O sukcesie przedsi biorstwa On the success of an enterprise

Transkrypt

1 Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2013 dr Anna Lema ska-majdzik dr Piotr Tomski Politechnika Cz stochowska O sukcesie przedsi biorstwa On the success of an enterprise Streszczenie: W opracowaniu przedstawiono istot sukcesu przedsi biorstwa oraz wybranych aspektów dotycz cych jego róde. Celem opracowania jest zwrócenie uwagi na czynniki sukcesu wspó czesnego przedsi biorstwa, szczególnie ma ego, które pomimo szybkich zmian w otoczeniu powinny by u wiadomione i traktowane jako swoisty horyzont dla dzia a ka dego wspó czesnego podmiotu gospodarczego. S owa kluczowe: sukces, ma e przedsi biorstwo, efektywno, przedsi biorca Abstract: The paper presents the idea of success of the enterprise and selected aspects concerning its sources. The aim of the paper is to draw attention to the success factors of the contemporary enterprise, especially the small one, which in spite of rapid changes in the environment, ought to be known and treated as a kind of a horizon for activities of each contemporary business entity. Keywords: success, small enterprise, effectiveness, entrepreneur Wst p W zarz dzaniu przedsi biorstwem g ównym celem podejmowanych wysi ków i stara jest ch osi gni cia sukcesu rozumianego jako powodzenie, pomy lno, czy udany skutek w asnych, b d wspólnych dzia a. Sukces jest rezultatem gry mened era (w przypadku ma ych przedsi biorstw cz sto b d cego jednocze nie w a cicielem firmy) o skuteczno funkcjonowania w asnej firmy 1. Sprawne zarz dzanie firm zale y od wielu czynników, nie tylko od wiedzy przedsi biorcy i jego umiej tno ci zarz dczych, ale równie od otoczenia, w jakim firma dzia a i szcz cia, sprzyjaj cego sukcesowi na rynku. Okre lenie czynników wspomagaj cych sukces firmy, a nawet wp ywaj cych na powodzenie dzia alno ci u atwia przedsi biorstwu odnalezienie drogi rynkowej. Jednocze nie podkre li nale y, i przedsi biorstwa funkcjonuj ce w coraz trudniejszych warunkach, coraz bardziej burzliwym otoczeniu 1 J. Filipczuk, Zarz dzanie strategiczne, Instytut Przedsi biorczo ci i Samorz dno ci, Warszawa 2002, s. 87.

2 204 A. Lema ska-majdzik, P. Tomski musz dostosowywa si dynamicznie do nowych sytuacji oraz wymagaj kszta cenia nowych umiej tno ci. J. Penc 2 podkre li, i dzia ania ka dego biznesu dokonuj si aktualnie w atmosferze niepewno ci, komplikacji i zmienno ci, za ka de przedsi biorstwo musi wprowadza zmiany i dzia a elastycznie, z wyobra ni, przystosowuj c, cz sto z wyprzedzeniem, swoj strategi, struktur i kultur do zmian w otoczeniu. W tych warunkach istotna zdaje si by percepcja sukcesu wraz z jego determinantami organizacyjnymi oraz tymi zwi zanymi z osob przedsi biorcy czy mened era. W wietle powy szego, celem niniejszego opracowania jest prezentacja istoty sukcesu oraz wybranych w tków dotycz cych jego róde. Cel ten wynika z d enia autorów do zwrócenia uwagi na czynniki sukcesu wspó czesnego przedsi biorstwa, szczególnie ma ego, które pomimo szybkich zmian w otoczeniu powinny by u wiadomione i traktowane jako swoisty horyzont dla dzia a ka dego wspó czesnego podmiotu gospodarczego. Istota sukcesu przedsi biorstwa Wspó czesny S ownik j zyka polskiego wyja nia znaczenie s owa sukces w dwóch p aszczyznach: jako pomy lny wynik jakiego przedsi wzi cia, osi gni cie zamierzonego celu oraz jako zdobycie s awy, maj tku, wysokiej pozycji itp. 3. W internetowym s owniku Oxford Dictionaries 4 znale mo na wyja nienie obejmuj ce znaczenie sukcesu jako osi gni cia celu. Szeroko rozumiany sukces jest wyra eniem niezwykle popularnym. Wyszukiwarka Google 5 zwraca informacj dotycz c oko o wyst pie s owa sukces w indeksowanych przez ni stronach, za doprecyzowana kolokacja sukces przedsi biorstwa wyst puje razy. W potocznym rozumieniu sukces oznacza pomy lny wynik jakiego przedsi wzi cia, powodzenie, triumf. Odnosz c ten termin do przedsi biorstwa, wi e si go z pomy lnymi wynikami dzia ania firmy, z powodzeniem realizowanych w jej systemie przedsi wzi produkcyjno-handlowych, z jej triumfem na rynku 