6 (88) październik Jakie jest Państwo Środka? Polsko-chińskie stosunki gospodarcze

Transkrypt

1 6 (88) październik 2006 Jakie jest Państwo Środka? Polsko-chińskie stosunki gospodarcze Wsparcie dla unijnego eksportu w Azji Biuletyn dla małych i średnich firm

2 tel.: faks: tel.: faks: tel.: faks: EIC PL-414 przy Toruńskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. ul. Włocławska 167 tel.: faks: EIC PL-405 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska 81/ tel.: faks: tel.: faks: tel.: faks: tel.: faks: tel./faks: EIC PL-418 Euro Info Centre w Opolu ul. Damrota 4, II p., pok tel./faks: tel.: biuro@eic.opole.pl tel.: faks: tel.: faks: tel.: faks: tel./faks: euroinfo@spp.org.pl ców

3 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Od redakcji Spis treści Szanowni Czytelnicy, w okresie jesienno-zimowym odbywa się najwięcej wyjazdów na zagraniczne targi i misje handlowe. Są one dla przedsiębiorstwa niepowtarzalną okazją, by znaleźć nowych partnerów, klientów. W numerze październikowym Biuletynu chciałabym Państwa zachęcić do rozważenia możliwości wyjazdu na targi do Chin. Pomimo że nie jest to łatwy rynek, coraz więcej przedsiębiorstw decyduje się na poszukiwanie właśnie tam partnera handlowego. Pomoc publiczna jest tematem ważnym dla przedsiębiorców. Zazwyczaj jednak koncentrujemy się na temacie ile, na co i kiedy. Z punktu widzenia przedsiębiorstwa są to podstawowe i najważniejsze informacje. Artykuł Krzysztofa Wąsowskiego pokazuje nam inne spojrzenie na środki pochodzące z funduszy strukturalnych i pozwoli zrozumieć fakt, że oprócz dotacji na inwestycje są jeszcze np. dotacje na doradztwo, targi, edukację. Warto też przeczytać artykuł o trudnościach, jakie mogą nas spotkać przy prowadzeniu współpracy z przedsiębiorstwami niemieckimi, oraz o możliwościach ich rozwiązania. Zachęcam też do zapoznania się z Pytaniem do prawnika, które tym razem dotyczy recyklingu. Jakie jest Państwo Środka? Chiny fakty i liczby Polsko-chińskie stosunki gospodarcze Wsparcie dla unijnego eksportu w Azji Rozmowy handlowe z firmami chińskimi Co to znaczy efektywnie wspierać sektor MSP ze środków unijnych? Jak prowadzić interesy z partnerami z Niemiec Zarządzanie ryzykiem walutowym w firmie Nie ma dzieci nieciekawych cz. 2 artykułu Czy w Polsce urodził się Edison? PYTANIE DO PRAWNIKA co warto wiedzieć o recyklingu używanych samochodów? RAPORT Z KONSULTACJI NA TEMAT PRZYSZŁOŚCI ZNAKU CE Aktualności i wydarzenia OFERTY WSPÓŁPRACY Zapraszam do lektury, Aneta Kowalska Redaktor naczelna: Aneta Kowalska Zespół: dr Michał Polański Katarzyna Kornosz Mariusz Bibik Adres redakcji: Euro Info Centre przy PARP ul. Pańska 81/83, Warszawa tel.: faks: produkcja MARLEX Sp. z o.o. nakład: 3200 egz. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo do ich zmiany i redagowania. Uwagi i komentarze prosimy kierować na adres: biuletyn_eic@parp.gov.pl Wszystkie teksty zawarte w Biuletynie Euro Info mogą być przedrukowywane wyłącznie po uzyskaniu zgody redakcji. Zainteresowanych subskrypcją prosimy o kontakt z najbliższym Euro Info Centre. Okładka: Artur Hojny październik 2006, nr 6 (88)

4 Chiny Jakie jest Państwo Środka? Biznes w Chinach Chiny to kraj, w którym żyje ponad 1,3 mld mieszkańców. Jest to obecnie największy rynek konsumentów, a przy tym rynek pracy o największych rezerwach. Chiński produkt krajowy brutto przekroczył w 2005 roku poziom 8,8 biliona dol., a dochód na jednego mieszkańca wyniósł średnio 6800 dol. W 2005 roku chiński wzrost gospodarczy wyniósł 9,9% PKB, a produkcja przemysłowa wzrosła o kolejne 15%. Chiny obecnie plasują się na drugim miejscu wśród państw zaliczanych do światowych potęg gospodarczych. Według ocen Banku Światowego do 2025 roku gospodarka Chin będzie stanowić 25% całkowitej gospodarki światowej. Na Chiny mające ponad 20% ludności świata przypada 12% globalnego PKB, lecz ich udział w światowym wzroście gospodarczym i w wymianie handlowej z zagranicą jest znacznie większy. Społeczeństwo konsumpcyjne Dynamiczny rozwój, głównie w rozwijających się miastach wybrzeża, jak np. Szanghaj, Kanton (Guangzhou) czy Shenzhen, wyraźnie wyłonił warstwę społeczną o potrzebach konsumpcyjnych wyższego rzędu. Nie chodzi o zaspokojenie potrzeb podstawowych, typu pralka, lodówka czy telewizor. Celem jest poszukiwanie nowości i doznawanie przyjemności przy okazji zakupów oraz podążanie za modą nie tylko w branży odzieżowej, ale też w strefie artykułów żywnościowych, sprzętu elektrotechnicznego i kosmetyków. Badania rynkowe wg AC Nielsen wykazują, iż w samym tylko Szanghaju co najmniej 600 tysięcy osób posiada nadwyżki finansowe, które mogą być przeznaczone na towary luksusowe. Statystyki wykazują, że w miastach co trzecia rodzina dysponuje kwotą około juanów (około 3500 dol.) rocznie. Zmiany upodobań chińskich konsumentów U dużej liczby konsumentów w ośrodkach miejskich dają się zauważyć pewne zmiany upodobań: klienci coraz większą wagę przywiązują do jakości i gotowi są płacić za to odpowiednią cenę; zwracają uwagę na markę zwłaszcza kobiety przy zakupie kosmetyków, artykułów spożywczych czy gospodarstwa domowego; marka jest utożsamiana z jakością i niezawodnością; wydają więcej pieniędzy na dobra wcześniej uważane za luksusowe lepszy szampon, kolacja w restauracji, telefon komórkowy; częściej robią zakupy w dużych pasażach handlowych i hipermarketach, których sieci w Chinach dynamicznie się rozwijają. Prawie wszyscy międzynarodowi producenci artykułów konsumpcyjnych mają w Chinach swoje przedstawicielstwa. Trwa walka o chińskiego klienta, producenci prowadzą wojnę cenową. Coraz więcej firm światowych przenosi swoją produkcję do Chin, chcąc mieć dostęp do największego na świecie rynku zbytu i produkcji po konkurencyjnych cenach. Warto wiedzieć, zanim podejmiemy decyzję o współpracy z Chinami: Partner chiński jest wymagający. Poszukuje produktów o najwyższej jakości, zaawansowanych technologicznie i atrakcyjnych cenowo. Osobiste koneksje i społeczne kontakty są kluczowym elementem robienia interesów w Chinach i są tak samo ważne, jak posiadana wiedza i umiejętności. Proces wchodzenia (wprowadzania) na rynek chiński produktu jest długotrwały, kosztowny i złożony. Nie należy liczyć na szybkie podpisanie kontraktu, dlatego ważnymi cechami są cierpliwość i wytrwałość. Chińczycy najpierw muszą poznać kontrahenta i obdarzyć go zaufaniem oraz szczegółowo przyjrzeć się oferowanemu produktowi. Wejście na rynek chiński nie jest łatwe ze względu na jego odległość, barierę językową, ale przede wszystkim na silną międzynarodową i lokalną konkurencję, różnice kulturowe oraz gusty i preferencje odbiorców. Należy pamiętać, że o prawo bytu na tym rynku walczą największe i najbogatsze światowe koncerny i firmy, z którymi ciężko jest rywalizować. Nie oznacza to jednak, że na tak potężnym rynku nie ma miejsca na polskie produkty, które mogą okazać się równie atrakcyjne, jak zachodnie. Bezwarunkowo należy przeprowadzić badanie rynku. W przypadku małych i średnich firm wejście na rynek jest praktycznie niemożliwe bez wsparcia silnego chińskiego partnera. Partnerzy chińscy często oczekują sprzedaży na dogodnych warunkach kredytowych. Najwygodniejszą formą sprzedaży na rynku chińskim jest agent chiński, który zna rynek i klientów, ma rozwiniętą sieć dystrybucji. Tworzenie własnych przedstawicielstw handlowych jest mniej opłacalne. Warto brać udział w targach wystawienniczych, które są w dalszym ciągu jedną z najlepszych form promocji oraz znalezienia klienta. Strona chińska, zanim zdecyduje się na podjęcie konkretnych decyzji, będzie oczekiwała licznych i częstych wizyt partnera zagranicznego, dostarczenia wielu próbek i dokumentacji (na nasz koszt). Warto pamiętać, że w kontaktach handlowych bardzo duże znaczenie mają również kontakty osobiste i ich podtrzymywanie. Dopiero kiedy Chińczycy nabiorą zaufania do nas jako zagranicznego partnera, możemy liczyć na rozpoczęcie konkretnych rozmów i większą otwartość strony chińskiej. Jeśli uda się ich przekonać do danego produktu, sami zaczną wykazywać aktywność i ponosić koszty np. inwestować w badanie produktu, podejmować działania marketingowe, zatrudniać dodatkowy personel dla zbadania możliwości rynkowych i obsługi transakcji. Należy być również przygotowanym na prowadzenie ożywionej korespondencji, szczególnie drogą elektroniczną, nawet po kilka pism dziennie. Językiem korespondencji jest najczęściej angielski. W najlepszym wypadku dopiero po kilku miesiącach można spodziewać się zakupu partii pilotażowej w niewielkiej ilości. 4 październik 2006, nr 6 (88)

