 6.4. Skargi dot. usług OBN i OSA 6.5. Skargi dot. usługi PAS 6.6. Skargi dot. udogodnień dla osób niepełnosprawnych 6.7 Skargi dot. innych udogodnień oraz usług dodatkowych 6.8 Wnioski 7. Wstępna ocena. str Przyłączenie do sieci 7.2. Utrzymanie łącza abonenckiego i połączenia telefoniczne 7.3. OBN 7.4. OSA 7.5. PAS 4

5 Niniejszy raport ma na celu ocenę stanu realizacji zapewnienia przez rynek poszczególnych usług wchodzących w skład usługi powszechnej po wygaśnięciu obowiązku w tym zakresie spoczywającym na przedsiębiorcy wyznaczonym (tj. po 8 maja 2011 r.). 1. Wstęp 1.1. Stan prawny - regulacje unijne i krajowe Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjęły dnia 7 marca 2002 r. dyrektywę 2002/22/WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (Dz. U. L 108 z , str. 51), zwaną dalej Dyrektywą o usłudze powszechnej. Nawiązuje ona do dyrektywy 2002/21/WE z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (Dz. Urz. WE L 108 z ), zwanej dalej Dyrektywą ramową, przyjmując wprowadzone tą dyrektywą definicje. Definicja usługi powszechnej została zawarta w art. 2 lit. j Dyrektywy ramowej, który stanowił, że usługa powszechna określa minimalny zestaw usług określony w Dyrektywie o usłudze powszechnej o oznaczonej jakości, które są dostępne dla wszystkich użytkowników końcowych bez względu od ich położenia geograficznego oraz świadczonych po przystępnych cenach, odpowiadającym warunkom cenowym panującym w danym państwie. Z kolei katalog usług wchodzących w skład minimalnego zestawu usług określa Dyrektywa o usłudze powszechnej. Obecnie obowiązujące przepisy ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. z 2004 r., nr 171, poz z późn. zm.), dalej Pt lub Ustawa, w zakresie usługi powszechnej stanowią implementację przepisów Dyrektywy o usłudze powszechnej powyżej wskazanej. W dniu 19 grudnia 2009 r. została opublikowana Dyrektywa 2009/136/WE zmieniająca dyrektywę 2002/22/WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników, dyrektywę 2002/58/WE dotyczącą przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej oraz rozporządzenie nr 2006/2004(WE) w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów (Dz. Urz. UE L 337 z , str ). Dyrektywa ta wprowadziła zmiany m.in. w zakresie obowiązku świadczenia usługi powszechnej i nastąpiła konieczność ich implementacji do polskiego prawa. W związku z tym zostały przygotowane zmiany przepisów Pt, zwane dalej nowelą Pt lub nowelą Ustawy 1. Należy przy tym zauważyć, że wspólnotowa definicja usługi powszechnej, określona w Dyrektywie ramowej, pozostała niezmieniona, zmiany zostały natomiast wprowadzone w Dyrektywie o usłudze powszechnej. 1 W Raporcie wykorzystano projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych ustaw, który w dniu 23 lipca 2012 r. został przekazany do Sejmu. Projekt udostępniony jest na stronie Sejmu (druk 627) pod adresem: 5

6 1.2. Definicja usługi powszechnej, poszczególne jej elementy, wymogi co do dostępności, jakości i przystępności cenowej Definicja usługi powszechnej w Pt i noweli Pt Usługa powszechna została zdefiniowana w art. 81 ust. 1 Ustawy, który stanowi, że usługę powszechną stanowi zestaw usług telekomunikacyjnych, które powinny być dostępne dla wszystkich użytkowników końcowych stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych na terytorium RP z zachowaniem wymaganej jakości i po przystępnej cenie. Zestaw usług telekomunikacyjnych oznacza enumeratywny katalog tych usług i obejmuje minimalny zakres usług, który wchodzi w skład usługi powszechnej. Usługa powszechna w aspekcie podmiotowym dotyczy wszystkich użytkowników końcowych, których definicja została zamieszczona w art. 2 pkt 50 Pt. Zgodnie z powyższym przepisem użytkownikami końcowymi są podmioty korzystające z publicznie dostępnej usługi telekomunikacyjnej jak również podmioty żądające świadczenia takiej usługi. Jednocześnie korzystanie z takiej usługi przez użytkowników końcowych oraz żądanie jej świadczenia może odbywać się z zastrzeżeniem korzystania z niej w celu zaspokojenia własnych potrzeb. Publiczna sieć telefoniczna została zdefiniowana w art. 2 pkt 28 Pt, zgodnie z którym jest to publiczna sieć telekomunikacyjna wykorzystywana do świadczenia publicznie dostępnych usług telefonicznych, zapewniająca łączność głosową między zakończeniami sieci, a także inne formy łączności, w szczególności przesyłanie faksów i danych. W zakresie terytorialnym usługa powszechna musi być dostępna na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W noweli Pt powyższa definicja uległa niewielkim zmianom i przedstawia się następująco: usługę powszechną stanowi zestaw usług telekomunikacyjnych, wraz z udogodnieniami dla osób niepełnosprawnych, świadczonych zgodnie z zasadą neutralności technologicznej, z zachowaniem dobrej jakości i po przystępnej cenie, które powinny być dostępne na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Poszczególne elementy usługi powszechnej w Pt i noweli Pt Elementy wchodzące w skład usługi powszechnej stanowią enumeratywny zbiór usług. Należy podkreślić, że mimo użycia zarówno w art. 81 ust. 3 jak również ust. 1 Pt, terminu usługi telekomunikacyjne, zestaw usług wymienionych w art. 81 ust. 3 wykracza poza zakres pojęcia usługi telekomunikacyjne, które zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 48 Pt jako usługi polegające głównie na przekazywaniu sygnału w sieci telekomunikacyjnej. Do zestawu usług telekomunikacyjnych, o których mowa w definicji usługi powszechnej, zawartej w art. 81 ust. 3 Pt, w obecnym stanie prawnym, zalicza się: 1) przyłączenie pojedynczego zakończenia sieci w głównej lokalizacji abonenta z wyłączeniem sieci cyfrowej z integracją usług, dalej "ISDN"; 2) utrzymanie łącza abonenckiego z zakończeniem sieci, o którym mowa w pkt 1, w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych; 3) połączenia telefoniczne krajowe i międzynarodowe, w tym do sieci ruchomych, obejmujące także zapewnienie transmisji dla faksu oraz transmisji danych, w tym połączenia do sieci Internet; 4) udzielanie informacji o numerach telefonicznych oraz udostępnianie spisów abonentów; 5) świadczenie udogodnień dla osób niepełnosprawnych; 6) świadczenie usług telefonicznych za pomocą aparatów publicznych. Nowela Pt określa następujący skład usług telekomunikacyjnych wchodzących w zakres usługi powszechnej: 6

7 1) przyłączenie zakończenia sieci w stałej lokalizacji umożliwiające komunikację głosową, faksową i przesyłanie danych, w tym funkcjonalny dostęp do sieci Internet, którego prędkość umożliwia korzystanie z aplikacji używanych powszechnie w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, w szczególności korzystanie z poczty elektronicznej lub aplikacji umożliwiających dokonywanie płatności; 2) utrzymanie łącza abonenckiego z zakończeniem sieci, o którym mowa w pkt 1, w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych, o których mowa w pkt 3; 3) połączenia telefoniczne krajowe i międzynarodowe; 4) ogólnokrajowa informacja o numerach telefonicznych, dostępna również dla użytkowników aparatów publicznych lub innych punktów dostępowych telefonii głosowej; 5) udostępnianie ogólnokrajowego spisu abonentów; 6) świadczenie usług telefonicznych za pomocą aparatów publicznych lub innych punktów dostępowych umożliwiających komunikację głosową Wymogi co do dostępności, jakości i przystępności cenowej odnoszące się do usługi powszechnej Należy podkreślić, iż zgodnie z Pt świadczenie usługi powszechnej powinno odbywać się zgodnie z wymogami określonymi w: - Ustawie, - rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 24 marca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia usługi powszechnej oraz wymagań dotyczących świadczenia usługi szerokopasmowego dostępu do Internetu dla jednostek uprawnionych (Dz. U. Nr 68, poz. 592), zwanym dalej Rozporządzeniem. Podstawowym warunkiem w zakresie przystępności cenowej i jakości, odnoszącym się do wszystkich usług telekomunikacyjnych, w tym usługi powszechnej, określonym w art. 1 ust. 2 pkt 4 Pt, jest wymóg zapewnienia użytkownikom maksymalnych korzyści w zakresie różnorodności, ceny i jakości usług telekomunikacyjnych. Wymagania w zakresie przystępności cenowej usługi powszechnej, określa art. 90 i 91 Ustawy: 1. przedsiębiorca wyznaczony do świadczenia usługi powszechnej ustala jej cenę w oparciu o uzasadnione koszty jej świadczenia, obliczone w sposób określony w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 51 Ustawy, pod warunkiem, że przedsiębiorca wyznaczony świadczy usługi telekomunikacyjne w ramach podstawowego pakietu cenowego, w którym opłata abonamentowa stanowi opłatę za utrzymanie w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych przyłączenia, o którym mowa w art. 81 ust. 3 pkt 1 Pt, i nie obejmuje innych usług telekomunikacyjnych, 2. dodatkowo w celu zapewnienia przystępności cenowej usługi powszechnej, Prezes UKE kierując się uwarunkowaniami krajowymi może w decyzji nałożyć na przedsiębiorcę wyznaczonego obowiązek: 1. zapewnienia specjalnego pakietu cenowego, 2. stosowania ujednoliconych taryf na obszarze świadczenia usługi powszechnej albo poszczególnych usług wchodzących w skład usługi powszechnej, a także określić ceny maksymalne usługi powszechnej albo poszczególnych usług wchodzących w skład usługi powszechnej. 7

8 Nowela Pt zakłada, że Prezes UKE - w celu zapewnienia, aby cena za usługę była przystępna - kierując się uwarunkowaniami krajowymi, może w decyzji nałożyć na przedsiębiorcę wyznaczonego obowiązek: 1. stosowania ujednoliconych taryf świadczenia usługi, do której został wyznaczony, na obszarze świadczenia usługi, 2. stosowania określonych przez Prezesa UKE maksymalnych cen połączeń w przypadku usługi, o której mowa w art. 81 ust. 3 pkt 4 i 6, 3. zapewnienia specjalnego pakietu cenowego, w celu zapewnienia konsumentom o niskich dochodach i o szczególnych potrzebach społecznych dostępu i korzystania z publicznie dostępnych usług. Aktualnie wskaźniki dostępności i jakości usługi powszechnej są w Rozporządzeniu, a ich wymagana wysokość została określona decyzjami wyznaczającymi przedsiębiorcę do świadczenia usługi powszechnej przez Prezesa UKE. Zgodnie z art. 85 ust. 1 pkt 1 noweli Ustawy wskaźniki dostępności i jakości usługi powszechnej, a także ich wartości określi Prezes UKE w decyzjach wyznaczających 2. 2 Decyzją Prezesa UKE z dnia 5 maja 2006 r., Nr DRTD-WUD /06(4), po przeprowadzonym uprzednio konkursie, do świadczenia usługi powszechnej została wyznaczona Telekomunikacja Polska S.A., dalej TP. Z kolei decyzją Prezesa UKE z dnia 5 maja 2006 r., Nr DRTD-WUD /06(5) oraz decyzją z dnia 7 listopada 2006 r., Nr DRTD-WUD-1/06(29), zmienioną decyzją z dnia 29 stycznia 2007 r., Nr DRTD-WUD /06(43), zostały określone szczegółowe warunki świadczenia usługi powszechnej 8

9 1.3. Zasady wyznaczania przedsiębiorcy do świadczenia usługi powszechnej w Pt i noweli Pt Przy okazji implementacji przepisów zmienionej Dyrektywy o usłudze powszechnej, w ramach projektowanych przepisów noweli Pt został określony nowy model obowiązku świadczenia usługi powszechnej, tj. nowe zasady wyznaczania przedsiębiorcy/-ów zobowiązanych do świadczenia usługi powszechnej. Zgodnie z Pt, istnieje obowiązek wyznaczenia przedsiębiorcy/-ów zobowiązanego/ych do świadczenia wszystkich usług składających się na usługę powszechną na terenie całego kraju albo mniejszych obszarach, które łącznie pokrywają cały kraj. Zatem bez względu na sytuację rynkową i potrzeby użytkowników Prezes UKE powinien wyznaczyć takiego przedsiębiorcę albo takich przedsiębiorców. Z kolei w noweli Pt regulator rynku telekomunikacyjnego posiada uprawnienie do wyznaczenia takiego przedsiębiorcy/ów wyłącznie w sytuacji, gdy faktyczne potrzeby użytkowników końcowych na poszczególnych obszarach kraju, czy w zakresie poszczególnych usług wchodzących w zakres usługi powszechnej nie są zaspakajane przez rynek. Tym samym decyzja o konieczności wyznaczenia przedsiębiorcy/ów zobowiązanych do świadczenia usługi powszechnej, w tym jej zakres przedmiotowy i terytorialny, należeć będzie do Prezesa UKE i będzie podejmowana na podstawie oceny dostępności, jakości i przystępności cenowej tych usług. Szczegółowe uzasadnienie projektowanych zmian zostało przedstawione w części

10 1.4. Stan faktyczny Decyzje Prezesa UKE wyznaczające do świadczenia usługi powszechnej Decyzją Prezesa UKE z dnia 5 maja 2006 r., Nr DRTD-WUD /06(4), po przeprowadzonym uprzednio konkursie, do świadczenia usługi powszechnej została wyznaczona Telekomunikacja Polska S.A., dalej TP. Z kolei decyzją Prezesa UKE z dnia 5 maja 2006 r., Nr DRTD-WUD /06(5) oraz decyzją z dnia 7 listopada 2006 r., Nr DRTD-WUD-1/06(29), zmienioną decyzją z dnia 29 stycznia 2007 r., Nr DRTD-WUD /06(43), zostały określone szczegółowe warunki świadczenia usługi powszechnej, tj.: 1.Termin rozpoczęcia świadczenia usługi powszechnej od 9 listopada 2006 r. 2. Okres świadczenia usługi powszechnej od 9 listopada 2006 r. do 8 maja 2011 r. 3. Wartości wskaźników dostępności i jakości świadczenia usługi powszechnej jakie powinny być świadczone przez przedsiębiorcę wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej. 4. Obowiązek świadczenia osobom o niskich dochodach pakietu specjalnego uwzględniającego ich możliwości ekonomiczne, 5. Obowiązek świadczenia pakietu podstawowego, w którym miesięczna opłata abonamentowa stanowi opłatę za utrzymanie przyłączenia, o którym mowa w art. 81 ust. 3 pkt 1 Pt, w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych i nie obejmuje innych usług telekomunikacyjnych. W związku z obowiązkami wynikającymi z treści art. 81 ust. 3 pkt 4 Pt, decyzją z dnia 14 lipca 2006 r., znak: DRTD-WUD /06(8), zmienioną w części decyzją Prezesa UKE z dnia 25 września 2006 r., znak: DRTD-WUD /06(16), następnie zmienioną w części decyzją Prezesa UKE z dnia 12 listopada 2007 r., znak: DRTD-WUD /06(64), Prezes UKE wyznaczył TP, jako przedsiębiorcę zobowiązanego do świadczenia usługi powszechnej, który obsługuje największą liczbę łączy abonenckich na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do świadczenia wszystkim użytkownikom publicznych sieci telefonicznych, w tym użytkownikom aparatów publicznych, usługi ogólnokrajowego spisu abonentów, zwanej dalej OSA i usługi ogólnokrajowej informacji o numerach telefonicznych, zwanej dalej OBN, do świadczenia przedmiotowych usług oraz określił szczegółowe warunki ich świadczenia. Jednocześnie z uwagi na dyspozycję art. 81 ust. 3 pkt 6 Pt, decyzją z dnia 15 listopada 2006 r., znak: DRTD-WUD /06(6), zwaną dalej: Decyzją PAS, Prezes UKE określił dla TP, jako przedsiębiorcy wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej na obszarze całego kraju, minimalną liczbę aparatów publicznych, w tym liczbę tych aparatów przystosowanych dla osób niepełnosprawnych, jakie powinny być instalowane na obszarze objętym jej działalnością, tj. na obszarze całego kraju Decyzje Prezesa UKE wygaszające obowiązek świadczenia usługi powszechnej Prezes UKE stwierdził wygaśnięcie: z dniem 9 maja 2011 r. decyzji Prezesa UKE z dnia 5 maja 2006 r., Nr DRTD-WUD /06(4), wyznaczającej TP do świadczenia usługi powszechnej, o której mowa w art. 81 ust. 1 Pt, z dniem 9 maja 2011 r. decyzji Prezesa UKE z dnia 7 listopada 2006 r., Nr DRTD-WUD /06(29), zmienionej w części decyzją z dnia 29 stycznia 2007 r., Nr DRTD-WUD /06(43), ustalającej warunki świadczenia usługi powszechnej przez TP, jako przedsiębiorcy wyznaczonego, 10