6. Jednoznaczna definicja sukcesu przedsi biorstwa jest trudna do zdefiniowania, bowiem wynika ona bezpo rednio z czynników sukcesu oraz podmiotu, któremu przypisywane s te czynniki w postaci pewnych okre lonych cech. Sposób definiowania sukcesu zale y zatem od kluczowych w tków, rozpatrywanych jako czynniki sukcesu oraz parametrów i ich stanów, przyjmowanych jako warunek sukcesu. Wed ug J. Targalskiego 7 ka dy przedsi biorca d y do sukcesu, gdy sta si on przedmiotem po dania w wielu dziedzinach. Sukces sta si ce- 2 J. Penc, Humanistyczne warto ci zarz dzania w poszukiwaniu sensu mened erskich dzia a, Difin, Warszawa 2010, s ( ) 4 ( ) 5 Badanie przeprowadzone z wykorzystaniem wyszukiwarki Google, ( ) 6 A. Pabian, Uwarunkowania sukcesu przedsi biorstwa na rynku. Zarys problematyki, Wydawnictwo Politechniki Cz stochowskiej, Cz stochowa 1998, s J. Targalski, Przedsi biorczo i zarz dzanie, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2003, s Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98

3 O sukcesie przedsi biorstwa 205 lem, do którego si zmierza i który chce si osi gn, jednak oceny sukcesu mo na dokona dopiero po up ywie jakiego czasu 8. Na swój sukces bowiem przedsi biorca pracuje od samego pocz tku dzia alno ci firmy, a nawet jeszcze przed jej startem. Wa ne jest okre lenie celu dzia alno ci firmy i d enie do niego poprzez osi ganie przez przedsi biorstwo poszczególnych etapów, rozumianych jako sukces. Przedsi biorstwo powinno d y do sytuacji, w której mo liwe jest osi gni cie sukcesu w jak najwi kszej liczbie dziedzin. Dla ka dego przedsi biorcy sukces oznacza co innego. Mo e to oznacza pokonanie barier wej cia na rynek i za o enie w asnego przedsi biorstwa lub zwi kszenie zysków z dzia alno ci firmy, zwi kszenie obszaru dzia alno ci, czy zwi kszenie liczby zadowolonych klientów firmy, a dla jeszcze innych po prostu przetrwanie na rynku. Sukces przedsi biorczo ci i przedsi biorstwa - spojrzenie retrospektywne Reprezentant klasyków ekonomii J.B. Say 9 stwierdzi, i sukces w przedsi biorczo ci wymaga takich parametrów jako ciowych, jak: zdolno do dokonywania, rozpoznania i wyra ania s dów, wytrwa o oraz znajomo otaczaj cego wiata i biznesu. Co wi cej, sukces wymaga w jego uj ciu wiedzy z zakresu danego sektora, w którym prowadzona jest dzia alno oraz wiedzy pozyskanej w wyniku do wiadczenia. Sukces zale y bowiem cz ciowo od szcz cia i ogólnych warunków prowadzenia biznesu. Przedsi biorca sukcesu zdefiniowany przez neoklasycznego ekonomist A. Marshalla 10 posiada ogólne zdolno ci, umiej tno ci w w skiej dziedzinie (wyspecjalizowanie), kapita i szcz cie. Ogólne jego zdolno ci wynikaj z t a rodzinnego, wykszta cenia i talentu. Wyspecjalizowanie wynika natomiast ze znajomo ci w skiej dziedziny dzia alno ci i zdolno ci przedsi biorczych. Skutecznym w osi ganiu sukcesu zdaje si te by w tym uj ciu posiadanie przez przedsi biorc w asnego kapita u. Funkcj przedsi biorcy w uj ciu J. Schumpetera 11 jest wprowadzanie innowacji, za firmy, które powstrzymuj si od wprowadzania innowacji, nie maj szans na przetrwanie. Udane innowacje wymagaj jednak przywództwa. Sukces w przedsi biorczo ci wymaga mocnej i wyj tkowej w swoim rodzaju motywacji do wdra ania innowacji. 8 Mierniki sukcesu w zarz dzaniu ma firm prezentuje szerzej M. Haffer [w:] W. Pop awski, S. Sojak (red.), Za o y w asn firm i nie zbankrutowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Miko aja Kopernika, Toru 1995, s J.B. Say, A Treatise on Political Economy or the Production, Distribution and Consumption of Wealth, New York: A.M. Kelley Publishers 1971, (pierwsza edycja 1803). 10 A. Marshall, Principles of Economics, London: Macmillan and Co. 1930, (pierwsza edycja 1890). 11 J. Schumpeter, The Theory of Economic Development, Cambridge, MA: Harvard University Press 1934, (pierwsza edycja 1911). ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013

