PROBLEMY, NOWOÂCI, INFORMACJE

Transkrypt

1 Polska Platforma Technologiczna Procesów Produkcyjnych koncepcja i za o enia organizacyjne W lutym 2004 r. powo ano oficjalnie Polskà Platform Technologicznà Procesów Produkcyjnych, organizacj zrzeszajàcà polskie przedsi biorstwa produkcyjne oraz centra naukowe i badawcze, która ma spore szanse Rys. 1. G ówne wyzwania dla B&R na w àczenie w dzia alnoêç Europejskiej Platformy Technologicznej MANUFUTURE. Powstawanie i dzia alnoêç platform technologicznych sà zgodne z wytycznymi Komisji Europejskiej w 7. Programie Ramowym. Za o enia, cele i obszary Europejskiej Platformy Technologicznej MANUFUTURE SpoÊród powo anych do dzisiaj europejskich platform technologicznych wi kszoêç ma charakter sektorowy, a nawet produktowy (lotnicza, ogniw paliwowych, transportowe i in.). To jednak obszary B&R, które sà ju konkurencyjne na rynkach globalnych. Nale y zatem budowaç nowe strategie rozwojowe, umo liwiajàce tak daleki rozwój, aby kreowane w nich produkty i procesy osiàgn y przewag konkurencyjnà nad USA i Japonià. W grudniu 2004 roku powo ana zosta a równie Europejska Platforma Technologiczna MA- NUFUTURE Wytwarzania, gdzie okreêlono rozwojowe wizje technologii, technik, maszyn, urzàdzeƒ, procesów i systemów wytwórczych (Raport koƒcowy Manufuture a vision for europa.eu.int/comm/research/ industrial_technologies/manufuture/ home_en.html Innowacyjne technologie i czynniki kluczowe Europejska grupa ekspertów, pracujàca nad za o eniami, strukturà i celami Platformy MANUFUTURE, bioràc po uwag uwarunkowania makrogospodarcze, technologiczne i prognozy, nakreêli a kierunki rozwoju metod, technologii i narz dzi dla zapewnienia konkurencyjnoêci europejskich wyrobów i us ug. Za strategiczny cel w rozwoju technologii uznano dwa kluczowe czynniki: zarzàdzanie cyklem ycia wyrobu, produkty wyposa one w inteligentne zespo y i procedury funkcjonalne (rys. 1). Wynika to przede wszystkim z wymagaƒ stawianych przez gospodark globalnà, preferujàcà wytwarzanie w rozproszonych geograficznie i technologicznie systemach wytwórczych. Jest to wymóg oczywisty, gdy ka de z przedsi biorstw globalnych, chcàc uniknàç ryzyka biznesowego, dystrybuuje produkcj zespo ów i komponentów wyrobów finalnych do sieci poddostawców. Takie podejêcie wymaga jednak zapewnienia niezawodnych metod i technologii komunikacji, Rys. 2. Wizja EPT MANUFUTURE projektowania, zarzàdzania projektami i procesami oraz pe nej integracji i synchronizacji zadaƒ w przetwarzaniu informacji, materia ów i obs udze klientów. Producent wyrobu finalnego odpowiada za niezawodnoêç, eksploatacj i serwis, co w rozproszonym wytwarzaniu wymaga pe nej identyfikacji producentów zespo ów i komponentów, gdy poêrednio oni ponoszà odpowiedzialnoêç. Nie mniej wa ny jest aspekt wprowadzania zmian w produkcie, wytwarzania cz Êci zamiennych i przechowywania danych archiwalnych o danym asortymencie wyrobów i ich rozwoju. Innym wa nym argumentem w zarzàdzaniu sieciowymi systemami wytwarzania jest wi ksza elastycznoêç takich organizacji gospodarczych i mo liwoêç przekwalifikowania si na nowy produkt czy te zleceniodawc. Recesja danej usieciowanej korporacji gospodarczej nie przynosi te tak bardzo przykrych skutków spo ecznych, jak upadek koncernu. Tak sformu owane g ówne cele platformy MANUFUTURE mo na przedstawiç w formie szeêciu kluczowych czynników (rys. 1): adaptacyjnoêç procesów, systemów i struktur, opracowanie technik i narz dzi in ynierskich opartych na modelach numerycznych i wirtualnych, integracja, synchronizacja i zarzàdzanie aƒcuchami kompetencji, poddostawców przez wdra anie technik e-biznesu, aplikacja inteligentnych procedur w nowych produktach, procesach oraz in ynierii produkcji, wytwarzanie produktów, us ug i procesów o wysokich wymaganiach jakoêciowych oraz niskich kosztach i krótkich cyklach realizacyjnych, naukowe zarzàdzanie pracà, procesami i infrastrukturà. PodejÊcie to mo na nazwaç kompleksowym, procesowo-elastycznym, naukowo wspomaganym i optymalnym (ekonomicznie, funkcjonalnie). Wymienione czynniki sà przyporzàdkowane okreêlonym grupom dzia aƒ podanym na rys. 1. ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006 3

2 PROMOCJA Recepta na sukces w przetwórstwie tworzyw sztucznych: SY.DFE firmy Bosch Rexroth zainstalowanych systemów na Êwiecie Podstawowymi wymaganiami stawianymi producentom maszyn do przetwórstwa tworzyw sztucznych sà: krótki czas cyklu, niezawodnoêç i wysoka powtarzalnoêç. Bosch Rexroth pomaga spe niç te wymagania dzi ki systemowi SY.DFE, który w tym roku Êwi tuje zainstalowanie w urzàdzeƒ na Êwiecie, w tym w wi kszoêci wtryskarek produkowanych w Polsce. Pod nazwà SY.DFE kryje si pompa osiowa t oczkowa z elektrohydraulicznym systemem regulacji ciênienia, nat enia przep ywu oraz mocy, bez strat d awieniowych. Jest to kolejny przyk ad kombinacji najlepszych w swojej klasie podzespo ów oraz kilkudziesi cioletniego doêwiadczenia firmy Bosch Rexroth. Po raz pierwszy zestawienie pompy osiowej t oczkowej z wychylnà tarczà i innowacyjnej elektroniki przedstawiono na targach tworzyw sztucznych w Düsseldorfie w 1989 roku. Od tego momentu system kontynuuje swój triumfalny pochód na rynku tworzyw sztucznych. nienie mo e byç uzyskane dok adnie i szybko. Równie cykl pracy wtryskarki mo e byç precyzyjnie kontrolowany. Regulacja nat enia przep ywu nie powoduje spadku ciênienia w linii zasilania, co wyraênie zwi ksza sprawnoêç hydraulicznà wtryskarek. Bosch Rexroth Sp. z o.o. Centrala: ul. Staszica 1, Pruszków tel.: (22) , fax: (22) info@boschrexroth.pl Biura regionalne: Gdaƒsk: ul. Galaktyczna 32, Gdaƒsk tel.: (58) , fax: (58) gdaƒsk@boschrexroth.pl Katowice: ul. Wiejska 46, Czeladê tel.: (32) , fax: (32) katowice@boschrexroth.pl Poznaƒ: ul. Krucza 6, Tarnowo Podgórne tel.: (61) , fax: (61) poznan@boschrexroth.pl Pruszków: ul. Staszica 1, Pruszków tel.: (22) , fax: (22) pruszkow@boschrexroth.pl Rzeszów: ul. Hoffmanowej 19, Rzeszów tel.: (17) , fax: (17) rzeszow@boschrexroth.pl Szczecin: ul. Cukrowa 12, Szczecin tel.: (91) , fax: (91) szczecin@boschrexroth.pl Wroc aw: ul. J. Wymys owskiego 3, Nowa WieÊ Wroc awska tel.: (71) , fax: (71) wroc aw@boschrexroth.pl Pomys firmy Bosch Rexroth na skutecznie nap dzane wtryskarki produkowane przez firm PONAR w ywcu G ównymi cechami tego systemu opracowanego specjalnie dla wtryskarek sà jego wydajnoêç i niezawodnoêç. System bazuje na pompach Rexroth A10VSO lub A4VSO. Dzi ki proporcjonalnemu regulatorowi mo liwa jest bezstopniowa zmiana wydatku i ciênienia. Pozwala to na ustawienie optymalnych warunków pracy pompy. Wymagane dla danego trybu pracy nat enie przep ywu i ciê- W bie àcym roku Grupa Bosch przej a pakiet wi kszoêciowy udzia ów Grupy Oil Control i tym samym firma ta sta a si cz Êcià koncernu Bosch Rexroth AG. Grupa Oil Control jest jednym z wiodàcych na Êwiecie producentów zaworów nabojowych. W 2004 roku, zatrudniajàc ponad 1020 pracowników, osiàgn a obrót ponad 130 mln euro. W sk ad Grupy wchodzi wiele zak adów Bosch Rexroth oferuje system w trzech wersjach: SY.DFE1 z zewn trznà elektronicznà kartà sterujàcà, SY.DFEE ze zintegrowanà elektronikà oraz SY.DFEC ze zintegrowanà cyfrowà elektronikà i mo liwoêcià sterowania poprzez magistral CAN. Producent i u ytkownik wtryskarek otrzymuje wypróbowany, gotowy do pod àczenia system. mgr in. Tomasz Domaszczyƒski Bosch Rexroth rozszerza swojà ofert zlokalizowanych w rejonie miast Modena i Reggio Emilia (W ochy). Najwi ksze z nich to: Oil Control produkujàcy g ównie systemy i rozdzielacze hydrauliczne oparte na wyrobach poszczególnych grup produktowych, podstawowe zawory nabojowe w obudowach (zawory hamujàce, przelewowe), Oleodinamica LC rozdzielacze i zawory prze àczajàce ste- ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006 9