11 z dniem 9 maja 2011 r. decyzji Prezesa UKE z dnia 15 listopada 2006 r., Nr DRTD-WUD /06(6), ustalającej dla TP, jako przedsiębiorcy wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej na obszarze całego kraju, minimalną liczbę aparatów publicznych, w tym liczbę tych aparatów przystosowanych dla osób niepełnosprawnych, z dniem 9 maja 2011 r. decyzji Prezesa UKE z dnia 14 lipca 2006 r., Nr DRTD-WUD /06(8), zmienionej w części decyzjami Prezesa UKE z dnia 25 września 2006 r., Nr DRTD-WUD /06(16) oraz z dnia 12 listopada 2007 r., Nr DRTD-WUD /06(64), wyznaczającej TP jako przedsiębiorcę wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej, który obsługuje największą liczbę łączy abonenckich na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do świadczenia wszystkim użytkownikom publicznych sieci telefonicznych, w tym użytkownikom aparatów publicznych, usług OBN i OSA. W związku z upływem w dniu 8 maja 2011 r., 5-letniego okresu, na jaki TP została wyznaczona do świadczenia zestawu usług telekomunikacyjnych wchodzących w skład usługi powszechnej, Prezes UKE stwierdził wygaśnięcie obowiązku świadczenia przez TP wszystkim użytkownikom publicznych sieci telefonicznych, w tym użytkownikom aparatów publicznych, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej usług wchodzących w skład usługi powszechnej. W związku z powyższym TP od dnia 9 maja 2011 r. nie jest zobowiązana do świadczenia usług wchodzących w skład usługi powszechnej Obowiązek świadczenia usługi powszechnej po dniu 8 maja 2011 r. Na podstawie zebranych doświadczeń już na przełomie 2009 i 2010 r. Prezes UKE stwierdził, że obowiązek świadczenia usługi powszechnej (universal service obligations tzw. USO) w obecnie obowiązującym w Polsce kształcie nie przynosi spodziewanych korzyści i nie spełnia swojej roli, jest nieefektywny i nieskuteczny oraz nieadekwatny do aktualnych potrzeb użytkowników oraz stanu rynku telekomunikacyjnego w Polsce. Ideą obowiązku świadczenia usługi powszechnej jest zapewnienie dostępu do podstawowych usług telefonicznych w zasadzie każdemu użytkownikowi, który o to wystąpi, na obszarze całego kraju. Dlatego podstawowym obowiązkiem w ramach USO jest zapewnienie usługi przyłączenia do sieci telekomunikacyjnej. W okresie od dnia 8 maja 2006 r. do 8 maja 2011 r., kiedy TP była zobowiązana do świadczenia usługi powszechnej na terenie całego kraju, nie wywiązywała się w pełni z tego obowiązku. Pomimo kontroli i kary nałożonej przez Prezesa UKE 3, TP nie zawsze świadczyła przyłączenia tam, gdzie nie było to dla niej opłacalne. W takich przypadkach, zamiast ponosić nakłady inwestycyjne na przyłączenia, płaciła użytkownikom ustawowe kary umowne/odszkodowania za brak realizacji tej usługi. Tym samym, narzędzia regulacyjne w postaci obowiązku świadczenia usługi powszechnej przez przedsiębiorcę wyznaczonego i kary na niego nałożonej za niewywiązywanie się z tego obowiązku, okazały się nieskuteczne. Dotychczasowy mechanizm USO okazał się nie tylko nieskuteczny, ale także nieadekwatny do aktualnych potrzeb użytkowników i bardzo drogi. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że przedsiębiorcy wyznaczonemu do świadczenia usługi powszechnej przysługuje dopłata do kosztów jej świadczenia w przypadku ich nierentowności. Zgodnie z przepisami Pt w pokryciu tej dopłaty biorą udział przedsiębiorcy telekomunikacyjni, których przychód z działalności telekomunikacyjnej przekracza 4 mln zł. TP, jako przedsiębiorca wyznaczony do świadczenia usługi powszechnej w okresie od 8 maja 2006 r. do 8 maja 2011 r., na podstawie przepisów Pt, wystąpiła do Prezesa UKE 3 Decyzja Prezesa UKE z dnia 20 listopada 2008 r., znak:dke-wpp /08(13) 11

12 z wnioskami o przyznanie takiej dopłaty (łącznie za cały okres obowiązku świadczenia usługi powszechnej wnioskowana przez TP dopłata wyniosła ok mln zł). Po rozpatrzeniu i weryfikacji wniosków TP za lata Prezes UKE przyznał jej dopłatę w łącznej wysokości ponad 122 mln zł, przy czym 115 mln zł przypadło na świadczenie nierentownej usługi połączeń telefonicznych świadczonych za pomocą aparatów publicznych, na którą było małe, wręcz znikome, zapotrzebowanie użytkowników. Przyczyną tego stanu są nieelastyczne przepisy Pt, które uniemożliwiają szybkie reagowanie lub w ogóle nie stwarzają możliwości Prezesowi UKE na wprowadzenie zmian w ramach USO w odpowiedzi na zmieniające się warunki rynkowe. Jak już zasygnalizowano w części 1.3. Raportu w myśl obowiązujących przepisów Pt, bez względu na realne potrzeby użytkowników oraz niezależnie od tego, czy te potrzeby są faktycznie zaspokajane przez rynek, czy też nie, Prezes UKE ma obowiązek wyznaczenia przedsiębiorcy/-ów zobowiązanego/-ych do świadczenia wszystkich usług składających się na usługę powszechną na terenie całego kraju. Należy pokreślić, że tak radykalne podejście do obowiązku świadczenia usługi powszechnej nie wynika z przepisów wspólnotowych, ale z faktu że w 2004 r., kiedy transponowano przepisy wspólnotowe do Pt, istniał ciągle niezaspokojony popyt na usługi telefonii stacjonarnej i zakładano, że obowiązek USO będzie stanowił skuteczny mechanizm powszechnej telefonizacji kraju. Przepisy prawa wspólnotowego umożliwiają elastyczne podejście do obowiązku świadczenia usługi powszechnej. Wymaga przy tym wyjaśnienia różnica pomiędzy świadczeniem usługi powszechnej (US) a obowiązkiem jej świadczenia (USO). Na usługę powszechną składa się zestaw usług, takich jak m.in. przyłączenie do sieci, usługa abonamentu, usługi krajowych i międzynarodowych połączeń telefonicznych, które są realizowane przez różnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Usługę powszechną świadczą zatem na rynku różni przedsiębiorcy telekomunikacyjni, przy czym zapewniają ją na zasadach rynkowych/ komercyjnych. Tylko w przypadku, gdy mechanizm rynkowy nie prowadzi do zaspokojenia potrzeb użytkowników na obszarze całego kraju lub części kraju w zakresie usługi powszechnej albo określonych usług wchodzących w jej skład, powinien zostać nałożony obowiązek, a zatem powinien być wyznaczony przedsiębiorca albo przedsiębiorcy, którzy będą zobowiązani, tj. nie będą mogli odmówić/zrezygnować z realizacji tej usługi albo usług wchodzących w jej skład. Biorąc pod uwagę wszystkie opisane powyżej aspekty, kierując się przy tym obecnym stanem rynku telekomunikacyjnego w Polsce, potrzebami użytkowników, a także efektywnością narzędzia regulacyjnego w postaci obowiązku świadczenia usługi powszechnej przez przedsiębiorcę wyznaczonego, Prezes UKE podjął działania w celu wypracowania nowego modelu USO. W związku z tym, w maju 2010 r. Prezes UKE przygotował nową koncepcję w zakresie przyszłości usługi powszechnej w Polsce Przyszłość US i USO w Polsce - założenia do nowych ram prawnych", w której przedstawił ogólną koncepcję nowego modelu świadczenia usługi powszechnej w Polsce, a także propozycję zmiany metody jej regulacji, uwzględniając przy tym uwarunkowania krajowe, w szczególności dotychczasowe doświadczenia w kwestii świadczenia usługi powszechnej oraz możliwości, jakie w tym zakresie stwarzają przepisy unijne, w tym nowy pakiet telekomunikacyjny. 4 W dniach maja 2010 r. przeprowadzone zostało postępowanie konsultacyjne dotyczące przyszłości usługi 4 Koncepcja została opublikowana w dniu 14 maja 2010 r. na stronie UKE pod adresem: 12

13 powszechnej w Polsce 5, a w sierpniu 2010 r. została opublikowana ostateczna koncepcja w tym zakresie, uwzględniająca opinie zgłoszone w ramach konsultacji 6. W ramach prac nad nowelizacją Pt, w listopadzie 2010 r. zostały przygotowane na podstawie ww. koncepcji założenia do nowelizowanej ustawy Pt, a także wstępny projekt zmiany przepisów tej ustawy. W miejsce wynikającego obecnie z przepisów Pt obowiązku wyznaczenia przedsiębiorcy/-ów zobowiązanych do świadczenia usług składających się na usługę powszechną, w ramach nowego modelu USO zaproponowano powierzenie regulatorowi rynku telekomunikacyjnego uprawnienia do wyznaczenia takiego przedsiębiorcy/ów, wyłącznie gdy zajdzie taka konieczność, w szczególności biorąc pod uwagę faktyczne potrzeby użytkowników końcowych poszczególnych obszarów kraju (tj. gdy sam rynek na zasadzie samoregulacji i z poszanowaniem zasad skutecznej konkurencji nie realizuje usługi powszechnej). Tym samym decyzja o konieczności wyznaczenia przedsiębiorcy zobowiązanego do świadczenia usługi powszechnej, w tym określenie przedmiotowego i terytorialnego zakresu tego wyznaczenia, należeć będzie do Prezesa UKE, po dokonaniu przez niego oceny rynku w tym zakresie, w szczególności pod względem dostępności, jakości i przystępności cenowej usług składających się na usługę powszechną. Z uwagi na przedłużający się proces legislacyjny noweli PT, na przełomie kwietnia i maja 2012 r. Prezes UKE podjął prace mające na celu przygotowania do wszczęcia postępowania w zakresie wyznaczenia przedsiębiorcy/ów zobowiązanych do świadczenia usługi powszechnej. Niniejszy Raport jest jednym z elementów tych prac. Z uwagi na fakt, iż nie jest jeszcze znany dokładny termin zakończenia procesu legislacyjnego zmian przepisów Pt, a tym samym ich wejścia w życie, Prezes UKE prowadząc prace nad przygotowaniem się do wszczęcia postępowania o wyznaczeniu musi brać pod uwagę następujące warianty: Wariant 1. Wszczęcie postępowania nastąpi po wejściu w życie przepisów noweli Pt. Wariant 2. Postępowanie zostanie wszczęte pod rządami obecnie obowiązujących przepisów Pt. Wariant 1. W przypadku, gdy wszczęcie postępowania o wyznaczenie nastąpi po wejściu w życie przepisów noweli Pt, niniejszy Raport i wyniki postępowania konsultacyjnego w zakresie Raportu będą podwaliną przy podejmowaniu decyzji o konieczności wyznaczenia przedsiębiorcy zobowiązanego do świadczenia usługi powszechnej, w tym określenia przedmiotowego i terytorialnego zakresu tego wyznaczenia. Wariant 2. W przypadku przedłużania się procesu legislacyjnego zmian przepisów Pt, a tym samym wejścia ich w życie, Prezes UKE wszcznie postępowanie o wyznaczeniu pod rządami obecnie obowiązującego Pt. Wówczas Prezes UKE nie będzie miał możliwości określenia przedmiotowego i terytorialnego zakresu wyznaczenia. Będzie musiał ogłosić konkurs na: - całą usługę powszechną, czyli wszystkie usługi wchodzące w skład usługi powszechnej razem albo - oddzielnie na wszystkie usługi składające się na usługę powszechną, 5 Komunikat o wszczęciu konsultacji został opublikowany wraz z Koncepcją na stronie UKE pod adresem: Wyniki konsultacji zostały opublikowane w dniu 2 czerwca 2010 r. na stronie UKE pod adresem: 6 Ostateczna wersja Koncepcji wraz z komunikatem została opublikowana w dniu 16 sierpnia 2010 r. na stronie UKE pod adresem: 13

14 - obszarze całego kraju albo - mniejszych obszarach, które łącznie pokryją się z obszarem RP. Raport i wyniki postępowania konsultacyjnego pozwolą jednak na takie ustalenie warunków wyznaczenia, np. poprzez określenie krótkiego okresu wyznaczenia, aby zminimalizować negatywne jego skutki dla rynku przede wszystkim w postaci kosztu netto. Należy również pamiętać, że zgodnie z art. 13 noweli Pt, Postępowanie w sprawie wyznaczenia przedsiębiorcy telekomunikacyjnego lub kilku przedsiębiorców do świadczenia usługi powszechnej lub usługi wchodzącej w jej skład, wszczęte i niezakończone przed wejściem w życie ustawy, umarza się. Wtedy Prezes UKE będzie zobowiązany do niezwłocznego wszczęcia postępowania o wyznaczenie zgodnie z przepisami noweli Pt, a zatem zgodnie z wariantem 1. 14

15 1.5. Obowiązek świadczenia usługi powszechnej w krajach europejskich Pkt 51 Preambuły Dyrektywy o usłudze powszechnej wskazuje, że celem Dyrektywy jest ( ) ustanowienie wspólnego poziomu usługi powszechnej w dziedzinie telekomunikacji wszystkim użytkownikom europejskim oraz poziomu zharmonizowania warunków dostępu i korzystania ze stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych oraz związanych z tym usług telefonii publicznej Rozdział II Dyrektywy o usłudze powszechnej Obowiązek świadczenia usługi powszechnej obejmujący obowiązki społeczne w art. 3 ust. 1 i 2 wskazuje, że państwa członkowskie zapewniają, że usługi ustanowione w niniejszym rozdziale będą dostępne w określonej jakości dla wszystkich użytkowników końcowych, niezależnie od geograficznego umiejscowienia oraz z uwzględnieniem konkretnych warunków krajowych, po przystępnej cenie. Należy zauważyć, że państwa członkowskie posiadają swobodę w określeniu najskuteczniejszego i najodpowiedniejszego podejścia do zapewnienia wprowadzenia usługi powszechnej, z zachowaniem zasad obiektywności, przejrzystości, niedyskryminacji i proporcjonalności. Państwa członkowskie, w przypadku, gdy usługi wchodzące w skład usługi powszechnej nie są świadczone na warunkach określonych przez poszczególne państwa, zgodnie z ramami wyznaczonymi przepisami niniejszej Dyrektywy, posiadają, z zastrzeżeniem warunków o których mowa powyżej, swobodę w zakresie ewentualnego nałożenia obowiązku świadczenia usługi powszechnej na swoim terytorium. W związku z powyższym niektóre państwa europejskie, z racji faktu, iż usługi wchodzące w skład usługi powszechnej nie są zapewnione przez rynek na odpowiednim poziomie, podjęły decyzję o nałożeniu obowiązku zapewnienia usługi powszechnej. Obecnie ten obowiązek, jak wynika z informacji uzyskanych od poszczególnych państw europejskich, został nałożony w następujących państwach: - Bułgaria (Bulgarian Telecommunications Company), - Cypr (CYTA), - Finlandia (kilka przedsiębiorstw wyznaczonych do świadczenia usługi powszechnej w odniesieniu do usług telefonicznych i kilka przedsiębiorstw wyznaczonych do świadczenia usługi powszechnej w odniesieniu do usług internetowych), - Francja (usługę powszechną w zakresie usług telefonicznych, w tym udostępnianie spisów abonentów, w wersji drukowanej, świadczy France Telecom), - Grecja (OTE), - Irlandia (Mircom), - Łotwa (Lattelcom), - Portugalia (Portugal Telecom), - Słowacja (Telekom Slovenije), - Szwajcaria (Swisscom), - Dania (TDC), - Czechy (Telefonica Czech Republic), - Serbia (Telekom Srbija Joint Stock Co, Telenor Limited Lability Co, VIP mobile Limited Liability Co, Media Works Limited Liability Co), - Norwegia (Telenor), - Litwa (TEO LT), - Hiszpania (Telefonica i podmioty od niej zależne), - Wielka Brytania (BT na obszarze całego kraju, oraz Kingston Communications na obszarze Hull), - Lichtenstein (Telecom Lichtenstein AG). 15

