Jak być przedsiębiorczym na rynku pracy?

Transkrypt

1 I 1 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 2 I Materiały szkoleniowe z zestawami ćwiczeń do pracy własnej dla uczestników szkolenia Materiały współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet VII Promocja integracji społecznej, Działanie 7.4. Niepełnosprawni na rynku pracy). PUBLIKACJA DYSTRYBUOWANA BEZPŁATNIE Redakcja: Katarzyna Horodnicza Recenzja i konsultacja merytoryczna: dr Katarzyna Skierska-Pięta Korekta: Anna Strożek Skład: Joanna Skrońska Projekt okładki: Joanna Skrońska Wydawca: Instytut Nauk Społeczno-Ekonomicznych sp. z o.o. sp. k. ul. Polskiej Organizacji Wojskowej Łódź tel Łódź 2013 ISBN Druk: PIKTOR Szlaski i Sobczak Spółka Jawna ul. Tomaszowska Łódź

3 I 3 Wstęp Przedsiębiorczość, czyli jak sobie radzić na rynku pracy Działalność gospodarcza podstawowe pojęcia Przedsiębiorca kim jest i jakie zasady go obowiązują Czym jest działalność gospodarcza? Znaczenie mikro i małych przedsiębiorstw w gospodarce Wybór formy prawnej działalności gospodarczej Indywidualna działalność gospodarcza (firma jednoosobowa) Spółki Spółdzielnia Rejestracja własnej działalności gospodarczej Możliwości pozyskania dofinansowania na prowadzenie działalności gospodarczej Dofinansowanie z Powiatowych Urzędów Pracy Fundusze poręczeniowe Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) Dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej (UE) Zakończenie Bibliografia... 67

4 I 4

5 I 5 Niniejsze materiały pt. Jak być przedsiębiorczym na rynku pracy? powstały na potrzeby szkolenia w ramach projektu Niepełnosprawni społecznie i zawodowo wsparcie niepełnosprawnych w wieku lat na śląskim rynku pracy. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Priorytet VII Promocja integracji społecznej, Działanie 7.4. Niepełnosprawni na rynku pracy). Celem niniejszych materiałów jest wzmocnienie kompetencji społecznych i zawodowych osób z lekkim i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Dzięki prowadzonym szkoleniom uczestnicy projektu będą mogli rozwijać wiedzę i umiejętności, a także wzmacniać swój potencjał zawodowy. Publikacja skupia się przede wszystkim na zapoznaniu uczestników projektu z zagadnieniami związanymi z przedsiębiorczością, zakładaniem i prowadzeniem własnej działalności gospodarczej, a także możliwościami finansowania swojej firmy. Materiały zapewnią wysoką efektywność merytoryczną szkoleń oraz trwałość rezultatów wsparcia dla osób z lekkim i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności.

6 6 I Materiały szkoleniowe z zestawami ćwiczeń do pracy własnej dla uczestników szkolenia Sytuacja osób z niepełnosprawnością między 18 a 27 rokiem życia na śląskim rynku pracy jest niepewna. Dlatego też mamy nadzieję, że niniejsze materiały pozwolą uczestnikom projektu zwiększyć szanse znalezienie zatrudnienia oraz wzmocnić ich pozycję zawodową. Dodatkowo załączone w materiałach ćwiczenia do pracy własnej zostały zaprojektowane tak, aby umożliwić czytelnikom praktyczne wykorzystanie zgromadzonych w materiałach informacji.