3 Bosch Rexroth Sp. z o.o. nale y do koncernu Bosch Rexroth AG, Êwiatowego lidera w zakresie nap dów i sterowaƒ. Na rynku polskim Rexroth obecny jest od lat szeêçdziesiàtych. Program produkcyjny Bosch Rexroth obejmuje wszystkie bran e oferujàc klientowi kompleksowe rozwiàzania w zakresie: hydrauliki przemys owej, nap dów i sterowaƒ, techniki przemieszczeƒ liniowych i monta u, pneumatyki, serwisu i hydrauliki mobilnej. rowane elektrycznie on/off i proporcjonalnie, TARP zawory nabojowe, EDI System zawory nabojowe sterowane elektrycznie, Oil Sistem agregaty DC/AC (zasilane pràdem sta ym i zmiennym), wszystkie wykonywane w konfiguracji: silnik elektryczny, pompa, zbiornik, p yta z mo liwoêcià zabudowy zaworów sterujàcych. Produkty Grupy Oil Control znaczàco uzupe niajà naszà ofert, szczególnie w zakresie zastosowaƒ w obszarze techniki mobilnej. Oferowane w szerokiej gamie typów i modu ów rozdzielacze, zawory i agregaty znakomicie sprawdzajà si w uk adach sterujàcych i uk adach zasilania: pojazdów komunalnych i u ytkowych, koparek i koparko adowarek, podnoêników koszowych, osprz tów maszyn i ciàgników rolniczych, podnoêników teleskopowych, wózków wid owych, urzàdzeniach transportu pionowego oraz w wielu innych aplikacjach. mgr in. Krzysztof Michalak Molekularny samochód najmniejszy pojazd na Êwiecie Naukowcy z Rice University (USA) skonstruowali najmniejszy pojazd na Êwiecie jednoczàsteczkowy nanosamochód, zbudowany z podwozia, osi oraz czterech kó w postaci sferycznych fullerenów, tzw. buckyball (rys. 1). Podwozie i osie tego unikatowego pojazdu sà zbudowane z atomów w gla z podpartym obrotowo zawieszeniem i obracajàcymi si osiami. Ko a zbudowano ze sferycznych fullerenów zawierajàcych 60 atomów w gla. Wymiary samochodu wynoszà 3 x 4 nanometry, jest on nieco szerszy od aƒcucha DNA. Dla porównania gruboêç ludzkiego w osa wynosi nm. Skonstruowany przez naukowców molekularny nanosamochód jest pierwszà tego typu konstrukcjà, w której ko a nie Êlizgajà si po powierzchni, a poruszajà si ruchem obrotowym w kierunku prostopad ym do osi pojazdu podobnie jak w normalnym samochodzie. Obserwacje ruchu pojazdu odbywa y si przy u yciu skaningowego mikroskopu tunelowego (STM) (rys. 2). Pomiarów dokonano Dokoƒczenie na 14 str. Rys. 1. fot.: Y. Shirai/Rice University Rys. 2. fot.: T. Sasaki/Rice University 10 ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006

4 PROMOCJA ZT450 seria oscyloskopów cyfrowych z pami cià na magistrale PCI, PXI / CompactPCI i VXI Amerykaƒska firma ZTEC Instruments wprowadzi a do swojej oferty nowà seri kart oscyloskopów cyfrowych z pami cià (DSO). Karty dost pne sà w wykonaniach na magistrale PCI, PXI/CompactPCI oraz VXI. Wszystkie majà rozdzielczoêç 8-bitowà. Zale nie od modelu próbkowanie odbywa si z szybkoêcià do 2,5 GS/s, przy paêmie wejêciowym analogowym do 1 GHz. Pami ç próbek na kartach to maksymalnie 32 MS dla wersji PCI i PXI oraz 64 MS dla wersji VXI. Próbkowanie odbywa si na 2 (PCI, PXI) lub 4 (VXI) wejêciach równoczeênie, ewentualnie z dwukrotnie wi kszà szybkoêcià maksymalnà z przeplotem, odpowiednio na 1 lub 2 wejêciach. Mo liwa jest te praca w trybie próbkowania ekwiwalentnego z du o wi kszymi cz stotliwoêciami, si gajàcymi a 250 GS/s. Ka da karta ma mo liwoêci typowego oscyloskopu cyfrowego (DSO) elastyczne kondycjonowanie sygna ów, zaawansowane metody wyzwalania, wiele trybów akwizycji, przetwarzanie sygna ów i wiele wi cej. Mo na korzystaç z ró nych êróde wyzwalania, jak oprogramowanie, zbocze, wzorzec, szerokoêç impulsu, sygna wideo, na wejêciu A i B. Oprócz normalnego trybu akwizycji (digitizer), karty serii ZT450 mogà próbkowaç w trybie uêredniania, obwiedni oraz próbkowania ekwiwalentnego. Mogà te próbkowaç z zegarem zewn trznym. Liczne pomiary w dziedzinie czasu i cz stotliwoêci, jak np. pomiary Vmin, Vmax, Vrms, okresu, czasów ujemnej i dodatniej cz Êci okresu, mogà byç wykonywane wprost na kartach. W przypadku pomiarów w dziedzinie cz stotliwoêci, pomiary mogà bazowaç na ca ym próbkowanym przebiegu lub tylko na wybranym okresie. Poza tym dost pne sà takie typowe funkcje, jak sumowanie, odejmowanie, mno enie, ca kowanie i pochodna przebiegów. Standardem sà te wbudowane bardziej zaawansowane funkcje, jak FFT i cyfrowa filtracja sygna ów. Wszystko to dzi ki zastosowaniu na kartach procesorów DSP Texas Instruments TMS320VC5409. Z innych atutów serii ZT450 warto wymieniç autokonfiguracj, mo liwoêç zapami tywania i wczytywania stanu urzàdzenia, nieulotnà pami ç dla przebiegów referencyjnych, zabezpieczenie wejêç przed przekroczeniem dopuszczalnych napi ç, wbudowane procedury kalibracji offsetu. Z kartami dostarczany jest program ZScope, dajàcy pe nà interaktywnà kontrol nad sprz tem. ZScope sam wykrywa zainstalowanà kart. Do kart do àczane sà sterowniki systemowe plug-andplay, które pozwalajà na dalsze wykorzystanie kart w typowych Êrodowiskach programowych, jak LabVIEW, LabWindows/CVI, Visual Basic i C/C++. Do àczane sà równie przyk adowe biblioteki pokazujàce u ycie sterowników pod LabVIEW i C. èród a sterowników oraz intuicyjny interfejs na poziomie komend mogà byç z kolei wykorzystane przez tych, którzy chcà programowaç w niestandardowych Êrodowiskach lub z bezpoêrednim dost pem do rejestrów. µdaq-lite nowy tani modu pomiarowy na USB µdaq-lite (rys. 1, 2) to jeden z najnowszych produktów firmy Eagle Technology (reprezentowanej w Polsce przez Egmont Instruments) w serii urzàdzeƒ pomiarowych pod àczanych do komputera przez port USB. Tym razem firma Eagle Technology po o y a nacisk przede wszystkim na prostot urzàdzenia i jego niskà cen. µdaq-lite ma 8 wejêç analogowych niesymetrycznych lub 4 ró nicowe, ROK WYD. LXV ZESZYT 3/

