Toskańska młodość. Toskańska młodość

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Toskańska młodość. Toskańska młodość"

Błażej Nowacki
8 lat temu
Przeglądów:

1 Toskańska młodość Toskańska młodość Choć równi wobec śmierci, nie jesteśmy jednak równi w chwili narodzin. Synowie książęcy czy dziedzice fortuny mieszczańskiej byli w dzieciństwie otaczani wielką troskliwością, natomiast w przypadku małych wieśniaków rzecz wyglądała zupełnie inaczej, zwłaszcza w czternastowiecznej Toskanii. Toteż narodziny przyszłego Fra Angelico są owiane tajemnicą do tego stopnia, że nawet ich data pozostaje źródłem sporów historyków. O ile Vasari, pierwszy krytyk sztuki i pierwszy biograf Fra Angelico, w drugiej edycji swoich Żywotów najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów (1568) umieszcza je w roku 1387, o tyle współcześni historycy lokują je później, między rokiem 1395 i Celem, nieomal 21

zwłaszcza w czternastowiecznej Toskanii. Toteż narodziny przyszłego Fra Angelico są owiane tajemnicą do tego stopnia, że nawet ich data pozostaje źródłem sporów historyków.

2 Anielska kompania jasno wyrażonym, tego przesunięcia jest wyrwanie malarza spod wpływu gotyku międzynarodowego, aby łatwiej umieścić go po stronie współczesnych jak gdyby była to kwestia daty, a zwłaszcza jakby to manichejskie pęknięcie miało w jego przypadku jakikolwiek sens. Ostatni z rzadkich biografów Fra Angelico, dominikanin Tito S. Centi, znajduje w tej nowej chronologii więcej niespójności niż zalet. Jest przy tym wystarczająco przekonywający, abyśmy poszli tu za jego zdaniem. Niektórzy zwolennicy nowej chronologii, nie zwracając uwagi na pojawiające się sprzeczności, przypisują Fra Angelico dzieła nadzwyczaj wczesne: komisarze obecnej wystawy w muzeum Jacquemart-André uznają go za autora Pogrzebu Świętego Augustyna, namalowanego w roku 1411, a więc w momencie, kiedy, według nich, malarz miał jedenaście lat Wiadomo natomiast, że choć później miał przyjąć zakonne imię Giovanni, został ochrzczony imieniem Guido, do którego dołączono, zgodnie ze zwyczajem, imię ojca; aż do swojego wstąpienia do klasztoru chłopiec nazywał się więc Guido di Pietro. Wiadomo jeszcze, że miał brata, Benedetta, który także wstąpi później do zakonu dominikanów, i siostrę Francescę, której syn, Giovanni, również 22

Centi, znajduje w tej nowej chronologii więcej niespójności niż zalet. Jest przy tym wystarczająco przekonywający, abyśmy poszli tu za jego zdaniem.

3 Toskańska młodość zostanie malarzem i będzie pracował w atelier swojego wuja. Nie wiemy natomiast nic o zawodzie jego rodziców, choć najbardziej prawdopodobna wydaje się hipoteza, że byli rolnikami. Guido urodził się w dolinie Mugello, około trzydziestu kilometrów na północ od Florencji, w pobliżu miasta Vicchio. Także niedaleko Vicchio, w Vespignano, urodził się sto lat wcześniej Giotto. Zwyczajowo umieszcza się miejsce urodzenia Fra Angelico w parafii Rupecanina, ze względu na to, że to jej kościół usytuowany na charakterystycznym występie skalnym przedstawił w swoim Tryptyku św. Piotra Męczennika, namalowanym w 1428 roku, który znajduje się w muzeum San Marco. Przez Mugello, otoczone górami i zalesionymi wzgórzami, przepływa Siève, rzeka, która wpada do Arno; plony zbiera się tu dwa albo trzy razy do roku, region jest urodzajny i zaopatruje Florencję w mięso, sery, zboża, oliwki i owoce. Mugello strony rodzinne Medyceuszy, którzy należeli do kilku florenckich rodzin posiadających tu wille znajdowało się od dziesięcioleci w orbicie wpływów Republiki Florenckiej. Wydaje się prawdopodobne, że w przeciwieństwie do większości wieśniaków regionu, ubogich i niepiśmiennych, ojciec Guida był wystarczająco 23

Zwyczajowo umieszcza się miejsce urodzenia Fra Angelico w parafii Rupecanina, ze względu na to, że to jej kościół usytuowany na charakterystycznym występie skalnym przedstawił w swoim Tryptyku św.