4 206 A. Lema ska-majdzik, P. Tomski Wed ug F.H. Knight 12, przedsi biorca potrzebuje tak e pewnej pojemno ci intelektualnej, a tak e cech przedsi biorczych (w szczególno ci sk onno ci do ponoszenia ryzyka) oraz zdolno ci przewidywania. Zdolno do przewidywania zale y od specyfiki sektora i d ugo ci procesu produkcyjnego. Zale y tak e od rodzaju zaspokajanych potrzeb konsumenta im bardziej podstawowe potrzeby i tym samym bardziej przewidywalne, tym wi ksze jest prawdopodobie stwo sukcesu. Wspó czesne czynniki sukcesu przedsi biorstwa W literaturze znale mo na wiele odniesie do cech osobowych przedsi biorców i mened erów jako determinant sukcesu i czasu przetrwania przedsi biorstw na rynku. Bazuj c na nowszych dokonaniach w dziedzinie rozpoznania czynników i specyfiki sukcesu w odniesieniu do cech osobowych przedsi biorcy wskaza mo na znaczenie wcze niejszych do wiadcze w prowadzeniu biznesu. H.J. Sapienza i C.M. Grimm 13 oraz C.M. Van Praag 14 stwierdzili za, i im m odszy jest za o yciel biznesu, tym skuteczniejsze b dzie jego dzia anie. J. Brüderl i in. 15 oraz A.C. Cooper i in. 16 podkre lili znaczenie posiadanego przez w a ciciela kapita u im wi ksze zasoby, tym wi ksze prawdopodobie stwo sukcesu. C.M. Van Praag 17 oraz J.S. Cramer 18 podkre lili, i w a ciciele ma ych firm kieruj si w asn ch ci do prowadzenia dzia alno ci, nie b d c do tego zmuszanymi. Okoliczno ci te daj wi ksz szans na sukces, wynikaj c z pozytywnej motywacji. Z kolei B.R. Schiller i P.E. Crewson 19 stwierdzili, i wykszta cenie jest pozytywnie skorelowane z sukcesem w prowadzeniu dzia alno ci gospodarczej. G. Chandler and S. Hanks 20, M. Peteraf i M. Shanley 21 oraz A. Reuber i E. Fischer 22 wyra nie podkre laj, e szczególnie w przypadku nowych 12 F.H. Knight, Risk, Uncertainty and Profit, Chicago: University of Chicago Press 1971, (pierwsza edycja 1921). 13 H.J. Sapienza, C.M. Grimm, Founder Characteristics, Start-Up Process, and Strategy/Structure Variables as Predictors of Shortline Railroad Performance, Entrepreneurship: Theory & Practice 1997, 22(1), s C.M. Van Praag, Determinants of Successful Entrepreneurship, Amsterdam: Thesis Publishers J. Brüderl, P. Preisendorfer, Network Support and the Success of Newly Founded Businesses, Small Business Economics 1998, 10, s A.C. Cooper, F.J. Gimeno-Gascon, C.Y. Woo, Initial Human and Financial Capital as Predictors of New Venture Performance, Journal of Business Venturing 1994, 9, s C.M. Van Praag, Determinants of Successful, op. cit. 18 C.M. Van Praag, J.S Cramer, An Estimated Equilibrium Model of Business Formation and Labor Demand by Entrepreneurs, Economica 2001, 269, s B.R. Schiller, P.E. Crewson, Entrepreneurial Origins: A Longitudinal Inquiry, Economic Inquiry 1997, 35, s G. Chandler, S. Hanks, Founder Competence, the Environment and Venture Performance, Entrepreneurship, Theory and Practice 1994, 18(3), s M. Peteraf, M. Shanley, Getting to Know You: A Theory of Strategic Group Identity, Strategic Management Journal 1997,18, s Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98

5 O sukcesie przedsi biorstwa 207 przedsi wzi biznesowych, przedsi biorstwa mo na rozpatrywa jako pewnego rodzaju przed u enie osoby za o yciela. N. Kaldor 23 w 1934 roku zdefiniowa w a ciciela jako osob koordynuj c mo liwo ci przedsi biorstwa. W tym kontek cie stwierdzi mo na, i przedsi biorczo to raczej permanentne zachowanie, a nie jednorazowy akt czy dzia anie 24. Sukces w firmie samozatrudnieniowej nie ma konkretnej definicji ani miary. Miary skuteczno ci dzia ania s definiowane jako przychody samozatrudnienia 25. W literaturze znale mo na tak e uj cie sukcesu w kategoriach liczby zatrudnionych pracowników i jej wzrostu w czasie 26. Rozwini te zosta o tak e podej cie traktuj ce czas egzystencji przedsi biorstwa na rynku jako miar sukcesu 27. Przyk adem jednej z klasyfikacji czynników sukcesu mo e by podzia na czynniki niezale ne od kierownictwa (tj. ceny surowców, podatki, kursy walut, postawa zwi zków zawodowych) oraz zale ne od kierownictwa (tj. przyj ta strategia dzia ania firmy, liczba zatrudnionych pracowników czy marketing) 28. Ponadto kwalifikacje kadry kierowniczej, a w przypadku firm samoztrudnieniowych ich w a ciciela, s jednym z czynników decyduj cych