5 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Chiny Kilka słów o chińskiej etykiecie w biznesie Znajomość chińskiej etykiety w biznesie i nie tylko jest ważną sprawą dla obcokrajowców prowadzących interesy w Chinach. Język ciała i wzory zachowania mogą powiedzieć więcej o emocjach i uczuciach w danej sytuacji niż słowne komunikowanie się. Chińczycy są mistrzami niewerbalnego dialogu. W rozmowie to, co nie jest powiedziane, może być ważniejsze niż to, co zostało powiedziane. Nawet rozmieszczenie przy stole może powiedzieć, jak Chińczycy ustosunkowują się do spotkania. Poprawne odczytanie gestów i zaprezentowanie przy tym przywiązania do tradycyjnego sposobu robienia interesów może przynieść większy Podczas takich spotkań należy zawsze zachowywać ścisły protokół (siadać tam, gdzie posadzi gospodarz, wymienić kilka uprzejmości przed rozpoczęciem rozmów biznesowych, po pierwszym toaście gospodarza wznieść toast zwrotny, kulturalne jest używanie obu rąk, kiedy ofiarujemy czy przyjmujemy cokolwiek, zwłaszcza drinka). Przynoszenie małych prezentów Chociaż oczywiście nie jest to wymagane, małe prezenty są cennymi rzeczami w kontaktach ze stroną chińską. Chińczycy uwielbiają dawać prezenty. Prezenty mogą symbolizować przyjaźń albo wyrażać nadzieję na udane interesy w przyszłości. Uczenie się języka mandaryńskiego Chiński klient będzie pod wrażeniem, jeśli usłyszy w swoim języku kilka prostych pozdrowień: Nin hao Jak się masz? Wo hen gaoxing ren shi nin Miło mi pana poznać. Xie xie Dziękuję. Qin zuo Proszę usiąść. Zai jian Do widzenia. Po otrzymaniu wizytówki należy przez krótki moment zapoznać się z tym, co zawiera i co to znaczy, nawet jeżeli jest ona wydrukowana jedynie w języku chińskim. Kiedy Chińczycy kogoś witają, nie patrzą mu prosto w oczy, ale nieco niżej. To jest oznaką szacunku i respektu. Gość powinien powstrzymać się od patrzenia rozmówcy głęboko w oczy, gdyż może to spowodować, że Chińczyk będzie czuł dyskomfort. Negocjacje W trakcie targów warto znaleźć czas na zwiedzanie Chin szacunek Chińczyków, którzy czując się bardziej zadowoleni, będą chętni do współpracy. Chińska etykieta w biznesie sięga do podstawowych kulturowych wartości tego kraju, takich jak respekt dla wieku i pozycji oraz nastawienie na cele całej grupy zamiast na dobro jednostki. Podczas pobytu w Chinach na biznesowych spotkaniach warto przestrzegać kilku zasad, które są podstawą kultury biznesowej w tym kraju. Po pierwsze, należy bezwzględnie nawiązywać osobiste kontakty z ewentualnymi kontrahentami, przejawiać zainteresowanie częstymi spotkaniami i długimi rozmowami przy stole biesiadnym. Foto: Agnieszka Promianowska Przedstawianie się i wizytówki Kiedy obcokrajowcy spotykają się z chińskimi biznesmenami, powinni okazywać szczerość i szacunek. Uścisk dłoni przejęty z Zachodu jest akceptowaną formą pozdrowienia. Ale Chińczycy ściskają ręce bardzo lekko, a uścisk dłoni może trwać nawet dłużej niż dziesięć sekund. Chociaż uściśnięcie rąk jest teraz standardową formą powitania, tradycyjna etykieta nawołuje do podania najpierw prawej ręki, następnie zakrycia jej lewą dłonią i ściskania rąk raz do góry, raz w dół. Chińczycy wciąż tak robią, szczególnie z bliskimi przyjaciółmi. Jest to formalna droga podziękowania i oddania czci. Uściśnięcie dłoni zawsze następuje po rytualnej wymianie wizytówek. Obcokrajowcy powinni zawsze pamiętać, aby mieć ich przy sobie wiele, najlepiej z tekstem angielskim po jednej stronie, a z chińskim po drugiej. Wizytówki są absolutnie niezbędne do robienia interesów w Chinach. Właściwe procedury związane z ich wymianą polegają na daniu i wzięciu wizytówki obiema rękami, przy czym należy ją trzymać za róg pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym. Prowadząc negocjacje handlowe, należy pamiętać, że chińscy negocjatorzy są sprytni, przebiegli i stosują wiele różnych taktyk, wśród których na szczególną uwagę zasługują następujące: Kontrola harmonogramu negocjacji oraz ich miejsca. Jeśli negocjacje odbywają się w Chinach, Chińczycy zdają sobie sprawę, że obcokrajowcy, przybywając do nich w celu zrobienia dobrego interesu, poświęcają na to nie tylko dużo czasu, ale i pieniędzy. W związku z tym jest oczywiste, że nie będą chcieli odejść z pustymi rękami. W takiej sytuacji Chińczycy zachowują się przy stole negocjacyjnym tak, jakby im nie zależało na sukcesie spotkania i mogą stawiać nadmierne żądania wobec zagranicznego partnera. Grożenie, że interes zostanie zrobiony gdzie indziej. Jeśli żądania strony chińskiej nie są spełniane, Chińczycy mogą powiedzieć, że mają możliwość zrobienia korzystniejszego interesu z kimś innym i gdzie indziej. Na pierwszym miejscu przyjaźń. Użycie zapewnień o przyjaźni jako sposobu na zyskanie ustępstw ze strony ewentualnego kontrahenta jest niezmiernie często stosowane przez stronę chińską. Okazanie niezadowolenia lub złości. Chociaż okazywanie niezadowolenia, a tym bardziej złości, nie mieści się w kanonach etyki konfucjańskiej, to jed- październik 2006, nr 6 (88) 5