16 Jednocześnie, zgodnie z pozyskanymi informacjami, obowiązek świadczenia usługi powszechnej obecnie nie występuje: - na Węgrzech (obecnie nie ma obowiązku świadczenia usługi powszechnej, niemniej jednak planuje się, że przedsiębiorca zobowiązany do świadczenia usługi powszechnej zostanie wyznaczony), - w Niemczech, - w Rumunii. Szczególnym przypadkiem państwa, w którym, pomimo nienałożenia obowiązku zapewnienia usługi powszechnej, jest ona świadczona - jest Austria. W Austrii przedsiębiorstwo A1-Telekom Austria AG, mimo, iż nie zostało formalnie wyznaczone do świadczenia usługi powszechnej, zapewnia ją na zasadzie dobrowolności. Podkreślenia wymaga fakt, iż mimo braku formalnego obowiązku świadczenia usługi powszechnej, wszystkie parametry m.in. dotyczące jakości, są spełniane. Jak wynika z powyższego, w większości państw europejskich (82%) jest obecnie nałożony obowiązek zapewnienia usługi powszechnej. Nałożenie takiego obowiązku świadczy o tym, iż w państwach tych, zgodnie z art. 1 ust. 1 Dyrektywy o usłudze powszechnej, rynek nie zaspokaja w sposób zadawalający potrzeb użytkowników końcowych. Jednak zakres obowiązku zapewnienia usługi powszechnej, w zależności od kraju i poziomu rozwoju rynku telekomunikacyjnego w poszczególnych krajach jest zróżnicowany. W niektórych państwach podmioty wyznaczone zostały do zapewnienia usługi powszechnej w pełnym zakresie (np. Irlandia, Cypr, Łotwa), w innych zaś w zakresie ograniczonym (np. Czechy obowiązek zapewnienia usługi powszechnej jest ograniczony do usług: biura numerów, spisu abonentów telefonicznych, równości dostępu oraz zapewnienia specjalnych udogodnień dla osób niepełnosprawnych). 16

17 2. Usługi: przyłączenie do sieci, abonament i połączenia telefoniczne 2.1. Usługa przyłączenia do sieci Zgodnie z art. 81 ust. 3 pkt 1 Pt w skład usługi powszechnej wchodzi m.in. przyłączenie pojedynczego zakończenia sieci w głównej lokalizacji abonenta z wyłączeniem sieci cyfrowej z integracją usług, zwanej "ISDN", a zatem wyłącznie przyłączenie w technologii wąskopasmowej (POTS). Z kolei projektowany przepis ww. artykułu noweli Pt określa, że ma to być przyłączenie zakończenia sieci w stałej lokalizacji umożliwiające komunikację głosową, faksową i przesyłanie danych, w tym funkcjonalny dostęp do sieci Internet, którego prędkość umożliwia korzystanie z aplikacji używanych powszechnie w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, w szczególności korzystanie z poczty elektronicznej lub aplikacji umożliwiających dokonywanie płatności. W myśl zarówno dotychczasowych oraz projektowanych przepisów prawa polskiego, jak również wspólnotowego, usługa powszechna (usługa przyłączenia do sieci) jest neutralna technologicznie, tzn. że można ją zapewnić w dowolnej technologii przewodowej i bezprzewodowej pod warunkiem zapewnienia stałej lokalizacji zakończenia sieci. Jednak sam obowiązek przyłączenia do sieci w ramach usługi powszechnej dotychczas był ograniczony do technologii wąskopasmowej (POTS). Aktualnie w nowelizowanych przepisach to ograniczenie zostało zniesione, co nie oznacza, że ta technologia została wykluczona. Przyłączenie do sieci w ramach usługi powszechnej może być także zrealizowane w technologii wąskopasmowej, jeżeli będzie ono zapewniało odpowiednią: 1. funkcjonalność (tj. w stałej lokalizacji będzie umożliwiało komunikację głosową, faksową i przesyłanie danych, w tym funkcjonalny dostęp do sieci Internet, którego prędkość umożliwia korzystanie z aplikacji używanych powszechnie w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, w szczególności korzystanie z poczty elektronicznej lub aplikacji umożliwiających dokonywanie płatności), oraz 2. jakość Badania konsumenckie - potrzeby i oczekiwania użytkowników W celu zobrazowania strony podażowej i popytowej usługi przyłączenia do sieci (co jest tożsame z jednej strony z potrzebą posiadania, z drugiej zaś strony korzystania z dostępu do usług telefonicznych i internetowych) - promocje przyłączeniowe i opłatę standardową za uzyskanie dostępu do telefonii stacjonarnej (omówione w pkt 1.3) oferowane na rynku przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych należy skonfrontować z oczekiwaniami klientów. W tym celu na zlecenie Prezesa UKE w grudniu 2011 r. zostało przeprowadzone przez firmę CBM Indicator Sp. z o.o. badania ankietowe pn. Rynek telekomunikacyjny w Polsce w 2011 r. klienci indywidualni oraz Rynek telekomunikacyjny w Polsce w 2011 r. klienci instytucjonalni. Należy jednak zaznaczyć, że badania te zostały przeprowadzone na reprezentatywnej próbie klientów indywidualnych i instytucjonalnych z całej Polski. W związku z tym, wyniki tych badań odnoszą się do poziomu całego kraju i nie pokazują zróżnicowania terytorialnego. Jak wynika z ww. badań ankietowych: - Klienci indywidualni (konsumenci) W odniesieniu do usługi przyłączenia telefonu stacjonarnego prawie dwie trzecie wszystkich respondentów (63,3 %) uznało, iż ta usługa nie powinna wiązać się z dodatkowymi kosztami. 17

18 Blisko co piąty ankietowany (18,3 %) wymienił konkretną kwotę, którą skłonny byłby ponieść średnio ok. 32 zł. Największy odsetek tych osób (43,6 %) byłby skłonny zapłacić kwotę nie większą niż 10 zł, natomiast zaledwie 3 %, zgodziłoby się ponieść koszt podłączenia usługi przekraczający 100 zł. Niemal jedna piąta badanych (18,3 %) nie potrafiła określić opłaty za przyłączenie telefonu stacjonarnego. W związku z obserwowanym od dłuższego czasu zjawiskiem rezygnacji z telefonu stacjonarnego na rzecz telefonu komórkowego respondenci, którzy nie posiadali telefonu stacjonarnego odpowiadali na pytanie co skłoniłoby ich do jego zainstalowania? Najczęściej padającą odpowiedzią było stwierdzenie, że nic nie jest w stanie zachęcić badanego do zainstalowania telefonu stacjonarnego (tak odpowiedziało 64,3 % badanych). Z kolei 22,8 % podało, że niska cena za połączenia byłaby zachętą do założenia telefonu stacjonarnego. Atrakcyjne usługi przekonałyby 7,9 % respondentów. Jako przyczynę braku zainteresowania posiadaniem telefonu stacjonarnego (jako narzędzia do realizacji wyłącznie usług głosowych) 80,4% badanych wskazało posiadanie telefonu komórkowego, a ponad jedna czwarta badanych (25,7 %) jest zdania, że telefon stacjonarny jest zbyt drogi, natomiast 13,2 % uważa, że nie jest on im potrzebny. Zdecydowana większość osób (90,3 %) używa telefonu stacjonarnego tylko w prywatnych celach. Z kolei 8,7 % badanych wykorzystuje telefon stacjonarny zarówno do rozmów prywatnych, jak i służbowych. - Klienci instytucjonalni (biznesowi) Dwie piąte (39,7 %) badanych firm użytkuje zarówno telefon stacjonarny, jak i komórkowy. Największy odsetek badanych (45,7 %) korzysta wyłącznie z telefonu komórkowego, a co siódmy przedsiębiorca (14,6 %) wyłącznie z telefonu stacjonarnego. Operatorem telefonii stacjonarnej, z usług którego przede wszystkim korzystają klienci instytucjonalni jest Telekomunikacja Polska S.A. Z jej usług korzysta prawie cztery piąte (76,3 %) firm użytkujących telefony stacjonarne. Kolejne marki operatorów to Netia, która została wskazana przez 12,8 % badanych, oraz Dialog (4,6 %). Udział pozostałych operatorów nie przekracza 2 %. Cztery piąte badanych firm korzystających z telefonów stacjonarnych (79 %) posiada tylko 1 linię telefonii stacjonarnej, a co siódma badana firma (14,6 %) użytkuje 2 linie stacjonarne. Podmiotów, które korzystają z trzech lub więcej linii jest w sumie 3,7 %. Zdecydowana większość (92,7%) badanych, która posiada telefon stacjonarny nie zastanawia się nad rezygnacją z usług telefonii stacjonarnej ponieważ ich posiadanie jest ważne dla firmy. Do rezygnacji z usługi telefonii stacjonarnej w niewielkim stopniu (5 %) przyczyniałyby się podwyżki cen. Na decyzję 14,2 % badanych o ewentualnej rezygnacji z telefonii stacjonarnej wpłynęłaby atrakcyjna oferta telefonii komórkowej Dostępność usługi przyłączenia do telefonii stacjonarnej ilość łączy Usługa przyłączenia do sieci jest neutralna technologicznie, tzn. że można ją zapewnić w dowolnej technologii przewodowej i bezprzewodowej pod warunkiem zapewnienia stałej lokalizacji zakończenia sieci. Dotychczas obowiązek przyłączenia do sieci w ramach usługi powszechnej był ograniczony do technologii wąskopasmowej (POTS). W projekcie noweli Pt to ograniczenie zostało zniesione. Niezaspokojony popyt na usługi telefonii stacjonarnej (przyłączenie do sieci) może występować na obszarach tzw. białych plam. 18

19 W celu identyfikacji obszarów białych plam, w lutym 2009 roku Prezes UKE udostępnił na stronie internetowej Urzędu mapy popytu na usługi telefonii stacjonarnej oraz dostępu do szerokopasmowego Internetu. Stworzenie map popytu (zwane także mapami białych plam ) miało służyć realizacji kilku celów. Jednym z nich było identyfikowanie miejsc, gdzie istniało zapotrzebowanie na te usługi i gdzie z rożnych przyczyn były one niedostępne użytkownikom. Mapy służyły również samym operatorom telekomunikacyjnym, w szczególności operatorom niewielkim/lokalnym do rozpoznania poziomu popytu na usługi telefonii stacjonarnej oraz dostępu do Internetu. Zgłoszenia/ankiety, które napłynęły od użytkowników pozwalały na ustalenie poziomu zapotrzebowania na ww. usługi na danym obszarze. Mapy powstały wyłącznie na podstawie przekazanych do Urzędu dobrowolnie przesłanych przez użytkowników zgłoszeń. Nie stanowiły one zatem pełnej informacji na temat faktycznej liczby użytkowników nie posiadających dostępu do usług nimi objętych, ale ich podstawowym walorem był fakt, że ci którzy przesłali zgłoszenia chcieli mieć faktyczny dostęp do usług i czynnie poszukiwali odpowiedniej oferty. W ramach map białych plam wpłynęło zgłoszenia od użytkowników, którzy chcieli posiadać dostęp do telefonu stacjonarnego, a z drugiej strony zgłosiło się 171 operatorów telefonii stacjonarnej działających na terenie kraju. Najwięcej zgłoszeń od użytkowników wpłynęło z województw świętokrzyskiego i mazowieckiego. Mapy białych plam stanowiły dla Prezesa UKE ważny element do stymulowania działań na rynku telekomunikacyjnym w zakresie dostępności usług telekomunikacyjnych (w tym usługi głosowej) i zostają one obecnie reaktywowane w celu pozyskania aktualnych informacji dotyczących popytu na usługi telefoniczne i dostępu do sieci Internet bezpośrednio od zainteresowanych korzystaniem z nich. Ponadto, w lipcu 2012 r. Prezes UKE opublikował Raport z pokrycia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej infrastrukturą telekomunikacyjną zrealizowanymi w 2011 r. i planowanymi w 2012 r. inwestycjami oraz budynkami umożliwiającymi kolokację. Zebrane dane o infrastrukturze służą m.in. jako narzędzie do identyfikowania obszarów wymagających doinwestowania z uwagi na istnienie białych plam w pokryciu ich siecią telekomunikacyjną. Obecnie trwa realizacja m.in. Porozumienia UKE-TP z dnia 22 października 2009 r. oraz decyzji inwestycyjnych wydanych wobec operatorów sieci komórkowych, jak również wdrażane są projekty inwestycyjne w ramach POIG 8.4 (budowa sieci ostatniej mili). Powinny one sprzyjać pełnemu zaspokojeniu popytu na usługi telekomunikacyjne, w tym także na usługi głosowe. Na mocy Porozumienia TP zobowiązała się do wybudowania lub zmodernizowania co najmniej 1,2 mln łączy szerokopasmowych. Bardzo istotnymi, z punktu widzenia poszerzania zakresu dostępu do usług szerokopasmowych, są inwestycje realizowane w tzw. białych plamach. W zakresie białych plam w 2010 r. zrealizowano 58,7 tys. łączy, w roku 2011 wykonano 69,5 tys. łączy, natomiast w I półroczu 2012 r. zrealizowano kolejne blisko 8,5 tys. łączy na obszarach białych plamach. Do końca 2011 roku, czyli w ciągu 26 miesięcy obowiązywania Porozumienia, TP wybudowała łączy szerokopasmowych przy planowanych łączy. 93 % wszystkich wybudowanych linii stanowiły łącza powyżej 6 Mb/s, których powstało Inwestycje zlokalizowane na terenach wiejskich stanowiły 36,4% wszystkich zrealizowanych przez TP inwestycji, przy czym w tej kategorii wybudowano o 27% więcej łączy niż planowano. Rozwój tych obszarów jest szczególnie istotny dla wyrównania szans mieszkańców wsi z możliwościami, jakimi dysponują mieszkańcy dużych miast. 19

20 Dzięki wybudowaniu pełnej obejmującej wszystkie warstwy sieci infrastruktury 68 wytypowanych na terenie kraju gmin spośród gmin o statusie białych plam uzyska kompleksowy dostęp do szerokopasmowego Internetu. Na dzień 31 grudnia 2011 r. wybudowano w ramach tej kategorii łącznie łączy szerokopasmowych, czyli o więcej niż planowano. Łącza zaliczane do tej kategorii stanowią 15 proc. wszystkich zrealizowanych do końca 2011 roku inwestycji. W poniższej Tabeli 1 zostały przedstawione dane dotyczące łączy analogowych i ISDN będących własnością operatora (nie dzierżawionych od innego przedsiębiorcy) telekomunikacyjnego. Tabela 1. Liczba łączy abonenckich* w Polsce - wg województw Lp. Liczba łączy abonenckich wg województw Ogółem 2010 Ogółem 2011 Ogółem zmiana w 2011 w % Konsumenci 2010 Konsumenci 2011 Konsumenci zmiana w 2011 r. w % Biznes 2010 Biznes 2011 Biznes zmiana w 2011 r. w % Zmiana w 2011 dla TP w % ogółem Zmiana w 2011 dla TP w % konsumenci Zmiana w 2011 dla TP w % biznes Ogółem Polska , ,08-14,21-16,94-8,41 1. dolnośląskie , ,45-13,44-17,07-6,69 kujawskopomorskie , ,68-14,62-17,28-8,68 3. lubelskie , ,28-14,16-16,22-8,44 4. lubuskie , ,01-15,88-19,85-8,32 5. łódzkie , ,18-15,37-18,59-8,36 6. małopolskie , ,78-12,11-13,99-7,43 7. mazowieckie , ,37-13,25-15,14-9,74 8. opolskie , ,34-13,20-15,11-7,44 9. podkarpackie , ,80-14,58-17,43-6, podlaskie , ,76-12,67-14,09-8, pomorskie , ,58-14,12-17,42-8, śląskie , ,71-18,22-22,55-9, świętokrzyskie , ,20-14,49-17,40-6,24 warmińskomazurskie , ,72-11,52-13,07-8, wielkopolskie , ,88-14,90-18,49-8,37 zachodnio 16. pomorskie , ,67-12,51-14,59-8,26 *Liczba łączy abonenckich (analogowe, ISDN) będące własnością (nie dzierżawione od innego przedsiębiorcy), bez uwzględnienia łączy wykorzystywanych w ramach WLR, ISDN przeliczone na kanały B brak danych w układzie wojewódzkim, odnoszących się jedynie do łączy analogowych Źródło: Dane UKE na podstawie formularzy sprawozdawczych F01 za lata 2010 i 2011 W 2011 roku, w porównaniu z rokiem 2010 zanotowano 6% spadek liczby łączy abonenckich mierzonych liczbą łączy analogowych i ISDN. Na podstawie danych o liczbie łączy abonenckich w Tabeli 1 można stwierdzić, że w 2011 roku największy spadek ilości łączy (całkowita rezygnacja z usług stacjonarnych) odnotowany został w województwach kujawsko-pomorskim i łódzkim (o 9%) oraz lubelskim (o 8%), natomiast najmniejszy spadek jedynie o 1% odnotowany został w województwie warmińsko-mazurskim. Największa liczba konsumentów w 2011 r. zrezygnowała z dostępu do łącza w województwach: podkarpackim (27,36%), lubuskim (20,16%) oraz łódzkim i pomorskim (ponad 17%) spadek o ponad 187 tys. łączy. Analogicznie największy spadek liczby łączy wykorzystywanych przez klientów biznesowych miał miejsce w województwach: podkarpackim (18,80%), mazowieckim (11,37%) oraz zachodnio-pomorskim (11,67%) ponad 76 tys. łączy. 20

