ROZDZIAŁ II. Proces dydaktyczno wychowawczy

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ II Proces dydaktyczno wychowawczy 2.1. Program nauczania Program, w sensie ogólnym, pojmuje się jako zbiór instrukcji określających całkowicie i jednoznacznie ciąg czynności, które należy wykonać, aby złożony proces przebiegał w sposób zaplanowany, czyli jest jak gdyby planem zamierzonej działalności. Podstawą przy opracowaniu programów jest plan nauczania zawierający pełny rejestr realizowanych przedmiotów, ich rozkład na poszczególne lata nauki, a także liczbę godzin nauczania przeznaczoną dla każdego przedmiotu, zarówno w pełnym cyklu pracy szkoły, jak i w pojedynczych klasach. Program nauczania jest to zbiór tematów, informacji, instrukcji z wybranych dziedzin wiedzy i życia itp., opracowywanych przez specjalistów. Zadaniem nauczycieli jest ich przekaz natomiast rola uczniów sprowadza się najczęściej do pamięciowego przyswojenia tych treści. Składa się na niego ogół dokumentów wyznaczających treści kształcenia, a więc oprócz resortowego programu nauczania również podręczniki dla uczniów i nauczycieli, książki i inne źródła pomocnicze, zbiory zadań, ćwiczeń, środki dydaktyczne oraz teksty szerokiego użytku 1. Funkcje programu nauczania: 1) realizacyjna polega na tym, że nauczyciel urzeczywistnia w praktyce edukacyjnej kolejne tzw. hasła programowe; 2) interpretacyjna polega na tym, że nauczyciel wykorzystuje czy wybiera z propozycji programowych te treści, które wspierają rozwój dzieci. Nowym etapem reformowania systemu edukacyjnego jest jednak to, że odchodzi się od funkcji realizacyjnej na rzecz funkcji interpretacyjnej 2. 1 R. Więckowski Pedagogika wczesnoszkolna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998, s Tamże, s. 125.

2 SZKOLNY ZESTAW PROGRAMÓW NAUCZANIA OBOWIĄZUJĄCY W SZKOLE PODSTAWOWEJ W EMILIANOWIE W ROKU SZKOLNYM 2003/2004 Rozporządzenie MEN i S z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. (Dz. U. Nr 51, poz. 458) ZAJĘCIA EDUKACYJNE NR PROGRAMU TYTUŁ AUTORZY NR PROGRAMU ZATWIERDZONEGO PROGRAMU PROGRAMU W SZKOLNYM PRZEZ MEN ZESTAWIE PROGRAMÓW NAUCZANIE KL. I DKW /99 Program nauczania Jadwiga Hanisz 1/2003 ZINTEGROWANE KL. II DKW /99 zintegrowanego w 2/2003 KL.III DKW /99 klasach I-III szkoły 3/2003 podstawowej JĘZYK ANGIELSKI DKW /99 Program nauczania Ewa Skiba, 4/2003 języka angielskiego w klasach I-III Anna Wieczorek JĘZYK ANGIELSKI DKW /99 Program nauczania Ewa 13/2003 języka angielskiego w klasach IV-VI Dzierżawska, Ilona Kubrakiewicz, Magdalena Szpotowicz, Wydawnictwo Naukowe PWN JĘZYK POLSKI DKW /99 Oglądam świat IV-VI Katarzyna 2/2003 Grajewska, Ewa Wawer PRZYRODA DKW /99 Program nauczania Barbara 4/2003 przyrody w szkole podstawowej Klimuszko, Wyd. ŻAK MATEMATYKA DKW /99 Matematyka krok po Kinga Gałązka i 5/2003 kroku reszta HISTORIA DKW /99 Historia i społeczeństwo E. Marciniak, K.Mierzejewska -Orzechowska 3/2003