7 I 7 Funkcjonowanie na współczesnym rynku pracy jest zadaniem niezwykle trudnym, szczególnie dla młodych osób niepełnosprawnych, którzy m.in. z uwagi na swoje dysfunkcje psychofizyczne, niewystarczające wykształcenie, niedostosowanie kwalifikacji zawodowych do potrzeb rynku pracy bądź ich brak, a także charakterystyczny dla tej grupy wiekowej brak doświadczenia zawodowego powodują problemy ze znalezieniem i utrzymaniem zatrudnienia. Można jednak podjąć pewne działania, ułatwiające nie tylko poszukiwanie zatrudnienia, ale także aktywność w środowisku zawodowym. Konkretne cechy i predyspozycje często przyczyniają się do sukcesu lub porażki w trakcie kariery. Przedsiębiorczość jest jedną z cech, która ma znaczący wpływ na funkcjonowanie jednostki w życiu społecznym i zawodowym. W niniejszym rozdziale opisane zostaną sposoby radzenia sobie na rynku pracy. Scharakteryzowana zostanie także postawa przedsiębiorcza oraz podstawowe korzyści, jakie płyną z bycia przed- 1 Rozdział przygotowany na podstawie: M. Armstrong, Zarządzanie zasobami ludzkimi, Kraków 2000; M. Konieczny, Kompendium przedsiębiorczości, Warszawa 2008; B. Majewski, A. Tomaszewski, ABC Przedsiębiorczości. Poznać, zrozumieć, Warszawa 2009.

8 8 I Materiały szkoleniowe z zestawami ćwiczeń do pracy własnej dla uczestników szkolenia siębiorczym. Na potrzeby czytelników przedstawione zostaną także zalety prowadzenia własnej działalności. Rynek pracy można określić jako instytucję, która umożliwia zawarcie transakcji między sprzedającym a kupującym. Każdy rynek ma określoną strukturę i rządzą nim określone mechanizmy, m.in. popyt, podaż, cena i konkurencja. Przedmiotem transakcji na rynku pracy jest oczywiście praca. Niezwykle istotne przed wejściem na ten obszar jest odpowiednie przygotowanie; aby tego dokonać, potencjalny pracownik musi znać swoje umiejętności, kompetencje oraz być świadomym zachowań i preferencji, które w szczególny sposób determinują jakość oferowanej pracy. Stąd tak ważne dla odniesieniu sukcesu zawodowego jest wypracowanie indywidualnej ścieżki kariery zawodowej, uwzględniającej sytuację na lokalnym i regionalnym rynku pracy. W opracowaniu własnego planu drogi życiowej kluczowe jest odpowiednie określenie celu, do którego dążymy, co oznacza konieczność precyzyjnego zdefiniowania, jakie zajęcie w przyszłości chcielibyśmy wykonywać i w jaki sposób będziemy mogli to osiągnąć. Równie ważne jest możliwie wczesne uświadomienie sobie swoich zasobów osobistych zainteresowań, preferencji, pasji, mocnych i słabych stron, co w efekcie pomoże nam skutecznie dobrać działania ukierunkowane na osiągnięcie wyznaczonego celu. Z uwagi na dynamicznie zmieniający się rynek pracy ważne jest dostosowanie swoich kompetencji i kwalifikacji do potrzeb pracodawców i trendów rozwojowych województwa, co znacznie zwiększy nasze szanse na rynku pracy. Zasadniczą barierą w znalezieniu wymarzonego zatrudnienia jest duża konkurencja podczas procesu rekrutacji. Największe szanse mają oczywiście wysoko wy-