21 Tabela 2. Liczba łączy z dostępem analogowym POTS Liczba łączy z dostępem analogowym POTS Różnica [ ] Zmiana w 2011 % Zmiana w 2011 r. dla TP w % ,78-14,95 ogółem Łącznie: ,26-16,80 konsumenci ,15-7,87 biznes w tym bezprzewodowych ogółem ,07-16,64 konsumenci biznes Źródło: Dane UKE na podstawie formularzy sprawozdawczych F01 za lata 2010 i ,03-16, ,47-16,00 W 2011 r. w porównaniu z rokiem 2010 liczba łączy z dostępem analogowym zmniejszyła się o ponad 700 tys. łączy. W porównaniu z całym rynkiem telefonii stacjonarnej gdzie odnotowano w 2011 r. spadek liczby łączy o 12,78 %, liczba łączy samej TP zmniejszyła się o 14,95 %. Liczba łączy głównych POTS TP na dzień 8 maja 2012 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2011 r. wykazuje nadal tendencję spadkową. W ciągu 4 m-cy 2012 roku liczba łączy TP zmniejszyła się o 10 %. W ramach łączy wykorzystywanych przez konsumentów spadek ten wyniósł 8,4 %, a wśród klientów biznesowych aż 16,17%. Jedni klienci rezygnują z usług telefonii stacjonarnej i rozwiązują umowy z operatorami, natomiast inni zgłaszają zapotrzebowanie na te usługi. W Tabeli 3 przedstawione zostały dane dotyczące zarówno wniosków o przyłączenie do sieci i umów o dostęp do sieci, jak i rozwiązanych umów o dostęp do sieci i umów o świadczenie usług. Ponadto zaprezentowane zostały dane dotyczące zapotrzebowania nowych klientów na przyłączenie do sieci, a co za tym idzie na usługi. Dane zbiorcze dla całego rynku odnoszą się do 2011 roku i dotyczą operatorów świadczących usługi telefoniczne w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej tj. analogowej, ISDN, xdsl. Tabela 3. Wnioski o przyłączenie do sieci i umowy o dostęp do sieci w 2011 r. Liczba wniosków o przyłączenie do sieci (ogólna liczba złożonych wniosków o przyłączenie nowe instalacje, substytucja łączy do sieci (analogowej, ISDN, xdsl)) Liczba wniosków o świadczenie usług połączeń telefonicznych Liczba zawartych umów o dostęp do sieci (ogółem) Liczba zawartych umów o świadczenie usług połączeń telefonicznych Liczba rozwiązanych umów o dostęp w sieci operatora ogółem konsumenci biznes ogółem konsumenci biznes ogółem konsumenci biznes ogółem konsumenci biznes ogółem konsumenci biznes

22 Liczba rozwiązanych umów o świadczenie usług połączeń telefonicznych Liczba wniosków osób oczekujących na przyłączenie do sieci (ogólna liczba złożonych wniosków o przyłączenie nowe instalacje, substytucja łączy do sieci (analogowej, ISDN, xdsl)) Źródło: Dane UKE na podstawie formularzy sprawozdawczych F01 za 2011 r Przystępność cenowa - ceny standardowe i promocje ogółem konsumenci biznes ogółem konsumenci biznes Telekomunikacja Polska S.A. zgodnie z obowiązującym w okresie od dnia 1 maja 2011 r. Cennikiem usług telekomunikacyjnych plany dla domu stosowała następujące opłaty standardowe za usługę: przyłączenia zakończenia sieci (za każde łącze stałe) opłata wynosi 300,00 zł netto (366,00 zł brutto); przyłączenia zakończenia sieci (za każde łącze okresowe: powyżej 14 dni do 12 okresów rozliczeniowych) opłata kształtuje się na poziomie 156,00 zł netto (190,32 zł brutto); zmiana abonenta w związku z wygaśnięciem umowy lub jej rozwiązaniem opłata wynosi 40,00 zł netto (48,80 zł brutto). Powyższe opłaty są standardowymi opłatami cennikowymi, obowiązują w podanych wyżej wysokościach na dzień dzisiejszy i nie ulegały one zmianie w całym okresie pełnienia przez TP obowiązków przedsiębiorcy wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej. Podstawowa opłata cennikowa za przyłączenie do sieci stanowi znaczne obciążenie budżetu klientów i może ograniczyć dostęp do usług telefonii stacjonarnej. W celu zapobieżenia takiej sytuacji TP w ciągu ostatnich 10 lat umożliwia przyłączenie do sieci telekomunikacyjnej w promocyjnej cenie. Do 2009 r. cena promocyjna wynosiła 10 zł brutto. Od lutego 2009 r. do 31 stycznia 2013 r. cena przyłączenia z umową na 12 miesięcy wynosi 10 zł brutto, natomiast z umową na 24 miesiące 1 zł brutto. Operatorzy alternatywni, dalej zwani OA, stosują te same zasady przy ustalaniu opłat detalicznych jak TP. W cennikach publikowane są opłaty standardowe (m.in. Netia 123,00 zł brutto, Multimedia 99,81 zł brutto, Dialog 99,81 zł brutto), jednakże faktycznie przyłączenie do sieci klienta odbywa się na warunkach promocyjnych najczęściej za 1 zł brutto. Tabela 4. Zestawienie wybranych ofert promocyjnych dla nowych klientów stosowanych przez operatorów stacjonarnych w 2011 roku na polskim rynku telekomunikacyjnym. Nazwa operatora Opłata za przyłączenie (brutto) Opis promocji przyłączeniowej TP S.A. 10,00 Umowa na 12 m-cy 1,00 Umowa na 24 m-ce Telefonia Dialog S.A. 1,00 Promocja Ocean możliwości z umową lojalnościową na 12 lub 24 m-ce (dotyczy dostępu w sieci Dialog) w przypadku skorzystania z e-faktury oraz pakietu usług. 22

23 Netia S.A. 0,00 0,00 Multimedia Polska S.A. 9,00 1,00 1,00 PTC S.A. 1,00 Oferty promocyjne Netii zawierają 100% rabat na opłatę aktywacyjną, która naliczana jest tylko w sytuacji wcześniejszego rozwiązania umowy przez abonenta, przed upływem okresu lojalnościowego Promocja Internet + z Optymalnym za darmo z umowa lojalnościową na 12 miesięcy rabat 100% na aktywację usługi telefonicznej w ramach pakietu Promocja Telefon wygodny z umową lojalnościową na 12 miesięcy (dotyczy dostępu w sieci Multimedia). Promocja Dobra oferta 2011 z umową lojalnościową na 12 miesięcy w pakiecie Wygodnym Promocja Nowa taryfa domowa. Niski abonament dużo minut na 12 m-cy. Wyjątkowa okazja w T-Mobile z umową lojalnościową na 12 miesięcy Promocja Nowa Taryfa Domowa. Niższy abonament, dużo minut w T-Mobile. Oferta bez telefonu z umową lojalnościową na 12 miesięcy. Źródło: Dane ze stron internetowych przedsiębiorców telekomunikacyjnych Wskaźniki jakości i dostępności usługi przyłączenia do sieci Z dniem 9 maja 2011 r. wygasły decyzje Prezesa UKE dotyczące wyznaczenia operatora świadczącego usługę powszechną oraz określenia jej wskaźników jakości i dostępności. W związku z tym obowiązki obligatoryjne określające wymagania na jakość dla usługi powszechnej, a ustalone tymi decyzjami przestały z tym dniem obowiązywać. Od tego dnia jakość usługi przyłączenia do sieci oraz połączeń telefonicznych i parametry tych połączeń podlegają ogólnym wymaganiom publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych, dla których Pt nie określa limitów do obowiązkowego przestrzegania. Kierując się jednak intencją zapewnienia użytkownikom maksymalnych korzyści w zakresie różnorodności, ceny i jakości usług telekomunikacyjnych (art. 1 ust. 2 pkt 4 Pt), oraz dla zapewnienia efektywnego i przejrzystego wykonywania obowiązku publikowania informacji o jakości (QoS) publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych, Prezes UKE prowadzi badania wskaźników jakości publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych. Celem publikacji na stronie internetowej UKE wyników badań wskaźników jakości jest dbałość o rozwój konstruktywnej konkurencji na rynku usług telekomunikacyjnych oraz zapobieganie ewentualnej degradacji jakości tych usług. Wyniki badań jakości publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych są prezentowane co kwartał. Powinny one stanowić pomoc dla użytkowników usług telekomunikacyjnych w porównywaniu ofert przedsiębiorców i umożliwić właściwy ich wybór. Przeprowadzanie regularnych badań wskaźników jakości ma również za zadanie ułatwienie przedsiębiorcom telekomunikacyjnym wykonywanie ich obowiązków ustawowych wynikających z: art. 63 ust. 1 Pt, zgodnie z którym: Dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych publikuje aktualne informacje o jakości tych usług", art. 56 ust. 3 pkt 10 Pt, zgodnie z którym Umowa o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych wymagająca formy pisemnej, ( ) powinna określać w szczególności: dane dotyczące jakości usług. Badania są przeprowadzone zdalnie, własnym systemem pomiarowym UKE i obejmują następujące techniczne parametry jakości usług telekomunikacyjnych: 23

24 stopę nieskutecznych wywołań; czas zestawiania połączeń; jakość transmisji faksowej. Podstawowym wskaźnikiem jakościowym odnoszącym się do usługi przyłączenia do sieci, jest czas oczekiwania na przyłączenie do sieci. Wskaźnik ten jest wyrażany w dniach i obrazuje upływ czasu (w dniach) od momentu podpisania umowy do chwili dostarczenia (świadczenia) usług użytkownikowi. Powyższy wskaźnik obliczany powinien być zgodnie z normą ETSI EG p na podstawie następujących parametrów: czas oczekiwania, w którym realizowane jest najszybsze przyłączenie do sieci 50% abonentów; czas oczekiwania, w którym realizowane jest najszybsze przyłączenie do sieci 95% abonentów; czas oczekiwania, w którym realizowane jest najszybsze przyłączenie do sieci 99% abonentów; procent przyłączeń do sieci zrealizowanych w terminie uzgodnionym z klientem; średni czas opóźnienia przyłączenia do sieci, w związku z nie wywiązaniem się operatora/dostawcy z realizacji usługi w uzgodnionych terminach, podawany w przypadku jeśli procent przyłączeń do sieci zrealizowanych w terminie uzgodnionym z klientem jest mniejszy niż 80 %. Obecnie przedsiębiorcy telekomunikacyjni w ramach sprawozdań przedstawiają corocznie Prezesowi UKE wartości jedynie wybranych parametrów wskaźnika czas oczekiwania na przyłączenie do sieci. Dla TP parametr - Czas oczekiwania na realizację usług analogowych (średni czas od chwili złożenia wniosku do przyłączenia usługi telefonicznej analogowej (nowe instalacje, substytucje łączy)- liczony w dniach wyniósł w 2011 roku 16,76 dnia, a w roku ,26 dnia. Do dnia 8 maja 2011 r. TP na mocy decyzji wyznaczającej Spółkę do świadczenia usługi powszechnej była zobowiązana do realizacji wniosku o przyłączenie w ciągu 20 dni. Można zatem stwierdzić, że TP znacząco skróciła czas przyłączania do sieci - w 2011 roku realizowała wnioski o 4,5 dnia krócej niż w 2010 r. Tym samym ustanie obowiązku z dniem 9 maja 2011 r. nie miało negatywnego wpływu na realizację przyłączenia do sieci użytkowników. W 2011 r. ponad 1,1 mln klientów zwróciło się z wnioskami do operatorów o przyłączenie do sieci (w 2010 r. liczba wniosków wyniosła 1,3 mln). Odpowiednio w 2011 r. rozwiązanych zostało ponad 1,2 mln umów o dostęp w sieciach operatorów (w 2010 r. ponad 1,3 mln). W 2011 roku 46,32 % z ogólnej liczby wniosków o przyłączenie do sieci było kierowane do TP, w porównaniu z 2010 rokiem procentowy udział TP w ogólnej liczbie wniosków o przyłączenie do sieci zwiększył się o 8,16%. W 2010 r. liczba wniosków osób oczekujących na przyłączenie (rynek ogółem) wynosiła ok. 99 tys., a w roku 2011 było takich wniosków ponad 102 tys. W odniesieniu do TP liczba wniosków osób oczekujących na przyłączenie do sieci (niezrealizowanych do końca roku) zmniejszyła się w 2011 r. w porównaniu z rokiem W ciągu pierwszych czterech miesięcy 2012 roku do TP wpłynęło ponad 160 tys. wniosków o przyłączenie do sieci TP, z czego ponad 90% to wnioski o nowe instalacje, a pozostała 24

25 część wniosków dotyczyła zmiany przyłącza z ISDN na POTS. Jednocześnie, we wskazanym wyżej okresie zostało rozwiązanych ponad 400 tys. umów POTS TP. Natomiast liczba łączy o dostępie analogowym POTS, w tym łączy bezprzewodowych w odniesieniu do stanu na dzień 31 grudnia 2011 r. zmniejszyła się o 10%. Powyższe może świadczyć o malejącym zainteresowaniu klientów usługami świadczonymi w dostępie analogowym POTS. Klienci mogą obecnie korzystać z usług telefonicznych i dostępu do sieci Internet w porównywalnej jakości, w ramach usług świadczonych przez operatorów sieci kablowych, a przede wszystkim operatorów sieci komórkowych Porównanie dostępu do stacjonarnej sieci telefonicznej z dostępem do telefonii komórkowej Tabela 5. Liczba użytkowników telefonii komórkowej (liczba użytkowników post-paid i prepaid) Użytkownicy telefonii komórkowej Różnica Zmiana w 2011 % Zmiana w 2011 r. dla rynku stacjonarnego (liczba łączy abonenckich) Ogółem zł 6,32-6% Łącznie: post-paid zł 3,33 x Źródło: Dane UKE pre-paid zł 15,14 x W 2011 r. o 6% zmniejszyła się liczba wykorzystywanych łączy abonenckich przez klientów korzystających z telefonii stacjonarnej, a telefonia komórkowa odnotowała w tym samym okresie ponad 6% wzrost. Przy czym w liczbach bezwzględnych w telefonii stacjonarnej liczba łączy abonenckich zmniejszyła się o ponad 730 tys., a w tym samym okresie operatorzy komórkowi pozyskali ponad 3,1 mln nowych klientów. Powyższe, może świadczyć o zjawisku substytucji usług stacjonarnych usługami komórkowymi. Obecnie usługi telefoniczne i dostępu do sieci Internet w telefonii komórkowej mają podstawową przewagę funkcjonalną nad tymi usługami świadczonymi w dostępie stacjonarnym są mobilne. Jednocześnie warunki cenowe świadczenia tych usług w sieci stacjonarnej i komórkowej są również porównywalne. 25

26 Funkcjonalny dostęp do sieci Internet w ramach usługi przyłączenia W okresie od dnia 8 maja 2006 r. do dnia 8 maja 2011 r., tj. kiedy TP miała obowiązek świadczenia usługi powszechnej, a także zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami art. 81 ust. 3 Pt, do zestawu usług telekomunikacyjnych wchodzących w skład usługi powszechnej zalicza się przyłączenie pojedynczego zakończenia sieci w głównej lokalizacji abonenta z wyłączeniem sieci cyfrowej z integracją usług, zwanej dalej ISDN, umożliwiające m.in. m.in. realizację połączeń telefonicznych, obejmujących także zapewnienie transmisji danych, w tym połączenia do sieci Internet. Zatem w ramach obowiązku świadczenia usługi powszechnej należało zapewnić wyłącznie przyłączenie do sieci w technologii wąskopasmowej, które umożliwiało jedynie dostęp do Internetu wydzwanianego tzw. dial-up. Pomimo powyższego, w myśl zarówno przepisów polskich, jak i wspólnotowych, usługa powszechna jest neutralna technologicznie. Oznacza to, że w ramach obowiązku świadczenia usługi powszechnej TP w okresie od 8 maja 2006 r. do dnia 8 maja 2011 r. musiała zapewnić przyłączenie do sieci, ale w dowolnej technologii przewodowej albo bezprzewodowej. W aktualnie projektowanych przepisach Pt, powyższe uregulowania uległy zmianie Zgodnie z projektem zmiany Pt do zestawu usług telekomunikacyjnych wchodzących w skład usługi powszechnej wchodzi m.in. przyłączenie zakończenia sieci w stałej lokalizacji umożliwiające komunikację głosową, faksową i przesyłanie danych, w tym funkcjonalny dostęp do sieci Internet, którego prędkość umożliwia korzystanie z aplikacji używanych powszechnie w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, w szczególności korzystanie z poczty elektronicznej lub aplikacji umożliwiających dokonywanie płatności;. Projektowane zmiany przepisów oznaczają, że w ramach usługi powszechnej za pomocą dowolnej technologii w stałej lokalizacji ma być zapewnione przyłączenie, które zapewni m.in. funkcjonalny dostęp do sieci Internet. Pomimo likwidacji - ograniczenia obowiązku przyłączenie do sieci w technologii wąskopasmowej, powyższe przepisy nie oznaczają, że w ramach usługi powszechnej istnieje obowiązek zapewnienia przyłączenia umożliwiającego dostęp do szerokopasmowego Internetu. Projektowane przepisy stanowią wyłącznie, że w ramach obowiązku świadczenia usługi powszechnej musi być zapewnione przyłączenie realizowane w dowolnej technologii w stałej lokalizacji, które umożliwi korzystanie z aplikacji używanych powszechnie w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, w szczególności korzystanie z poczty elektronicznej lub aplikacji umożliwiających dokonywanie płatności. Jeżeli taką funkcjonalność zapewnia przyłączenie w technologii wąskopasmowej to stanowi ono realizację obowiązku w ramach usługi powszechnej. Ustawodawca polski nie określił prędkości/przepływności, która ma zapewnić powyższą funkcjonalność. W uzasadnieniu do projektu zmiany Pt wyjaśnił jedynie, że w związku z potrzebą podyktowaną zmianami w art. 4 ust. 2 dyrektywy o usłudze powszechnej, wyraźnie wskazano, że przyłączenie zakończenia sieci w stałej lokalizacji powinno umożliwiać przesyłanie danych, w tym funkcjonalny dostęp do sieci Internet, którego prędkość będzie pozwalała na korzystanie z aplikacji używanych powszechnie w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Chodzi tutaj przede wszystkim o możliwość korzystania z poczty elektronicznej, przeglądania stron internetowych o charakterze informacyjnym (rozkłady jazdy komunikacji miejskiej, strony urzędowe), dokonywania przelewów, czy wreszcie zawierania umowy o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych w formie elektronicznej w postaci formularza na stronie internetowej dostawcy usług. 26