5 Rys. 1 Rys. 2 o rozdzielczoêci 12-bitowej i impedancji wejêciowej 2 MΩ. Zakresy napi ç wejêciowych mieszczà si od ±1 V do ±20 V. Odczyt wed ug listy wybranych kana ów odbywa si z szybkoêcià do 49 khz. Modu ma dodatkowo dwa 12-bitowe wyjêcia analogowe, 8 wejêç cyfrowych, 8 wyjêç cyfrowych i 1 kana licznika/timera z zewn trznym zegarem i bramkà to dodatkowe zalety tego modu u. µdaq-lite ma te sygna y master i slave pozwalajàce na synchronicznà prac po àczonych ze sobà kilku modu ów. µdaq-lite wykonany jest dla standardu USB 1.1, ale mo e te pracowaç na porcie USB 2.0. Zasilany jest bezpoêrednio z portu USB. Jako z àcza dla wszystkich sygna ów ma od razu wbudowane zaciski Êrubowe, znakomicie u atwiajàce prac i pod àczanie przewodów. W ramach oprogramowania u ytkownik otrzymuje sterowniki pod Windows i Linuxa oraz EDR Enhanced Software Development Kit z przyk adami dla popularnych Êrodowisk programistycznych: C++, Borland C++ builder, Borland Delphi, Visual Studio.NET, Testpoint, LabView, Agilent VEE. Standardowo µdaq-lite pracuje z bezp atnym programem pomiarowym WaveView for Windows firmy Eagle Technology. Cena modu u wynosi 210$ netto. Wi cej informacji: Egmont Instruments tel. (0-22) , fax (0-22) cito@egmont.com.pl System SCALA dla producentów maszyn i urzàdzeƒ Rozwiàzanie iscala Industrial Machinery firmy Epicor jest w pe ni zintegrowanym pakietem, w którym ka dy proces jest p ynnie po àczony z pozosta ymi. Proces zarzàdzania relacjami z klientem (Customer Relationship Management CRM) stanowi integralnà cz Êç pozosta ych procesów ekonomicznych w sektorze produkcji maszyn przemys owych (rys.). W sektorze produkcji maszyn przemys owych cz sto zdarza si, zw aszcza w wypadku du ych urzàdzeƒ, e klient otrzymuje rozwiàzanie zaprojektowane indywidualnie. Zintegrowane rozwiàzanie iscala Project Management optymalizuje zarzàdzanie ka dym projektem od momentu przyj cia zamówienia sprzeda y przez proces produkcji po instalacj maszyn w siedzibie klienta i przeszkolenie pracowników w zakresie ich obs ugi oraz Êwiadczenie us ug serwisowych. Najwa niejsze funkcje Integracja i informacja rowanie kluczowych wskaêników U ytkownicy systemu iscala Industrial Machinery mogà korzystaç i kontrolowanie kosztów. wydajnoêci w czasie rzeczywistym z zestawu narz dzi iscala Business Zarzàdzanie relacjami z klientem and Developer Toolbox do projektowania, integrowania i realizowania procesów ekonomicznych nolicony obraz informacji o klien- System iscala CRM oferuje ujed- obejmujàcych wiele aplikacji. Narz dzia z zestawu iscala Business relacji z klientami w ca ym przedtach i zapewnia spójnà strategi Intelligence umo liwiajà monito- si biorstwie. Zarzàdzanie umowami W przedsi biorstwach produkcyjnych zarzàdzanie najwa niejszymi relacjami z klientami i dostawcami jest oparte na umowach. iscala obs uguje wiele typów umów o ró nym stopniu z o onoêci, np. umowy ramowe zakupu (z rabatami iloêciowymi) i umowy ogólne sprzeda y. Zarzàdzanie zamówieniami sprzeda y W systemie iscala dost pna jest funkcja konfigurowania specyfikacji materia owej podczas wprowadzania zamówieƒ. Umo liwia 12 ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006

6 Rys. 3. Kierunki innowacji w wytwarzaniu Podstawowe obszary technologiczne oraz konieczne metody, narz dzia i zasoby in ynierskie umo liwiajàce osiàgni cie postawionych celów przedstawiono na rys. 2, zaê kierunki innowacji w wytwarzaniu ilustruje rys. 3. G ówny nacisk po o ono na: technologie i systemy informatyczne stosowane w rozwoju nowych wyrobów, planowaniu, zarzàdzaniu oraz w aplikacjach KM (Knowledge Management) w wytwarzaniu, systemy majàce szczególne znaczenie w automatyzacji (w tym mechatroniczne) wyrobów i procesów, mikrotechnologie, znajdujàce szczególne zastosowanie w aplikacji inteligentnych procedur w produktach rynkowych, sieciowe systemy w cyklu ycia wyrobu (projektowania, planowania, logistyki, wytwarzania, serwisu), sieci i platformy wiedzy zorientowanej na wytwarzanie. Wybrane instrumenty rozwoju innowacyjnych technologii wytwarzania Aby zrealizowaç postawione cele w Platformie MANUFUTURE, przewidziano kilka instrumentów operacyjnych. Do najwa niejszych z nich nale y zaliczyç zbudowanie sieci kooperacyjnych (przedsi biorstw du ych i ma- ych, jednostek B&R, innowacyjnych Centrów Technologicznych) na ró nych poziomach ich wzajemnych relacji rys. 4. Na ka dym poziomie kooperacji potrzebne sà innego rodzaju techniki i standardy komunikacji i wymiany danych. W sieciach globalnych potrzebne sà techniki oparte na strukturalnych, wielofunkcjonalnych i relacyjnych bazach danych i bazach wiedzy. Na najni szych poziomach istotnà rol b dà spe niaç techniki oparte na standardach operacyjnych wymiany danych i przetwarzania sygna ów w trybie on-line. Wraz ze zmianà podejêcia do realizacyjnych instrumentów strategii rozwoju B&R w Europie planowane sà równie zmiany w kszta towaniu instrumentów finansowania tego sektora. Celem ostatecznym jest zrównowa- enie udzia u finansowego wszystkich udzia owców tego procesu (rys. 4): przedsi biorstw przemys owych, które b dà pierwszym i bezpoêrednim beneficjentem wdra ania innowacyjnych technologii i metod wytwarzania, europejskich programów badawczych, przyczyniajàcych si do wyrównywania poziomu technologicznego w ró nych krajach i regionach EU jest to cel realizowany w d u szym horyzoncie czasowym i spo- ecznym, regionalnych i krajowych funduszy przeznaczanych przede wszystkim na badania podstawowe oraz Rys. 4. Finansowanie Centrów Doskona oêci Wytwarzania specyficzne obszary badawcze istotne dla kraju lub regionu. Platforma MANUFUTURE ma charakter mi dzysektorowy i mi dzybran owy, gdy podj ta problematyka ma wymiar ogólny, tzn. wa ny równie w innych europejskich i krajowych platformach technologicznych. Wynika to z tego, e ma ona tworzyç zr by nowoczesnych systemów i organizacji wytwórczych opierajàc si na najnowszych osiàgni ciach nauki, badaƒ i sprawdzonych wdro eƒ przemys owych. Odnosi si to w szczególnoêci do: nowych metod planowania i wytwarzania w zró nicowanych strukturalnie i organizacyjnie przedsi biorstwach oraz sieciach przedsi biorstw du ych i MSP, pe nego opisu produktu i procesów wytwórczych we wszystkich fazach powstawania i eksploatacji produktu (cyklu ycia produktu), wdra ania wielofunkcyjnych narz dzi IT we wszystkich obszarach wytwarzania, ze szczególnym uwzgl dnieniem rozproszonego wytwarzania w sieciowych organizacjach gospodarczych, tworzenia standardów wymiany danych, technik akwizycji i przetwarzania wiedzy oraz ich aplikacji w systemach in ynierskich i nowych wyrobach, wytwarzania nowych technologicznie i kompleksowych funkcjonalnie systemów wytwórczych, maszyn i urzàdzeƒ umo liwiajàcych mi kkà automatyzacj, tworzenia jakoêciowo nowych jednostek prowadzenia badaƒ i wdro- eƒ oraz ich lokowania na ró nych poziomach B&R o ró nym zasi gu terytorialnym. Nale y zatem dà yç do tego, by przedstawione za o enia, cele, instrumenty oraz metody i technologie znalaz y odzwierciedlenie w platformach krajowych. 4 ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006