o mo liwo ciach prze ycia i wzrostu firmy, a wi c wp ywaj na jej sukces 29. Czynniki sukcesu firm wed ug B. Bie kowskiej 30 mo na podzieli na trzy grupy: czynniki zwi zane z osob przedsi biorcy, do których mo na zaliczy m.in. do wiadczenie przedsi biorcy zarówno w prowadzeniu dzia alno ci gospodarczej, jak i w zarz dzaniu firm, d ugotrwa e pozostawanie bez pracy, poziom wykszta cenia, wiek, cechy osobowo ci, aspiracje, posiadanie biznes planu, jak równie rodzaj motywacji podczas zak adania i prowadzenia w asnej firmy, 22 A. Reuber, E. Fischer, Understanding the Consequences of Founders Experience, Journal of Small Business Management 1999, 37(2), s N. Kaldor, The Equilibrium of the Firm, Economic Journal 1934, 44, s M. Wright, P. Westhead, Habitual Entrepreneurs and Angel Investors, Entrepreneurship: Theory & Practice 1998, 22 (4), s B.R. Schiller, P.E. Crewson, Entrepreneurial Origins: A Longitudinal, op. cit., s A.C. Cooper, F.J. Gimeno-Gascon, C.Y. Woo, Initial Human and, op. cit., s ; C.M. Van Praag, Determinants of Successful, op. cit.; C.M. Van Praag, J.S. Cramer, An Estimated Equilibrium, op. cit., s ; H. J. Sapienza, C.M. Grimm, Founder Characteristics, Start-Up, op. cit., s. 5-24; J. Brüderl, P. Preisendorfer, Network Support and, op. cit., s J. Brüderl, P. Preisendorfer, R. Ziegler, Organizational Survival, American Sociological Review 1992, 57, s ; J.M. Pennings, K. Lee, A. van Witteloostuijn, Human Capital, Social Capital and Firm Dissolution, Academy of Management Journal 1998, 41(4), s Ellon S., Determinant of Corporate Performance, Omega 1985/6, s B. Piasecki, A. Rogut, Internacjonalizacja polskich ma ych i rednich przedsi biorstw spo ywczych i odzie owych. Stan w 1997 r., [w:] B. Piasecki, A. Rogut, D. Smallbowne, Zachowanie ma ych i rednich przedsi biorstw w warunkach rosn cej internacjonalizacji gospodarki, Studia i Monografie, Nr 1, Wydawnictwo Spo ecznej Wy szej Szko y Przedsi biorczo ci i Zarz dzania w odzi, ód 1999, s B. Bie kowska, Lokalne uwarunkowania rozwoju przedsi biorczo ci, [w:] J. Brdulak (red.), M. Kulikowski (red.), Przedsi biorczo stymulatorem rozwoju gospodarczego, Wydawnictwo Instytut Wiedzy, Warszawa 2004, s ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013

6 208 A. Lema ska-majdzik, P. Tomski czynniki zwi zane z firm, takie jak wielko firmy, wysoko oraz rozproszenie kapita u za o ycielskiego przedsi biorstwa, posiadanie wspólnika, jak równie struktura organizacyjna firmy, jej personel, inwestowanie w dziedzin B+R a tak e tempo rozwoju firmy, czynniki zewn trzne zawieraj ce element niepewno ci i ryzyka, które s zale ne i niezale ne od przedsi biorcy i przedsi biorstwa. W tej grupie wyró ni mo na koszt pozyskiwania kapita u, dynamik rynku, struktur konkurencji, bariery wej cia/wyj cia, produkt, bran, w której firma dzia a, czynniki makroekonomiczne, kl ski ywio owe, strajki, system warto ci, regulacje prawne itp. Wed ug T. Sztuckiego 31 za czynniki sukcesu ma ych firm uwa a si wiedz, do wiadczenie, pomys owo, ci k prac, d enie do rozwoju, sk onno do po wi ce, kompetencje kierownicze, w a ciwy segment oraz szcz cie. Wed ug R.W. Griffin a 32 na sukces ma ego przedsi biorstwa sk ada si wiele elementów, w ród których najcz ciej wymieniane to: ci ka praca, pragnienie osi gni, p d do rozwoju i zdolno do po wi ce, popyt rynkowy na oferowany produkt lub us ug, kompetencja kierownicza, tak e szcz cie. P. Davidsson 33, B. Kirchhoff, A. Hatemi i H. Gustavsson do czynników wp ywaj cych na wzrost ma ych firm zaliczaj : wiek firmy (m odsze rosn szybciej), niezale no firmy, rozmiar firmy (mniejsze rosn szybciej), sektor przemys u oraz zmiany w tym sektorze, form prawn firmy, jak i zmiany formy prawnej, prawo w asno ci kierownictwa i zmiany w kierownictwie, mi dzynarodow dzia alno, lokalizacj oraz zmian w lokalizacji. Cz sto uwa a si równie, e na sukces firmy maj wp yw czynniki niedostrzegane przez innych przedsi biorców, a wykorzystane przez tych, którzy dostrzegli nowe szanse rynkowe i mobilizuj niedost pne dla nich niezb dne rodki. Wskazuje si przy tym na