3 WYCH. FIZYCZNE DKW /99 Program wychowania fizycznego w szkole _ podstawowej RELIGIA AX-2-01/7 Program nauczania Konferencja religii Episkopatu Polski TECHNIKA DKW /99 Technika WSiP Ewa Królicka MUZYKA DKW /99 Program nauczania Alicja muzyki w klasach Twardowska, IV-VI Ilona Pisarkiewicz PLASTYKA DKW /99 Plastyka dla klas IV- S. Stopczyk, VI B. Neubart INFORMATYKA DKW /99 Informatyka 2000 Wyd. Czarny Kruk WYCH. DO ŻYCIA W DKW-253A/99 Wychowanie do T. Król, RODZINIE życia w rodzinie K. Maśluk, G. Węglarczyk 9/ /2003 6/2003 6/2003 8/ / / Kadra pedagogiczna i administracyjna Nauczyciel w istotny sposób wpływa na uzyskiwane przez uczniów wyniki uczenia się oraz ich postępowanie. Jego predyspozycje i cechy osobowości przesądzają niejednokrotnie o stosunku uczniów do nauki określonego przedmiotu w szkole, a nawet po jej ukończeniu o wyborze jej dalszego kierunku. One też są na ogół przedmiotem bacznej obserwacji ze strony dzieci i młodzieży 3. W szkole zatrudnia się nauczycieli, pracownika administracyjnego oraz pracowników obsługi 4. Nauczyciel prowadzi pracę dydaktyczno wychowawczą i opiekuńczą oraz jest współodpowiedzialny za jakość i wyniki tej pracy jak również bezpieczeństwo powierzonych jego opiece uczniów. Szczegółowy zakres jego zadań to: 3 C. Kupisiewicz Dydaktyka ogólna, Oficyna Wydawnicza GRAF PUNKT, Warszawa 2000, s Organizacja Szkoły Podstawowej w Emilianowie na rok szkolny 2003/2004.

4 - odpowiada za zdrowie, bezpieczeństwo uczniów podczas zajęć lekcyjnych, zajęć pozalekcyjnych, wycieczek poza teren szkoły oraz innych form zajęć wynikających z planu pracy szkoły, - dba o pomoce dydaktyczne i sprzęt szkolny, - kieruje się bezstronnością i obiektywizmem w ocenie uczniów oraz sprawiedliwym traktowaniem wszystkich uczniów, - udziela pomocy w przezwyciężaniu niepowodzeń szkolnych w oparciu o rozpoznanie potrzeb uczniów, - doskonali swe umiejętności dydaktyczne i podnosi poziom wiedzy merytorycznej biorąc udział w konferencjach metodycznych, kursach, lekcjach koleżeńskich i szkoleniach rady pedagogicznej 5. W SP w Emilianowie zatrudnionych jest 10 nauczycieli, w tym 7 pełnozatrudnionych a 3 niepełnozatrudnionych. Obecnie 1 nauczyciel przebywa na urlopie zdrowotnym natomiast zastępuje go inny nauczyciel. Dla szkoły ważny jest rozwój zawodowy swoich pracowników, którzy w znacznej części ukończyli lub podjęli jakiś kierunek studiów podyplomowych. Dzięki temu w szkole niektórzy nauczyciele mogą uczyć nawet dwóch przedmiotów. Liczba nauczycieli uczących poszczególnych przedmiotów PRZEDMIOT ILOŚĆ NAUCZYCIELI Nauczanie zintegrowane 3 Język polski 2 Język angielski 1 Matematyka 1 Historia i społeczeństwo 1 Przyroda 1 Muzyka 1 Plastyka 1 Technika 1 5 Statut Publicznej Szkoły Podstawowej, s. 7.

5 Informatyka 2 Wychowanie fizyczne 1 Religia 1 Wychowanie do życia w rodzinie 1 Poza nauczycielami SP w Emilianowie zatrudnia 1 pracownika administracji, który jest niepełnozatrudniony oraz 2 pracowników obsługi pełnozatrudnionych Metody i formy dydaktyczno wychowawcze Metody dydaktyczno wychowawcze. Termin metoda pochodzi od greckiego słowa methodos, co znaczy sposób badania, drogę dochodzenia do prawdy. Obecnie często wiąże się go ze sposobem podawania wiadomości 7. Tak, więc metoda jest to sposób stosowany systematycznie, świadomie i mogący być wielokrotnie, a nie jednostkowo, wykorzystany w działaniu 8. Metoda kształcenia jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów 9. Swoje sposoby pracy z dziećmi i młodzieżą nauczyciel powinien dobierać w zależności od wieku uczniów, charakterystycznych właściwości poszczególnych przedmiotów nauczania oraz celów i zadań dydaktycznych, które ma zrealizować w ciągu danej lekcji lub jednostki metodycznej 10. Najczęściej stosowane w SP w Emilianowie są cztery grupy metod kształcenia wg Wincentego Okonia: 6 Organizacja Szkoły Podstawowej w Emilianowie na rok szkolny 2003/ W. Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1998, s R. Więckowski Pedagogika Wczesnoszkolna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998, s W. Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1998, s C. Kupisiewicz Dydaktyka ogólna, Oficyna Wydawnicza GRAF PUNKT, Warszawa 2000, s. 134.