27 Również na poziomie przepisów prawa wspólnotowego nie została określona przepływność zapewniająca zdaniem prawodawcy funkcjonalny dostęp do Internetu. W ocenie Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji (PIIT) - (pismo z dnia 6 czerwca 2012 r., znak:piit/986/12) - nie jest potrzebne wskazywanie jednoznacznej wielkości wymaganej przepływności dla realizacji podstawowego dostępu do sieci Internet tj. korzystania z poczty internetowej lub aplikacji płatniczych. Generalnie wszyscy operatorzy na terenie RP zapewniają aktualnie taki poziom podstawowej przepływności w sieci, iż nawet najniższa wielkość zapewni dostęp do takich usług jak dostęp do poczty czy też skorzystanie z płatności. W opinii Izby, obecnie zarówno sieci komórkowe jak i stacjonarne dostępu do Internetu zapewniają funkcjonalny dostęp do Internetu. Z kolei zdaniem Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji (KIGEiT) - (pismo z dnia 29 czerwca 2012 r., znak: KIGEiT/606/06/12) - funkcjonalności, o których mowa powyżej, nie wymagają dostępu do sieci Internet o wysokich przepływnościach. Wskazujemy, iż usługi o których mowa powyżej (poczta internetowa oraz płatności przez Internet) nie zawierają w sobie znacznej ilości grafiki lub innych elementów, które znacznie podwyższają ciężar przesyłanych danych w kbit, a co za tym idzie, czas ich dostarczania. Funkcjonalności, o których mowa powyżej, zwykle składają się wyłącznie z informacji tekstowych, ich ewentualne rozszerzenie o elementy graficzne lub filmowe jest rozszerzeniem już nie typowym dla informacji lub możliwości dokonania płatności. Zwracamy również uwagę, iż funkcjonalności te były dostępne dla użytkowników usług mobilnych na wczesnym etapie rozwoju sieci, co dodatkowo świadczy o ich lekkości w zakresie ilości przesyłanych danych. Mając powyższe na uwadze, naszym zdaniem przepływność o której mowa w nowelizacji Pt, wynosi 64 kbit/s down oraz 32 kbit/s up. Prędkości te umożliwią Abonentom funkcjonalny dostęp do sieci Internet, a nie korzystanie ze szczególnych możliwości sieci. Natomiast Polska Izba Komunikacji Elektronicznej (PIKE) (pismo z dnia 25 czerwca, znak: PIKE/1437/2012) stwierdziła, że dla zapewnienia funkcjonalnego dostępu do sieci Internet, pozwalającego na sprawdzenie poczty, zlecenie przelewu, czy przeglądanie stron Internetowych o charakterze informacyjnym (rozkłady jazdy, strony urzędowe) wystarczy przepływność łącza na poziomie 1 Mb/s. Z uwagi na fakt, że w ramach obowiązku świadczenia usługi powszechnej ma być zapewnione przyłączenie realizowane w dowolnej technologii w stałej lokalizacji, poniżej zostały przedstawiony stan dostępu do Internetu zapewniony zarówno za pomocą technologii przewodowej, jak i bezprzewodowej. Należy bowiem pamiętać, że również za pomocą technologii komórkowej, czy WLAN może być zapewniony dostęp do sieci Internet w stałej lokalizacji, zależy to m.in. od zastosowanego urządzenia końcowego. Zapewnienie dostępu do sieci Internet w Polsce Z danych UKE wynika, że w 2010 r. liczba użytkowników dostępu do Internetu w całym kraju wyniosła prawie 8,9 mln, a w 2011 r. niewiele ponad 10 mln. Liczba użytkowników zwiększyła się o ponad 1 mln, nastąpił zatem wzrost o prawie 12%. Struktura podmiotowa rynku pod względem liczby użytkowników w latach przedstawiała się następująco: Wykres 1. Udziały operatorów pod względem liczby użytkowników 27

28 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% TP PTK Centertel Polkomtel P4 PTC UPC Netia Multimedia Polska Vectra Aster Telefonia Dialog Internetia Pozostali ISP Źródło: Dane UKE 20,1% 22,1% 15,9% 12,9% 10,4% 10,5% 7,5% 6,7% 6,7% 7,3% 6,0% 5,9% 4,4% 5,1% 3,6% 3,4% 3,3% 3,1% 2,1% 2,1% 1,5% 1,6% 1,0% 1,0% 17,6% 18,1% Dostęp do Internetu był zapewniany za pomocą różnych technologii przewodowych i bezprzewodowych, przede wszystkim: - xdsl- dostęp do sieci Internet świadczony przez cyfrowe łącza abonenckie xdsl (m.in. ADSL, CDSL, HDSL, IDSL, RADSL, SDSL, VDSL), - TVK modem kablowy - dostęp do sieci Internet świadczony przez model kablowy operatorów telewizji kablowej, - lokalne sieci przewodowe LAN-Ethernet - dostęp do sieci Internet świadczony przez lokalne sieci przewodowe LAN (Local Area Network) w standardzie Ethernet wykorzystywanym w budowie lokalnych sieci komputerowych, - łącza dzierżawione dostęp do sieci Internet świadczony przez łącza dzierżawione od innego przedsiębiorcy, tj. poprzez udostępnienie na parze kabli miedzianych łącza dzierżawionego o określonej pojemności, - dial-up dostęp do Internetu poprzez wdzwaniane połączenia telefoniczne do sieci Internet - stacjonarny dostęp bezprzewodowy FWA - dostęp do sieci Internet świadczony w technologii stacjonarnego dostępu bezprzewodowe Fixe Wireless Access, - bezprzewodowe sieci WLAN - dostęp do sieci Internet świadczony przez bezprzewodowe sieci WLAN w taki sposób, że dostęp świadczony jest wyłącznie drogą radiową do urządzenia abonenckiego, - 2G/3G - dostęp do sieci Internet świadczony w sieci ruchomej w technologii 2G/3G (m.in. GPRS, EDGE, UMTS, HSDPA), - WiMax - dostęp do sieci Internet świadczony w technologii bezprzewodowej opartej na standardzie tzw. WiMax (Woldwide Interoperability for Microwave Access), - CDMA - dostęp do sieci Internet świadczony w technologii CDMA- Code Division Multiple Access tzw. dostęp wielokrotny z kodowym rozdziałem sygnału, - łącza satelitarne - dostęp do sieci Internet świadczony przez łącza satelitarne. 28

29 Najpopularniejsze technologie wykorzystywane w Polsce w celu zapewnienia dostępu do Internetu to: modem 2G/3G, xdsl, TVK, WLAN, LAN-Ethernet. Wykres 2. Liczba użytkowników sieci Internet w podziale na technologie dostępowe Źródło: Dane UKE Użytkownicy w latach korzystali z łączy o następującej przepływności: Wykres 3. Łącza według przepływności Źródło: Dane UKE Uwagi: Uwzględniono łącza, których przepływność została określona przez operatora. Zestawienie obejmuje: xdsl (w tym również LLU i BSA), TVK, FWA, LAN-Ethernet, WLAN, WiMax, stacjonarne CDMA, FTTH oraz łącza satelitarne. W latach użytkownicy korzystali z łączy o coraz wyższej przepływności. W 2011 r. 26,2 % użytkowników korzystało z łączy o przepływności do 2 Mb/s, podczas gdy w 2010 r. więcej niż połowa. Z łączy o przepływności powyżej 2 Mb/s w 2011 r. korzystało 73,8% użytkowników (wzrost aż o 24,7 punktu procentowego w porównaniu z 2010 r.) Zapewnienie dostępu do sieci Internetu w technologii przewodowej Podstawowymi technologiami zapewniającymi stacjonarny dostęp do Internetu w 2010 i 2011 r. były technologie: - xdsl, - TVK modem kablowy, 29

30 - lokalne sieci przewodowe LAN-Ethernet. Łącza xdsl Z technologii xdsl korzystało w 2010 r. ok. 2,82 mln użytkowników, a w 2011 r. niewiele więcej 2,84 mln (wzrost o 0,71%). Dominującą pozycję niezmiennie zajmowała TP. Kolejnymi dostawcami Internetu w technologii xdsl pod względem ilości użytkowników byli: Netia, PTK Centertel, Telefonia Dialog. TVK model kablowy Liczba użytkowników modemów kablowych TVK wyniosła w 2010 r. 1,81 mln, a w 2011 r. 1,96 mln (wzrost o 8,29%). Atrakcyjność usługi przede wszystkim wynikała z oferowanych wysokich przepływności i atrakcyjnych cen w porównaniu do cen Internetu na łączach xdsl. Na rynku działało sześć kluczowych podmiotów UPC, Multimedia Polska, Vectra, Aster, Toya i Inea. LAN Ethernet Z technologii LAN Ethernet korzystało w 2010 r. 0,6 mln osób, a w 2011 r. 0,58 mln Odbiorcami Internetu w tej technologii było wąskie grono użytkowników, które nie posiadało innej konkurencyjnej formy dostępu w miejscu zamieszkania. Rynek dostępu poprzez LAN Ethernet charakteryzuje silna dekoncentracja. Usługa świadczona jest przez wielu operatorów, z których około połowa posiadała mniej niż 100 klientów. Dial-up Od lat dial-up jest technologią schyłkową. Liczba użytkowników korzystających z tego dostępu stale maleje. W latach trend ten się utrzymał. W 2010 r. liczba użytkowników korzystających z dial-up wyniosła 0,094 mln, a w 2011 r. 0,07 mln (roczny spadek o ponad 25%). W TP liczba użytkowników dial-up w tych latach spadła jeszcze gwałtownej, bo o ponad 42%. Technologia dial-up miała marginalny udział w strukturze rynku (w ,06% użytkowników dostępu do Internetu, w 2011 r - 0,7%,) i udział ten stale maleje Zapewnienie dostępu do sieci Internet w technologii bezprzewodowej Modemy 2G/3G W 2011 r. po raz pierwszy modem 2G/3G był najpopularniejszą technologią zapewniającą dostęp do sieci Internet. Z takiego dostępu korzystało 3,3 mln użytkowników. W porównaniu do 2010 r. liczba użytkowników wzrosła o aż 19,35%. Bezprzewodowe sieci WLAN Z technologii WLAN korzystało w 2010 r. 0,76 mln osób, a w 2011 r. 1,04 mln (wzrost aż o 37%). Rynek dostępu do Internetu poprzez WLAN po stronie popytu, jak i podaży, charakteryzuje się podobnymi cechami jak w przypadku technologii LAN Ethernet Zapotrzebowanie użytkowników na Internet Użytkownicy indywidualni Z danych GUS wynika, że w 2010 r. dostęp do Internetu w domu posiadało 63,4% gospodarstw domowych, a w 2011 r. 66,6%. 7 Nastąpił wzrost o 3,2 punktu procentowego. Tabela 6. Odsetek gospodarstw domowych posiadających dostęp do Internetu 7 Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat , Wydawnictwo GUS, Warszawa 2012 r., str

31 Ogółem 63,4 66,6 Typ gospodarstwa domowego Gospodarstwa z dziećmi 82,9 88,3 Gospodarstwa bez dzieci 53,7 56,0 Miejsce zamieszkania Duże miasta 68,8 71,6 Mniejsze miasta 65,1 67,0 Obszary wiejskie 56,2 61,2 Stopień urbanizacji Niski 58,8 61,6 Średni 61,9 68,0 Wysoki 68,1 71,0 Regiony Polska wschodnia 58,7 63,2 Polska centralna 64,1 67,0 Polska zachodnia 65,9 68,7 Źródło: Dane GUS Dane GUS dowodzą, że dostęp do Internetu gospodarstw domowych w Polsce jest zróżnicowany terytorialnie, a jego poziom uzależniony jest od miejsca zamieszkania, stopnia urbanizacji, regionu. Największy odsetek gospodarstw domowych w Polsce posiadających dostęp do Internetu w domu występuje w dużych miastach (71,6%) i na terenach o wysokim stopniu urbanizacji (71%), najniższy na obszarach wiejskich (61,2%) i o niskim stopniu urbanizacji (61,6%). Regionem charakteryzującym się najwyższym odsetkiem gospodarstw domowych posiadających dostęp do Internetu w domu jest Polska zachodnia (68,7%), najniższym Polska wschodnia (63,2%). Największe różnice w dostępie gospodarstw domowych do Internetu występują między dużymi miastami i obszarami wiejskimi (różnica10 pkt proc.). Wymaga jednak zaznaczenia, że to właśnie na terenie obszarów wiejskich nastąpił w 2011 r. w porównaniu do 2010 r. największy wzrost tego dostępu. Odsetek gospodarstw domowych posiadających dostęp do Internetu w domu na obszarach wiejskich w 2011 r. w porównaniu do 2010 r. wzrósł o 5 punktów procentowych, podczas gdy w dużych miastach o 2,8 pkt proc, a w mniejszych miastach o 1,9 pkt proc. Z badań ankietowych UKE wynika, że przyczyny braku dostępu do Internetu w 2010 r. przez osoby nieposiadające Internetu przedstawiały się następująco 8 : 8 Rynek telekomunikacyjny w Polsce w 2010 r. klienci indywidualni, grudzień 2010, str. 137, 31

32 Wykres 4. Przyczyny nieposiadania dostępu do Internetu w domu w 2010 r. (w %, n=135) nie jest nam do nic zego potrzebny 47,1 z powodów finansowych 28,6 w miejscu gdzie mieszkamy nie ma możliwości podłąc zenia Internetu 11,7 inne 11,6 nie wiem 8,3 * Wyniki nie sumują się do 100,0%, ponieważ respondenci mieli możliwość udzielenia kilku odpowiedzi Źródło: Dane UKE a w 2011 r. 9 : Wykres 5. Przyczyny nieposiadania dostępu do Internetu w domu w 2011 r. (w %, n=635) * Wyniki nie sumują się do 100,0 %, ponieważ respondenci mieli możliwość udzielenia kilku odpowiedzi Źródło: Dane UKE Wymaga podkreślenia, że w 2011 r. tylko 2,3 % badanych osób nieposiadających Internetu jako przyczynę jego braku wskazywało brak możliwości przyłączenia do sieci Internet 9 Rynek telekomunikacyjny w Polsce w 2011 r. klienci indywidualni, grudzień 2011, str

33 w miejscu zamieszkania, podczas gdy w 2010 r. 11,7%. W 2011 r. nastąpił spadek aż o 9,4 punktu procentowego. Spadek ten prawdopodobnie został spowodowany m.in. wzrostem zainteresowania dostępem do mobilnego Internetu, co potwierdzają dane w zakresie: 1. wzrostu ilości użytkowników korzystających z dostępu do Internetu przez modem 2G/3G (w 2011 r. w stosunku do 2010 r. wzrost o ponad 19%), czy w technologii WLAN (wzrost aż o 37%), 2. badań ankietowych dotyczących rodzaju posiadanego komputera, które wskazują na wzrost zainteresowania komputerami przenośnymi i spadek popularności komputerów stacjonarnych. (W 2010 r. badani użytkownicy indywidualni wskazali, że 44,4% z nich posiada komputer stacjonarny, 27,3% - komputer przenośny 10, natomiast w 2011 r. odpowiednio 41% i 33,4%. 11 Przez rok nastąpił o 3,4 punktu procentowego spadek odsetka osób posiadających komputer stacjonarny, a o 6,1 punktu procentowego wzrost odsetka osób posiadających komputer przenośny.) Na podstawie powyższego można stwierdzić, iż prawdopodobnie obserwujemy początek trendu, podobnego do tego od dawna panującego na rynku telefonii stacjonarnej i ruchomej - wypierania Internetu stacjonarnego przez Internet mobilny. Przy czym wydaje się, iż trend ten spowodowany jest nie tylko preferencjami klientów, ale także wymuszony jest brakiem możliwości przyłączenia do przewodowej sieci dostępu do Internetu, w szczególności na terenach wiejskich, słabo zurbanizowanych. Określone przez GUS 12 przyczyny nieposiadania Internetu na przestrzeni przedstawiały się następująco: Wykres 6. Powody braku dostępu do Internetu w domu (% gospodarstw bez dostępu do tej sieci) Źródło: Dane GUS 10 Rynek telekomunikacyjny w Polsce w 2010 r. klienci indywidualni, grudzień 2010, str Rynek telekomunikacyjny w Polsce w 2011 r. klienci indywidualni, grudzień 2011, str Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat , Wydawnictwo GUS, Warszawa 2012 r., str