6 Chiny nak czasami Chińczycy umyślnie okazują złość, wywierając w ten sposób presję psychiczną na partnerze, który może obawiać się utraty kontraktu. Wzbudzenie w cudzoziemcach obawy przed niepowodzeniem. Jeśli Chińczycy wiedzą, że zdobycie kontraktu jest sprawą priorytetową, to najprawdopodobniej zwiększą swoje żądania i oczekiwania w kwestii ustępstw. Pochlebstwo. Chińczycy czasami chwalą cudzoziemców albo ich żyłkę do interesu. Gra na zwłokę. Znając datę naszego powrotu, Chińczycy mogą zastosować taktykę odwlekania solidnych negocjacji aż do dnia poprzedzającego wyjazd, by w ten sposób wymusić podpisanie pochopnej, a może nawet niekorzystnej dla nas umowy. Cierpliwość. To podstawa odniesienia sukcesu w tym rejonie. Chińscy negocjatorzy są cierpliwi i potrafią przeciągać negocjacje w nieskończoność. Taktyczne wskazówki, które będą pomocne w negocjacjach z Chińczykami: Należy być dobrze przygotowanym do rozmów. Dobrze jest korzystać z pomocy doświadczonych konsultantów. Zaleca się uczciwą grę wobec konkurentów. Wszystkie szczegóły kontraktu należy omówić przed jego podpisaniem. Zachować kopie dokumentów i robić staranne notatki. Trzeba podać swoją cenę, tak jak to robią Chińczycy. Podczas negocjacji należy zachować spokój i powściągnąć emocje. Swoje zaangażowanie należy ukierunkować na uczciwą transakcję i wieloletnią współpracę. Formy obecności przedsiębiorstwa zagranicznego na rynku chińskim Przedstawicielstwo Przedstawicielstwo (representative office) jest najprostszą formą obecności i rozpoczęcia działalności biznesowej w Chinach. Zgodnie z przepisami prawa miejscowego jest jednostką zaangażowaną w działalność gospodarczą, która nie przynosi bezpośrednich zysków. Funkcjonowanie przedstawicielstwa ogranicza się głównie do prowadzenia badań rynkowych, udzielania informacji i porad klientom, koordynowania wykonania istniejącego kontraktu. Sprzedaż, prowadzenie działalności marketingowej czy produkcyjnej nie jest dozwolona. Fundusze potrzebne do założenia i działalności przedstawicielstwa muszą być kierowane przez firmy macierzyste i każde z nich musi być oficjalnie sponsorowane przez chińskie organizacje, które biorą oficjalną odpowiedzialność za zagraniczne przedsięwzięcie. W gruncie rzeczy chiński Należy być dobrze przygotowanym do negocjacji gospodarz służy za pełnomocnika firmy macierzystej. Proces zakładania przedstawicielstwa jest czasochłonny i bardzo zbiurokratyzowany, dlatego też warto skorzystać z usług wyspecjalizowanej agencji zajmującej się otwieraniem przedstawicielstw dla zagranicznych inwestorów. Agencja taka powinna być autoryzowana przez lokalne władze, czyli Komisję ds. Inwestycji Zagranicznych. Aplikacja (Application for Registration of Foreign Enterprise Permanent Office in China) i wymagane dokumenty (oryginał wniosku podpisany własnoręcznie przez prezesa zarządu lub dyrektora generalnego zagranicznej firmy, z podaniem m.in. osoby odpowiedzialnej za kierowanie biurem, zakresu działania biura, zamierzonego okresu prowadzeniać działalności, adresu; krótka informacja o firmie, wyciąg z rejestru handlowego lub zaświadczenie o prowadzonej działalności; wyciąg z banku, oryginał umowy najmu pomieszczeń biurowych; upoważnienia dla pracowników biura do prowadzenia działalności wraz z ich danymi personalnymi; pełnomocnictwo dla agencji konsultingowej prowadzącej sprawę przygotowania wniosku w imieniu firmy zagranicznej) muszą być złożone w miejscowym biurze MOFTEC w celu oceny i aprobaty. Po otrzymaniu aprobaty przedstawicielstwo wymaga zarejestrowania w lokalnym biurze State Administration for Industry and Commerce i w biurze podatkowym. Oprócz powszechnie zakładanych przedstawicielstw istnieją jeszcze inne formy obecności na rynku chińskim. Zagraniczny kapitał ma do wyboru kilka możliwości: joint venture spółka ze 100-procentowym kapitałem zagranicznym holding handel wiązany wspólny rozwój uszlachetnienie technologiczne i montaż. Chinese foreign joint venture W Chinach występują dwa rodzaje joint venture: equity joint venture (spółki kapitałowe j.v.) oraz Foto: Artur Hojny cooperative joint venture, często nazywane constractual joint venture (spółki kontraktowe j.v.). Chińczycy jako swój wkład do joint venture proponują najczęściej długofalowe umowy na dzierżawę ziemi na dogodnych warunkach, niskie opłaty za wynajęcie obiektów produkcyjnych, a także tanią siłę roboczą. Rzadko zdarza się, aby strona chińska wnosiła wkład finansowy albo udostępniała własne rynki zbytu. Chinese foreign equity joint venture Equity joint venture to odpowiednik polskiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej, w której podział ryzyka i zysku uzależniony jest od wkładu partnerów do funduszu założycielskiego. Ze strony polskiej założycielem może być zarówno osoba prawna, jak i fizyczna, natomiast ze strony chińskiej jedynie prawna. Udział osoby zagranicznej musi wynosić minimum 25%. Spółka tego typu może emitować akcje na chińskim rynku papierów wartościowych. W ostatnim czasie ta forma obecności na rynku chińskim zyskuje coraz większą popudokończenie na stronie 13 6 październik 2006, nr 6 (88)

7 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Chiny Chiny fakty i liczby Geografia Położenie: wschodnia i centralna część kontynentu azjatyckiego Sąsiedzi: Afganistan, Bhutan, Birma, Indie, Kazachstan, Korea Północna, Kirgistan, Laos, Mongolia, Nepal, Pakistan, Rosja, Tadżykistan, Wietnam Powierzchnia: łącznie: km 2, w tym wody: km 2, ląd: km 2 Surowce naturalne: energia hydroelektryczna, węgiel, ruda żelaza, ropa naftowa, gaz ziemny, rtęć, cyna, wolfram, antymon, mangan, molibden, wanad, magnetyt, aluminium, cynk, uran Ludność Populacja: (dane z lipca 2006 r.) Struktura wieku: 0-14 lat: 28,8% ludności; lat: 71,4% powyżej 64 lat: 7,7% Religie: rodzime z elementami taoizmu, konfucjanizmu i buddyzmu (20%), buddyści (9%), muzułmanie (2%), bezwyznaniowcy (68%), pozostali (1%) Język urzędowy: chiński Państwo Nazwa kraju: Chińska Republika Ludowa Ustrój polityczny: republika socjalistyczna Stolica: Pekin (Beijing) Podział administracyjny: 22 prowincje bez Tajwanu, który jest uważany za 23. prowincję ChRL, 5 regionów autonomicznych, 4 miasta wydzielone, 2 specjalne regiony administracyjne prowincje: Anhui, Fujian, Gansu, Guangdong, Guizhou, Hainan, Hebei, Heilongjiang, Henan, Hubei, Hunan, Jiangsu, Jiangxi, Jilin, Liaoning, Qinghai, Shaanxi, Shandong, Shanxi, Sichuan, Yunnan, Zhejiang regiony autonomiczne: Mongolia Wewnętrzna, Guangxi, Tybet, Ningxia Hui, Xinjiang Uygur miasta wydzielone: Pekin (Beijing), Tianjin, Szanghaj (Shanghai), Chongqing (Czungcing) specjalne regiony administracyjne: Hongkong i Macao (Makau) Główne ośrodki miejskie: Szanghaj, Pekin, Tianjin, Shenyang, Wuhan, Kanton (Guangzhou) Waluta: juan renminbi (międzynarodowy skrót CNY, lecz stosowany jest również skrót RMB).1 juan = 10 jiao = 100 fenów W obiegu są monety o wartościach 1 juan,1 i 5 jiao,1, 2, 5 fenów. Banknoty mają nominały: 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 juanów, 0,5 juana (5 jiao),0,2 juana (2 jiao), 0,1 juana (1 jiao). Średnie kursy walut: 1 USD = 8,194 RMB (dane z 2005 r.) Władza: Chiny są kierowane przez Komunistyczną Partię Chin. Na czele państwa stoi prezydent (HU Jintao od marca 2003 r.), wybierany na pięcioletnią kadencję przez parlament. Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowe Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych (OZPL), liczące 2979 członków, wybieranych na pięcioletnią kadencję w wyborach pośrednich przez zgromadzenia prowincji, regionów autonomicznych oraz miast wydzielonych. Pracami OZPL kieruje wybrany przez nie Stały Komitet. Władzę wykonawczą sprawuje Rada Państwa (rząd) mianowany przez premiera. Premier (WEN Jiabao od 16 marca 2003 r.) desygnowany jest przez prezydenta na zlecenie OZPL. Gospodarka Wielkość PKB: 8,859 biliona dol. (dane z 2005 r.) Stopa wzrostu PKB: 9,9% (dane z 2005 r.) PKB na 1 mieszkańca: 6800 dol. (dane z 2005 r.) PKB według sektorów: rolnictwo 12,5%, przemysł 47,3%, usługi 40,3% (dane z 2005 r.) Stopa inflacji: 1,8% (dane z 2005 r.) Stopa bezrobocia: 9% (dane z 2005 r.) Główne gałęzie przemysłu: górnictwo (węgiel kamienny), przetwórstwo rud żelaza, stali, aluminium i innych metali, przemysł budowlany, zbrojeniowy, tekstylny, naftowy, cementowy, chemiczny, wyrobów konsumpcyjnych (włączając obuwie, zabawki i elektronikę), produkcji środków transportu (włączając samochody osobowe i dostawcze, lokomotywy, statki, i samoloty), telekomunikacyjny, przetwórstwo rolno-spożywcze Linie telefoniczne w użyciu: 350,433 mln (dane z 2005 r.) Liczba telefonów komórkowych: 334,834 mln (dane z 2004 r.) Liczba użytkowników Internetu: 111 mln (dane z 2005 r.) Obroty handlu zagranicznego Eksport: 752,2 mld dol. (dane z 2005 r.) Główne produkty eksportowane: maszyny i urządzenia, wyroby plastikowe, sprzęt optyczny i medyczny, stal i żelazo Główni partnerzy po stronie eksportu: USA (21,4%), Japonia (11%), Korea Południowa (4,6%), Niemcy (4,3%) dane z 2000 r. Import: 631,8 mld dol. (dane z 2005 r.) Główne produkty importowane: maszyny i urządzenia, ropa naftowa i paliwa naturalne, wyroby plastikowe, sprzęt optyczny i medyczny, organiczne, produkty chemiczne, stal i żelazo Główni partnerzy po stronie importu: Japonia (15,2%), Korea Południowa (11,6%), Tajwan (11,2%), USA (7,4%), Niemcy (4,6%) dane z 2005 r. Inwestycje Ponad 40% światowych inwestycji zagranicznych lokowanych jest w Chinach. Według statystyk chińskich w 2005 roku do kraju napłynęło 625 mld dol., plasując Chiny na pierwszym miejscu w rankingu odbiorców bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Na koniec roku liczba zagranicznych inwestorów (firm) przekroczyła liczbę 530 tys. Spośród przeszło 190 krajów inwestujących w Chinach w czołówce są USA oraz państwa azjatyckie: Japonia, Tajwan i Korea Południowa. Rząd Chin zachęca zagranicznych przedsiębiorców do inwestowania, tworząc dla nich atrakcyjne warunki działalności głównie w specjalnych strefach ekonomicznych. Są to strefy na szczeblu ogólnokrajowym, lokalnym, powiatów, miast i dzielnic: National Economic and Technological Development Zones-ETDZ, National Hitach Industrial Zones-HIDZ, National Export Processing Zones-EPZ, National Border and Economic Cooperation Zone-BECZ, National Free Trade Zone-FTZ. Komunikacja Drogi kolejowe: km (dane z 2004 r.) Autostrady/drogi: km Kanały wodne: km (dane z 2003 r.) Porty: Dalian, Kanton (Guangzhou), Nanjing, Ningbo, Qingdao, Qinhuangdao, Szanghaj (Shanghai) Lotniska: 486 (dane z 2006 r.) październik 2006, nr 6 (88) 7