6 1.Metody asymilacji wiedzy oparte głównie na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym, zwane też metodami podającymi. Do omawianej grupy należą: pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką oraz programowane uczenie się w jego wersji liniowej, rozgałęzionej i mieszanej. Pogadanka polega na rozmowie nauczyciela, który z reguły zna odpowiedź na wszystkie zadawane uczniom pytania, z uczniem. Jest ona skuteczna, gdy przypomina żywą, codzienną rozmowę, w której nauczyciel występuje w roli bezpośredniego rozmówcy, który wprowadzając swoich uczniów w świat poznania nie tylko stawia ich wobec własnych pytań, lecz wyzwala ich własną ciekawość i odpowiada na ich pytania, zresztą nie zawsze znajdując odpowiedź. Dyskusja polega na wymianie zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko uczniami, przy czym odbijają one poglądy własne uczestników lub odwołują się do poglądów innych osób. Dobrze prowadzona ma duże walory kształcące i wychowawcze: uczy głębszego rozumienia problemów, samodzielnego zajmowania stanowiska, operowania argumentami, krytycznego myślenia a jednocześnie liczenia się ze zdaniem innych i uznawania ich argumentów, jeśli są trafne, lepszego rozumienia innych oraz sprzyja klarowaniu się własnych przekonań i kształtowaniu własnego poglądu na świat. Wykład polega na bezpośrednim lub pośrednim przekazywaniu wiadomości jakiemuś audytorium. Stosuje się go zazwyczaj w wyższych klasach szkół podstawowych, szkołach średnich, wyższych, a także w szeroko rozumianej pracy oświatowej, m. in. za pośrednictwem radia i telewizji. Praca z książką jest źródłem nowych wiadomości, daje możność utrwalenia, rozszerzenia i pogłębienia zdobytej na lekcjach wiedzy; praca nad nią wdraża uczniów do opanowania metod samokształcenia, z której korzystać będą w szkole, a tym bardziej po wyjściu z niej. Przyswojenie tych metod opiera się głównie na opanowaniu sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywaniu środków (czasopisma ogólne i specjalistyczne, radio, telewizja, nagrania płytowe, kasetowe ). 2. Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, zwane problemowymi, oparte na twórczej aktywności poznawczej, polegającej na rozwiązywaniu problemów. Obok klasycznej metody problemowej, wyróżnia się obecnie takie odmiany metod

7 problemowych, jak metoda przypadków, metoda sytuacyjna, burza mózgów, mikronauczanie i gry dydaktyczne. Klasyczna metoda problemowa polega na ciągłej interakcji między nauczycielem i uczniami, której celem jest uruchomienie sił ucznia, wzbudzenie jego wiary w siebie i nabycie przezeń przekonania, że jest on w stanie rozwiązać coraz trudniejsze problemy. Cechą tej metody jest swoista dominacja uczenia się nad nauczaniem. Metoda przypadków polega na rozpatrzeniu przez niewielką grupę uczniów opisu jakiegoś przypadku, na przykład na temat produkcji, prawa, stosunków między ludźmi czy odkryć naukowych i rozwiązaniu jakichś trudności w celu wyjaśnienia tego przypadku. Metoda sytuacyjna polega na wprowadzeniu uczniów w jakąś złożoną sytuację, za której rozwiązaniem przemawiają jakieś racje za i przeciw. Zadaniem uczniów jest zrozumieć tę sytuację oraz podjąć decyzję w sprawie jej rozwiązania a następnie przewidzieć skutki tej decyzji. Burza mózgów lub też zwana inaczej giełda pomysłów, polega na zespołowym wytwarzaniu pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania (jak najwięcej nowych, zaskakujących pomysłów, stwarza atmosferę swobody i współzawodnictwa), zebraniu ich i poddaniu ocenie zespołu. Proces rozwiązywania problemu obejmuje: - wytwarzanie sytuacji problemowej, - wytwarzanie pomysłów, - sprawdzenie, wartościowanie i wybór pomysłów najlepszych. Gry dydaktyczne są metodą, której wspólną cechę stanowi obecność pierwiastka zabawy w każdej z nich. Gra jest odmianą zabawy, która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł. Spełnia ona dzięki temu ważne funkcje kształcącowychowujące: służy procesowi poznania, uczy poszanowania przyjętych norm, umożliwia współdziałanie, sprzyja uspołecznieniu, przyzwyczaja zarówno do wygrywania jak i przegrywania. Chodzi tu głównie o zabawy inscenizacyjne, gry symulacyjne, gry logiczne. 3. Metody waloryzacyjne (eksponujące wartości) o dominacji aktywności emocjonalno - artystycznej. Dzielimy je na metody impresyjne i ekspresyjne.