charakterystyczne ich cechy tj. 34 : pewno siebie, wiar w sukces i przekonanie o mo liwo ci jego osi gni cia, wytrwa e d enie do celu, ponawianie prób mimo niepowodze, uczenie si na b dach, zdolno ci innowacyjne niekoniecznie wynalazcze, ale pozwalaj ce dostrzec nowe mo liwo ci, odkrywa nisze rynkowe, wprowadza zmiany, zorientowanie na wyniki, na osi gni cie sukcesu (powodzenia), sk onno do podejmowania skalkulowanego ryzyka, 31 T. Sztucki, Marketing przedsi biorcy i mened era, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa R.W. Griffin, Podstawy zarz dzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s P. Davidsson, B. Kirchhoff, J A. Hatemi, H. Gustavsson, Empirical Analysis of Business Growth Factors Using Swedish Data, Journal of Small Business Management 2002, vol. 40, no. 4, s. 337, J. Targalski, Przedsi biorczo i zarz dzanie, op. cit., s. 99. Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98

7 O sukcesie przedsi biorstwa 209 gotowo do po wi cenia w asnego czasu i umiej tno ci dla przedsi wzi cia. Jako wa ny dla problematyki sukcesu wskaza nale y model D.J. Storey a 35 prezentuj cy czynniki wp ywaj ce na wzrost ma ych firm. Obejmuje on trzy obszary przedsi biorc, firm oraz strategi. Ka dy obszar obejmuje wiele czynników maj cych wp yw na rozwój czy wzrost firmy. Analizuj c obszar przedsi biorcy mo na znale tu cechy biograficzne m.in. takie jak wiek, p e, do wiadczenie, status etniczny oraz czynniki zwi zane z motywami prowadzenia w asnej firmy, do wiadczeniem zwi zanym z wcze niejszym zatrudnieniem czy umiej tno ciami przedsi biorcy. Czynniki zwi zane z firm ci le odnosz si do wyborów w a ciciela firmy, np. odno nie bran- y w której firma dzia a, lokalizacji. Stan prawny firmy, jej wiek czy w asno okre li mo na dopiero po uruchomieniu przez w a ciciela dzia alno ci gospodarczej. Trzeci obszar analizowany przez D.J. Storey a obejmuje zarówno strategie dzia ania firmy, jak i metody zarz dzania w niej. W tym obszarze decyzje najcz ciej podejmuje sam w a ciciel po oszacowaniu okoliczno ci sprzyjaj cych rozwojowi jego firmy. Zdaniem H. Sk odowskiego i L. Czapli skiego 36 warunkiem sukcesu jest pozytywne my lenie. Ludziom pozytywnie my l cym wszystko si udaje, tote je eli przedsi biorca pozytywnie b dzie my la o w asnym pomy le na biznes, uda mu si pomys zrealizowa. Pozytywne my lenie wa ne jest podczas prowadzenia dzia alno ci, bez wzgl du na to, w której fazie rozwoju znajduje si firma. Kryterium sukcesu we wzorcu ameryka skim jest efektywno. Wyznacznikami efektywno ci s : profesjonalizm w zarz dzaniu, jawna i ostra konkurencja, zorientowanie na zysk oraz wysoka mobilno kadry mened erskiej. Kryterium sukcesu we wzorcu japo skim jest harmonia i wspó praca. Jej wyznacznikami s : integracja jednostki z firm, perfekcjonizm w zakresie jako ci, preferowanie zysków d ugookresowych oraz konsensus 37. Teoretycy i praktycy zarz dzania wskazuj na ró norodne ilo ciowe i jako ciowe kryteria oceny sukcesu przedsi biorstwa 38. Miary ilo ciowe sukcesu ma ych przedsi biorstw zawieraj zyski, przychody, liczb zatrudnio- 35 D.J. Storey, Understanding the Small Business Sector, Routledge, London 1994, s H. Sk odowski, L. Czapli ski, Droga do sukcesu, Poradnik dla przedsi biorczych, zagro onych bezrobociem, bezrobotnych, Wydawnictwo Absolwent, ód 2003, s K. J dralska, Zarz dzanie europejskie na tle koncepcji zarz dzania mi dzynarodowego i globalnego, [w:] K. J dralska K. Znaniecka, L. abi ski (red. nauk.), Strategia i zarz dzanie przedsi biorstwami na tle integracji Polski z Uni Europejsk, PTE w Katowicach, Katowice 2000, s S. Haber, A. Reichel, Identifying performance measures of small ventures The case of the tourism industry, Journal of Small Business Management 2005, 43(3), s ; K. Lewis, Small firm owners in New Zealand: In it for the good life or growth? Small Enterprise Research 2008, 16(1), s ; H. Reijonen, Understanding the small business owner: What they really aim at and how this relates to firm performance, Management Research News 2008, 31(8), s ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013