7 Polska Platforma Technologiczna Procesów Produkcyjnych Platform Procesów Produkcyjnych nale y widzieç jako platform procesowà, a nie produktowà. Wprawdzie maszyny, urzàdzenia i okreêlone procesy technologiczne sà charakterystyczne dla ka dej z platform technologicznych, ale metody i narz dzia in ynierskie sà wspólne dla wielu sektorów gospodarki. Platforma Procesów Produkcyjnych jest procesowo zorientowana na wypracowany w Europejskiej Platformie MANU- FUTURE Wizja do 2020 roku paradygmat Product Lifecycle Management zarzàdzanie cyklem ycia produktu, w sk ad którego wchodzà: koncepcja nowego produktu i jego projektu technicznego, planowanie, symulacja i wizualizacja zoptymalizowanych procesów produkcyjnych (w tym logistycznych, wa nych w rozproszonym wytwarzaniu), wytwarzanie funkcjonalnych produktów rynkowych oraz energooszcz dnych maszyn i urzàdzeƒ, wyposa onych w inteligentne systemy obs ugi wyrobów rynkowych i inwestycyjnych, przyjazna Êrodowisku eksploatacja produktów i ich serwis, lokalny i zdalny, oraz wielostopniowy recykling zu ytego technicznie produktu. Wymienione fazy z cyklu ycia produktu sà wa ne dla wszystkich sektorów przemys u, stàd te opracowywane w Platformie Procesów Produkcyjnych metody, narz dzia i systemy b dà mog y byç implementowane w innych bran ach. Innym wa nym rezultatem gospodarczym platformy b dzie opracowanie narz dzi i systemów IT do integracji i synchronizacji procesów biznesowych i produkcyjnych w bran owych sieciach produkcyjno-logistycznych. Specyfika polskiego przemys u i miejsce Platformy Procesów Produkcyjnych Proponowany sektor badawczo- -rozwojowy jest szczególnie wa ny w realiach polskiej gospodarki, której aktualne produkty finalne nie znajdujà miejsca na rynku globalnym. Zatem najwa niejszym celem polskiego przemys u maszyn i urzàdzeƒ jest rozwój tego sektora w kierunku stosowania najnowszych technologii, aby przedsi biorstwa w pierwszym okresie znalaz y si w globalnej sieci poddostawców wysoko specjalizowanych komponentów do wyrobów finalnych producentów globalnych. Cechy i uwarunkowania polskiego przemys u maszyn i urzàdzeƒ: Przemys poddostawców. Transfer technologii i organizacji do MSP (ma e i Êrednie przedsi biorstwa) oraz synchronizacja dzia aƒ pomi dzy OEM (Original Equipment Manufacturer) i MSP. Wyrównanie technicznych i innowacyjnych poziomów wêród sieci bran owych MSP. Powo ywanie konkurencyjnych bran non-profit i Centrów Doskona oêci Wytwarzania. Powo ywanie otwartych gie d certyfikowanych poddostawców. Otwarte Europejskie i Krajowe Instytuty Technologiczne naturalne i konkurencyjne Êrodowisko wspólnych badaƒ w Europie. Wolny dost p naukowców z UE do nowoczesnych warsztatów i laboratoriów. Eliminacja lobbingu polityków. Wyrównywanie poziomu infrastruktury badawczej i kompetencji pomi dzy nowymi i starymi krajami UE. Konkurencyjna kooperacja OEM i MSP przez udzia w certyfikowanych sieciach poddostawców na europejskiej gie dzie. Standaryzacja komponentów, procesów i metod w certyfikowanych sieciach. Konkurencyjna przewaga nowych cz onków UE dà àcych do niskich kosztów produkcji w porównaniu z Chinami i krajami Dalekiego Wschodu (efekt skali). Czynnikiem sprzyjajàcym jest lokalizacja wielu przedsi biorstw globalnych w naszym kraju. Jest to sytuacja bardzo sprzyjajàca, gdy takie przedsi biorstwa dysponujà produktami globalnymi oraz rynkami zbytu, a zatem potrzebujà wysokiej klasy komponentów do wytworzenia wyrobu finalnego. Wysokiej klasy komponenty produkowane w Polsce spowodujà wzrost udzia u polskich przedsi biorstw w wartoêci wyrobu finalnego i przyniosà nowe miejsca pracy, wykorzystujàc efekt ekonomii skali. Wyznacza to zatem podstawowà strategi dla rozwoju MSP, ukierunkowanà na pe nà obs ug globalnych przedsi biorstw w aênie przez regionalne i bran owe sieci MSP oraz wdra anie metod produkcji opartych na wiedzy (Raport EPT MANUFU- TURE). Mo na to osiàgnàç mi dzy innymi przez rozwój procesowej in ynierii produkcji, która ma na celu: Synchronizacj dzia aƒ i wspó pracy pomi dzy przedsi biorstwami globalnymi OEM i MSP. Wyrównanie technicznych i innowacyjnych poziomów wêród sieci bran owych MSP. Powo ywanie bran owych i regionalnych Centrów Technologicznych i Centrów Doskona oêci Wytwarzania. Powo ywanie otwartych gie d certyfikowanych poddostawców bran- owych lub regionalnych. Tworzenie otwartych Europejskich i Krajowych Instytutów Technologicznych, umo liwiajàcych wolny dost p naukowców z UE oraz aktualnych krajów akcesyjnych do nowoczesnych warsztatów i laboratoriów. Tworzenie lobbingu gospodarczego regionalnego i bran owego. Opracowanie wspólnie z przedsi biorstwami globalnymi zasad standaryzacji komponentów, procesów i metod produkcji w certyfikowanych sieciach (Toyota Production System i wzorce japoƒskie sà tu dowodem). Struktura i cele Platformy Procesów Produkcyjnych Platforma b dzie wspomagaç rozwój najnowszych maszyn i urzàdzeƒ w g ównych sektorach gospodarki na bazie wiodàcych istniejàcych polskich przedsi biorstw. Odnosi si to zarówno do sektora motoryzacyjnego oraz sprz tu AGD, jak i do sektora wydobywczego (górnictwo, hutnictwo, energetyka) oraz maszyn i urzàdzeƒ wytwórczych, gdzie podstawowà infrastruktur technologicznà b dà tworzyç maszyny i urzàdzenia polskiej produkcji rys. 5. Podstawowe bran e wytwórcze w Platformie Procesów Produkcyjnych: produkcja zespo ów i elementów dla przemys u motoryzacyjnego, produkcja sprz tu AGD i komponentów wysokospecjalizowanych do monta u tego sprz tu, produkcja obrabiarek (szczególnie ci kich) zespo owych, specjalizowanych i kompleksowych zautomatyzowanych systemów wytwórczych dla przemys u maszynowego i innych bran produkcyjnych, produkcja maszyn i urzàdzeƒ specjalizowanych (górnictwo, hutnictwo, budownictwo, energetyka, silniki okr towe i inne nietypowe maszyny i urzàdzenia) oraz znajdujàcych zastosowanie w obronnoêci i zapewnieniu bezpieczeƒstwa energetycznego, komunikacyjnego i zdrowotnego, wytwarzanie elementów i funkcjonalnych systemów mechatronicz- ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006 5

8 Rys. 5. Organizacja struktury platformy PTU nych i telematycznych stosowanych w zaawansowanych systemach wytwórczych, wyrobach rynkowych i eksploatacji infrastruktury technicznej, przetwórstwo tworzyw sztucznych oraz maszyn wytwórczych, form i oprzyrzàdowania (kontynuacja wielu projektów w 6. PR). Przysz oêciowe technologie, Êrodki i metody powinny byç ukierunkowane na dziedziny przynoszàce w produkcji i us ugach najwi kszà wartoêç dodanà, równie w sensie spo ecznym. Wytyczono je m.in. w raporcie koƒcowym Europejskiej Platformy Technologicznej MANUFUTURE Wizja do 2020 roku. Nale à do nich: Kompleksowa adaptacyjnoêç procesów, systemów wytwórczych i struktur organizacyjnych w sektorze budowy maszyn i urzàdzeƒ uwzgl dniajàca optymalne wytwarzanie i wykorzystanie zasobów. Rozwój systemów informatycznych i wirtualnych metod oraz narz dzi in ynierskich przydatnych w rozwoju wyrobów i monitorowaniu procesów z wysokim stopniem wykorzystania procedur inteligentnych. Tworzenie zintegrowanych sieci bran owych aƒcuchów dostaw narz dzi IT do zarzàdzania nimi wed ug standardów bran owych producentów globalnych. Zarzàdzanie procesami produkcyjnymi i kompetencyjnymi sieciami bran owymi za pomocà systemów opartych na wiedzy. Ukierunkowanie procesów wytwórczych nastawionych na masowà kastomizacj, co wymaga lepszych i bardziej elastycznych produktów oraz sprz tu wytwórczego wytwarzanych wg koncepcji collaborative engineering. Zarzàdzanie procesami i projektami zgodnie z podejêciem in ynierii wspó bie nej oraz w Êrodowisku rozproszonych zasobów i systemów produkcyjnych z uwzgl dnieniem pe nego cyklu ycia produktu wraz z fazà recyklingu. Zastosowanie mikrotechniki i mechatroniki, które àczà w sobie projektowanie, sterowanie, elektronik, fizyk, informatyk, przez co wykorzystujàc synergi dyscyplin naukowych podwy szajà funkcjonalnoêç i doskona oêç produktów rynkowych. Zastosowanie systemów wizyjnych i telematycznych w monitorowaniu i wizualizacji produkcyjnych procesów dyskretnych oraz serwisie i utrzymaniu infrastruktury technicznej. Opracowanie i wdra anie metod oraz narz dzi in ynierskich i systemów uwzgl dniajàcych harmonogramowanie produkcji, prognozowanie ryzyka i modelowanie dynamiki zmian systemów produkcyjnych na podstawie badaƒ rynkowych. Zazwyczaj du à wartoêç dodanà generujà równie urzàdzenia i technologie pozwalajàce na miniaturyzacj produktów i uk adów, które sà stosowane w technice i medycynie. Jest rzeczà oczywistà, e najwa niejszym problemem jest znalezienie innowacyjnych wyrobów rynkowych, w których zawarta b dzie nowa technologia, nowe materia y oraz inteligentne procedury u ytkowe. Jest to g ówny cel realizowany przez Platform Procesów Produkcyjnych w latach Zatem g ówne dzia ania powinny koncentrowaç si na: Tworzeniu inkubatorów technologicznych kreujàcych nowe produkty, procesy i us ugi oraz powo ywaniu podmiotów B&R aplikujàcych do ró nych programów sektorowych, strukturalnych i 7. Programu Ramowego EU. Tworzeniu centrów wzornictwa przemys owego, wyposa onych w najnowsze technologie do projektowania, analiz i wytwarzania prototypowych wyrobów rynkowych i ich produkcji na potrzeby rynku globalnego (b dzie to sprzyjaç przeniesieniu rozwoju nowych wyrobów do Polski, równie ze strony przedsi biorstw globalnych). Tworzeniu bran owych sieci poddostawców zgromadzonych wokó przedsi biorstw globalnych, wspomaganych bran owymi centrami technologicznymi, szkoleniowymi i wdro- eniowymi oraz budowaniu konsorcjów producentów maszyn majàcych szans na powa ny udzia w rynku globalnym. Do kluczowych technologii rozwijanych w Platformie Procesów Produkcyjnych nale à: Wysoko wydajne oraz dok adne i wysokojakoêciowe technologie w produkcji zespo ów i elementów maszyn, a tak e pó wyrobów (technologie obróbki ubytkowej, przyrostowej, powierzchniowej, obj toêciowej odlewanie, kucie, spiekanie, kszta towanie plastyczne). Wysoko kwalifikowane technologie w in ynierii powierzchni i wytwarzaniu funkcjonalnych pokryç. Technologie IT w systemach projektowania, planowania, symulacji, 6 ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006