8 Metody impresyjne sprowadzają się do organizowania uczestnictwa dzieci i młodzieży czy dorosłych w odpowiednio eksponowanych wartościach: społecznych, moralnych, estetycznych, naukowych. Można ją stosować zarówno wobec utworu literackiego, jak i przedstawienia teatralnego, filmu, dzieł sztuki plastycznej, utworów muzycznych czy opisu czynów ludzkich. Metody ekspresyjne polegają na stwarzaniu sytuacji, w których uczestnicy sami wytwarzają bądź odtwarzają dane wartości, wyrażają niejako siebie, a zarazem je przeżywają, np. czynny udział w przedstawieniu szkolnym. 4. Metody praktyczne cechujące się przewagą aktywności praktycznotechnicznej, zmieniającej otoczenie lub stwarzającej nowe jego formy. Można je podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich obejmuje metody służące do organizowania zajęć ćwiczebnych, druga realizacji rzeczywistych zadań wytwórczych. Metody ćwiczebne mają na celu usprawnienie uczniów do udziału w realnych zadaniach wytwórczych. Ich podstawę stanowi ćwiczenie, które jest wielokrotnym wykonywaniem jakiejś czynności dla nabycia wprawy i uzyskania coraz wyższej sprawności w działaniach umysłowych i praktycznych. Metody realizacji zadań wytwórczych mają na celu wychowywać przez pracę, obejmując uświadamianie sobie teoretycznych podstaw wykonywanej pracy; przygotowywanie stanowiska pracy, fachowość, sumienność jej wykonywania oraz kontrolę i samokontrolę 11. Oprócz wyżej wymienionych metod zastosowanie mają również te, które wyróżnia Ryszard Więckowski. Są to: 1. Metody informacyjne to zwięzły sposób przekazywania uczniom określonej wiedzy rzeczowej z myślą o stopniowym wychodzeniu dzieci poza dostarczone informacje. Przekaz tych informacji może się odbywać przy wykorzystaniu, co najmniej trzech sposobów: za pomocą wyjaśniania, narracji, opisu. Zarówno wyjaśnianie, jak i narracja mogą być ilustrowane lub werbalne. Natomiast opis z wykorzystaniem okazów naturalnych lub modeli. 2. Metody heurystyczne tworzą swoiste sytuacje nieokreślone, nieznane uczniom, budzą niepokój poznawczy, wymagający redukcji przynoszącej ulgę czy 11 W. Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1998, s