8 210 A. Lema ska-majdzik, P. Tomski nych 39, ilo nowych klientów, rozwój przedsi biorstwa, udzia w rynkach zagranicznych 40 oraz ambicje biznesowe 41. Jako ciowe miary obejmuj satysfakcj przedsi biorcy 42, przestrzeganie tradycji, potrzeb autonomii i wolno ci 43. Natomiast inni autorzy wskazuj na przetrwanie jako podstawow miar sukcesu przedsi biorstwa 44. Na podstawie bada J. E. Wasilczuk 45, która scharakteryzowa a profil firmy wzrostowej, jednocze nie okre laj c czynniki wzrostu, mo na stwierdzi, e firma wzrostowa nie jest firm m od, gdy posiada do wiadczenie na rynku. W a ciciel firmy to m czyzna posiadaj cy raczej wykszta cenie wy sze, który pozytywnie postrzega otoczenie firmy i mo liwo ci w asnego przedsi biorstwa. Firmy wzrostowe wed ug bada stosuj zwykle planowanie d ugookresowe i korzystaj z zewn trznych róde finansowania, jak równie posiadaj do wiadczenie w kontaktach na rynkach zagranicznych. Na podstawie bada przeprowadzonych przez A. Lema sk -Majdzik 46 na grupie firm powsta ych w wyniku samozatrudnienia stwierdzono, i czynnikami sukcesu firm s g ównie nast puj ce czynniki: wiek przedsi biorcy, im przedsi biorca m odszy, tym prawdopodobie stwo odniesienia sukcesu wi ksze, wykszta cenie przedsi biorcy, im lepsze, tym sukces pewniejszy, zatrudnianie cz onków rodziny, ze wzgl du na charakter firm samozatrudnieniowych (cz sto rodzinnych) okaza o si, e korzystnie wp ywa, a nawet zwi ksza sukces firmy na rynku, planowanie dzia alno ci gospodarczej, w tym przypadku firmy posiadaj ce formalny plan dzia alno ci, bez wzgl du czy na krótki, czy na d ugi okres, cz ciej odnosi b d sukces na rynku. Badania przeprowadzone przez K. Kukowsk 47 wykaza y, i ponad po owa w a cicieli ma ych i rednich firm badanych w 2008 roku uzna a wspó prac za wa ny czynnik rozwoju ich gospodarczej dzia alno ci. Wyni- 39 S. Haber, A. Reichel, Identifying performance measures, op. cit., s ; J. Hernández, M. Yescas, M. Domínguez, Factores de éxito en los negocios de artesanía en México, Estudios Gerenciales 2007, 23(104), s Fairlie R., Robb A., Gender differences in business performance: Evidence from the characteristics of business owners survey. Small Business Economics 2009, 33(4), s H. Reijonen, Understanding the small, op. cit., s S. Haber, A. Reichel,, Identifying performance measures, op. cit., s ; 43 R. Paige, M. Littrell, Craft retailers' criteria for success and associated business strategies, Journal of Small Business Management 2002, 40(4), s ; H. Reijonen, Understanding the small, op. cit., s M. Cowling, Early stage survival and growth, The Life Cycle of Entrepreneurial Ventures 2007, 3(6), s J.E. Wasilczuk, Wzrost ma ych i rednich przedsi biorstw. Aspekty teoretyczne i badania empiryczne, Wydawnictwo Politechniki Gda skiej, Gda sk 2005, s Zobacz wi cej: A. Lema ska-majdzik, Czynniki sukcesu firm powsta ych w wyniku samozatrudnienia, Sekcja Wydawnicza Wydzia u Zarz dzania politechniki Cz stochowskiej, Cz stochowa K. Kukowska, Kapita spo eczny jako determinanta rozwoju przedsi biorstwa, Zeszyty Naukowe Politechniki Cz stochowskiej, Zarz dzanie nr 2, Sekcja Wydawnictw Wydzia u Zarz dzania Politechniki Cz stochowskiej, Cz stochowa 2011, s Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98

9 O sukcesie przedsi biorstwa 211 ka mo e z tego fakt, i wspó praca to kolejny czynnik wp ywaj cy na sukces przedsi biorstw. Du e znaczenie wszelkich aspektów i przejawów wspó dzia ania gospodarczego dla sukcesu przedsi biorstwa rozumianego jako umiej tno dostosowania si do turbulentnego otoczenia podkre la P. Tomski 48. Podsumowanie Konkluduj c, przyzna nale y za J. Filipczukiem 49, e sukces firmy jest zwykle rezultatem wielu przyczyn wyst puj cych jednocze nie i jest uwarunkowany czynnikami zale nymi od kierownictwa, jak i niezale nymi. Jest on zjawiskiem skomplikowanym i kompleksowym, dlatego te nie mo e by obja niany i wyra any za pomoc jednego miernika. W literaturze przedmiotu mo na wyró ni dwa podej cia wyja niaj ce czynniki sukcesu wp ywaj ce na sukces firmy. Podej cie ca o ciowe, które