9 I 9 kwalifikowani pracownicy, posiadający umiejętności i doświadczenie w zakresie wąskich specjalizacji, ale również ci, którzy mogą poszczycić się szerokim wachlarzem umiejętności i kompetencji. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że nie zawsze wybór kierunku rozwoju zawodowego pozwala nam szybko osiągnąć sukces zawodowy. Dzieję się tak, ponieważ proces podejmowania decyzji zawodowych ściśle związany jest z niepowodzeniami. Szansą na zminimalizowanie tego ryzyka jest uwzględnienie w naszych działaniach zawodowych analizy rynku pracy, czy też opracowanie tzw. wyjścia awaryjnego, które może dotyczyć zarówno zdobyciem nowego zawodu czy umiejętności pozwalających na szybkie przekwalifikowanie, jak również podjęcie działań związanych z założeniem i prowadzeniem własnej działalności gospodarczej. Przyjrzyjmy się zatem podstawowym kryteriom, jakimi powinniśmy się kierować przy określaniu ścieżki rozwoju zawodowego. Predyspozycje i zainteresowania, preferowane kierunki zatrudnienia oraz nasze cechy osobowości w pierwszej kolejności powinny określać nasze plany zawodowe. To, jakie cechy i kompetencje posiadamy, jest sprawą bardzo indywidualną; każdy z nas preferuje inny styl pracy, otoczenia bądź organizacji zależności służbowych. Co więcej, ważnymi determinantami są nasze cechy osobiste, które pozwolą nam określić, jakie stanowisko jest dla nas odpowiednie i w jakiej pracy będziemy się czuć najlepiej czy jesteśmy predysponowani do pracy w firmie i będziemy wypracowywać zyski dla naszego pracodawcy, czy jednak drzemie w nas człowiek przedsiębiorczy i dobrze czulibyśmy się w roli właściciela przedsiębiorstwa. Każdy może mieć kłopoty ze znalezieniem pracy, każdy też jest potencjalnym kandydatem na bezrobotnego, dlatego warto

10 10 I Materiały szkoleniowe z zestawami ćwiczeń do pracy własnej dla uczestników szkolenia zdobyć odpowiednią wiedzę i przygotować się do ewentualnego założenia własnej firmy. Prowadzenie własnej działalności jako alternatywy dla pracy na etacie ma wiele zalet, jednak nieodłącznie wiąże się z ryzykiem. Na wstępie warto zastanowić się, czy nasze predyspozycje i charakter należą do tych przedsiębiorczych, które przyczynią się do osiągnięcia sukcesu. Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że pewne cechy przedsiębiorcze są kluczowe zarówno w odniesieniu do szeregowego pracownika, jak i właściciela firmy. Zanim przejdziemy do dalszych rozważań, zastanówmy się, co tak naprawdę znaczy przedsiębiorczość i bycie przedsiębiorczym. Zwykle przyjmuje się, że być przedsiębiorczym oznacza bycie kreatywnym, innowacyjnym, elastycznym. Niewątpliwie są to cechy, które powinien posiadać każdy przedsiębiorca. Współcześnie jest nim człowiek, który łączy w sobie cechy menedżera, lidera i przywódcy. To osoba, która często staje przed wieloma trudnościami, a mimo tego musi pozostać otwarta i elastyczna na zmiany w przyszłości. Przedsiębiorczość można rozpatrywać zatem w dwóch wymiarach: 1. Jako proces akt tworzenia i budowania czegoś nowego, nowego przedsiębiorstwa. W takim rozumieniu przedsiębiorczość jest zorganizowanym procesem, którego celem jest wykorzystanie nowatorskiego pomysłu do wygenerowania korzyści na rynku. W procesie budowania podkreśla się głównie umiejętność wykorzystania pomysłu, okazji oraz związanego z tym ryzyko. 2. Jako zespół cech opisujących szczególny sposób postępowania człowieka. W takim wypadku przedsiębiorczość

11 I 11 wyróżnia się dynamizmem, aktywnością, skłonnością do podejmowania ryzyka, umiejętnością przystosowania się do zmieniających się warunków, poszukiwaniem szans i ich wykorzystaniem oraz innowacyjnością. Rozpatrując zalety prowadzenia własnej działalności gospodarczej, warto wspomnieć, że nie pracujemy dla innych, sami jesteśmy swoim szefem. To na nas spoczywa odpowiedzialność za organizację pracy decydujemy, w jakich godzinach pracujemy, czym się będziemy zajmować, z kim oraz gdzie będziemy wykonywać pracę. Jesteśmy niezależni, nie musimy słuchać służbowych poleceń, nikt nie będzie nas kontrolować czy oceniać wykonaną przez nas pracę, nikt nas też nie zwolni. Niezależność i elastyczność w działaniu stanowią te elementy, dla których wielu z nas myśli właśnie o takiej formie uczestnictwa w rynku pracy. Warto się jednak przyjrzeć temu z innej strony, bowiem nie wszyscy mimo szeregu predyspozycji nadają się do takiej pracy, a to dlatego, że kluczowe w prowadzeniu własnego biznesu są: konsekwencja, umiejętność organizacji własnej pracy, motywacja oraz umiejętność podejmowania ryzyka i decyzji. Możliwość wybierania godzin pracy jest kolejną zaletą prowadzenia własnej działalności. Nienormowany czas pracy pozwala nam w skuteczny sposób godzić życie prywatne, rodzinne z obowiązkami zawodowymi. Jest to szczególnie istotne dla kobiet, które zwykle postrzegane są przez pracodawców jako mniej dyspozycyjne (szczególnie młode niepełnosprawne kobiety) z uwagi na obowiązki wynikające z pełnienia roli matki, opiekunki. Należy jednak wziąć