9 wizualizacji, monitorowania oraz obs ugi produkcji i serwisu w ca ym cyklu ycia produktu, z zastosowaniem metod KM (Knowledge Management). Technologie IT w zarzàdzaniu MSP i rozproszonym wytwarzaniu (CE Collaborative Engineering) oraz zarzàdzaniu zintegrowanym aƒcuchem dostaw SCM. Technologie rozwijane dla celów mikrotechniki, mechatroniki, medycyny oraz wytwarzania prototypowych wyrobów i aplikacji innowacyjnych procesów w skali globalnej. Przyk adowe rozwiàzanie tworzenia relacji biznesowo-rynkowych w powiàzaniu z rozproszonym wytwarzaniem przedsi biorstw globalnych i sieci MSP ilustruje rys. 6. Strategiczna decyzja o utworzeniu europejskich i krajowych platform technologicznych stwarza p aszczyzn mi dzynarodowej, a w szczególnoêci europejskiej koordynacji sektora B&R i jego udzia u w tworzeniu mo liwie wysokiej wartoêci dodanej przedsi biorstw produkcyjno-us ugowych, zarówno globalnych, jak i MSP. Jest to szczególnie ambitne zadanie, gdy musi ono uwzgl dniaç zró nicowane warunki kulturowe, gospodarcze, technologiczne i ekonomiczne. Polskie warunki gospodarcze i po o enie geopolityczne powinny stwarzaç warunki pozyskiwania przedsi biorstw globalnych, dla których ró ne sektory MSP b dà dostawcami komponentów do wytwarzania wyrobów finalnych. Aktualnie, np. w bran y AGD, ok. 70% komponentów do wyrobów finalnych montowanych w Polsce pochodzi z krajów UE. Podobnie jest w sektorze motoryzacyjnym. T sytuacj nale y zmieniç, m.in. przez wykorzystanie potencja u MSP oraz B&R i zwiàzanie si z wytwórcami globalnymi. Mo na to te osiàgnàç za pomocà bran y IT, która b dzie tworzyç systemy dla globalnych odbiorców. Miejsce pracy w sektorze IT jest kilkakrotnie taƒsze ni w bran- y bezpoêrednio produkujàcej wyroby rynkowe. Gospodarka oparta na wiedzy to przede wszystkim sektor IT i pochodne jego us ug w ró nych bran ach wytwórczych, us ugowych oraz e-biznesu. W dalszej kolejnoêci mo na wymieniç nast pujàce czynniki: Technologie przetwarzania informacji i komunikacji, Orientacja na klienta, Zmiany technologiczne (materia- y, obróbka, powierzchnie...), Globalizacja, regionalizacja i wspó praca, Rys. 6. Implementacja systemów IT w wytwarzaniu z udzia em przedsi biorstw globalnych i MSP Dost pnoêç zasobów, Nowe procesy produkcyjne, maszyny i urzàdzenia, Nowe technologie wytwarzania, Organizacja produkcji, Logistyka, a w tym dystrybucja i utylizacja. Innym, nie mniej wa nym czynnikiem motywujàcym dzia alnoêç platform technologicznych jest stworzenie warunków pracy, finansowania i rozwoju nowych form organizacyjnych w sektorze B&R oraz wymuszenie efektywnego wykorzystania istniejàcych struktur B&R. Warunkiem koniecznym jest te wspó praca z europejskimi platformami technologicznymi w celu zwi kszenia polskiego udzia u w mi dzynarodowym podziale pracy oraz stworzenie ma ych form polskiego protekcjonizmu gospodarczego. Edward Chlebus S awomir Susz LITERATURA PRZEDMIOTU 1. Eigner M.: Requirements with regard to PDM system architecture and functionality a vendors report, Product Data Management, 18 November 1999, Volkswagen AG, Braunschweig. 2. Chlebus E.: Innowacyjne metody in ynierskie w zintegrowanym rozwoju produktu i procesów wytwarzania, Mechanik Anderl R.: Cooperative Virtual Product Development Product Engineering and Design Using Global Teamwork Structures. Konferencja Automatyzacja Produkcji 2000, Politechnika Wroc awska, Westkaemper E.: Manufuture a Vision for 2020, Workshop 1 July 2004, IMF FWG Hannover. 5. Scholl R. F.: VDI-Z 141 nr 9-10/ Report of the High-Level-Group; Manufuture a Vision for Assuring the Future of Manufacturing in Europe, Publication Office EU Commission November Przedsi biorstwa chcàce przystàpiç do Platformy Technologicznej Procesy Produkcyjne (PT-PP) proszone sà o kontakt telefoniczny lub owy z nast pujàcymi osobami: prof. dr hab. in. Edward Chlebus (koordynator PT-PP) tel.: edward.chlebus@pwr.wroc.pl lub dr in. S awomir Susz (sekretarz PT-PP) tel.: slawomir.susz@pwr.wroc.pl Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Politechnika Wroc awska ul. ukasiewicza 5, Wroc aw ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006 7

10 HANNOVER MESSE 2006 W dniach od 24 do 28 kwietnia 2006 r. odb dà si kolejne targi HANNOVER MESSE Dominujàcym akcentem tegorocznej imprezy b dzie innowacyjnoêç. Dwa g ówne tematy, prezentowane w ekspozycji i imprezach towarzyszàcych HANNOVER MESSE, to automatyzacja przemys owa i energetyka. Deutsche Messe AG organizuje we wspó pracy z mi dzynarodowymi Êrodowiskami politycznymi i gospodarczymi spotkanie pod nazwà World Energy Dialogue. Spotkanie odb dzie si w dniach kwietnia 2006 r., w ramach programu imprez towarzyszàcych HANNOVER MESSE Mi dzynarodowe grono ekspertów przedyskutuje, w dziewi ciu zespo ach problemowych, techniczne, polityczne, ekonomiczne i ekologiczne aspekty globalnego systemu energetycznego. Automatyzacja przemys owa b dzie, obok energetyki, drugim g ównym tematem HANNOVER MESSE Ekspozycj towarowà uzupe nià i podbudujà merytorycznie liczne bran owe wàskospecjalistyczne pokazy, seminaria i spotkania dyskusyjne. Wa nym wàtkiem tych imprez towarzyszàcych b dzie prezentacja na ywo przyk adów praktycznych zastosowaƒ innowacyjnych rozwiàzaƒ technologicznych z zakresu automatyzacji procesów, produkcji i budynków przemys owych, a tak e przewidywanych kierunków rozwoju w tych dziedzinach. Z obszernej listy imprez towarzyszàcych na szczególnà uwag zas ugujà: IN- TERKAMA + Forum, Forum Factory Automation oraz Robotic World. Nowymi pozycjami programu targów sà: Pipeline Technology, Industrial Facility Management Services oraz Industrial Building Automation tematy prezentowane po raz pierwszy, jako wydzielone specjalistyczne targi bran owe pod wspólnym szyldem HANNOVER MESSE. W tym roku goêciem honorowym b dà Indie, które zaprezentujà na forum imprezy pr ny i dynamiczny potencja gospodarczy, stabilne i obiecujàce partnerstwo oraz perspektywiczny rynek zbytu. G ównymi akcentami, licznie obsadzonej przez wystawców, ekspozycji indyjskiej w hali nr 6 b dà trzy obszary tematyczne: Energetyka, Poddostawy dla przemys u i Uk ady nap dowe. Spodziewany jest przyjazd do Hanoweru wybitnych przedstawicieli indyjskich Êrodowisk politycznych i gospodarczych. Nowa pozycja z dziedziny optymalizacji Stadnicki J.: Teoria i praktyka rozwiàzywania zadaƒ optymalizacji z przyk adami zastosowaƒ technicznych. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa Stron 295. Ksià ka adresowana jest przede wszystkim do studentów kierunków technicznych i informatycznych oraz do in ynierów zajmujàcych si zawodowo problemami optymalizacji konstrukcji, technologii czy systemów. Omówiono w niej podstawy teoretyczne zadaƒ optymalizacji, rodzaje tych zadaƒ oraz metody ich rozwiàzywania. Szczególny nacisk po o ono na formulowanie problemu i jego zapis. W cz Êci I Wybrane zagadnienia programowania liniowego opisano programowanie liniowe, a w szczególnoêci programowanie w zbiorach dyskretnych oraz programowanie przep ywów w sieciach. W cz Êci II Wybrane zagadnienia programowania nieliniowego dokonano przeglàdu metod analitycznych i algorytmów numerycznych optymalizacji nieliniowej, a tak e przedstawiono zagadnienia zwiàzane z algorytmami genetycznymi i z programowaniem wielokryterialnym. W cz Êci III Przyk ady praktycznego wykorzystania optymalizacji w projektowaniu maszyn omówiono przyk ady zastosowaƒ metod optymalizacji w praktyce in ynierskiej. 8 ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006