9 zadowolenie. Zastosowanie tych metod wymaga aktywności twórczej. Mają również na względzie inspirowanie twórczych i niekonwencjonalnych działań edukacyjnych uczniów. W tej grupie metod wyróżniamy: metody problemowe, dyskusji, dialogu 12 Formy dydaktyczno-wychowawcze O skuteczności pracy dydaktyczno-wychowawczej decydują nie tylko stosowane w niej metody, lecz również formy organizacyjne, które z kolei zależą od celów i zadań kształcenia, liczby uczniów objętych oddziaływaniem dydaktycznym, charakterystycznych właściwości poszczególnych przedmiotów nauki szkolnej, miejsca i czasu pracy dzieci i młodzieży, wyposażenia szkoły w pomoce naukowe, itp. Dobór form organizacyjnych zależy więc od wielu różnych czynników. A zatem formy nauczania wskazują jak organizować pracę dydaktyczną stosownie do tego, kto, gdzie, kiedy i w jakim celu ma być przedmiotem kształcenia 13. Forma oznacza zewnętrzne przejawy określonego układu. Można powiedzieć, że organizacja w toku działania przybiera różne formy. Dlatego też mówi się o różnych formach organizacyjnych nauczania i aktywności dzieci. Formy organizacyjne nauczania: 1.Praca szkolna ma miejsce, gdy nauczyciel organizuje aktywność na terenie szkoły. Ze względu na typ pracę szkolną można podzielić na: pracę klasowo-lekcyjną, laboratoryjną i w zespołach zainteresowań. 2. Praca pozaszkolna występuje, gdy czynności poznawcze organizowane są poza terenem szkoły. Ze względu na typ pracę pozaszkolną można podzielić na: pracę domową, wycieczki i prace społecznie użyteczne 14. Formy aktywności uczniów: 1. Praca jednostkowa polega na tym, że uczeń realizuje swoje zadania szkolne niezależnie od współtowarzyszy, korzystając bezpośrednio, (np., gdy odpowiada lub o coś pyta) lub pośrednio, (np., gdy wykonuje pracę domową korzystając z instrukcji udzielonej w klasie) z pomocy nauczyciela. Ma ona miejsce przede wszystkim na 12 R. Więckowski Pedagogika wczesnoszkolna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998, s C. Kupisiewicz Dydaktyka ogólna, Oficyna Wydawnicza GRAF PUNKT, Warszawa 2000, s R. Więckowski Pedagogika wczesnoszkolna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,Warszawa 1998, s

10 lekcjach przeznaczonych na opanowanie nowego materiału, na wykonywanie samodzielnych zadań, w pracy domowej i na zajęciach kontrolnych. 2. Praca zbiorowa, zwłaszcza wymagająca znacznego stopnia aktywności i samodzielności uczniów, stwarza w zestawieniu z pracą jednostkową stosunkowo korzystne warunki wytwarzania więzi społecznych w klasie szkolnej, udział każdego ucznia w zbiorowym wysiłku klasy może być podwaliną wspólnych uczuć, przekonań, postaw, podłoża światopoglądowego. Główną trudnością jednak w organizowaniu pracy zbiorowej jest przepełnienie klas oraz związane z tym zapewnienie ładu na zajęciach a także znaczna rozpiętość między zdolnościami uczniów. 3.Praca grupowa jest stosowana zarówno na lekcjach, jak i w pracy domowej i pozalekcyjnej. Do najczęściej spotykanych form tych zajęć zalicza się: praca grupowa jednolita sprowadza się do rozwiązywania na lekcji przez 3-5- osobowe grupy równocześnie tych samych problemów praktycznych lub teoretycznych po czym odbywa się w klasie wspólna dyskusja nad uzgodnieniem i usystematyzowaniem uzyskanych przez grupę wyników; praca grupowa zróżnicowana polega na równoczesnym rozwiązywaniu na lekcji lub w domu przez stałe kilkuosobowe grupy zadań różnych, przy czym może ich być tyle, ile jest grup albo mniej; praca grupowa kombinowana polega na łączeniu zależnie od potrzeby pracy grupowej jednolitej z pracą zróżnicowaną; praca brygadowa polega na wykonywaniu przez stałe grupy brygady zadań o charakterze praktyczno produkcyjnym na działce szkolnej itp. Praca grupowa wyróżnia się następującymi cechami: - sprzyja realizacji celów społeczno wychowawczych: przyzwyczaja do odpowiedzialności, podporządkowania się, gotowości udzielania pomocy innym, partnerstwa; - umożliwia realizację celów poznawczych, zwiększa wydajność pracy uczniów, sprzyja rozwojowi ich aktywności poznawczej i samodzielności; - zwiększa zasób interakcji międzyjednostkowych i umożliwia powstawanie więzi między uczniami;