8 Chiny Polsko-chińskie stosunki gospodarcze Aleksander Kobyłka W ciągu ostatnich trzydziestu lat, od rozpoczęcia procesu reform w 1978 r., Chiny stały się jednym z najważniejszych rynków świata. Stopniowemu otwarciu chińskiej gospodarki towarzyszyło rosnące zainteresowanie zagranicznych inwestorów. W coraz większym stopniu korzystali oni z budzącego się potencjału tego kraju, lokując w nim miliardy dolarów i przyczyniając się do jego niezwykle szybkiego rozwoju. W ten sposób Chiny stały się jednym z największych odbiorców zagranicznych inwestycji bezpośrednich, a ich wymiana handlowa ze światem corocznie osiąga dwucyfrowe wskaźniki wzrostu. Niestety, z tego fenomenu Polska skorzystała dotychczas w bardzo niewielkim stopniu. Po części stało się tak ze względu na dość skomplikowaną historię obydwu krajów, a zwłaszcza niezwykłej zbieżności dat kiedy 4 czerwca 1989 r. w Polsce odbyły się pierwsze, półwolne wybory, będące istotnym etapem na drodze ku demokracji, w Pekinie doszło do krwawego stłumienia studenckich demonstracji na placu Tiananmen. Poprzez ten jaskrawy kontrast w Polsce powstał obraz Chin jako bezwzględnej, komunistycznej dyktatury, który właściwie do dziś ciąży na relacjach między obu krajami i przesłania zachodzące tam zmiany. Ta wizja miała wpływ nie tylko na stosunki polityczne, ale również gospodarcze. Na początku lat 90. odstąpiono od istniejącego w handlu między tymi dwoma krajami systemu clearingu na rzecz rozliczeń wolnodewizowych. Poprzedni układ gwarantował względną równowagę, dostosowując się do możliwości słabszego partnera. Urynkowienie wymiany spowodowało załamanie się eksportu mało konkurencyjnych towarów polskich (zwłaszcza dóbr inwestycyjnych). Od tego czasu można zaobserwować wyraźną tendencję do szybkiego wzrostu importu z Chin, raczkujący polski eksport przy niekorzystnej strukturze towarowej i wzrastające ujemne saldo bilansu handlowego. Wymiana handlowa Według danych GUS Chiny są największym partnerem handlowym Polski w Azji pod względem wartości wymiany handlowej oraz wielkości importu. W 2005 r. wartość polskiego importu z Chin wyniosła 5496,6 mln dolarów. Było to o 35,2 proc. więcej niż w roku poprzednim. W strukturze importu większość stanowiły towary o wysokim stopniu przetworzenia (maszyny, przyrządy precyzyjne) 52,8 proc. Dużo mniejszy udział miały towary, z którymi potocznie kojarzone są Chiny wyroby włókiennicze (11,7 proc.), obuwie (4,5 proc.) czy meble i zabawki (7,9 proc.). Po siedmiu miesiącach 2006 r. ta niekorzystna tendencja jest podtrzymana import wyniósł 3669,5 mln dolarów, co stanowi wzrost o 31,7 proc. w stosunku do analogicznego okresu w 2005 r. Wartość eksportu z Polski do Chin wyniosła w 2005 r. 590,6 mln dolarów. Oznacza to wzrost w porównaniu do roku poprzedniego o 6,3 proc. W eksporcie nadal utrzymuje się niekorzystna struktura towarów. Udział wyrobów z metali nieszlachetnych wyniósł 32,4 proc. (chodzi głównie o miedź), chemikaliów 26,5 proc., natomiast maszyn mechanicznych i elektrycznych 17,3 proc. Dla porównania, eksport przyrządów precyzyjnych z Polski do Chin to jedynie 0,7 proc. całego polskiego eksportu. Dodatkowo, w stosunku do 2004 r., struktura eksportowanych towarów uległa dalszemu pogorszeniu z 57,2 do 65,8 proc. wzrósł udział surowców i półproduktów oraz wyrobów nisko przetworzonych (miedzi, chemikaliów, tworzyw sztucznych, papieru). Po siedmiu miesiącach 2006 r. można zaobserwować niewielką poprawę wielkości eksportu. Wyniósł on 364,6 mln dolarów, co stanowi wzrost o 18,4 proc. w stosunku do analogicznego okresu w 2005 r. Nadal jednak przyrost ten jest dużo niższy niż przyrost importu. Powyższe dane wskazują na to, że Polska notuje olbrzymi ujemny bilans handlowy w obrotach z Chinami. W 2005 r. wyniósł on ok.4,9 mld dolarów, a zatem był o 39 proc. większy niż rok wcześniej. Do końca lipca 2006 r., pomimo pewnego przyspieszenia eksportu, osiągnął on już wartość 3304,9 mln dolarów, co oznacza wzrost o 33,4 proc. w stosunku do analogicznego okresu w roku poprzednim. Wartość ujemnego salda w obrocie z Chinami dokładnie widać na przykładzie różnicy między pozycją tego kraju na listach największych eksporterów oraz odbiorców polskich towarów. Po siedmiu miesiącach 2006 r. udział Chin w polskim imporcie wynosi 5,52 proc., co daje im piąte miejsce, za Niemcami, Rosją, Włochami i Francją, zaś eksport stanowi jedynie 0,62 proc., plasując Chiny na dalekiej, dwudziestej piątej pozycji. Efektem jest to, że Chiny odpowiadają za znaczną część polskiego deficytu w handlu, sytuując się zaraz za Rosją. Inwestycje Według danych PAIiIZ 1 wartość chińskich inwestycji w Polsce do końca 2004 r. wynosiła 50 mln dolarów. Z kolei chińskie Ministerstwo Handlu szacuje wartość polskich inwestycji w tym kraju w latach na 24,2 mln dolarów. Porównując to z kwotą 52,7 mld dolarów, które napłynęły do Chin w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w samym 2002 r., jest to dramatycznie niska wartość. Chcąc poprawić te niekorzystne wyniki gospodarcze, Polska od początku lat 90. starała się polepszyć wzajemne relacje i stworzyć przyjazny klimat dla handlu i inwestycji. Ze względu na wspomniane różnice ideologiczne działania te nie przynosiły wymiernych efektów. Jednak w miarę coraz wyraźniejszych sukcesów chińskiej gospodar- 8 październik 2006, nr 6 (88)