11 PROMOCJA Recepta na sukces w przetwórstwie tworzyw sztucznych: SY.DFE firmy Bosch Rexroth zainstalowanych systemów na Êwiecie Podstawowymi wymaganiami stawianymi producentom maszyn do przetwórstwa tworzyw sztucznych sà: krótki czas cyklu, niezawodnoêç i wysoka powtarzalnoêç. Bosch Rexroth pomaga spe niç te wymagania dzi ki systemowi SY.DFE, który w tym roku Êwi tuje zainstalowanie w urzàdzeƒ na Êwiecie, w tym w wi kszoêci wtryskarek produkowanych w Polsce. Pod nazwà SY.DFE kryje si pompa osiowa t oczkowa z elektrohydraulicznym systemem regulacji ciênienia, nat enia przep ywu oraz mocy, bez strat d awieniowych. Jest to kolejny przyk ad kombinacji najlepszych w swojej klasie podzespo ów oraz kilkudziesi cioletniego doêwiadczenia firmy Bosch Rexroth. Po raz pierwszy zestawienie pompy osiowej t oczkowej z wychylnà tarczà i innowacyjnej elektroniki przedstawiono na targach tworzyw sztucznych w Düsseldorfie w 1989 roku. Od tego momentu system kontynuuje swój triumfalny pochód na rynku tworzyw sztucznych. nienie mo e byç uzyskane dok adnie i szybko. Równie cykl pracy wtryskarki mo e byç precyzyjnie kontrolowany. Regulacja nat enia przep ywu nie powoduje spadku ciênienia w linii zasilania, co wyraênie zwi ksza sprawnoêç hydraulicznà wtryskarek. Bosch Rexroth Sp. z o.o. Centrala: ul. Staszica 1, Pruszków tel.: (22) , fax: (22) info@boschrexroth.pl Biura regionalne: Gdaƒsk: ul. Galaktyczna 32, Gdaƒsk tel.: (58) , fax: (58) gdaƒsk@boschrexroth.pl Katowice: ul. Wiejska 46, Czeladê tel.: (32) , fax: (32) katowice@boschrexroth.pl Poznaƒ: ul. Krucza 6, Tarnowo Podgórne tel.: (61) , fax: (61) poznan@boschrexroth.pl Pruszków: ul. Staszica 1, Pruszków tel.: (22) , fax: (22) pruszkow@boschrexroth.pl Rzeszów: ul. Hoffmanowej 19, Rzeszów tel.: (17) , fax: (17) rzeszow@boschrexroth.pl Szczecin: ul. Cukrowa 12, Szczecin tel.: (91) , fax: (91) szczecin@boschrexroth.pl Wroc aw: ul. J. Wymys owskiego 3, Nowa WieÊ Wroc awska tel.: (71) , fax: (71) wroc aw@boschrexroth.pl Pomys firmy Bosch Rexroth na skutecznie nap dzane wtryskarki produkowane przez firm PONAR w ywcu G ównymi cechami tego systemu opracowanego specjalnie dla wtryskarek sà jego wydajnoêç i niezawodnoêç. System bazuje na pompach Rexroth A10VSO lub A4VSO. Dzi ki proporcjonalnemu regulatorowi mo liwa jest bezstopniowa zmiana wydatku i ciênienia. Pozwala to na ustawienie optymalnych warunków pracy pompy. Wymagane dla danego trybu pracy nat enie przep ywu i ciê- W bie àcym roku Grupa Bosch przej a pakiet wi kszoêciowy udzia ów Grupy Oil Control i tym samym firma ta sta a si cz Êcià koncernu Bosch Rexroth AG. Grupa Oil Control jest jednym z wiodàcych na Êwiecie producentów zaworów nabojowych. W 2004 roku, zatrudniajàc ponad 1020 pracowników, osiàgn a obrót ponad 130 mln euro. W sk ad Grupy wchodzi wiele zak adów Bosch Rexroth oferuje system w trzech wersjach: SY.DFE1 z zewn trznà elektronicznà kartà sterujàcà, SY.DFEE ze zintegrowanà elektronikà oraz SY.DFEC ze zintegrowanà cyfrowà elektronikà i mo liwoêcià sterowania poprzez magistral CAN. Producent i u ytkownik wtryskarek otrzymuje wypróbowany, gotowy do pod àczenia system. mgr in. Tomasz Domaszczyƒski Bosch Rexroth rozszerza swojà ofert zlokalizowanych w rejonie miast Modena i Reggio Emilia (W ochy). Najwi ksze z nich to: Oil Control produkujàcy g ównie systemy i rozdzielacze hydrauliczne oparte na wyrobach poszczególnych grup produktowych, podstawowe zawory nabojowe w obudowach (zawory hamujàce, przelewowe), Oleodinamica LC rozdzielacze i zawory prze àczajàce ste- ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006 9

12 Bosch Rexroth Sp. z o.o. nale y do koncernu Bosch Rexroth AG, Êwiatowego lidera w zakresie nap dów i sterowaƒ. Na rynku polskim Rexroth obecny jest od lat szeêçdziesiàtych. Program produkcyjny Bosch Rexroth obejmuje wszystkie bran e oferujàc klientowi kompleksowe rozwiàzania w zakresie: hydrauliki przemys owej, nap dów i sterowaƒ, techniki przemieszczeƒ liniowych i monta u, pneumatyki, serwisu i hydrauliki mobilnej. rowane elektrycznie on/off i proporcjonalnie, TARP zawory nabojowe, EDI System zawory nabojowe sterowane elektrycznie, Oil Sistem agregaty DC/AC (zasilane pràdem sta ym i zmiennym), wszystkie wykonywane w konfiguracji: silnik elektryczny, pompa, zbiornik, p yta z mo liwoêcià zabudowy zaworów sterujàcych. Produkty Grupy Oil Control znaczàco uzupe niajà naszà ofert, szczególnie w zakresie zastosowaƒ w obszarze techniki mobilnej. Oferowane w szerokiej gamie typów i modu ów rozdzielacze, zawory i agregaty znakomicie sprawdzajà si w uk adach sterujàcych i uk adach zasilania: pojazdów komunalnych i u ytkowych, koparek i koparko adowarek, podnoêników koszowych, osprz tów maszyn i ciàgników rolniczych, podnoêników teleskopowych, wózków wid owych, urzàdzeniach transportu pionowego oraz w wielu innych aplikacjach. mgr in. Krzysztof Michalak Molekularny samochód najmniejszy pojazd na Êwiecie Naukowcy z Rice University (USA) skonstruowali najmniejszy pojazd na Êwiecie jednoczàsteczkowy nanosamochód, zbudowany z podwozia, osi oraz czterech kó w postaci sferycznych fullerenów, tzw. buckyball (rys. 1). Podwozie i osie tego unikatowego pojazdu sà zbudowane z atomów w gla z podpartym obrotowo zawieszeniem i obracajàcymi si osiami. Ko a zbudowano ze sferycznych fullerenów zawierajàcych 60 atomów w gla. Wymiary samochodu wynoszà 3 x 4 nanometry, jest on nieco szerszy od aƒcucha DNA. Dla porównania gruboêç ludzkiego w osa wynosi nm. Skonstruowany przez naukowców molekularny nanosamochód jest pierwszà tego typu konstrukcjà, w której ko a nie Êlizgajà si po powierzchni, a poruszajà si ruchem obrotowym w kierunku prostopad ym do osi pojazdu podobnie jak w normalnym samochodzie. Obserwacje ruchu pojazdu odbywa y si przy u yciu skaningowego mikroskopu tunelowego (STM) (rys. 2). Pomiarów dokonano Dokoƒczenie na 14 str. Rys. 1. fot.: Y. Shirai/Rice University Rys. 2. fot.: T. Sasaki/Rice University 10 ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006