11 - obiektywizuje proces samooceny i sprzyja obiektywizmowi w ocenianiu innych 15. Zarówno wyżej opisane formy organizacyjne nauczania, jak i aktywności uczniów są skutecznie stosowane w procesie nauczania w SP w Emilianowie Wewnątrzszkolny System Oceniania Rok szkolny składa się z dwóch semestrów. Każdy nauczyciel przed rozpoczęciem kolejnego semestru jest zobowiązany do przygotowania rozkładu materiału na dany semestr, opracowanego w oparciu o program nauczania ze szkolnego zestawu programów. W czasie pierwszych zajęć z każdą klasą informuje uczniów o materiale nauczania przewidzianym do realizacji, powiązanych z nim wymaganiach edukacyjnych i zaplanowanych formach kontroli. Nauczyciel oceniając ucznia jest zobowiązany brać pod uwagę pisemną opinię poradni psychologiczno pedagogicznej zawierającą wskazówki do pracy z uczniem oraz dotyczącą obniżenia wymagań edukacyjnych. Klasyfikacja uczniów odbywa się dwa razy do roku, a mianowicie po zakończeniu pierwszego semestru i przed zakończeniem roku szkolnego. Oceny klasyfikacyjne ustalają nauczyciele prowadzący poszczególne zajęcia edukacyjne. Bieżące ocenianie uczniów odbywa się w stopniach szkolnych w skali od 1 do 6 (dopuszcza się stosowanie + i ) w następującej formie: - prac klasowych, sprawdzianów obejmujących dział nauczania lub większą partię materiału nauczania; - kartkówek krótkich sprawdzianów nieprzekraczających 20 minut; - odpowiedzi ustnych; - prac domowych; - oceny za prowadzenie zeszytu przedmiotowego; - oceny z szeroko rozumianej aktywności uczniów. 15 W. Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej,wydawnictwo Żak, Warszawa 1998, s

12 Ocenianie śródroczne odbywa się na zakończenie pierwszego semestru. Podstawą do jego wystawienia uczniowi są bieżące oceny. Jest to informacja o osiągnięciach edukacyjnych dziecka. Z kolei ocenianie końcoworoczne uczniów uwzględnia wyniki uzyskane w obu semestrach. Wychowawca klasy zobowiązany jest poinformować ucznia oraz jego rodziców o przewidywanej dla niego ocenie śródrocznej bądź końcoworocznej nie później niż dwa tygodnie przed planowanym semestralnym posiedzeniem Rady Pedagogicznej. Jeżeli ustalona przez nauczyciela klasyfikacyjna ocena końcoworoczna jest niedostateczna to może być przeprowadzony egzamin poprawkowy w wyniku, którego może być ona zmieniona. W klasach I III stosuje się ocenianie opisowe uwzględniające oprócz wiedzy dziecka, wkład jego pracy, efekty, jakie osiąga oraz jego możliwości. Ma ono na celu wspierać rozwój ucznia, przygotowywać do samooceniania i refleksji nad własnym stylem uczenia się. Sposoby oceniania w klasach I III: - ocena werbalna, aby dziecko na bieżąco orientowało się, czy wykonując określone zadanie zmierza do celu; - ocena gestem i mimiką, aby uczeń widział jakikolwiek znak, że wykonując określone zadanie, podąża w dobrym bądź złym kierunku; - ocena za pomocą znaków (symboli umownych) nie są odpowiednikiem obowiązującej dotąd skali ocen cyfrowych, ale mają za zadanie przyczynić się do mobilizacji uczniów do dalszej pracy; wskazują, że jest jeszcze coś do zrobienia lub są nagrodą za jego wysiłek. Istotnym zadaniem szkoły jest wdrażanie dzieci do samooceny, co przyczynia się do rozwijania i doskonalenia różnych umiejętności, a także do zmiany zachowań i postaw. Dla uzyskania pełnego obrazu dziecka, nauczyciel musi odnotowywać spostrzeżenia o każdym uczniu. Są one podstawą planowania zadań edukacyjnych, dokumentację postępów ucznia, obrazem jego rozwoju oraz podstawą do