4 Anielska kompania zamożny, aby posyłać synów do szkoły, jeszcze zanim rodzina przeniosła się do Florencji: nie mogliby przecież zostać kopistami, nie znając łaciny. Obaj bracia należeli bez wątpienia, wraz z innymi dziećmi, do grupy, którą nauczyciele przybyli z Florencji uczyli w écoles d abaque (szkołach nazywanych tak od abakusów urządzeń służących do liczenia, których w nich używano), z myślą o przygotowaniu nowych kadr sprawnych kupców, zapewniających pomyślny rozwój miasta. Z jakiego powodu rodzina Guida osiedliła się we Florencji na początku XV wieku? Nie wiemy. Miasto, w którym liczba mieszkańców wynosząca sto tysięcy w 1300 roku spadła do pięćdziesięciu tysięcy w okresie trecenta na skutek różnych kryzysów finansowych i politycznych, a przede wszystkim straszliwej epidemii dżumy dymieniczej 10, zaczynało znowu, mimo wojen, intensywnie się rozwijać. Duża liczba rozpoczynających się prac budowlanych stanowiła zapowiedź tego, czym będzie renesans florencki. Czy to jedna z tych budów przyciągnęła rodzinę do miasta? W każdym 10 Dżuma dymienicza najczęstsza forma dżumy występująca u ludzi. Objawia się obrzękiem węzłów chłonnych i niewydolnością krążenia przyp. red. 24

liczenia, których w nich używano), z myślą o przygotowaniu nowych kadr sprawnych kupców, zapewniających pomyślny rozwój miasta.

5 Toskańska młodość razie osiedliła się ona w parafii San Michele Visdomini. Niedaleko stamtąd, w klasztorze kamedułów (gałąź zakonu benedyktynów) Santa Maria degli Angeli, mieszkał od prawie trzydziestu lat Piero di Giovanni, zwany Lorenzo Monaco, w owym czasie niekwestionowany mistrz malarstwa religijnego we Florencji. Od 1390 roku Monaco kierował najznaczniejszą w mieście szkołą iluminowania ksiąg i malarstwa na desce. Warsztat tak się rozbudował, że trzeba było przenieść go do pomieszczeń graniczących z klasztorem, żeby nie zakłócać spokoju wspólnoty mnichów, którzy starali się wówczas powrócić do bardziej rygorystycznego przestrzegania ideałów życia zakonnego. To tam prawdopodobnie młody Guido rozpoczął terminowanie: potwierdzony wydaje się jego udział w iluminowaniu pewnego manuskryptu, zakończony w 1409 roku. Praca w jedynym florenckim atelier kierowanym przez mnicha przygotowała go bez wątpienia także do przyszłego powołania zakonnego. Z pewnością nie jest również bez znaczenia, że jego działalność artystyczna rozpoczęła się w ramach wspólnoty działającej pod podwójnym wezwaniem: Dziewicy Maryi, którą, jako dobry dominikanin, Fra Angelico czcił przez całe swoje życie i jako mnich, i jako malarz, oraz aniołów, z którymi łączyła go bliska zażyłość. 25

niekwestionowany mistrz malarstwa religijnego we Florencji. Od 1390 roku Monaco kierował najznaczniejszą w mieście szkołą iluminowania ksiąg i malarstwa na desce.

6 Anielska kompania Pochodzący ze Sieny Lorenzo Monaco (ok ) był jednym z ostatnich reprezentantów stylu gotyckiego i następcą Giotta. Od tego świetnego kolorysty Fra Angelico przejął przypuszczalnie subtelność palety i sposób podkreślania walorów nieskończenie drobnych niuansów kolorystycznych. W jego pierwszych pracach wpływ Monaco odnajdujemy także w lekko wydłużonych proporcjach postaci, miękkości ich pozycji i rysów, delikatności i ruchliwości draperii. Ale w Santa Maria degli Angeli młody Guido podlegał jeszcze innemu oddziaływaniu wpływowi spadkobierców myśli Katarzyny ze Sieny, wielkiej dominikańskiej reformatorki zmarłej w 1380 roku, która, pod wpływem Giovanniego Dominici, próbowała wówczas doprowadzić do ściślejszego przestrzegania reguł przez zgromadzenia zakonne. Ten prąd duchowy o bardzo wysokich wymaganiach będzie determinował całe późniejsze życie Fra Angelico. 26

W jego pierwszych pracach wpływ Monaco odnajdujemy także w lekko wydłużonych proporcjach postaci, miękkości ich pozycji i rysów, delikatności i ruchliwości draperii.

Podobne dokumenty

Medytacja chrześcijańska

Z TRADYCJI MNISZEJ 5 John Main OSB Medytacja chrześcijańska John Main OSB Medytacja chrześcijańska Konferencje z Gethsemani przekład Teresa Lubowiecka Spis treści Wstęp...7 Pierwsza Konferencja...9 Druga