13 PROMOCJA ZT450 seria oscyloskopów cyfrowych z pami cià na magistrale PCI, PXI / CompactPCI i VXI Amerykaƒska firma ZTEC Instruments wprowadzi a do swojej oferty nowà seri kart oscyloskopów cyfrowych z pami cià (DSO). Karty dost pne sà w wykonaniach na magistrale PCI, PXI/CompactPCI oraz VXI. Wszystkie majà rozdzielczoêç 8-bitowà. Zale nie od modelu próbkowanie odbywa si z szybkoêcià do 2,5 GS/s, przy paêmie wejêciowym analogowym do 1 GHz. Pami ç próbek na kartach to maksymalnie 32 MS dla wersji PCI i PXI oraz 64 MS dla wersji VXI. Próbkowanie odbywa si na 2 (PCI, PXI) lub 4 (VXI) wejêciach równoczeênie, ewentualnie z dwukrotnie wi kszà szybkoêcià maksymalnà z przeplotem, odpowiednio na 1 lub 2 wejêciach. Mo liwa jest te praca w trybie próbkowania ekwiwalentnego z du o wi kszymi cz stotliwoêciami, si gajàcymi a 250 GS/s. Ka da karta ma mo liwoêci typowego oscyloskopu cyfrowego (DSO) elastyczne kondycjonowanie sygna ów, zaawansowane metody wyzwalania, wiele trybów akwizycji, przetwarzanie sygna ów i wiele wi cej. Mo na korzystaç z ró nych êróde wyzwalania, jak oprogramowanie, zbocze, wzorzec, szerokoêç impulsu, sygna wideo, na wejêciu A i B. Oprócz normalnego trybu akwizycji (digitizer), karty serii ZT450 mogà próbkowaç w trybie uêredniania, obwiedni oraz próbkowania ekwiwalentnego. Mogà te próbkowaç z zegarem zewn trznym. Liczne pomiary w dziedzinie czasu i cz stotliwoêci, jak np. pomiary Vmin, Vmax, Vrms, okresu, czasów ujemnej i dodatniej cz Êci okresu, mogà byç wykonywane wprost na kartach. W przypadku pomiarów w dziedzinie cz stotliwoêci, pomiary mogà bazowaç na ca ym próbkowanym przebiegu lub tylko na wybranym okresie. Poza tym dost pne sà takie typowe funkcje, jak sumowanie, odejmowanie, mno enie, ca kowanie i pochodna przebiegów. Standardem sà te wbudowane bardziej zaawansowane funkcje, jak FFT i cyfrowa filtracja sygna ów. Wszystko to dzi ki zastosowaniu na kartach procesorów DSP Texas Instruments TMS320VC5409. Z innych atutów serii ZT450 warto wymieniç autokonfiguracj, mo liwoêç zapami tywania i wczytywania stanu urzàdzenia, nieulotnà pami ç dla przebiegów referencyjnych, zabezpieczenie wejêç przed przekroczeniem dopuszczalnych napi ç, wbudowane procedury kalibracji offsetu. Z kartami dostarczany jest program ZScope, dajàcy pe nà interaktywnà kontrol nad sprz tem. ZScope sam wykrywa zainstalowanà kart. Do kart do àczane sà sterowniki systemowe plug-andplay, które pozwalajà na dalsze wykorzystanie kart w typowych Êrodowiskach programowych, jak LabVIEW, LabWindows/CVI, Visual Basic i C/C++. Do àczane sà równie przyk adowe biblioteki pokazujàce u ycie sterowników pod LabVIEW i C. èród a sterowników oraz intuicyjny interfejs na poziomie komend mogà byç z kolei wykorzystane przez tych, którzy chcà programowaç w niestandardowych Êrodowiskach lub z bezpoêrednim dost pem do rejestrów. µdaq-lite nowy tani modu pomiarowy na USB µdaq-lite (rys. 1, 2) to jeden z najnowszych produktów firmy Eagle Technology (reprezentowanej w Polsce przez Egmont Instruments) w serii urzàdzeƒ pomiarowych pod àczanych do komputera przez port USB. Tym razem firma Eagle Technology po o y a nacisk przede wszystkim na prostot urzàdzenia i jego niskà cen. µdaq-lite ma 8 wejêç analogowych niesymetrycznych lub 4 ró nicowe, ROK WYD. LXV ZESZYT 3/

14 Rys. 1 Rys. 2 o rozdzielczoêci 12-bitowej i impedancji wejêciowej 2 MΩ. Zakresy napi ç wejêciowych mieszczà si od ±1 V do ±20 V. Odczyt wed ug listy wybranych kana ów odbywa si z szybkoêcià do 49 khz. Modu ma dodatkowo dwa 12-bitowe wyjêcia analogowe, 8 wejêç cyfrowych, 8 wyjêç cyfrowych i 1 kana licznika/timera z zewn trznym zegarem i bramkà to dodatkowe zalety tego modu u. µdaq-lite ma te sygna y master i slave pozwalajàce na synchronicznà prac po àczonych ze sobà kilku modu ów. µdaq-lite wykonany jest dla standardu USB 1.1, ale mo e te pracowaç na porcie USB 2.0. Zasilany jest bezpoêrednio z portu USB. Jako z àcza dla wszystkich sygna ów ma od razu wbudowane zaciski Êrubowe, znakomicie u atwiajàce prac i pod àczanie przewodów. W ramach oprogramowania u ytkownik otrzymuje sterowniki pod Windows i Linuxa oraz EDR Enhanced Software Development Kit z przyk adami dla popularnych Êrodowisk programistycznych: C++, Borland C++ builder, Borland Delphi, Visual Studio.NET, Testpoint, LabView, Agilent VEE. Standardowo µdaq-lite pracuje z bezp atnym programem pomiarowym WaveView for Windows firmy Eagle Technology. Cena modu u wynosi 210$ netto. Wi cej informacji: Egmont Instruments tel. (0-22) , fax (0-22) cito@egmont.com.pl System SCALA dla producentów maszyn i urzàdzeƒ Rozwiàzanie iscala Industrial Machinery firmy Epicor jest w pe ni zintegrowanym pakietem, w którym ka dy proces jest p ynnie po àczony z pozosta ymi. Proces zarzàdzania relacjami z klientem (Customer Relationship Management CRM) stanowi integralnà cz Êç pozosta ych procesów ekonomicznych w sektorze produkcji maszyn przemys owych (rys.). W sektorze produkcji maszyn przemys owych cz sto zdarza si, zw aszcza w wypadku du ych urzàdzeƒ, e klient otrzymuje rozwiàzanie zaprojektowane indywidualnie. Zintegrowane rozwiàzanie iscala Project Management optymalizuje zarzàdzanie ka dym projektem od momentu przyj cia zamówienia sprzeda y przez proces produkcji po instalacj maszyn w siedzibie klienta i przeszkolenie pracowników w zakresie ich obs ugi oraz Êwiadczenie us ug serwisowych. Najwa niejsze funkcje Integracja i informacja rowanie kluczowych wskaêników U ytkownicy systemu iscala Industrial Machinery mogà korzystaç i kontrolowanie kosztów. wydajnoêci w czasie rzeczywistym z zestawu narz dzi iscala Business Zarzàdzanie relacjami z klientem and Developer Toolbox do projektowania, integrowania i realizowania procesów ekonomicznych nolicony obraz informacji o klien- System iscala CRM oferuje ujed- obejmujàcych wiele aplikacji. Narz dzia z zestawu iscala Business relacji z klientami w ca ym przedtach i zapewnia spójnà strategi Intelligence umo liwiajà monito- si biorstwie. Zarzàdzanie umowami W przedsi biorstwach produkcyjnych zarzàdzanie najwa niejszymi relacjami z klientami i dostawcami jest oparte na umowach. iscala obs uguje wiele typów umów o ró nym stopniu z o onoêci, np. umowy ramowe zakupu (z rabatami iloêciowymi) i umowy ogólne sprzeda y. Zarzàdzanie zamówieniami sprzeda y W systemie iscala dost pna jest funkcja konfigurowania specyfikacji materia owej podczas wprowadzania zamówieƒ. Umo liwia 12 ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006