13 sformułowania oceny opisowej dla rodziców, oceny semestralnej oraz rocznej. Spostrzeżenia swoje nauczyciel odnotowuje w karcie obserwacji. KARTA OBSERWACJI UCZNIA UMIEJĘTNOŚCI POLONISTYCZNO SPOŁECZNE, MATEMATYCZNE, PRZYRODNICZE / oddzielne karty dla każdej umiejętności /. NAZWISKO I IMIĘ ZADANIA DZIAŁY PROGRMOWE czytanie pisanie wypow. rachunek działania obserwacje ustne pamięci przyrod. KARTA OBSERWACJI UCZNIA UMIEJETNOŚCI PLASTYCZNO TECHNICZNE, MUZYCZNE, RUCHOWE / oddzielne karty dla każdej czynności /. NAZWISKO ZADANIA ZAKRES CZYNNOŚCI I malowanie, modelowanie śpiew gra na sprawność IMIĘ rysowanie wycinanie instrumencie ruchowa konstrukcja rytm Ocenianie takie ma odgrywać ogromną rolę w motywowaniu uczniów do pracy. Ukończenie szkoły podstawowej przez ucznia następuje, jeżeli: - na zakończenie klasy programowo najwyższej uzyskał oceny klasyfikacyjne końcoworoczne wyższe od oceny niedostatecznej, - przystąpił do sprawdzianu poziomu opanowania umiejętności określonych w standardach wymagań ustalonych odrębnymi przepisami. Sprawdzian ten jest obowiązkowy i przeprowadza się go w miesiącu kwietniu. Uczeń, który nie przystąpił do sprawdzianu do dnia 31 sierpnia danego roku powtarza klasę szóstą i przystępuje do niego w następnym roku szkolnym.

14 Ocena z zachowania Ocenie tej podlega zachowanie się uczniów w ośmiu kategoriach: 1) funkcjonowanie ucznia w środowisku szkolnym: - stosunek do nauki, - frekwencja, - rozwój własnych uzdolnień i zainteresowań; 2) respektowanie zasad współżycia społecznego i ogólnie przyjętych norm etycznych: - takt i kultura w stosunkach z ludźmi, - dbałość o wygląd zewnętrzny, - sumienność, poczucie odpowiedzialności, - postawa moralna i społeczna ucznia, - przestrzeganie zasad bezpieczeństwa. Ocena z zachowania w SP w Emilianowie ustalana jest według kryteriów liczbowych. Uczeń ma za zadanie zbierać punkty w ciągu całego roku. Jeżeli choć w jednym przypadku otrzymał 0 punktów, czyli najmniejszą ich liczbę przyznanych w danej kategorii, nie może mieć oceny wyższej niż poprawna. Suma punktów zamieniana jest na ocenę według ustalonych zasad. Łączna liczba punktów Ocena całościowa I semestr Roczna wzorowa dobra poprawna nieodpowiednia Wychowawca klasy wystawia tę ocenę po konsultacji z nauczycielami, innymi pracownikami szkoły i uczniami na zakończenie semestru i roku szkolnego. Ocena z zachowania nie ma wpływu na oceny przedmiotowe ucznia 16. W WSO są jasno określone kryteria zdobywania punktów w poszczególnych kategoriach. 16 Wewnątrzszkolny System Oceniania Szkoły Podstawowej w Emilianowie z 1999r.

15 Podsumowując krótko, ocenianie spełnia trzy podstawowe funkcje: - poznawczo-informacyjną, - motywacyjną, - selekcyjną 17. Dla poznania wyników pracy ucznia wykorzystuje się sytuacje naturalne oraz takie, które są tworzone celowo. Sytuacje naturalne powstają same w toku nauczania. Zachowaniem uczniowie odsłaniają przed nauczycielem różne strony swojej umysłowości i charakteru. Jest to poznanie osiągnięte okazjonalnie a zatem również intuicyjne i zawodowe, bo oparte na ogólnym wrażeniu, jakiemu ulega człowiek na podstawie pewnych sytuacji. Dokładniejsze poznanie ucznia możliwe jest przez zastąpienie intuicji obserwacją. W tym należy posłużyć się arkuszem psychologicznym lub dydaktycznym. Do tworzenia sytuacji dydaktycznych celowych służą różne środki, np.: zadania pisemne, odpytywanie ustne z przepracowanego materiału, zadania domowe i testy 18. Formy kontroli zależne są od specyfiki przedmiotu, wieku uczniów, a także ilości i rodzaju kontrolowanego materiału, momentu, w jakim kontrola ma miejsce. Kontrolować można z lekcji na lekcję jak również sprawdzać przyswojenie partii materiału dotyczących pewnych całości, okresów K. Liszka Nauczycielskie kryteria oceniania uczniów, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001, s K. Rubacha, Wokół szkoły i edukacji. Syntezy i refleksje., Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1998, s I. Janiszowska i K. Kuligowska Jak kontrolować osiągnięcia uczniów, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1965, s. 56.