9 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Chiny ki wzajemne relacje nabierały bardziej pragmatycznego charakteru. Obecnie istnieje kilka form spotkań na szczeblu rządowym i biznesowym, w trakcie których strona polska usiłuje wspierać eksport oraz inwestycje polskich przedsiębiorstw, a także promować nasz kraj. Dzieje się to m.in. w ramach Polsko-Chińskiego Forum Biznesu, a także Polsko-Chińskiej Wspólnej Komisji ds. Współpracy Gospodarczej. W czasie XII sesji komisji w kwietniu 2006 r. podpisano m.in. memorandum PAIiIZ oraz Agencji Promocji Inwestycji Ministerstwa Handlu Chin w sprawie porozumienia dotyczącego wzajemnej promocji inwestycji. Powstały również dwa zespoły robocze mające za zadanie likwidację barier stojących zarówno przed małymi i średnimi przedsiębiorcami, jak i dużymi inwestorami pragnącymi rozpocząć działalność w Chinach. W ostatnim czasie działania te, a także większa aktywność polskich przedsiębiorców przyniosły pewne ożywienie w polsko-chińskich stosunkach gospodarczych. Efektem jest wspomniany wzrost eksportu w 2006 r., choć jest jeszcze za wcześnie, by wyrokować, czy przerodzi się on w długotrwałą tendencję. W ciągu ostatniego roku podpisano również wiele wstępnych porozumień, które mogą zaowocować późniejszymi kontraktami. Współpraca szczególnie dobrze rozwija się w branży lotniczej, górnictwie, a także w ochronie środowiska. Czynione są również pewne kroki mające na celu rozpoznanie możliwości inwestowania w sektorze spożywczym. Warto również wspomnieć o bardzo istotnej polskiej inwestycji przemysłowej budowie fabryki insuliny w prowincji Anhui. Pomimo ostatnich lepszych wyników należy wyraźnie podkreślić, że pomoc naszego rządu dla polskich przedsiębiorców jest niewystarczająca. Spotkania delegacji na szczeblu rządowym mogą przyczynić się do poprawy klimatu dla handlu i inwestycji, jednak to konkretne działania przydatne dla przedsiębiorców są najważniejsze. Niestety, pomimo wielu deklaracji nadal nie został opracowany kompleksowy plan działania Polski wobec dalekowschodnich rynków. W Chinach istnieje nader skromna sieć polskich placówek dyplomatycznych znajdują się one w Pekinie, Szanghaju, Kantonie oraz Hongkongu. Wydziały ekonomiczne zatrudniają zaledwie po kilka osób, które nie są w stanie poradzić sobie z promocją polskiej gospodarki i efektywną pomocą polskim przedsiębiorcom w tak olbrzymim kraju. Dużym ułatwieniem w rozmowach ze stroną chińską są rządowe kredyty i gwarancje eksportowe. Od czterech lat istnieje dostępny dla eksporterów kredyt rządowy o łącznej wartości 85 mln dolarów. Jednakże ze względu na trudne do spełnienia kryteria dotychczas wykorzystano jedynie 15 mln dolarów. Powyższa sytuacja nie jest ułatwieniem dla polskich przedsiębiorców chcących działać na niezbyt łatwym rynku, jakim są Chiny. Bariery wejścia na rynek chiński Jako że zarówno Polska, jak i Chiny są członkami World Trade Organization (WTO), zasadniczo polskie firmy mają takie same warunki dostępu do rynku chińskiego jak inne zagraniczne przedsiębiorstwa. Praktyka często bywa jednak inna, a przedsiębiorców może czekać wiele dodatkowych utrudnień. Polska nadal musi pracować nad swym wizerunkiem, gdyż chińskie firmy często uważają nasze produkty za gorsze od ich zachodnioeuropejskich odpowiedników. Występują tam liczne taryfowe i pozataryfowe bariery, które czynią zagraniczne produkty mniej konkurencyjnymi wobec chińskich. Istnieje rozbudowany system licencji i kontyngentów, które często są wydawane w sposób arbitralny. Nadal zagmatwane i różnie interpretowane są przepisy prawne, a Chińczycy czasem dość luźno podchodzą do zapisów w kontraktach. Problemem we właściwym rozeznaniu rynku jest brak dokładnych danych statystycznych. Władze chińskie wciąż nie mogą się uporać z kwestią właściwej ochrony praw autorskich i patentowych. Wreszcie rozeznanie się w rynku bywa kosztowne, gdyż preferowany jest osobisty kontakt z partnerem handlowym, a niezwykle istotny w prowadzeniu interesów jest system personalnych powiązań i znajomości. Istotne jest również nawiązywanie kontaktów z władzami lokalnymi, które mogą zachęcać inwestorów i przyznawać im wysokie ulgi (tu przydatne są również stosunki partnerskie nawiązywane między polskimi i chińskimi miastami oraz prowincjami). Gdy dodać do tego problemy wynikające z różnic cywilizacyjnych i kulturowych, powstaje obraz bardzo wymagającego rynku, w który należy już na wstępie wiele zainwestować. Wejście na niego może być czasochłonne i kosztowne, jednak cierpliwość popłaca, a stali partnerzy handlowi są bardzo często uprzywilejowani. Podsumowanie Pomimo bardzo silnej konkurencji oraz powyżej opisanych trudności Chiny nadal są miejscem, gdzie istnieją szanse na zrobienie doskonałego interesu. Jest to olbrzymi rynek, a władze, po nasyceniu wschodniego wybrzeża kraju, zachęcają inwestorów do działań w jego północnowschodniej i zachodniej części. Głównym czynnikiem, który może ożywić polskochińskie stosunki gospodarcze i poprawić niekorzystne saldo wymiany handlowej, jest skierowanie przez polskie przedsiębiorstwa bardziej zaawansowanej technologicznie oferty, która jest preferowana przez stronę chińską. Głównymi obszarami potencjalnej współpracy, jakie proponuje polskie Ministerstwo Gospodarki, są: ochrona środowiska, przemysł metalurgiczny, maszynowy i elektroenergetyczny, przemysł chemiczny, przetwórstwo rolno-spożywcze oraz produkcja samolotów specjalistycznych. Dodatkową szansą może być strategiczne partnerstwo Unii Europejskiej z Chinami, które sprzyja tworzeniu klimatu dla handlu i inwestycji. Niezwykle ważne jest dobre rozeznanie rynku, w czym przydatne są liczne targi i wystawy organizowane w chińskich miastach. Dzięki początkowym nakładom i dużej cierpliwości każdy przedsiębiorca dysponujący konkurencyjnym produktem ma szanse odnaleźć dla siebie dochodową niszę. Aleksander Kobyłka Autor jest studentem V roku stosunków międzynarodowych Szkoły Głównej Handlowej, a także słuchaczem studium dyplomowego na kierunku polityka i kultura w krajach Azji i Afryki organizowanego przez Zakład Krajów Pozaeuropejskich PAN. Współpracuje z sekcją Azja i Pacyfik w Portalu Spraw Zagranicznych 1 Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych październik 2006, nr 6 (88)