12 12 I Materiały szkoleniowe z zestawami ćwiczeń do pracy własnej dla uczestników szkolenia pod uwagę jeszcze jedną kwestię; czas pracy przedsiębiorcy zwykle nie zamyka się, jak w przypadku pracownika etatowego, w ramach ośmiu godzina dziennie. Przedsiębiorcą jesteśmy dwadzieścia cztery godziny na dobę, siedem dni w tygodniu i 365 dni w roku. Kwestią zachęcającą do otwarcia własnej firmy okazuje się możliwość pracy wyłącznie na własny rachunek. Pracownik etatowy, pobierając wynagrodzenie, zrzeka się automatycznie z wypracowanego przez siebie zysku na poczet przedsiębiorstwa i jego właściciela. Niezależność związana z bycia przedsiębiorcą oraz niekiedy pracodawcą daje nam możliwość wypracowania zysku, który stanowi nasz dochód. Trzeba sobie ponadto uświadomić, że przedsiębiorca nie funkcjonuje w próżni, gdyż każda decyzja, jaką podejmuje, ma określony wpływ na sytuację firmy. Niewłaściwe decyzje mogą prowadzić, i zwykle tak jest, do zachwiania wizerunku przedsiębiorstwa, co niejednokrotnie skutkuje stratami finansowymi. Niemniej jednak takie sytuacje nie powinny nas demotywować, a wręcz mogą zwiększać naszą determinację do osiągnięcia sukcesu. Doświadczane przez nas porażki skłaniają nas do analizy przyczyn niepowodzenia, wyciągania wniosków i poszukiwania skutecznych metod niwelowania takich sytuacji. Człowiek przedsiębiorczy to człowiek odważny i pełen zapału w prowadzeniu interesów. Nieodłącznym elementem prowadzenia własnej działalności jest jednak niepewność, ważna jest zatem skłonność do podejmowania ryzyka, które powinno cechować przedsiębiorcę. Obecne uwarunkowania społeczno-ekonomiczne obligują przedsiębiorców do bycia wszechstronnymi, gdyż prowadzenie wła-

13 I 13 snego biznesu związane jest z koniecznością zajmowania się wszystkimi aspektami jej funkcjonowania: od administracji przez obsługę prawną po księgowość. Co prawda przedsiębiorca nie musi posiadać specjalistycznej wiedzy z uwagi na funkcjonowanie odpowiednich podmiotów, które mogą przejąć wspomniane obowiązki, ale w takiej sytuacji musimy się oczywiście liczyć z dodatkowymi kosztami, co zwykle na początku stanowi ogromny problem. W związku z tym przedsiębiorca powinien być gotowy do rozwijania i podnoszenia swoich umiejętności i kompetencji w dziedzinach zupełnie dla niego nowych. Reasumując, prowadzenie własnej działalności gospodarczej związane jest z szeregiem korzyści i zalet, jednak, jak każda forma aktywności zawodowej, ściśle powiązane jest z trudnościami i różnymi ograniczeniami. Aby świadomie podjąć decyzję o założeniu własnej firmy, należy zapoznać się z pozytywnymi oraz negatywnymi stronami prowadzenia działalności. Obecnie posiadanie własnej firmy nie jest czymś nowym, co więcej, nie wyklucza to pracy na etacie. Prowadzenie działalności gospodarczej może być jedynym źródłem naszego utrzymania, ale też w taki sposób możemy się rozwijać przy zachowaniu pracy etatowej. W powyższym rozdziale wymieniono kilka podstawowych wad i zalet prowadzenia działalności gospodarczej. Zastanów się i spró-