34 Wymaga zaznaczenia, że dane GUS podobnie jak wyniki badań UKE świadczą o tym, że z roku na rok coraz rzadszą przyczyną braku dostępu do Internetu jest brak możliwości technicznych przyłączenia do sieci Internet. W 2011 r. na tą przyczynę wskazywało jedynie 2,4% gospodarstw domowych nieposiadających dostępu do Internetu. Należy także zwrócić uwagę na niepokojące zjawisko, że z roku na rok rośnie odsetek gospodarstw domowych nieposiadających dostępu do Internetu, które jako przyczynę braku tego dostępu wskazują brak potrzeby i brak odpowiednich umiejętności korzystania z Internetu. Użytkownicy instytucjonalni Z danych GUS wynika, że w 2010 r. dostęp do Internetu posiadało 95% 13 przedsiębiorstw, a w 2011 r. 93,9% 14. Nastąpił nieznaczny spadek o 1,1 punktu procentowego. Źródło: Dane GUS Z danych GUS wynika, że dostęp do Internetu przedsiębiorstw w Polsce jest zróżnicowany terytorialnie. W 2011 r. najniższy poziom dostępu występował w województwie świętokrzyskim, gdzie tylko 85,6% przedsiębiorstw posiadało dostęp do Internetu, najwyższy w województwie lubelskim ze wskaźnikiem 96% przedsiębiorstw z dostępem do Internetu. 13 Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat , Wydawnictwo GUS, Warszawa 2010 r., str Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat , Wydawnictwo GUS, Warszawa 2012 r., str

35 Wykres 8. Wybrane rodzaje połączeń internetowych w przedsiębiorstwach Źródło: Dane GUS Z roku na rok wzrasta liczba łączy szerokopasmowych 15 wykorzystywanych przez przedsiębiorstwa. Stopniowo wzrasta również odsetek przedsiębiorstw korzystających z łączy bezprzewodowych. Zdaniem GUS rozwój nowych technik w zakresie połączeń internetowych determinuje wypieranie tradycyjnych technologii. 15 Zgodnie z definicją stosowaną przez GUS połączenia szerokopasmowe to rodzaj połączeń internetowych charakteryzujących się dużą szybkością przepływu informacji mierzoną w kbit/s lub Mbit/s, a dostęp szerokopasmowy umożliwiają technologię z rodziny xdsl, sieci telewizji kablowej (modem kablowy), łącza satelitarne, połączenia bezprzewodowe przez modem 3G lub 3G handset w technologii UMTS, CDMA2000-1xEVDO, HSDPA. 35

36 Wykres 9. Prędkość połączeń internetowych w przedsiębiorstwach w 2011 r. Źródło: Dane GUS W 2011 r. prawie połowa przedsiębiorstw posiadających dostęp do Internetu korzystała z łączy o przepływności od 2 do 10 Mbit/s., prawie 30% z łączy o przepływności do 2 Mbit/s, a ponad 20% z łączy o przepływności powyżej 10 Mbit/s. Im większe przedsiębiorstwo tym korzysta z łączy o wyższej przepływności. Z badań ankietowych UKE 16 wynika, że użytkownicy instytucjonalni w 2011 r. korzystali z następujących sposobów dostępu do Internetu: Wykres 10. Sposoby łączenia z Internetem (w %, N=219)* dial-up (dostęp wdzwaniany) 0,9 Stały stacjonarny dostęp do Internetu 79,0 Mobilny dostęp do Internetu 30,6 * Wyniki nie sumują się do 100,0 %, ponieważ respondenci mieli możliwość udzielenia kilku odpowiedzi Źródło: Dane UKE 16 Rynek telekomunikacyjny w Polsce w 2011 r. klienci instytucjonalni, grudzień 2011 r., str

37 Wnioski Usługa przyłączenia do sieci Dostępność Dane obrazujące spadek liczby abonentów (ok. 0,8 mln w 2011 r. w porównaniu z rokiem 2010), pokazują, iż popyt na usługę telefoniczną świadczoną w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej maleje, co wynika m.in. ze wzrostu dostępności fizycznej i przystępności cenowej usług telefonii ruchomej. Zatem telefonia komórkowa staje się konkurencyjna dla usług telefonii stacjonarnej. Część dotychczasowych abonentów telefonii stacjonarnej rezygnuje z jej usług na korzyść usług telefonii komórkowej. Z roku na rok nie odnotowuje się znaczącego wzrostu liczby użytkowników zawierających umowy o dostęp do sieci, natomiast liczba rozwiązanych umów o świadczenie usług telefonicznych jest większa od liczby przyłączeń. Zakończenie realizacji zadań wynikających z Porozumienia UKE-TP z dnia 22 października 2009 r. oraz wykonywanie decyzji inwestycyjnych wydanych przez Prezesa UKE wobec operatorów sieci komórkowych, jak również wdrożenie projektów inwestycyjnych w ramach POIG 8.4 (budowa sieci ostatniej mili) pozwoli ocenić czy popyt na usługi telekomunikacyjne, w tym także na usługi głosowe zostanie w pełni zaspokojony. Dane odnoszące się m.in. do ilości łączy abonenckich obejmują poziom województwa lub całego kraju. Takie ujęcie nie daje pełnego obrazu tak podaży, jak i popytu na usługi telefoniczne. Istnieją lokalnie na terenie kraju obszary, o czym świadczą skargi wpływające do UKE, w których nie są świadczone usługi telefoniczne, ani przez operatorów stacjonarnych, ani przez operatorów komórkowych. Zdaniem Prezesa UKE istnieje potrzeba identyfikacji tych obszarów. Przystępność cenowa Stosowane przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych opłaty promocyjne za przyłączenie do sieci, w przeciwieństwie do standardowych opłat cennikowych, dostosowane są do potrzeb i oczekiwań użytkowników końcowych. Tendencji rezygnacji z telefonii stacjonarnej nie zmienia nawet fakt oferowania przez TP i OA opłat promocyjnych za przyłączenie do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Jakość W 2011 r. średni czas od chwili złożenia wniosku do przyłączenia usługi telefonicznej analogowej (nowe instalacje, substytucje łączy) liczony w dniach wśród wszystkich przedsiębiorców świadczących usługi telefoniczne w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej był krótszy (wynosił 876 dni), niż w roku 2010 (1066 dni). Natomiast liczba wniosków oczekujących na przyłączenie na tym rynku była prawie taka sama w 2011 roku jak w roku poprzednim. TP pomimo wygaśnięcia nałożonych na nią obowiązków w zakresie świadczenia usługi powszechnej, poprawiła jakość usługi przyłączenia, tj. skróceniu uległ czas oczekiwania użytkowników na przyłączenie do sieci TP z 21, 26 dni w roku 2010 do 16,76 dni w roku

38 Funkcjonalny dostęp do sieci Internet w ramach usługi przyłączenia Dostępność Z danych dotyczących lat poprzednich, jak również przedstawionych w niniejszym Raporcie wynika, że rynek dostępu do Internetu rozwija się w Polsce dynamicznie, w szczególności rynek dostępu do mobilnego Internetu. Zarówno z badań UKE jak i GUS wynika, że niski poziom korzystania z Internetu przez użytkowników indywidualnych wynika z braku potrzeby lub odpowiednich umiejętności korzystania z Internetu, czy powodów finansowych, w niewielkim zaś stopniu z braku możliwości przyłączenia do sieci Internet. Należy jednak zaznaczyć, że wyniki badań zarówno UKE, jak i GUS, dotyczące powodów nieposiadania Internetu odnoszą się do poziomu całego kraju, podczas gdy dostęp do Internetu w Polsce zarówno wśród użytkowników indywidualnych, jak i instytucjonalnych jest zróżnicowany terytorialnie. W ocenie Prezesa UKE, skargi użytkowników dowodzą, że w Polsce występują lokalnie obszary, gdzie nie ma możliwości przyłączenia do sieci Internet, a występuje na tą usługę popyt. W związku z tym, istnieje potrzeba identyfikacji tych obszarów. Jakość Nowe projektowane przepisy Pt nie określają jakości przyłączenia do sieci, zapewniającego funkcjonalny dostęp do Internetu poprzez ustalenie prędkości/przepływności, jaka musi być zapewniona w ramach obowiązku świadczenia usługi powszechnej. Określają jedynie, że przyłączenie powinno umożliwiać m.in. przesyłanie danych, w tym funkcjonalny dostęp do sieci Internet, którego prędkość umożliwia korzystanie z aplikacji używanych powszechnie w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, w szczególności korzystanie z poczty elektronicznej lub aplikacji umożliwiających dokonywanie płatności. Izby gospodarcze z branży telekomunikacyjnej przedstawiają na temat ww. prędkość różne opinie. Zdaniem PIKE dla zapewnienia powyżej określonego funkcjonalnego dostępu do Internetu wystarczy przepływność łącza na poziomie 1 Mb/s, w ocenie KIGEiT - 64 kbit/s down oraz 32 kbit/s up. Z kolei PIIT stoi na stanowisku, że nie jest potrzebne w ogóle wskazywanie jednoznacznej wielkości wymaganej przepływności, gdyż obecnie zarówno sieci komórkowe jak i stacjonarne dostępu do Internetu zapewniają funkcjonalny dostęp do Internetu. Na tej podstawie można stwierdzić, że już łącze o niskich przepływnościach zapewnia odpowiednią funkcjonalność. Dane wskazują, że w latach użytkownicy indywidualni korzystali z łączy o coraz wyższej przepływności. W 2011 r. prawie 3/4 tych użytkowników korzystało z łączy o przepływności powyżej 2 Mb/s, podczas gdy w 2010 r. aż ponad połowa z łączy o przepływności do 2 Mb/s. W przypadku przedsiębiorstw, w 2011 r. prawie 70% z nich korzystało z łączy o przepływności powyżej 2 Mbit/s, a 80% wykorzystywało łącza szerokopasmowe. Technologia o najniższych przepływnościach czyli dial-up miała marginalny udział w strukturze rynku (w 2010 r. - 1,06% użytkowników dostępu do Internetu, w 2011 r. - 0,7%,) i udział ten stale maleje. Przystępność cenowa Na przystępność cenową dostępu do Internetu mają wpływ w zasadzie: 1. koszty sprzętu (jednorazowy duży wydatek), 2. opłata za przyłączenie do sieci (opłata jednorazowa), 38

39 3. opłaty abonamentowe za dostęp do Internetu (opłaty w zasadzie stałe, miesięczne). Należy wyraźnie podkreślić, że w ramach obowiązku świadczenia usługi powszechnej ma być zapewnione jedynie przyłączenie do sieci zapewniające m.in. funkcjonalny Internet, czyli badając przystępność cenową należy wziąć pod uwagę wyłącznie opłaty za przyłączenie do sieci. Przystępność cenowa przyłączenia do sieci została przeanalizowana w części 1.3 Raportu i wynika z niej, że jednorazowa opłata za przyłączenie do sieci nie stanowi bariery korzystania z usług, w tym usługi dostępu do Internetu. W związku z tym mechanizm rynkowy zapewnia przystępność tej usługi. Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że usługa przyłączenia do sieci, umożliwiającego m.in. korzystanie z funkcjonalnego dostępu do Internetu jest w Polsce świadczona z zachowaniem dobrej jakości i po przystępnej cenie. Jednak pomimo dynamicznie rozwijającego się rynku dostępu szerokopasmowego do Internetu, zarówno stacjonarnego (przewodowego i bezprzewodowego), jak i mobilnego, w Polsce występują lokalnie obszary, gdzie nie ma możliwości przyłączenia do sieci Internet, a występuje na tą usługę popyt, o czym świadczą skargi użytkowników. Zatem dostępność tej usługi wymaga dalszej analizy. 39

40 2.2. Abonament telefoniczny i połączenia Badania konsumenckie ocena użytkowników usługi abonamentu oraz połączeń, w tym przystępności cenowej W ramach badań konsumenckich 17 ankietowani informowali, że na opłacenie abonamentu za telefon stacjonarny u głównego operatora wydają miesięcznie średnio około 49 PLN. Największą grupę respondentów stanowiły osoby płacące abonament w wysokości od PLN miesięcznie (31,1 %). Opłaty wynoszące od 51 do 100 PLN ponosi 22,1 % badanych, 21 % osób płaci rachunki w granicach PLN miesięcznie, a 17,6 % PLN miesięcznie. Podwyżka abonamentu za świadczone usługi jest czynnikiem mającym decydujący wpływ na decyzję o rezygnacji z usługi telefonii stacjonarnej. Ponad połowa badanych (52,0 %) mogłaby całkowicie zrezygnować z usługi, gdyby podwyżka abonamentu przekroczyła 10 %, a 13,2 % nawet przy mniejszej podwyżce miesięcznej opłaty. Prawie jedna trzecia badanych (27,5 %) wskazuje jako potencjalną przyczynę rezygnacji - brak dodatkowych usług w ramach abonamentu. Większość respondentów posiadających telefon stacjonarny (68,6 %) nie zamierza rezygnować z jego posiadania, gdyż jest on dla nich ważny. Co piąty badany zastanawia się nad całkowitą rezygnacją z usługi ze względu na to, że posiadanie telefonu komórkowego jest wystarczające (12,9 %) lub z innych powodów (7,4 %). Najczęściej wymienianym innym powodem rezygnacji okazały się względy finansowe (zbyt wysoki abonament). Natomiast dla klientów biznesowych do rezygnacji z usługi telefonii stacjonarnej w niewielkim stopniu (5 %) przyczyniałyby się podwyżki cen. Na decyzję 14,2 % badanych o ewentualnej rezygnacji z telefonii stacjonarnej wpłynęłaby atrakcyjna oferta telefonii komórkowej. Uczestnicy badania (konsumenci) posiadający telefon stacjonarny wskazywali, iż jest on dla nich przede wszystkim ważnym narzędziem kontaktu na niewielką odległość. Codziennie połączenia lokalne wykonuje niemal jedna trzecia badanych (29,2 %), a prawie połowa (47 %) kilka razy w tygodniu. Kilka razy w miesiącu tego typu połączenia wykonuje 16 % badanych. Z połączeń międzystrefowych przez telefon stacjonarny badani korzystali znacznie rzadziej niż z połączeń lokalnych. Najczęściej połączenia międzystrefowe wykonują kilka razy w miesiącu (27,6 %) oraz kilka razy w tygodniu (23,0 %). Codziennie tego typu połączenia wykonuje zaledwie 6,2 % badanych. Połączenia międzynarodowe przez telefon stacjonarny badani wykonywali sporadycznie. Co dziesiąta osoba (10,6 %) dzwoni za granicę kilka razy w roku, a 69,0 % z nich w ogóle nie korzysta z tego typu połączeń. Codziennie połączenia międzynarodowe wykonuje jedynie 1,0 % respondentów. Prawie jedna czwarta badanych wykonuje połączenia z telefonu stacjonarnego na telefony komórkowe kilka razy w miesiącu (24,9 %). Częściej, bo kilka razy w tygodniu z takich połączeń korzysta 13,2 % respondentów. Codziennie z telefonu stacjonarnego na telefony komórkowe dzwoni 6,9% osób. Natomiast ponad jedna trzecia respondentów (35,6 %) deklaruje, że w ogóle nie korzysta z tego typu połączeń. Z połączeń na numery bezpłatne nie korzysta trzy czwarte badanych (74,2 %). Prawie co dziesiąty (8,0 %) nie potrafił odpowiedzieć jak często wykonuje takie połączenia, a 6,6 % badanych korzysta z połączeń na numery bezpłatne kilka razy w roku. 17 CBM Indicator Sp. z o.o. badania ankietowe pn. Rynek telekomunikacyjny w Polsce w 2011 r. klienci indywidualni oraz Rynek telekomunikacyjny w Polsce w 2011 r. klienci instytucjonalni - grudzień 2011 r. 40