analizuje wszystkie uwarunkowania wp ywaj ce na przedsi biorstwo oraz podej cie wycinkowe, które bada i analizuje zazwyczaj tylko jeden obszar firmy, b d jeden czynnik sukcesu przedsi biorstwa. Czynniki sukcesu mog zale e równie od osoby przedsi biorcy, czyli w a ciciela firmy lub osoby zarz dzaj cej. W tym przypadku znaczenie maj uwarunkowania osobowe, kwalifikacje fachowe, rodzina i jej nastawienie do dzia alno ci firmy. Od oceny poszczególnych czynników sukcesu zale y pó niejsze powodzenie przedsi biorstwa. Analizuj c warunki wewn trzne, czyli mo liwo ci firmy, jak i zewn trzne (otoczenia przedsi biorstwa), w a ciciel firmy, czy jej mened er okre li mo e szanse na osi gni cie sukcesu. Wa ne jest w tym przypadku równie porównanie czynników sukcesu konkurencyjnych przedsi biorstw, gdy mo e to pomóc w skuteczniejszym dzia aniu firmy, a co si z tym wi e, w osi gni ciu w asnego sukcesu. Do czynników wp ywaj cych na sukces firmy zaliczy mo na czynniki osobowe przedsi biorcy, jak równie poziom technologiczny, rodzaj wyrobów, charakter rynku, wydajno oraz rodzaj struktury organizacyjnej w przedsi biorstwie. Jednak sukces przedsi biorstwa mo e zale e równie od innych czynników, bowiem dla ka dej firmy ró ny jest zestaw czynników wp ywaj cych na jego powodzenie. Problematyka sukcesu w zarz dzaniu przedsi biorstwem wydaje si by zagadnieniem niezwykle szerokim, eksplorowanym w ró nych formach przez teoretyków od pocz tków funkcjonowania przedsi biorstw i zarazem od pocz tków istnienia nauk o zarz dzaniu. Ze znacznie wi kszym trudem zmagaj si z problemem sukcesu praktycy zarz dzania, szczególnie mali przedsi biorcy, empirycznie udowadniaj c skuteczno swojego dzia ania ukierunkowanego na sukces oraz wskazuj c czynniki determinuj ce powodzenie na rynku. 48 P. Tomski, Paradygmat hiperdynamiki otoczenia a wspó dzia anie gospodarcze wspó czesnych przedsi biorstw, Zeszyty Nauk. Politechniki Cz stochowskiej, Zarz dzanie nr 1, 2011, s Filipczuk J., Zarz dzanie strategiczne..., op. cit., s. 87. ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013

10 212 A. Lema ska-majdzik, P. Tomski Bibliografia Bie kowska B., Lokalne uwarunkowania rozwoju przedsi biorczo ci [w:] Brdulak J., Kulikowski M. (red.), Przedsi biorczo stymulatorem rozwoju gospodarczego, Wydawnictwo Instytut Wiedzy, Warszawa Brüderl J., Preisendorfer P., Network Support and the Success of Newly Founded Businesses, Small Business Economics 1998, 10. Brüderl J., Preisendorfer P., Ziegler R., Organizational Survival, American Sociological Review 1992, 57. Chandler G., Hanks S., Founder Competence, the Environment and Venture Performance, Entrepreneurship, Theory and Practice 1994, 18(3). Cooper A.C., Gimeno-Gascon F.J., Woo C.Y., Initial Human and Financial Capital as Predictors of New Venture Performance, Journal of Business Venturing 1994, 9. Cowling M., Early stage survival and growth, The Life Cycle of Entrepreneurial Ventures 2007, 3(6). Davidsson P., Kirchhoff B., Hatemi J.A., Gustavsson H., Empirical Analysis of Business Growth Factors Using Swedish Data, Journal of Small Business Management 2002, vol. 40, no. 4. Ellon S., Determinant of Corporate Performance, Omega 1985/6. Fairlie R., Robb A., Gender differences in business performance: Evidence from the characteristics of business owners survey. Small Business Economics 2009, 33(4). Filipczuk J., Zarz dzanie strategiczne, Instytut Przedsi biorczo ci i Samorz dno ci, Warszawa Griffin R.W., Podstawy zarz dzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Haber S., Reichel A., Identifying performance measures of small ventures The case of the tourism industry, Journal of Small Business Management 2005, 43(3). Haffer M., [w:] W. Pop awski, S. Sojak (red.), Za o y w asn firm i nie zbankrutowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Miko aja Kopernika, Toru Hernández J., Yescas M., Domínguez M., Factores de éxito en los negocios de artesanía en México, Estudios Gerenciales 2007, 23(104) J dralska K., Zarz dzanie europejskie na tle koncepcji zarz dzania mi dzynarodowego i globalnego, [w:] J dralska K., Znaniecka K., abi ski L. (red. nauk.), Strategia i zarz dzanie przedsi biorstwami na tle integracji Polski z Uni Europejsk, PTE w Katowicach, Katowice Kaldor N., The Equilibrium of the Firm, Economic Journal 1934, 44. Knight F.H., Risk, Uncertainty and Profit, Chicago: University of Chicago Press Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98