14 14 I Materiały szkoleniowe z zestawami ćwiczeń do pracy własnej dla uczestników szkolenia buj zaproponować inne dobre i złe strony założenia własnej firmy. Wyniki swoich rozważań możesz zapisać w tabeli: Prowadzenie własnej działalności gospodarczej Zalety Wady Jakie cechy Twoim zdaniem posiada osoba przedsiębiorcza? Spróbuj uzupełnić tabelkę: Osoba przedsiębiorcza Cechy charakterystyczne Umiejętności Zachowania

15 I 15 Świadome prowadzenie własnej firmy wymaga od nas posiadania podstawowej wiedzy w tym zakresie, m.in. znajomości definicji i pojęć czy aktów prawnych, na podstawie których prowadzi się działalność gospodarczą. W niniejszym rozdziale przedstawione zostaną podstawowe definicje przedsiębiorcy oraz działalności gospodarczej zgodne z regulacjami występującymi w polskim prawie. Opisany zostanie także podział przedsiębiorstw pod kątem wielkości oraz liczby zatrudnianych pracowników. Otwieranie własnej działalności gospodarczej nie jest rzeczą łatwą. Najczęściej początkujący przedsiębiorcy zakładają mikro- i małe firmy, których znaczenie we współczesnej gospodarce jest kluczowe. W niniejszym rozdziale opisano także podstawowe zalety płynące z funkcjonowania tego rodzaju przedsiębiorstw na rynku. 2 Rozdział przygotowany na podstawie: R. Milewski, Elementarne zagadnienia ekonomii, Warszawa 2003; B. Kujszczyk, Pierwsze kroki w biznesie. Przewodnik początkującego przedsiębiorcy, Wojewódzki Urząd Pracy, Warszawa 2011; [data dostępu: ]; Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach , PARP, Warszawa 2012.

16 16 I Materiały szkoleniowe z zestawami ćwiczeń do pracy własnej dla uczestników szkolenia Zanim poznasz stosowne definicje i charakterystyki związane z działalnością gospodarczą, spróbuj w oparciu o dotychczasową wiedzę zaczerpniętą z różnych źródeł (np. z mediów) odpowiedzieć sobie na proste pytanie: Jaką osobę możemy nazwać przedsiębiorcą? W dalszej części materiałów będziesz miał okazję zweryfikować swoją wiedzę.

17 I 17 Powszechnie uważa się, że przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, a przedsiębiorstwo stanowi podmiot gospodarczy będący własnością tejże osoby. Jest to jednak zbyt duże uogólnienie. W myśl prawa gospodarczego przedsiębiorcą jest podmiot gospodarczy, czyli nasza firma, a nie my jako jego właściciel. W polskim prawie pojęcie przedsiębiorcy nie jest jednolite, a definicje zawarte w ustawach regulujących sferę prawa gospodarczego różnią się od siebie. Przedsiębiorcą w rozumieniu Kodeksu cywilnego (art. 43) jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Z kolei w myśl ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (art. 4 ust. 1) przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Trzecia definicja mówi nam, że przedsiębiorca to osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową (Kodeks postępowania cywilnego, art. 479). Aby zrozumieć powyższe definicje, należy w pierwszej kolejności zapoznać się z terminami przedstawionymi na następnej stronie.