10 Chiny Wsparcie dla unijnego eksportu w Azji Barbara Buryta Unia Europejska podkreśla znaczenie eksportu w swojej polityce handlowej, ponieważ stymuluje on wzrost gospodarczy i pozwala stworzyć nowe miejsca pracy. Jednym z wyrazów wspierania firm europejskich, które chcą handlować z państwami trzecimi, są określone procedury w dziedzinie wspólnej polityki handlowej, mające na celu egzekwowanie praw wspólnoty wynikających z międzynarodowych zasad handlowych, zwłaszcza ustalonych w ramach rund negocjacyjnych Światowej Organizacji Handlu. W razie stwierdzenia barier w dostępie do rynków krajów trzecich i handlu na tych rynkach każde państwo członkowskie UE, indywidualni przedsiębiorcy lub grupy przedsiębiorców unijnych mają prawo złożenia skargi do Komisji Europejskiej. Innym wymiarem wsparcia jest wspólnotowa Strategia dostępu do rynku (Market Access Strategy), która w praktyce obejmuje stworzenie komputerowej bazy danych w Internecie ( w niej zbierane są informacje o rynkach krajów spoza Unii. Jednocześnie informacje zbierane w bazie umożliwiają Komisji Europejskiej identyfikację barier (celnych i pozataryfowych) w dostępie do poszczególnych rynków i podejmowanie działań w celu ich zmniejszenia. Dostęp do bazy dla użytkowników z UE jest bezpłatny. Celem Strategii dostępu do rynku jest również promowanie działalności firm unijnych na rynkach innych krajów, dlatego też Unia Europejska wspomaga ich działania na rynkach pozaeuropejskich przez różne programy. Programem, który wspiera nawiązywanie kontaktów handlowych z firmami z Azji, jest ASIA-INVEST. Został on uruchomiony w 1997 roku z budżetem euro. Do tej pory wsparcie uzyskało ponad 320 projektów dotyczących szkoleń, seminariów, warsztatów, konferencji i badań studialnych, mających na celu wzmocnienie handlu i przepływu inwestycji pomiędzy UE a Azją, angażujących 1200 organizacji. Na realizację programu w latach Komisja Europejska przeznaczyła euro. Środki te będą przeznaczone na realizację projektów wzmacniających współpracę pomiędzy organizacjami biznesowymi z UE i Azji w celu wymiany doświadczeń oraz transferu know-how i technologii pomiędzy regionami, w szczególności poprzez organizację kontaktów biznesowych przedsiębiorców. Przewiduje się udzielenie wsparcia finansowego dla projektów. W programie mogą uczestniczyć organizacje z 25 państw członkowskich Unii Europejskiej (Austria, Belgia, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Włochy, Wielka Brytania) oraz z następujących krajów azjatyckich: Afganistan, Bangladesz, Bhutan, Chiny, Filipiny, Indie, Indonezja, Kambodża, Korea Północna, Laos, Malediwy, Malezja, Mongolia, Nepal, Pakistan, Sri Lanka, Tajlandia, Timor Wschodni i Wietnam. Istnieje również możliwość zaproszenia do współpracy następujących krajów i terytoriów: Brunei Darussalam, chińskiego Tajpej, Hongkongu, Japonii, Korei Południowej, Macao i Singapuru, z tym że ich udział nie jest finansowany ze środków programu, za wyjątkiem pokrycia kosztów podróży i diet. Propozycje przedsięwzięć przedkłada się do oceny w procedurze konkursowej. Obecnie otwarty jest konkurs na składanie propozycji na lata Obowiązują dwa terminy składania aplikacji: 6 października 2006 i 9 marca 2007 roku. Propozycje projektów powinny dotyczyć organizacji SPOTKAŃ BIZNESOWYCH oraz wsparcia dla instytucji w zakresie BUDOWANIA POTENCJAŁU. Uczestnikami spotkań biznesowych powinni być przedsiębiorcy z sektora mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw. Wsparcie, które powinni uzyskać od organizatora spotkania biznesowego, to nie tylko doprowadzenie do kontaktu biznesowego, ale również doradzanie na etapie podpisywania umów o współpracy. Jeśli chodzi o budowanie potencjału, przewidziane jest wsparcie na organizację szkoleń dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw oraz instytucji wsparcia biznesu celem podniesienia jakości usług, jakie świadczą na rzecz przedsiębiorców w zakresie współpracy gospodarczej z krajami azjatyckimi. Priorytetowo będą wspierane projekty, które koncentrują się na takich dziedzinach, jak: dostosowywanie do standardów UE (przemysłowych, środowiskowych, sanitarno- -epidemiologicznych itp.), prawo własności intelektualnej, minimalizacja barier technicznych w han- -dlu, odpowiedzialność społeczna firmy, partnerstwo publiczno-prywatne. Okres realizacji przedsięwzięcia nie może być krótszy niż 12 miesięcy i nie może przekroczyć 36 miesięcy. Aplikującym powinna być instytucja niedziałająca dla zysku (fundacja, stowarzyszenie, izba przemysłowo-handlowa, agencja rządowa, agencja regionalna, federacja pracodawców, instytut badawczy, uczelnia itp.). Wymagane jest, aby partnerstwo tworzyło co najmniej trzech partnerów z różnych krajów, np. dwóch z krajów azjatyckich i jednego z UE lub dwóch z UE i jednego partnera z Azji. Wielkość grantu, jaki Komisja Europejska przyznaje na realizację przedsięwzięcia, mieści się w przedziale euro. Jednocześnie dotacja nie może wynieść więcej niż 75% wydatków kwalifikowanych. Ten wskaźnik może być zwiększony do 95% wydatków kwalifikowanych w sytuacji, gdy w grupie uczestników projektu przeważają organizacje pochodzące z mniej rozwiniętych krajów. Do tej grupy należą: Afganistan, Bangladesz, Bhutan, Kambodża, Laos, Malediwy, Mongolia, Nepal, Korea Północna. Wydatkami kwalifikowanymi do sfinansowania z dotacji Komisji Europejskiej mogą być koszty ponoszone w związku z takimi działaniami, jak: promocja przedsięwzięcia (wydanie ulotek, opracowanie i uruchomienie stron internetowych, przeprowadzenie bezpośredniej wysyłki do firm itp.), zorganizowanie misji biznesowej przyjazdowej i/lub wyjazdowej, uczestnictwo w targach, opracowanie katalogu uczestników, prowadzenie działań ewaluacyjnych i oceniających wyniki zorganizowanych spotkań biznesowych, 10 październik 2006, nr 6 (88)

11 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Chiny przeprowadzenie seminariów, warsztatów i szkoleń oraz wizyt studyjnych, bezpośrednie wdrażanie w firmach azjatyckich innowacyjnych technologii europejskich. Kategorie wydatków podlegających sfinansowaniu z dotacji to m.in. wynagrodzenia dla ekspertów zewnętrznych, koszty przejazdu i zakwaterowania, wynajem pomieszczeń konferencyjnych, koszty badań i opracowań studialnych, koszty adaptacji i wdrażania europejskich innowacyjnych systemów i technik itp. Szczegółowe wytyczne dotyczące przygotowania aplikacji są dostępne na portalu Unii Europejskiej pod adresem: eu/europeaid/projects/asia-invest. Za zarządzanie programem Asia-Invest odpowiedzialne jest Biuro Współpracy EuropeAid (EuropeAid Co-operation Office): Komisja Europejska, Biuro Współpracy EuropeAid, program Asia-Invest J-54,03/35, B-1049 Bruksela, Belgia tel.: , faks: , europeaid-asia-invest@ec.europa.eu Przewidziana jest kontynuacja programu w latach , przy czym cele programu oraz dostępne w nim instrumenty wsparcia dla handlu i inwestycji zostaną dostosowane do nowych priorytetów i zmian, które zachodzą na rynku azjatyckim. Z pewnością działania w dalszym ciągu będą się koncentrować na promowaniu integracji regionalnej. Należy wspomnieć, że poza ASIA-INVEST obecnie funkcjonują jeszcze dwa programy, których celem jest wsparcie współpracy na linii UE Azja. Są to: Asia-Link, który promuje trwałe partnerstwo pomiędzy uczelniami (szczegółowe informacje: europeaid/projects/asia-link/index_ en.htm) oraz Asia Pro Eco, który promuje trwałe partnerstwo w dziedzinach związanych z ochroną środowiska w obszarach miejskich (szczegółowe informacje: ec.europa.eu/comm/europeaid/projects/asia-pro-eco2/apply_proeco_phase2.htm). Źródło: Barbara Buryta Centrum Euro Info w Wałbrzychu eic@darr.pl Rozmowy handlowe z firmami chińskimi Wywiad z Panem Wojciechem Dyjakiem, właścicielem firmy LINOR, który w 2005 r. brał udział w giełdzie kooperacyjnej do Qingdao w Chinach współorganizowanej przez ośrodek Euro Info Centre afiliowany przy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Czy to był Pana pierwszy wyjazd na targi? Nie, ale pierwszy na tak dużą odległość i na tak dużą imprezę na sali spotkań było 130 stolików i 980 firm chińskich. Pierwszy raz korzystałem też z usług firmy zewnętrznej przy organizacji wyjazdu. Czy podobał się Panu wyjazd do Qingdao? Z samego wyjazdu jestem zadowolony. Z obsługi również, ponieważ wszyscy byli bardzo dobrze traktowani. Myślę, że warto też zwrócić uwagę na trochę prozaicznych spraw, takich jak zakwaterowanie, jedzenie. Wszyscy byli zakwaterowani w dobrym hotelu, bardzo ładnie usytuowanym. Jedzenie było do wyboru: europejskie lub lokalne. Która część wyjazdu była najbardziej uciążliwa? Naprawdę uciążliwe były wyjazdy do fabryk w specjalnej strefie ekonomicznej. W trakcie pobytu były trzy takie wyjazdy. Niestety, większość stref była oddalona od samego Qingdao i dojazd autokarem zajmował 3-4 godziny. Na miejscu mieliśmy możliwość obejrzenia hali produkcyjnej. Oczywiście Chińczycy pokazywali nam swoje najlepsze i najnowocześniejsze zakłady. W trakcie wyjazdu nie miałem możliwości zobaczenia przeciętnego zakładu a przecież właśnie one powodują, że Chiny są wiodącą gospodarką światową. Czy mógł Pan przed wyjazdem wybrać firmy, z którymi chciał Pan porozmawiać? Tak. Przed wyjazdem mogłem zapoznać się z katalogiem firm, biorących udział w targach ze strony chińskiej. Ale nie oszukujmy się, nigdy w 100 procentach nie wiadomo, czy będziemy mieli faktyczne możliwości porozmawiania z nimi na miejscu. Czy wiedział Pan, jakie firmy były zainteresowane spotkaniem z Panem? Nie, to się okazało dopiero na miejscu. Jakie miał Pan wrażenia po pierwszych spotkaniach z chińskimi przedsiębiorcami? Czasami wyglądało to dziwnie. Przychodzi jakiś przedsiębiorca, ja pokazuję, jakie produkty mnie interesują i jego odpowiedź jest natychmiastowa: dobrze, zrobimy to. I w tym momencie sam nie wiem, co myśleć, bo nie do końca wiadomo, czy on przyszedł faktycznie porozmawiać i znaleźć partnera do współpracy w swojej branży, czy po prostu jest gotowy zgodzić się na wszystko i dopiero później zastanawiać się, jak to będzie zrobione. Nieważne, co on produkuje, gdyż on chce wszystko produkować. Jest tam bardzo silna chęć nawiązania współpracy. Miałem przyjemność rozmawiać z przedsiębiorcą, który jechał na spotkanie 17 godzin. Później wrócił do firmy i znowu przyjechał do Qingdao, by pokazać mi swoje produkty. W sumie był w drodze 51 godzin. Na co jeszcze zwrócił Pan uwagę w trakcie spotkań? Jest grupa przedsiębiorców, którzy zajmują się tylko pozyskiwaniem kontraktów od zagranicznych firm. Później wyszukują firmy na terenie Chin, które wytwarzają dany produkt. A różnica pomiędzy wartością kontraktu a tym, co musieli zapłacić lokalnej firmie, jest ich zyskiem. Oczywiście dla mnie najważniejsze jest nawiązanie współpracy z producentem danego urządzenia, a nie kolejnym pośrednikiem. Z informacji od Sekcji Kooperacji EIC dowiedziałam się, że nie nawiązał Pan współpracy z żadną chińską firmą. Nie czuł się Pan rozczarowany? Nie, nie jestem rozczarowany. W tym roku zamierzam ponownie jechać do Chin z Centrum Euro Info w Warszawie na targi branżowe. Obecnie jestem rzetelniej przygotowany oraz wiem, że nawiązanie współpracy z dostawcami chińskimi jest to proces długotrwały. Ale warto czekać, wiedząc o zysku z uwagi na niski koszt wytwarzania. Wywiad przeprowadziła Aneta Kowalska październik 2006, nr 6 (88) 11