11 O sukcesie przedsi biorstwa 213 Kukowska K., Kapita spo eczny jako determinanta rozwoju przedsi biorstwa, Zeszyty Naukowe Politechniki Cz stochowskiej, Zarz dzanie nr 2, Sekcja Wydawnictw Wydzia u Zarz dzania Politechniki Cz stochowskiej, Cz stochowa Lema ska-majdzik A., Czynniki sukcesu firm powsta ych w wyniku samozatrudnienia, Sekcja Wydawnicza Wydzia u Zarz dzania Politechniki Cz stochowskiej, Cz stochowa Lewis K., Small firm owners in New Zealand: In it for the good life or growth? Small Enterprise Research 2008, 16(1). Marshall A., Principles of Economics, London: Macmillan and Co Pabian A., Uwarunkowania sukcesu przedsi biorstwa na rynku. Zarys problematyki, Wydawnictwo Politechniki Cz stochowskiej, Cz stochowa Paige R., Littrell M., Craft retailers' criteria for success and associated business strategies, Journal of Small Business Management 2002, 40(4). Penc J., Humanistyczne warto ci zarz dzania w poszukiwaniu sensu mened erskich dzia a, Difin, Warszawa Pennings J.M., Lee K., van Witteloostuijn A., Human Capital, Social Capital and Firm Dissolution, Academy of Management Journal 1998, 41(4). Peteraf M., Shanley M., Getting to Know You: A Theory of Strategic Group Identity, Strategic Management Journal 1997,18. Piasecki B., Rogut A., Internacjonalizacja polskich ma ych i rednich przedsi biorstw spo ywczych i odzie owych. Stan w 1997 r., [w:] Piasecki B., Rogut A., Smallbowne D., Zachowanie ma ych i rednich przedsi biorstw w warunkach rosn cej internacjonalizacji gospodarki, Studia i Monografie, Nr 1, Wydawnictwo Spo ecznej Wy szej Szko y Przedsi biorczo ci i Zarz dzania w odzi, ód Reijonen H., Understanding the small business owner: What they really aim at and how this relates to firm performance, Management Research News 2008, 31(8). Reuber A., Fischer E., Understanding the Consequences of Founders Experience, Journal of Small Business Management 1999, 37(2). Sapienza H.J., Grimm C.M., Founder Characteristics, Start-Up Process, and Strategy/Structure Variables as Predictors of Shortline Railroad Performance, Entrepreneurship: Theory & Practice 1997, 22(1). Say J.-B., A Treatise on Political Economy or the Production, Distribution and Consumption of Wealth, New York: A.M. Kelley Publishers Schiller B.R., Crewson P.E., Entrepreneurial Origins: A Longitudinal Inquiry, Economic Inquiry 1997, 35. Schumpeter J., The Theory of Economic Development, Cambridge, MA: Harvard University Press 1934, (pierwsza edycja 1911). Sk odowski H., Czapli ski L., Droga do sukcesu, Poradnik dla przedsi biorczych, zagro onych bezrobociem, bezrobotnych, Wydawnictwo Absolwent, ód Storey D.J., Understanding the Small Business Sector, Routledge, London ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013

12 214 A. Lema ska-majdzik, P. Tomski Sztucki T., Marketing przedsi biorcy i mened era, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa Targalski J., Przedsi biorczo i zarz dzanie, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa Tomski P., Paradygmat hiperdynamiki otoczenia a wspó dzia anie gospodarcze wspó czesnych przedsi biorstw, Zeszyty Nauk. Politechniki Cz stochowskiej, Zarz dzanie nr 1, Van Praag C.M., Cramer J.S., An Estimated Equilibrium Model of Business Formation and Labor Demand by Entrepreneurs, Economica 2001, 269. Van Praag C.M., Determinants of Successful Entrepreneurship, Amsterdam: Thesis Publishers Wasilczuk J.E., Wzrost ma ych i rednich przedsi biorstw. Aspekty teoretyczne i badania empiryczne, Wydawnictwo Politechniki Gda skiej, Gda sk Wright M., Westhead P., Habitual Entrepreneurs and Angel Investors, Entrepreneurship: Theory & Practice 1998, 22 (4). Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98