18 18 I Materiały szkoleniowe z zestawami ćwiczeń do pracy własnej dla uczestników szkolenia Definicja osoby fizycznej, prawnej i osobowości prawnej OSOBA FIZYCZNA Termin ten odnosi się do człowieka od chwili jego urodzenia aż do jego śmierci. Bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie zdolności prawnej, czyli możliwości bycia podmiotem stosunków prawnych, praw i zobowiązań. OSOBA PRAWNA Oznacza jednostkę organizacyjną powołaną do określonych celów, którą przepis prawny uznaje za samodzielny podmiot prawa cywilnego. Osobami prawnymi są m.in.: Skarb Państwa, spółki kapitałowe, spółdzielnie, fundacje. OSOBOWOŚĆ PRAWNA To zdolność do czynności prawnych, w tym do nabywania praw oraz zaciągania zobowiązań własnym działaniem i na własny rachunek, a także dysponowania majątkiem i samodzielnego występowania przed sądem oraz organami administracji publicznej. Źródło: opracowanie własne. Rola przedsiębiorcy wiąże się z pełnieniem kilku podstawowych funkcji, a mianowicie inicjowania oraz uruchomienia działalności gospodarczej, a także różnego rodzaju innowacji techniczno- -organizacyjnych; podejmowania kluczowych decyzji związanych z działalnością firmy; podejmowania ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz wprowadzania innowacji. Jak wynika z powyższego, rola przedsiębiorcy nie ogranicza się tylko do zarządzania firmą. Prowadzenie działalności gospodarczej stanowi bardzo złożony proces, stanowiący niejednokrotnie poważne wyzwanie i odpowiedzialność wobec otoczenia, dlatego tak istotne jest, aby swoją przygodę z biznesem rozpocząć od zapoznania się z zasadami, których musi przestrzegać przedsiębiorca:

19 I posiadanie jasnych norm etycznych oraz promowanie ich w środowisku; 2. stanowienie przykładu postaw etycznych dla swoich pracowników poprzez: a) traktowanie z szacunkiem osób, które się zatrudnia; b) dbanie o ich bezpieczeństwo w pracy; c) wypłacanie godziwego wynagrodzenia; d) umożliwianie pracownikom swobodnego wyrażania myśli; e) uczciwe komunikowanie się z otoczeniem (np. klientami) f) wywiązywanie się z zawartych umów i podjętych zobowiązań; g) dbanie o środowisko; h) potępianie i wykluczanie ze swego grona osób postępujących nieetycznie. Ważną cechą przedsiębiorcy jest umiejętność podejmowania decyzji i wyciągania wniosków z niepowodzeń. Spróbuj wyobrazić sobie, że jesteś przedsiębiorcą. Opisz w kilku zdaniach, czym zajmuje się Twoja firma. Spróbuj określić, jakie bariery możesz napotkać, prowadząc daną działalność, a także co jesteś w stanie zrobić, aby zapobiec niepowodzeniom. Pomocna może być tabelka:

20 20 I Materiały szkoleniowe z zestawami ćwiczeń do pracy własnej dla uczestników szkolenia Działalność firmy Bariery 1. brak funduszy na prowadzenie działalności Działania naprawcze 1. poszukiwanie dodatkowych źródeł finansowania działalności firmy W gospodarce światowej istnieje szereg podmiotów gospodarczych zróżnicowanych pod względem typu i formy prowadzenia działalności gospodarczej. Powszechnie uważa się, że pojęcia działalność gospodarcza, przedsiębiorstwo, firma można używać wymiennie, co nie jest do końca prawdą, gdyż istnieją pomiędzy nimi różnice. Różnice te wynikają z polskiego prawa, dlatego ważne jest, aby każdy potencjalny przedsiębiorca umiał je dostrzec i precyzyjnie określić ich znaczenie. Pozwoli to zaoszczędzić wielu problemów i niepotrzebnych nieporozumień. W zależności od wyboru formy prawnej naszego przedsięwzięcia podlegać będziemy różnym aktom prawnym, jednak fundamentalną ustawą regulującą działalność gospodarczą jest przyjęta 2 lipca 2004 roku Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity Dz.U. z 2010r. Nr 220, poz z późniejszymi zmianami). Prawem regulującym funkcjonowanie spółek cywilnych jest Kodeks cywilny, natomiast w odniesieniu do spółek osobowych i kapitałowych będzie to Kodeks spółek handlowych. Zgodnie z prawem polskim można wyróżnić trzy podstawowe definicje działalności gospodarczej, są to:

21 I w myśl ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (art.2 ust. 1) działalność gospodarcza to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły ; 2. według ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 3 pkt. 9), działalność gospodarcza to: działalność zarobkowa (wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa lub polegająca na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż lub polegająca na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych), prowadzona we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4 9 ; 3. zgodnie z ustawą o podatku VAT działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy; działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

22 22 I Materiały szkoleniowe z zestawami ćwiczeń do pracy własnej dla uczestników szkolenia Działalność gospodarczą możemy również rozpatrywać w kontekście innych kryteriów. Biorąc pod uwagę dochodowość przedsięwzięcia, rozróżnić można: 1. działalność gospodarczą, której głównym celem nie jest osiąganie korzyści finansowych taka działalność jest nastawiona na osiąganie korzyści ekonomicznych w szerokim znaczeniu; działalność taką prowadzą m.in. przedsiębiorstwa komunalne, których głównym celem jest jak najlepsze zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej, a nie generowanie jak największego zysku; 2. działalność gospodarczą, której głównym celem jest przynoszenie jak największego dochodu tego typu działalność prowadzą przede wszystkim przedsiębiorstwa prywatne; 3. działalność non profit, która nie przynosi zysku finansowego, ma za to dostarczyć korzyści w szerokim znaczeniu (np. rozwój przedsiębiorczości, nauka, szkolenia, pomoc chorym itp.); działalność taka nie może generować przychodu swojemu właścicielowi, dlatego też prowadzona jest najczęściej przez fundacje. Z kolei na podstawie swobody działalności wyróżnić można: 1. działalność regulowaną, której wykonywanie wymaga spełnienia szczególnych warunków określonych przepisami prawa, dotyczy to m. in. przewozów lotniczych, prowadzenia kasyna, prowadzenia stacji kontroli pojazdów; 2. działalności nieregulowanej, którą możesz prowadzić według przepisów ogólnych.

23 I 23 Mimo wielu kryteriów, według których można definiować działalność gospodarczą, w przestrzeń społeczno-gospodarczej istnieje jednak podstawowa klasyfikacja przedsiębiorstw. Rozpatrywać je bowiem można w myśl ustawy o swobodzie działalności gospodarczej według kryteriów jakościowych, a tym samym wyróżnić cztery rodzaje przedsiębiorstw: mikro-, małe, średnie i duże przedsiębiorstwa. Za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: 1. zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz 2. osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów EURO, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów EURO. Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: 1. zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz 2. osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów EURO, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów EURO. Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:

24 24 I Materiały szkoleniowe z zestawami ćwiczeń do pracy własnej dla uczestników szkolenia 1. zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz 2. osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów EURO, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów EURO. Duże przedsiębiorstwa zatrudniają natomiast co najmniej 250 pracowników, a roczny obrót netto wynosi co najmniej 50 milionów euro, a całkowity bilans roczny wynosi co najmniej 43 milionów euro. Spróbuj podać przykłady przedsiębiorstw komunalnych, prywatnych oraz non profit występujących na terenie miejsca Twojego zamieszkania. Przedsiębiorstwo komunalne Przedsiębiorstwo prywatne Przedsiębiorstwo non profit