12 Dotacje Co to znaczy efektywnie wspierać sektor MSP ze środków unijnych? Krzysztof Wąsowski Pomoc publiczna dla sektora przedsiębiorstw, w szczególności podmiotów prywatnych, niezależnie od źródeł jej pochodzenia (środki krajowe, pomoc zagraniczna) była zawsze przedmiotem wielu kontrowersji. Niewątpliwie również spora część prywatnych przedsiębiorców, w głównej mierze z grupy, która ubiegała się, ubiega lub planuje ubiegać o pomoc publiczną, stawia sobie pytanie dotyczące ilości, jakości i efektywności dostępnej pomocy. Zdarza się jednak, że obie strony uczestniczące w procesie dystrybucji pomocy, tj. instytucje na poziomie krajowym i unijnym odpowiedzialne za przyznawanie wsparcia oraz odbiorcy pomocy, tracą właściwą perspektywę postrzegania zjawiska. W zupełnie inny sposób bowiem pomoc publiczna, w szczególności ta finansowana w ramach rozmaitych programów UE, jest postrzegana przez przedsiębiorców, a inaczej przez instytucje odpowiedzialne za udzielanie wsparcia. W szczególności dotyczy to niejednoznacznego pojęcia efektywności przyznawania/wykorzystania pomocy. Perspektywa gestorów pomocy Żeby właściwie zrozumieć punkt widzenia Komisji Europejskiej oraz polskich władz publicznych, które tworzą schematy pomocy (tj. działania i poddziałania w rozumieniu nomenklatury programów operacyjnych) dla sektora MSP, należy odwołać się do fundamentalnych celów realizacji polityki regionalnej (strukturalnej). Cały czas nadrzędnym celem przyświecającym wydawaniu każdego euro w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, niezależnie od typu beneficjenta, do którego kierowane są środki, pozostaje chęć wzmocnienia spójności gospodarczej i społecznej wspólnoty, tj. zmniejszenia dysproporcji w poziomach rozwoju oraz zacofania różnych regionów państw członkowskich UE. W tym celu wydatkowane środki mają się przyczyniać do generowania wzrostu gospodarczego, zwiększania konkurencyjności oraz poziomu zatrudnienia. Wszystkie pojęcia, takie jak wspieranie przedsiębiorczości, w tym sektora MSP, czy podnoszenie innowacyjności gospodarki, są również ważne, zwłaszcza jeśli uwzględnimy ilość uwagi poświęcanej ostatnio przez Komisję Europejską realizacji Strategii Lizbońskiej. W obliczu fundamentalnych celów polityki regionalnej mają jednak, mimo wszystko, charakter drugorzędny. Dobrym zobrazowaniem takiego toku myślenia jest np. bardzo często krytykowana i nie do końca rozumiana przez polskich przedsiębiorców koncepcja tzw. mapy pomocy regionalnej. Jest ona konsekwentnie stosowana np. przy wdrażaniu działań związanych z dofinansowywaniem inwestycji przedsiębiorstw w ramach działań i 2.3 Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw. Nieco upraszczając, jej zastosowanie ma w założeniach obniżyć wysokość wkładu publicznego do projektów w regionach lepiej rozwiniętych, takich jak np. duże aglomeracje miejskie. Gdy się patrzy z perspektywy wspólnoty, widać, że zastosowanie analogicznej w treści zasady skutkuje tym, iż przedsiębiorca, którego firma jest zlokalizowana np. w najbardziej rozwiniętej części Londynu, nie ma praktycznie żadnych szans na uzyskanie wsparcia ze środków pomocowych UE. Dopiero po uwzględnieniu perspektywy Brukseli pewne krytykowane przez przedsiębiorców rozwiązania stają się bardziej czytelne i tym samym łatwiejsze do zaakceptowania. Istotniejsze od wysokości wsparcia ma dla Komisji Europejskiej jednak określenie tzw. kategorii wsparcia, tj. konkretnych programów pomocowych (takich jak np. dotacje inwestycyjne, programy szkoleniowe, programy wsparcia eksportu etc.) oraz alokowanie na poszczególne rodzaje wsparcia określonych środków wspólnotowych. Te kwestie budzą też największe emocje wśród polskich przedsiębiorców. Komisja pozostawia w tym zakresie relatywnie dużą swobodę krajom członkowskim i ich instytucjom odpowiedzialnym za dystrybucję pomocy (w przypadku Polski i programów dla przedsiębiorców są to m.in. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Ministerstwo Gospodarki, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości). Niemniej jednak instytucje programujące wykorzystanie pomocy muszą liczyć się ze zdaniem KE odnośnie sposobu wykorzystania środków. Konstrukcja i ostateczny kształt np. Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw musiał być uzgodniony z urzędnikami europejskimi, podobnie jak ma to miejsce z obecnie tworzonym Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka, który będzie wdrażany w latach Teoretycznie, gdyby można było stworzyć program operacyjny rozwoju przedsiębiorczości uwzględniający wyłącznie preferencje polskich przedsiębiorców, o których szerzej napiszemy w następnym paragrafie, to praktycznie składałby on się z jednej formy pomocy, tj. grantów inwestycyjnych na wzór np. działań 2.3 SPO WKP lub 3.4 ZPORR. Uwzględniając jednak konieczność konsultacji, na taki program operacyjny nie zgodziłaby się Komisja Europejska. Dlaczego jednak, skoro w 100% uwzględnia on preferencje głównych zainteresowanych, tj. odbiorców pomocy? Komisja Europejska uwzględnia przede wszystkim efektywność alokacji pomocy dla każdej z grup potencjalnych beneficjentów, w tym przedsiębiorstw MSP. Nieco upraszczając, elementarnym wyrazem tej efektywności jest wydatkowanie każdego euro z funduszy unijnych w taki sposób, aby w jak największym stopniu 12 październik 2006, nr 6 (88)