15 ona dok adniejsze okreêlenie iloêci i wartoêci zapasów, a jej elastyczny interfejs u atwia pracownikom obs ug klientów. U ytkownik mo e przechowywaç wiele standardowych opcji specyfikacji materia- owej w postaci szablonów. Przyspiesza to wprowadzanie danych i zmniejsza liczb b dów, u atwiajàc optymalny wybór produktów. Wspó dzia anie funkcji z modu ami Produkcyjnym i Zarzàdzania Projektami gwarantuje, e realizacja ka dego zamówienia zostanie dok adnie zaplanowana na podstawie kalkulacji zintegrowanego czasu dostawy. Produkcja Rozwiàzanie iscala Manufacturing oferuje funkcje realizowania projektów na zamówienie w ramach systemu MRP II (Manufacturing Resource Planning), które znacznie usprawniajà produkcj. Umo liwiajà one uwolnienie kapita u zamro onego w zapasach surowców, komponentów i cz Êci zamiennych. Funkcje integracyjne systemu iscala optymalizujà czas produkcji, przyspieszajà dostawy i skracajà cykl przep ywu gotówki. Funkcje planowania g ównego i planowania materia owego w ramach systemu MRP II zwi kszajà wydajnoêç produkcji, umo liwiajàc lepszà obs ug klientów i obni enie poziomu zapasów. U atwiajà te szybkie reagowanie na zmiany warunków i wymagaƒ, a synchronizacja informacji o zakupach pozwala na obni enie kosztów. Planowanie zdolnoêci produkcyjnych gwarantuje optymalne wykorzystanie zasobów produkcyjnych, a tym samym ograniczenie do minimum kar za opóênienie dostaw. Informacje o kontroli warsztatu usprawniajà podejmowanie decyzji dotyczàcych stanowisk pracy. Dzi ki funkcjom zarzàdzania zmianami projektów i zamówieƒ rozwiàzanie iscala umo liwia szybkie, efektywne i bezpieczne wprowadzanie zmian w ca ym aƒcuchu dostaw. Instalacja Instalacja maszyny przemys owej mo e stanowiç odr bny, specjalny projekt. Modu Zarzàdzania Projektami umo liwia po àczenie us ug instalacyjnych z okreêlonym projektem. Zastosowanie infrastruktury projektu do cyklu produkcji lub jego cz Êci pozwala na monitorowanie instalacji wed ug planu projektu. Pracownikom mo na przydzielaç zadania na podstawie zdolnoêci produkcyjnych netto i monitorowaç je za pomocà graficznego interfejsu u ytkownika. Umo liwia to lepsze wykorzystanie zasobów oraz planowanie czasu pracy z uwzgl dnieniem ograniczeƒ kalendarzowych. Je eli instalacji dokonujà podwykonawcy, mo na ich zarejestrowaç w ramach zarzàdzania zasobami. W trakcie procesu instalacji monitor zamówieƒ umo liwia przeglàdanie statusu, poziomu i priorytetu zg oszeƒ serwisowych, a tak e szybki dost p do wszystkich informacji i mo liwych dzia aƒ. Podczas instalacji pobierane sà cz sto z magazynu produkty o du ej wartoêci. Âledzenie komponentów, które instalatorzy przenoszà z magazynu do siedziby klienta, jest niezwykle wa ne, poniewa umo liwia prawid owe przeniesienie wartoêci i dok adne rozliczenie kosztów sprzeda y. Âledzenie numerów partii i serii cz Êci zapasowych i produktów gotowych u atwia okreêlenie, dokàd zosta y wys ane. W ten sposób mo na równie dotrzeç do êród a cz Êci wadliwych, co umo liwia wycofanie produktu lub jego wymian gwarancyjnà u dostawcy. Zarzàdzanie projektami w sektorze produkcyjnym Ârodowiska produkcyjne przedsi biorstw z bran y maszyn przemys owych cechujà si zwykle niewielkà liczbà wytwarzanych produktów o du ej wartoêci. W Êrodowiskach takich potrzebne jest zarzàdzanie kolejnymi fazami dostaw produktów, które sà projektowane na zamówienie, a po zainstalowaniu zostajà powiàzane z odpowiednimi zasobami szkoleniowymi i przekazane do dzia u serwisu. System iscala Project Management umo liwia kontrol takich projektów i dok adnà analiz ich rentownoêci, oferujàc zaawansowane funkcje kontroli kosztów, przychodów i rentownoêci oraz tworzenia bud etów i kosztorysów. Szkolenia Dost pne w systemie iscala Resource Management informacje o kwalifikacjach serwisantów gwarantujà, e instalacja, naprawa lub konserwacja maszyny zostanie powierzona odpowiednim osobom. Wszystkie informacje o szkoleniach widoczne sà na tablicy planowania zasobów, na której znajduje si elastyczny harmonogram informujàcy o dost pnoêci i kwalifikacjach pracowników. Zarzàdzanie serwisem Doraêne lub regularne inspekcje maszyn mo na planowaç automatycznie, wyznaczajàc równoczeênie osoby, które je przeprowadzà. Gwarantuje to klientom (wewn trznym i zewn trznym) d u szy czas pracy maszyn bez przestojów. Serwisant, który ma dokonaç inspekcji, otrzymuje automatycznie zestaw serwisowy okreêlajàcy zadania, prace, materia y i wydatki dla ka dej operacji. Zarzàdzanie centrum pomocy technicznej usprawnia funkcja monitorowania zleceƒ serwisowych. Oferuje ona graficzny obraz wszystkich otwartych i przychodzàcych zleceƒ. iscala Service Management zapewnia równie pe nà obs ug procesów zwiàzanych z serwisem naprawczym i serwisem prewencyjnym. To wyjàtkowo elastyczne rozwiàzanie tworzy harmonogramy konserwacji i napraw zainstalowanych maszyn, umo liwiajàc lepsze wykorzystanie zasobów i obni enie kosztów us ug Êwiadczonych klientom. Serwis prewencyjny obejmuje zarzàdzanie poziomami liczników maszyn. Na ka dej maszynie mo na zainstalowaç nieograniczonà liczb niezale nych od siebie liczników. Je eli limity okreêlone dla nich w umowie zostanà przekroczone, system naliczy dodatkowe koszty. Liczniki maszyn umo liwiajà dok adne okreêlenie cz stoêci konserwacji, co z kolei u atwia tworzenie harmonogramów maksymalizujàcych trwa oêç pracy maszyny i czas pracy bez przestojów. Zarzàdzanie umowami dzier- awy Wielu producentów maszyn przemys owych oferuje klientom dzier aw du ych maszyn i urzàdzeƒ bezpoêrednio lub przez dystrybutorów. Dla nich w aênie przeznaczona jest funkcja zarzàdzania umowami dzier awy dost pna w ramach procesu iscala Contract Management. ROK WYD. LXV ZESZYT 3/

16 IMPREZY NAUKOWO-TECHNICZNE ORGANIZOWANE PRZEZ SIMP W 2006 ROKU Temat Tel. Zasi g konferencji Termin Organizator Miejsce kontaktowy imprezy Konferencja kwietnia ZG SIMP Towarzystwo Warszawa (022) M naukowo-techniczna nt r. In ynierii i Techniki Maszyn Przysz oêç in ynierii Przemys u Spo ywczego ywnoêci SIMP Agnieszka Wierzbicka V Konferencja maja ZG SIMP Agenda Ustroƒ (022) K naukowo-techniczna nt r. Wydawnicza SIMP Pomiary Podstawowe problemy Automatyka Kontrola metrologii (PPM 2006) pak@data.pl Konferencja maja ZG SIMP Sekcja Katowice (032) K naukowo-techniczna nt r. Energetyczna ZG SIMP Technologie nowej kol. Czes aw Szczurkowski generacji w energetyce VIII Konferencja maja ZG SIMP Sekcja Towarzystwo Wiktorowo (052) K naukowo-techniczna 2006 r. Naukowo-Techniczne Obrabiarek k. Mogilna z udzia em EM 2003 i Narz dzi SIMP dr hab. in. goêci za- (Electromachining) Micha Styp-Rekowski granicznych msr@mail.atr.bydgoszcz.pl Konferencja czerwca ZG SIMP Sekcja Szczecin (091) K naukowo-techniczna nt r. Ch odnictwa i Klimatyzacji z udzia em Nowe tendencje SIMP w Szczecinie goêci zaw ch odnictwie 2006 mgr in. Remigiusz Bielecki granicznych simp.szczecin@interia.pl Konferencja wrzeênia ZG SIMP Sekcja Eksploatacji Pieczyska (052) K naukowo-techniczna nt r. Maszyn w Bydgoszczy z udzia em Regeneracja 2006 dr in. Boles aw Przybyliƒski goêci za simp@simpbydgoszcz.pl granicznych 48. Krajowa konferencja wrzesieƒ 2006 r. ZG SIMP Sekcja Spawalnicza Poraj (034) K naukowo-techniczna SIMP w Cz stochowie k. Cz stochowy z udzia em nt. Innowacje w spawal- dr in. Jan Plewniak goêci zanictwie janplewniak@wp.pl granicznych Konferencja 8 10 paêdziernika ZG SIMP Towarzystwo Prze- Poraj (034) K naukowo-techniczna nt r. twórców Tworzyw Wielkoczàs- k. Cz stochowy z udzia em Post p w przetwórstwie teczkowych SIMP prof. dr goêci zamateria ów polime- hab. J. Koszkul, granicznych rowych simpczestochowa@poczta.onet.pl 35. Krajowa Konferencja paêdziernika ZG SIMP Polskie Towarzystwo Szczyrk (032) K Badaƒ Nieniszczàcych 2006 r. Badaƒ Nieniszczàcych k. Bielska-Bia ej z udzia em Szczyrk 2006 i Diagnostyki Technicznej SIMP goêci za- kol. J. Mottl granicznych jan_mottl@yahoo.com Dokoƒczenie z 10 str. dla przypadku poruszania si nanosamochodu po powierzchni wykonanej ze z ota. W temperaturze pokojowej silne wiàzania elektryczne hamujà ko a i dopiero w temperaturze ok. 200 C mogà one swobodnie si toczyç po powierzchni. Poniewa osie nanosamochodu sà nieznacznie d u sze ni ich rozstaw odleg oêç mi dzy osiami okreêlajà orientacj pojazdu oraz wp ywajà na mo liwoêç ruchu w kierunku prostopad ym do osi pojazdu. Naukowcy znaleêli równie sposób przemieszczania samochodu na powierzchni za pomocà koƒcówki sondy STM. Próby wykaza y, e znacznie atwiej jest przemieszczaç nanoauto w kierunku zgodnym z kierunkiem obrotu kó ni w kierunku bocznym. Jednym z trudniejszych zadaƒ, jakie napotkali konstruktorzy nanosamochodu, by o do àczenie do konstrukcji z atomów w gla kó zbudowanych z fullerenów, tak aby nie zniszczyç ca ej konstrukcji. Jako katalizatora syntezy osi i podwozia u yto palladu, sferyczne fullereny wykazywa y jednak tendencj do os abienia wp ywu palladu jako katalizatora syntezy. Poszukiwania odpowiedniej metody przy àczania kó by y wi c d ugotrwa e. Molekularny samochód mo e byç w przysz oêci wykorzystywany jako nanoci arówka transportujàca atomy i czàsteczki w miniaturowych fabrykach. Wi cej informacji na ten temat znajduje si w artykule Shirai Y., Osgood A. J., Zhao Y., Kelly K. F., Tour J. M.: Directional Control in Thermally Driven Single-Molecule Nanocars. Nano Letters Vol. 5, No. 11/2005 (do pobrania na stronie: 14 ROK WYD. LXV ZESZYT 3/2006