25 I 25 Po zapoznaniu się z podstawowymi kryteriami klasyfikacji przedsiębiorstw kolej na analizę sytuacji przedsiębiorstw z sektora MŚP. Jest to o tyle istotne, że w polskich realiach gospodarczych, na podstawie danych z rejestru REGON, do kategorii mikro- i małych firm w 2011 roku zaliczały się ponad cztery miliony przedsiębiorstw, co w tym okresie stanowiło około 99,1% wszystkich firm. Taki wynik jest stosunkowo podobny do sytuacji w całej Unii Europejskiej. Firmy z sektora MŚP zatrudniają blisko 70% pracowników sektora rynkowego i wytwarzają 67% PKB, w związku z czym stanowią istotne ogniwo gospodarki krajowej. Poprzez swoje działania pozytywnie wpływają zarówno na sferę społeczną, jak i aktywnie kształtują sferę gospodarczą kraju. Jednostki MŚP bezpośrednio wpływają na kreowanie nowych miejsc pracy, przyczyniają się do budowania zdrowej konkurencji, co w konsekwencji wymusza wysoki poziom jakości produkowanych wyrobów oraz świadczenia usług zgodny z oczekiwaniami i wymogami klientów. Małe i średnie firmy umożliwiają także łagodzenie kryzysów i napięć społecznych powstających w procesie transformacji polskiej gospodarki. Kształtują one w społeczeństwie przedsiębiorcze postawy i wzorce zachowań oraz sprzyjają rozwojowi społeczności lokalnych. W skład sektora MŚP w Polsce wchodzą przede wszystkim przedsiębiorstwa funkcjonujące w branżach typu: handel hurtowy oraz detaliczny, usługi, również produkcja przemysłowa. Z uwagi na swoją rolę (por. tabela poniżej) sektor MŚP może znacznie częściej niż duże przedsiębiorstwa liczyć na pomoc pań-

26 26 I Materiały szkoleniowe z zestawami ćwiczeń do pracy własnej dla uczestników szkolenia stwa, które działając na rzecz wspierania małego biznesu, podejmuje różnego rodzaju inicjatywy, proponuje programy strukturalne. Najważniejsze funkcje gospodarcze i społeczne realizowane przez sektor MŚP Funkcje gospodarcze 1. istotny w skali całej gospodarki udział w zatrudnieniu, 2. znaczący wkład w wytwarzanie produktu krajowego brutto, 3. duży wpływ na poziom eksportu i importu, 4. znaczne nakłady inwestycyjne, 5. kreowanie zmian w strukturze przemysłowej kraju, 6. sprzyjanie dekoncentracji majątku oraz demonopolizacji gospodarki, 7. duży udział w budowie infrastruktury gospodarczej, 8. wpływ na zmiany uregulowań prawnych sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości, 9. rozwijanie rynków pozostających poza sferą zainteresowania dużych firm, 10. źródło dochodów budżetowych państwa i gmin, 11. kształcenie kadr dla gospodarki, 12. uruchamianie własnych środków i nieczynnych rezerw kapitałowych, 13. aktywne wprowadzenie na rynek nowych produktów, 14. zwiększanie tempa przepływu kapitału, 15. wpływ na gospodarczy efekt mnożnikowy, 16. eliminacja luk rynkowych, zwłaszcza w regionach słabo rozwiniętych. Funkcje społeczne 1. łagodzenie napięć społecznych powstających w wyniku procesów transformacji, 2. absorpcja pojawiających się nadwyżek siły roboczej, 3. zatrudnianie imigrantów z terenów rolniczych i ludzi młodych, 4. kreowanie przedsiębiorczych postaw w społeczeństwie, 5. wskazywanie szans i możliwości samozatrudnienia, 6. możliwość osiągania sukcesu i zmiany statusu społecznego, 7. formowanie klasy średniej, 8. wpływ na stabilizację struktur politycznych i społecznych, 9. niwelacja dysproporcji w rozwoju regionów, 10. zaangażowanie właścicieli na rzecz idei swobody działalności gospodarczej i ochrony własności prywatnej. Źródło: opracowanie własne. Znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw dla funkcjonowania i rozwoju gospodarki oceniane może być więc według różnych kryteriów, zarówno ekonomicznych, jak i pozaekonomicznych, związanych przede wszystkim z funkcjami społecznymi tego sektora.