41 Większość badanych (77,6 %) nie korzysta z połączeń na numery alarmowe. Niemal co dziesiąty (9,0 %) wykonuje takie połączenia kilka razy w roku. Klienci biznesowi codziennie korzystają z usług telefonii stacjonarnej w zakresie: połączeń lokalnych (76,3 %), połączeń międzystrefowych (32,9 %) oraz połączeń do sieci komórkowych (31,5 %). Z tych samych rodzajów połączeń część firm deklaruje korzystanie kilka razy w tygodniu, odpowiednio: połączeń lokalnych (16,9 %), połączeń międzystrefowych (28,8 %) oraz połączeń do sieci komórkowych (25,1 %). Znaczna część firm nie korzysta w ogóle z: usług dodanych (68 %), połączeń międzynarodowych (53,4 %), połączeń na numery bezpłatne (53 %). Najczęściej wskazywanym sposobem połączenia się z Internetem w domu jest stały stacjonarny dostęp korzysta z niego 80,7 % badanych. Mobilny dostęp do Internetu posiada 23,3 % respondentów. Najwyższy odsetek respondentów (21,1 %) korzysta z Internetu o prędkości od 2 Mb/s do 3,99 Mb/s. Stosunkowo wysoki odsetek osób posiada łącze o prędkości od 1 Mb/s do 1,99 Mb/s (18,0 %) lub od 4 Mb/s do 7,99 Mb/s (17,0 %). Co siódmy badany (15,1 %) nie był w stanie określić prędkości dostępu stacjonarnego. Badani przy wyborze dostawcy Internetu kierują się głównie dwoma kryteriami: prędkością łącza (56,9 % badanych) oraz ceną (54,7 %). Ważne są również: atrakcyjność promocji i rabatów (36,8 %), szeroki zakres oferowanych usług (26,2 %), a także możliwości zakupu usług w pakiecie (20,3 %). Dla 70,9 % badanych zadowolenie z obecnego dostawcy jest główną przyczyną braku chęci zmiany operatora Internetu. Natomiast umowa na czas określony powstrzymuje przed rezygnacją 23,2 % badanych, a koszty jakie należałoby ponieść w związku ze zmianą tylko 11,5 %. Ankietowani w grudniu 2011 r. ocenili ceny za poszczególne elementy usług telefonii stacjonarnej dosyć negatywnie. Największy odsetek respondentów (70,0 %) za zbyt wysokie uważał ceny połączeń z telefonii stacjonarnej do sieci komórkowych. Połączenia międzynarodowe na numery komórkowe również wypadają niekorzystnie, gdyż ceny jako wysokie lub zbyt wysokie oceniło 53,0 % badanych. Najlepiej pod tym względem wypadły połączenia lokalne, o których pozytywnie wyraża się 16,8 % badanych, a 43,2 % uważa, że są na odpowiednim poziomie. Ponadto, średnia miesięczna opłata za telefon stacjonarny, jaką respondenci byliby w stanie zaakceptować wynosi 57 PLN. Największa grupa respondentów (po 21,0 %) byłaby skłonna wydawać co miesiąc PLN lub PLN na usługę. Miesięczną opłatę za telefon stacjonarny przekraczającą 100 PLN akceptuje zaledwie co dwudziesty badany (5,2 %) Dostępność/różnorodność planów telefonicznych TP, OA i ich przystępność cenowa Tabela 7. Plany dla konsumentów dostępne w ofercie sprzedażowej TP po dniu 8 maja 2011 r. Lp. Plan taryfowy Data wdrożenia Cena za abonament w zł netto Cena za abonament w zł brutto 1 Plan tp Startowy ,95 49,14 2 Plan Startowy na Start ,52 40,00 3 Plan Startowy na Start ,64 34,00 4 Plan domowy tp ,98 50,41 7 Plan DoMowy Taniej ,40 46,00 8 Plan DoMowy Taniej ,40 46,00 41

42 Źródło: Dane TP 5 Plan domowy tp ,38 70,58 9 Plan DoMowy Na Co Dzień ,53 56,00 10 Plan DoMowy Na Co Dzień ,53 56,00 6 Plan domowy tp ,77 90,74 11 Plan DoMowy Ile Chcesz ,85 81,00 12 Plan DoMowy Ile Chcesz ,85 81,00 13 Plan tp przyjazny (specjalny) ,00 18,45 Obecnie klienci indywidualni TP (konsumenci) mogą dokonać wyboru planu telefonicznego z jakiego będą korzystać z 13 planów telefonicznych. Jedynym planem telefonicznym, który nie jest ogólnie dostępny jest plan tp przyjazny, który ma charakter planu specjalnego. Skorzystanie z tego planu wymaga spełnienia dodatkowych warunków - m.in. należy uzyskać z Ośrodka Pomocy Społecznej potwierdzenie (w formie bonu), korzystania ze świadczenia pieniężnego w formie zasiłku stałego. Bon uprawnia do korzystania z planu tp przyjazny przez kolejne 12 okresów rozliczeniowych. Należy zaznaczyć, że do świadczenia planu specjalnego TP zobowiązana była jako przedsiębiorca wyznaczony. Pomimo ustania obowiązku z dniem 8 maja 2011 r., TP świadczy go do dnia dzisiejszego dla około 1 tysiąca abonentów. Najtańszym dostępnym w ofercie TP planem telefonicznym jest obecnie Plan Startowy Na Start+ (abonament w wysokości 34,00 zł brutto). Plan ten nie zawiera puli minut przedpłaconych w opłacie abonamentowej. TP oferuje 3 plany bez dodatkowej puli minut. Pozostałe plany posiadają pule minut i najdroższy z nich Plan DoMowy 1200 z opłatą abonamentową w wysokości 90,74 zł brutto, umożliwia w zależności od wybranej przez klienta opcji zrealizowanie pakietu 1200 minut na połączenia krajowe (lokalne i międzystrefowe) we wszystkie dni tygodnia przez całą dobę lub z pakietu nielimitowanego do wykorzystania w godzinach 18-8 rano w dni robocze i przez cała dobę w soboty, niedziele i święta również na realizację połączeń krajowych. Przystępność cenowa planów telefonicznych TP polega na oferowaniu zróżnicowanej oferty cenowej. Klienci mają wybór w zakresie doboru odpowiednich dla siebie warunków cenowych opłaty abonamentowe kształtują się w wysokości od 34,00 zł brutto do 90,74 zł brutto. Poniżej przedstawiono porównanie wybranych ofert telefonii głosowej TP, OA, operatorów telewizji kablowych i sieci komórkowych. Tabela 8. Porównanie wybranych planów telefonicznych TP, Netia, Dialog, Multimedia, UPC i Vectra z ofertami operatorów telefonii komórkowej Orange, Plus, T-Mobile, Play. Operator Opłata abonamentow a w zł brutto Pula minut w abonamencie Opłaty w zł brutto LC DLD ILD (USA i Kanada) F2M (Orange, Plus, T- Mobile) F2M (Play) TP Plan Startowy Na Start+ 34,00 Brak 0,20 0,41 0,49 0,32 0,46 Plan DoMowy ,74 UPC Minuty do wszystkich 60 40, minut LC i DLD 0,32 0,46 bez limitu LC i DLD wiw 60 minut na lokalne i międzystrefowe, komórkowe do T-Mobile, Orange i Plus, do wybranych krajów Europy minut do sieci UPC 0,32 1,09 0,32 0,80 42

43 Minuty non-stop Europa i Świat 95,00 Netia bez limitu na lokalne i międzystrefowe, do 41 krajów Europy i Świata w opłacie abonament owej w opłacie abonament owej w opłacie abonament owej 0,39 0,80 Lepszy Telefon 30 45,00 30 minut na stacjonarne 0,26 0,97 0,42 0,73 Non Stop Świat 79,65 nielimitowane połączenia lokalne i międzystrefowe, do krajów UE, USA i Kanady w opłacie abonament owej w opłacie abonament owej w opłacie abonament owej 0,32 0,73 Vectra Rozmowy 30 19,00 30 minut na stacjonarne 0,59 0,59 0,59 0,79 Rozmowy Bez Limitu Świat 79,00 nielimitowane połączenia lokalne i międzystrefowe, do krajów UE, USA i Kanady w opłacie abonament owej w opłacie abonament owej w opłacie abonament owej 0,39 0,79 Dialog Lepsza Domowa 30 34,00 30 minut na telefony stacjonarne 1500 minut na telefony stacjonarne Lepsza Domowa ,00 (wieczory i weekendy) T-Mobile (stacjonarny) Nowa Taryfa Domowa 29,00 Plus (stacjonarny) Kwotoreduktor stacjonarny 30,00 Multimedia 0,30 0,20 0,65 0,80 0,80 0,65 0,60 0, minut do krajowych sieci stacjonarnych 0,17 0,39 0,30 0, minut do krajowych sieci stacjonarnych 0,12 0,62 0,39 0,73 Plan Optymalny 44, minut na stacjonarne 0,12 0,30 0,57 0,69 Plan Wygodny 89, minut na stacjonarne krajowe, międzynarodowe do krajów Europy, Australia, Japonia, USA i Kanada 0,06 0,06 0,30 0,38 0,57 Oferty telefonii komórkowej Orange Rozmowy bez Limitu 88,88 Opłaty za połączenia krajowe nielimitowane do wszystkich sieci (w tym stacjonarnych - Taryfa Delfin 29,90 40 minut połączeń do wszystkich sieci 0,49 T-Mobile W ofercie post-paid 89,90 W ofercie post-paid 29, minut do sieci krajowych i stacjonarnych 0, minut do sieci krajowych i stacjonarnych 0,39 Plus W ofercie post-paid 19,90 40 minut do wszystkich sieci 0,49 Bez limitu do wszystkich sieci 89,00 nielimitowane do wszystkich sieci - Play Formuła 4.0 Tylko SIM 89,00 nielimitowane do sieci Orange, Play, T- Mobile, Plus (dopłata za stacjonarne 7 zł) 0,19 do sieci stacjonarnych All Inclusive 29, minut do wszystkich sieci 0,39 Źródło: Dane ze stron internetowych operatorów Każdy z uwzględnionych powyżej operatorów świadczy od kilku do kilkunastu planów telefonicznych na zróżnicowanych warunkach cenowych. Powyższe dane potwierdzają panujący na rynku telefonii stacjonarnej trend im wyższa opłata abonamentowa, tym większa pula minut przedpłacona w opłacie abonamentowej i tym niższe ceny za połączenia płatne poza pulą. Ponadto większość operatorów ma w swojej ofercie plany z nielimitowaną pulą minut. Operatorzy alternatywni, w tym operatorzy telewizji kablowej uwzględniają w ramach puli minut dostępnej w opłacie abonamentowej również możliwość realizowania połączeń międzynarodowych, w szczególności do krajów Unii Europejskiej, USA i Kanady. 43

44 Istotny wpływ na konkurencyjność na rynku telefonii stacjonarnej miało wprowadzenie decyzją Prezesa UKE z dnia 13 lipca 2006 r. Usługi hurtowego dostępu do sieci (z ang. Wholesale Line Rental (WLR)). Dzięki usłudze WLR, operatorzy alternatywni mogą sprzedawać abonament i usługi odbiorcom znajdującym się w zasięgu sieci TP (często - dotychczasowym klientom TP) pod własną marką. Od strony technicznej są oni podłączeni do central TP, korzystają z tego samego przyłącza, jednak pełną obsługę klienta świadczy operator alternatywny. TP za każdego takiego klienta pobiera od operatora alternatywnego opłatę abonamentową oraz w zależności od zapisów umowy opłaty za generowany przez klienta ruch. Operator alternatywny świadczy klientowi swoją ofertę detaliczną. Wprowadzenie usługi WLR przyczyniło się do wzrostu konkurencji na rynku telekomunikacyjnym i umożliwia skuteczniejsze konkurowanie z ofertą detaliczną TP. Tabela 9. Liczba łączy abonenckich wykorzystywanych w ramach usługi WLR Liczba łączy abonenckich wykorzystywanych w ramach Hurtowego Dostępu do Sieci (ang. WLR) Różnica [ ] Zmiana w 2011 % Ogółem ,98 Łącznie: konsumenci ,18 Biznes ,99 Źródło: Dane UKE na podstawie formularzy sprawozdawczych F01 za lata 2010 i 2011 W roku 2011, przy odnotowanym spadku ogólnej liczby łączy, liczba łączy wykorzystywanych przez operatorów alternatywnych w ramach usługi WLR wzrosła o ponad 81 tys. w porównaniu z rokiem 2010 i wyniosła ponad 1,36 mln. Największy wzrost klientów korzystających z usług na bazie WLR miał miejsce w segmencie klientów biznesowych (ok. 50 tys.). Według stanu na dzień 30 kwietnia 2012 r. liczba abonentów korzystająca z usług TP w ramach usługi WLR wynosi ponad 1,5 mln Wielkość ruchu w sieciach stacjonarnych ocena i analiza trendu Tabela 10. Liczba minut połączeń w lokalizacji stacjonarnej Objaśnienia do Tabeli: Rynek przedsiębiorcy telekomunikacyjni świadczący w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej usługi głosowe LC połączenia strefowe DLD połączenia międzystrefowe ILD połączenia międzynarodowe F2M połączenia do sieci komórkowych (ruchomych) Ogółem rynek Rynek 2010 (czas trwania połączeń w minutach)/udział w % 2010 LC DLD ILD F2M % 61 % 23 % 2 % 14 % TP 2010 (czas trwania połączeń w minutach) /udział w % Ogółem TP 2010 LC DLD ILD F2M % 63 % 21 % 1 % 14 % 44

45 Ogółem rynek Rynek 2011 (czas trwania połączeń w minutach) /udział w % 2011 LC DLD ILD F2M % 59 % 23 % 3 % 16 % Źródło: Dane UKE TP 2011 (czas trwania połączeń w minutach) /udział w % Ogółem TP 2011 LC DLD ILD F2M % 61 % 21 % 2 % 16 % W 2011 roku w porównaniu do roku 2010, czas trwania połączeń wzrósł jedynie w ramach połączeń międzynarodowych, w pozostałych relacjach odnotowano spadek. W 2011 roku czas trwania połączeń stanowił 89% ruchu wygenerowanego przez użytkowników usług głosowych w telefonii stacjonarnej w roku Odpowiednio dla poszczególnych frakcji ruchu dane te przedstawiają się następująco: LC 86%, DLD 90%, ILD 108%, F2M - 99% Wskaźniki jakości 18 publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych Z wyników zdalnego badania wskaźników jakości publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych przeprowadzonego przez Prezesa UKE wynika, iż w I kwartale 2012 r. badani operatorzy w porównaniu z IV kwartałem 2011 roku, uzyskali: nieco gorsze wyniki dla stopy nieskutecznych wywołań w sieci PSTN, a same wartości stopy nieskutecznych wywołań w ruchu międzyoperatorskim dla większości wartości (siedem na dziesięć) badanych sieci przekroczyły wartości preferowane; również czasy zestawiania połączeń uległy pogorszeniu w sieci czterech operatorów, poprzednio takich operatorów było trzech; natomiast uległy poprawie wartości stopy nieskutecznych wywołań z sieci PSTN do GSM Wnioski Dostępność Klienci mają możliwość wyboru planu telefonicznego odpowiadającego ich indywidualnym potrzebom zarówno w ramach usług telefonii stacjonarnej, jak i komórkowej. W ramach opłaty abonamentowej w planach telefonicznych oferowane są użytkownikom różnorodne rozwiązania odnośnie wielkości pul minut do wykorzystania od pul małych 15, 30 czy 60 minutowych do pul bez ustalonego limitu minut. Ponadto operatorzy mają również w ofertach plany bez puli minut, w szczególności są one dedykowane dla klientów, którzy nie dzwonią, ale odbierają przychodzące do nich połączenia. Przystępność cenowa Zarówno TP, jak i OA oraz operatorzy telefonii komórkowej i telewizji kablowych oferują szereg ofert planów telefonicznych zróżnicowanych cenowo. Wypełnia to obowiązek przystępności cenowej pod kątem zróżnicowania ofert. Należy przy tym odnotować, że nieliczni operatorzy świadczą dodatkowe usługi umożliwiające abonentowi obniżenie 18 Pełna treść Raportu zdalnego badania wskaźników jakości publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych I kwartał 2012 r. dostępna pod adresem: 45

46 kosztów połączeń najczęściej należą do takich usług - odrębnie płatnych - pakiety dodatkowych minut na połączenia do sieci komórkowych lub na połączenia międzynarodowe. Spadek zainteresowania usługami dodatkowymi z jednej strony może wynikać z przyczyn ekonomicznych (brak możliwości i niechęć do ponoszenia dodatkowych opłat), z drugiej zaś strony ze zmian kształtu planów telefonicznych coraz bogatsze pule minut dostępne w opłacie abonamentowej (połączenia międzynarodowe, do sieci komórkowych), zgodnie z regułą im wyższa opłata abonamentowa, tym więcej dostępnych minut przedpłaconych w jej ramach. Odrębną kwestią jest ocena realizacji przystępności cenowej w aspekcie uwzględnienia możliwości ekonomicznych i potrzeb użytkowników. Konsumenci generalnie uważają, iż ceny są za za wysokie. Opłaty za poszczególne rodzaje połączeń, w tym za połączenia do sieci ruchomych w oferowanych klientom planach telefonicznych są zróżnicowane i w zasadzie spełniają oczekiwania konsumentów. Biorąc pod uwagę fakt, że użytkownicy coraz częściej rezygnują całkiem z posiadania telefonu w stałej lokalizacji na rzecz telefonu komórkowego, można wnioskować, że tym samym akceptują koszty korzystania z usług telefonii ruchomej, które są nieco wyższe. Jakość Wyniki badań jakości prowadzonych przez Prezesa UKE wskazują na nieznaczne pogorszenie jakości połączeń w I kwartale 2012 r. w porównaniu z IV kwartałem roku 2011 w kategoriach: stopa nieskutecznych wywołań czy czas zestawiania połączeń. W tym okresie uległa natomiast poprawie wartość stopy nieskutecznych wywołań z sieci PSTN do sieci GSM. Różnorodność oferowanych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych ofert jest bardzo duża, zarówno w zakresie usług, jak i ich cen. 46

47 3. Usługi OBN i OSA 3.1. Wstęp Zgodnie z art. 103 ust. 1 Pt, przedsiębiorca wyznaczony, który obsługuje największą liczbę łączy abonenckich na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązany jest do świadczenia wszystkim użytkownikom publicznych sieci telefonicznych, w tym użytkownikom aparatów publicznych, usług OSA i OBN. Zgodnie z dyspozycją przepisu art. 103 ust. 2 Pt, Prezes UKE wyznacza w drodze decyzji przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, o którym mowa w art. 103 ust. 1 Pt i określa szczegółowe warunki świadczenia usług OSA oraz OBN, w tym dane dotyczące formy oraz zakresu świadczenia tej usługi, a także stopnia szczegółowości danych abonentów, które będą objęte OSA oraz OBN. W związku z powyższym Prezes UKE decyzją z dnia 14 lipca 2006 r., Nr DRTD-WUD /06(8), zmienioną w części decyzjami Prezesa UKE z dnia 25 września 2006 r., Nr DRTD-WUD /06(16) oraz z dnia 12 listopada 2007 r., Nr DRTD-WUD /06(64), wyznaczył TP do świadczenia usług OBN i OSA. Powyższy obowiązek spoczywał na TP do dnia 8 maja 2011 r. Co za tym idzie, decyzją z dnia 25 lipca 2011 r., znak: DDRT-WUD /11(4), Prezes UKE wygasił ww. decyzje wyznaczające TP do świadczenia usług OBN i OSA, które nakładały omawiany obowiązek. Niezależnie od powyższego, należy zauważyć, że nowela Pt zmienia brzmienie ww. artykułów. Zgodnie z projektem art. 103 ust. 1 Pt przedsiębiorca wyznaczony do udostępniania ogólnokrajowego spisu abonentów lub świadczenia ogólnokrajowej informacji o numerach telefonicznych jest obowiązany do świadczenia tych usług wszystkim użytkownikom końcowym. Jednocześnie jeżeli przedmiotem decyzji, o której mowa w art. 82 ust. 4 i art. 83 Pt jest obowiązek udostępniania ogólnokrajowego spisu abonentów, Prezes UKE określa w tej decyzji szczegółowe warunki świadczenia tej usługi, w tym formę i zakres jej świadczenia, a także stopień szczegółowości danych abonentów, które będą objęte tym spisem Ilość abonentów w Polsce Po przeprowadzeniu analizy danych dotyczących liczby abonentów telefonii stacjonarnej i ruchomej na obszarze całego kraju, należy zauważyć, iż w latach r. liczba ta wrastała i wyniosła: w 2009 r., w 2010 r., w 2011 r. Powyższe dane pokazują, iż wzrost liczby abonentów telefonii stacjonarnej i ruchomej na obszarze całego kraju, w latach wyniósł odpowiednio 4,2% w 2010 r., natomiast w 2011 r. 3,5%. Jednocześnie wzrost liczby abonentów na przestrzeni 3 lat ( ) wyniósł 7,9% Usługa OBN - dane obejmujące lata Ilość umów zawartych przez TP z OA Jak wynika z danych przekazanych przez TP, w latach , wskutek podpisania umów o współpracy z OA w zakresie przekazywania danych w bazie danych OBN, dostępne były dane od: 47

48 88 przedsiębiorców telekomunikacyjnych stan na dzień 31 grudnia 2009 r., 105 przedsiębiorców telekomunikacyjnych stan na dzień 31 grudnia 2010 r., 111 przedsiębiorców telekomunikacyjnych stan na dzień 31 grudnia 2011 r., które regulują zasady udostępniania przez operatorów alternatywnych (zwanych dalej OA ), danych teleadresowych na potrzeby świadczonej przez TP usługi OBN. Tym samym liczba umów regulujących zasady współpracy w powyższym zakresie wzrosła w latach o prawie 26% Ilość przekazanych danych na potrzeby usługi OBN W bazie danych OBN umieszczonych zostało w latach odpowiednio: w tym: w tym: w tym: rekordów z danymi abonentów wg stanu na dzień 31 grudnia 2009 r., o abonentów instytucjonalnych, o abonentów indywidualnych, rekordów z danymi abonentów wg stanu na dzień 31 grudnia2010 r., o abonentów instytucjonalnych, o abonentów indywidualnych, rekordów z danymi abonentów wg stanu na dzień 31 grudnia 2011 r., o abonentów instytucjonalnych, o abonentów indywidualnych. W tym miejscu należy podkreślić, iż ww. wartości uwzględniają dane przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którzy udostępniają TP dane on-line za pomocą protokołu E-115 (np. w styczniu 2011 r. za pomocą protokołu E115 dane do OBN udostępniało 3 OA). Jednocześnie należy zauważyć, iż rzeczywista liczba danych teleadresowych abonentów przedsiębiorców telekomunikacyjnych udostępniających dane za pomocą protokołu E-115 uzależniona jest od liczby zapytań, składanych przez użytkowników OBN. W przypadku udostępniania przez dostawcę danych on-line, to TP występuje do dostawcy z zapytaniem, w którym są określone dane konkretnego abonenta ustalone na podstawie informacji uzyskanych od użytkownika żądającego informacji o numerze tego abonenta, a dostawca udziela informacji o numerze lub numerach danego abonenta. W omawianym przypadku wymiana danych teleadresowych odbywa się on-line, na podstawie zapytania w czasie rzeczywistym. Z zaprezentowanych powyżej informacji wynika, iż ilość danych teleadresowych abonentów przekazanych w latach przez OA do bazy danych na potrzeby świadczonej przez TP usługi OBN, uległa znacznemu spadkowi, wynoszącemu odpowiednio: 37,2% w 2010 r. (w odniesieniu do liczby danych przekazanych do OBN w 2009 r.), 5% w 2011 r. (w odniesieniu do liczby danych przekazanych do OBN w 2010 r.); Jak pokazują dane zebrane przez Prezesa UKE w 2012 r. - stan na dzień 7 maja 2012 r. - powyższy trend utrzymuje się, a w bazie danych OBN zostało umieszczonych

49 rekordów z danymi abonentów (w przypadku 2 przedsiębiorców telekomunikacyjnych, dane teleadresowe abonentów zostały udostępnione za pomocą protokołu E-115), z czego: rekordów dotyczyło abonentów indywidualnych, rekordów dotyczyło abonentów instytucjonalnych. Powyższe dane wskazują, iż całkowita liczba rekordów z danymi teleadresowymi przekazanymi przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych do bazy danych OBN w 2012 r., tj. do dnia 7 maja 2012 r. - spadła o ok. 0,6%, w tym liczba rekordów abonentów indywidualnych wzrosła o 3%, niemniej jednak liczba rekordów abonentów instytucjonalnych spadła o 4,3% Średnia liczba połączeń do OBN w latach Wysokość stawki za połączenie do OBN. Tabela 11. Średnia liczba połączeń do OBN w latach Rok Suma połączeń do OBN * Średnia miesięczna liczba połączeń do OBN ** * liczba połączeń telefonicznych wykonanych do OBN w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 8 maja 2012 r. ** średnia miesięczna liczba połączeń wykonana do OBN w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 30 kwietnia 2012 r. Zaprezentowane dane wskazują na trend spadkowy w zakresie korzystania przez abonentów z bazy danych teleadresowych dostępnych w usłudze OBN. Ilość wykonanych połączeń w latach do OBN spadła odpowiednio o: 20% w 2010 r. (w odniesieniu do roku 2009), 15% w 2011 r. (w odniesieniu do roku 2010). Jednocześnie należy zauważyć, iż w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 30 kwietnia 2012 r. w odniesieniu do analogicznego okresu w 2011 r., średnia miesięczna liczba połączeń spadła o 20%. Analizując warunki cenowe, na jakich TP świadczy usługę OBN należy podkreślić, iż od 2006 r. wysokość stawki za połączenie do OBN nie uległa zmianie i wynosi - pomimo wygaśnięcia w dniu 8 maja 2011 r. obowiązku świadczenia przez TP usługi powszechnej, w tym usługi OBN - 1,16 zł netto (1,43 zł brutto) Częstotliwość korzystania z usługi OBN przez użytkowników Jak wynika z badań rynkowych posiadanych przez Prezesa UKE, częstotliwość korzystania z usługi OBN wśród abonentów indywidualnych i instytucjonalnych telefonii stacjonarnej i komórkowej w 2011 r., przedstawiała się w następująco. Zdecydowana większość abonentów indywidualnych (80,8%), nie korzystała w ogóle z numeru informacyjnego Co dziesiąty badany (10,7%) korzystał z niego kilka razy w roku. Częściej z tej usługi korzystało zaledwie 4,0% respondentów (suma odpowiedzi: codziennie, kilka razy w tygodniu, kilka razy w miesiącu, kilka razy na kwartał i kilka razy w półroczu ). 49

50 Wykres 11. Częstotliwość korzystania z OBN przez abonentów indywidualnych (w %, n=1525). Źródło: Dane UKE Jednocześnie większość abonentów instytucjonalnych (67,0%) nie korzystała w minionym roku z OBN. Jedynie 9,9 % badanych dzwoniło pod numer kilka razy w roku. Wykres 12. Częstość korzystania z OBN przez abonentów instytucjonalnych (w %, N=403) Codziennie 0,5 Kilka razy w tygodniu 0,7 Kilka razy w miesiącu 5,2 Kilka razy na kwartał 3,7 Kilka razy w półroczu 2,2 Kilka razy w roku 9,9 Nie wiem/vtrudno powiedzieć 9,7 Nie korzystam w ogóle 67,0 brak odpowiedzi 1,0 * Wyniki nie sumują się do 100,0 % ze względu na zaokrąglenia do 1 miejsca po przecinku. Źródło: Dane UKE 50

51 Czas oczekiwania na zgłoszenie się informacji o numerach telefonicznych Tabela 12. Czas oczekiwania na zgłoszenie się informacji o numerach telefonicznych Rok 2009 r r : : r średni czas oczekiwania (w sekundach ) 25,6 25,6 25,5 9,94 9,60 9,83 % połączeń z odpowiedzią w ciągu 20 sekund 81,26 80,9 79,79 80,87 81,55 81,08 Źródło: Dane TP Zaprezentowane w tabeli dane dotyczące świadczenia usługi OBN, wskazują, iż średni czas oczekiwania na zgłoszenie się informacji o numerach telefonicznych, który powinien wynieść maksymalnie 30 s, wyniósł : 25,57 s (w okresie od r. do r.), 9,79 s (w okresie od r. do r.), 17,68 s (w okresie od r. do r.). Natomiast procent połączeń z numerami informacji o numerach telefonicznych, z odpowiedzią w ciągu 20 sek., który powinien wynosić co najmniej 80%, wyniósł: 80,65 % (w okresie od r. do r.), 81,16 % (w okresie od r. do r.), 80,91 % (w okresie od r. do r.) Usługa OSA - dane obejmujące lata Ilość umów zawartych przez TP z OA Jak wynika z danych przekazanych przez TP, w latach , wskutek podpisania umów o współpracy z OA w zakresie przekazywania danych, w bazie danych OSA były dostępne dane od: 50 przedsiębiorców telekomunikacyjnych stan na dzień 31 grudnia 2009 r., 105 przedsiębiorców telekomunikacyjnych stan na dzień 31 grudnia 2010 r., 113 przedsiębiorców telekomunikacyjnych stan na dzień 31 grudnia 2011 r., które regulują zasady udostępniania przez operatorów alternatywnych (zwanych dalej OA ), danych teleadresowych na potrzeby świadczonej przez TP usługi OSA. Tym samym liczba umów regulujących zasady współpracy w powyższym zakresie wzrosła w latach o prawie 126% Ilość przekazanych danych na potrzeby usługi OSA W bazie danych OSA umieszczonych zostało w latach odpowiednio: rekordów z danymi abonentów wg stanu na dzień 31 grudnia 2009 r., 51

52 w tym: o abonentów instytucjonalnych, o abonentów indywidualnych, w tym: rekordów z danymi abonentów wg stanu na dzień 31 grudnia2010 r., o abonentów instytucjonalnych, o abonentów indywidualnych, w tym: rekordów z danymi abonentów wg stanu na dzień 31 grudnia 2011 r., o abonentów instytucjonalnych, o abonentów indywidualnych. Z zaprezentowanych powyżej informacji wynika, iż ilość danych teleadresowych przekazanych w latach przez OA do bazy danych na potrzeby świadczonej przez TP usługi OSA, uległa znacznemu spadkowi, który wyniósł odpowiednio: 33,1% w 2010 r. (w odniesieniu do liczby danych przekazanych do OSA w 2009 r.), 19,1% w 2011 r. (w odniesieniu do liczby danych przekazanych do OSA w 2010 r.) Ilość egzemplarzy OSA opublikowanych w wersji papierowej i elektronicznej Liczba ta w latach przedstawiała się odpowiednio: egzemplarzy OSA (CD z OSA 2009 oraz książki dla poszczególnych stref informacyjnych) dane z 22 stref numeracyjnych, wg stanu na dzień 31 grudnia 2009 r., egzemplarzy OSA (CD z OSA 2010 oraz książki dla poszczególnych stref informacyjnych) dane z 27 stref numeracyjnych, wg stanu na dzień 31 grudnia 2010 r., egzemplarzy OSA (CD z OSA 2011 oraz książki dla poszczególnych stref informacyjnych) dane z 22 stref numeracyjnych, wg stanu na dzień 31 grudnia 2011 r. W 2012 r. TP nie wydała i nie planuje wydania publikacji OSA w formie papierowej, tylko w wersji elektronicznej, tj. na płycie CD obejmującej dane teleadresowe abonentów z 27 stref numeracyjnych Ilość egzemplarzy OSA zamówionych przez abonentów Tabela 13. Ilość egzemplarzy OSA zamówionych przez abonentów Forma dystrybucji 31 grudnia 2009 r. 31 grudnia 2010 r. 31 grudnia 2011 r. Liczba egzemplarzy udostępnionych w salonach sprzedaży Liczba egzemplarzy zamówionych za pośrednictwem kuriera

53 Liczba egzemplarzy zamówionych przez OA Suma Źródło: Dane TP Dodatkowo należy zauważyć, iż w 2012 r. na publikację OSA zostało złożone zamówienie przez 14 OA na łączną sumę egzemplarzy w wersji CD. Planowany termin powyższej publikacji przewidziany jest na październik 2012 r. W okresie od 1 stycznia do 8 maja br. egzemplarze OSA nie były udostępniane w salonach sprzedaży TP, jak również za pośrednictwem kuriera. Jednocześnie należy zauważyć, iż łączna ilość rozprowadzonego nakładu OSA (%) wyniosła w latach odpowiednio: Tabela 14. Dystrybucja OSA w latach r r r. Łączna liczba wydanych egzemplarzy OSA (wersja papierowa/cd) Łączna ilość rozprowadzonego nakładu (%) 28% 33,25% 13,2 % Źródło: Dane TP Powyższe dane świadczą o niewielkim i wciąż malejącym zapotrzebowaniu wśród abonentów zarówno instytucjonalnych jak i indywidualnych na OSA Korzystanie z OSA przez abonentów Jak wynika z danych posiadanych przez Prezesa UKE, statystycznie z OSA w 2011 r. skorzystał jedynie co dziesiąty abonent indywidualny (8,3%). Najczęściej osoby te wykorzystywały wersje książkowe spisu (6,5% badanych). Natomiast 91,7% badanych w ogóle nie użytkowało żadnej z form spisu. Wykres 13. Korzystanie z Ogólnokrajowego Spisu Abonentów indywidualnym (w %, n=1525). Źródło: Dane UKE Częstotliwość korzystania przez abonentów indywidualnych telefonii stacjonarnej i komórkowej z OSA w ciągu ostatniego roku przedstawiała się w następujący sposób. 53

54 Spośród użytkowników OSA, największy odsetek badanych wykorzystywał OSA kilka razy w roku (46,3%). Prawie co piąty z nich (17,9%) korzystał ze spisu kilka razy na kwartał. Codziennie Ogólnokrajowy Spis Abonentów użytkował co dwudziesty badany (4,7%). Wykres 14. Częstotliwość korzystania przez abonentów indywidualnych z OSA (w %, n=123.) Źródło: Dane UKE Jednocześnie jak wynika z informacji posiadanych przez Prezesa UKE, dotyczących preferowanej formy publikacji danych zawartych w OSA (wersja papierowa, CD/DVD, wyszukiwarka internetowa) wynika, iż zdania na temat wykorzystywania spisu w formie internetowej są podzielone. Ze spisu internetowego wolałoby korzystać 46,9% abonentów indywidualnych, natomiast formy dotychczas dostępne (tj. klasyczna książka i płyta CD/DVD) preferuje 53,1% respondentów. Wykres 15. Skłonność do korzystania z różnych form spisu abonentów indywidualnych (w %, n=1525). Źródło: Dane UKE Według wyników badań, jakie posiada Prezes UKE, z OSA korzystało w ciągu ostatniego roku w 18,6% abonentów instytucjonalnych, przy czym większość z nich korzystała wyłącznie z formy książkowej (13,4%), a jedynie 1,7% z formy elektronicznej. Z obu form OSA korzystało 3,5% ww. abonentów, natomiast wcale nie korzystało 81,1%. 54