13 Chiny Biuletyn euro info dla małych i średnich firm uzyskać efekty związane z niwelowaniem dysproporcji rozwojowych w poszczególnych regionach wspólnoty. W praktyce oznacza to, że finansowanie wyłącznie programów zorientowanych na granty inwestycyjne, choć bardzo pożądane przez przedsiębiorców, nie musi być wcale najefektywniejszą metodą uzyskania wyższej stopy wzrostu gospodarczego czy też zmniejszenia bezrobocia we wspieranym regionie. Komisja Europejska od lat prowadzi badania i skrupulatną politykę ewaluacyjną pomocy, co w założeniach ma wskazać, które formy pomocy są najefektywniejsze z punktu widzenia osiągania wspomnianych celów. Badania te w przypadku sektora MSP opierają się głównie na tworzeniu modeli statystycznych i ekonometrycznych oraz analizie case studies (tj. studiów przypadku wykorzystania pomocy przez konkretne przedsiębiorstwa). Badania takie są jednak niezwykle utrudnione. Na porównywalność i uogólnianie wyników wpływa w szczególności lokalna specyfika prowadzenia przedsiębiorstw (np. otoczenie prawne i kultura prowadzenia biznesu funkcjonujące w danym regionie) oraz ogromne zróżnicowanie branż i gałęzi, w ramach których prowadzona jest działalność gospodarcza odbiorców pomocy. Generalnie, podstawowe formy wsparcia przedsiębiorczości przez KE finansowane ze środków strukturalnych UE można sprowadzić m.in. do następujących kategorii: bezpośrednie wsparcie finansowe (np. granty inwestycyjne), pośrednie wsparcie finansowe (np. programy subsydiowania stopy procentowej, wsparcie instytucji poręczeniowych), wsparcie tzw. instytucji otoczenia biznesu (np. parków technologicznych, inkubatorów przedsiębiorczości), wsparcie w ramach stosowania technik inżynierii finansowej (wspieranie funduszy venture capital i kapitału zalążkowego, specjalne schematy pożyczkowe i udzielania gwarancji), wsparcie szeroko rozumianych usług doradczych, wsparcie w zakresie szkoleń, staży zawodowych. dokończenie na stronie 14 dokończenie ze strony 6 larność dzięki inwestorom preferującym dłuższą kooperację o szerokim zakresie. Chinise-foreign cooperative joint venture Dla inwestorów zainteresowanych krótkofalową współpracą odpowiednia jest cooperative joint venture, która funkcjonuje wyłącznie jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Podział ryzyka i zysku z produkcji, inaczej niż w przypadku equity, nie jest dzielony według proporcji udziału w kapitale założycielskim, ale zgodnie z ustaleniami zawartymi w kontrakcie. Tego typu spółką może zarządzać osoba trzecia. Termin jej działania jest określony, a po jego upływie wszystkie aktywa spółki przechodzą na własność Chińczyków. Procedura założenia joint venture przedstawia się następująco. Partnerzy podpisują list intencyjny (letter of intent), następnie strona chińska przedstawia do wstępnej akceptacji w MOFTEC (Ministerstwo Handlu Zagranicznego i Współpracy Zagranicznej) lub w jego biurach terenowych propozycje związane z proponowanym projektem (projekt proposal), studium wykonalności projektu (preliminary feasibility study) oraz projekt kontraktu, w których określa się przedmiot i zakres wspólnej działalności. Po uzyskaniu akceptacji władz chiński partner jest odpowiedzialny za ponowne przedstawienie i złożenie w MOFTEC wspólnie opracowanego z partnerem zagranicznym full feasibility study, a także kontraktu, w którym musi zostać określona wielkość zaangażowanych środków, kanały zakupu i dystrybucji wytworzonych towarów, strukturę organizacji, podział zysków i strat itp. Okres oczekiwania na świadectwo ostatecznej aprobaty, tzw. approval certificate, wynosi maks. 90 dni. Po jego otrzymaniu należy jeszcze zarejestrować joint venture (w ciągu 30 dni) w lokalnym biurze State Administration for Industry and Commerce i otrzymać licencję business licence. Powyższa procedura obowiązuje dla joint venture do wysokości kapitału 30 mln dol. Jeżeli projekt inwestycyjny przekroczy tę kwotę, to procedura utworzenia firmy jest dłuższa i wymaga szczególnych uzgodnień na szczeblu rządu centralnego. Spółka ze 100-procentowym kapitałem zagranicznym Spółka ze 100-procentowym kapitałem zagranicznym (wholly foreign-owned investment enterprises) jest niezależną osobą prawną. Jest zakładana w Chinach przez zagranicznych inwestorów, wyłącznie z ich własnym kapitałem i zgodnie z obowiązującym chińskim prawem. Spółka może zostać zarejestrowana jako chińska osoba prawna w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i może prowadzić niezależną produkcję i działalność operacyjną. Takie przedsiębiorstwa zwykle otrzymują pozwolenia na działalność w sektorach, w których istotny jest transfer wysokich technologii czy nowoczesnych maszyn i urządzeń oraz wprowadzenie nowych, zaawansowanych produktów. Holdingi Spółki holdingowe funkcjonują w Chinach jako joint venture lub przedsiębiorstwa zagraniczne. Aby założyć holding, inwestor musi mieć odpowiednie możliwości kredytowe, środki te powinny wynosić co najmniej 400 mln dol., natomiast kapitał założycielski holdingu powinien wynieść przynajmniej 30 mln dol. Ponadto inwestor zagraniczny musi posiadać kilka innych inwestycji na terenie Chin. Handel wiązany W ramach handlu wiązanego (compensation trade) Chińczycy nabywają technologie i urządzenia od firm zagranicznych na kredyt i następnie spłacają go albo towarami wyprodukowanymi na importowanych maszynach (samospłata), albo innymi produktami. Wspólny rozwój Wspólny rozwój (joint development) to umowa zakładająca wspólne poszukiwanie i eksploatację chińskich surowców naturalnych. Za dostęp do zachodnich technologii i urządzeń Chińczycy płacą surowcami. Uszlachetnianie technologiczne Firma zagraniczna przy współpracy typu uszlachetnianie technologiczne (processing and assembling) dostarcza surowce i komponenty do chińskiej fabryki, która wytwarza produkt finalny. Bywa, że dostarczone przez przedsiębiorstwo zagraniczne urządzenia są następnie kupowane przez Chińczyków wraz z gotową produkcją. Wszystkie wytwarzane dobra są kontrolowane przez stronę zagraniczną, która płaci Chińczykom za wykonaną pracę. Materiał przygotowany przez zespół Agencji Marketingu i Promocji Eksportu AMPE październik 2006, nr 6 (88) 13

14 Dotacje dokończenie ze strony 13 Część z wyliczonych kategorii i schematów wsparcia jest z większym lub mniejszym powodzeniem wdrażana w naszym kraju w obecnym okresie programowania (w ramach SPO WKP oraz ZPORR). Części schematów, np. programów subsydiowania stopy procentowej, tj. zwrotu przedsiębiorcom części kosztów związanych z pozyskaniem finansowania zewnętrznego (kredytu bankowego), wciąż się w naszym kraju nie stosuje. Generalnie, mimo lat badań Komisji Europejskiej i innych ośrodków analitycznych, wnioski co do stosowania poszczególnych schematów w danym kraju czy regionie nie są jednoznaczne. Można jednak pokusić się o stwierdzenie, że zgodnie z doświadczeniami Komisji najlepsze rezultaty daje dostosowanie formy wsparcia do specyfiki kraju członkowskiego czy też nawet składowych poszczególnych regionów oraz zastosowanie możliwie wielu form wsparcia. Kluczowe znaczenie dla efektywnego wydatkowania środków ma jednak alokacja na poszczególne formy wsparcia odpowiedniej ilości środków. Budżet przeznaczony dla danego programu operacyjnego należy dzielić w taki sposób, aby nie dochodziło do nieco paradoksalnych sytuacji, w których w ramach wybranych działań pomocowych środki wyczerpują się w ciągu 3-4 konkursów, gdy tymczasem inne działania mimo organizowania wielu konkursów są wykorzystane w niewielkim stopniu. Dobrą podstawą do takiej analizy w obszarze wsparcie przedsiębiorczości w naszym kraju jest np. śledzenie raportów dotyczących stanu wdrażania SPO WKP i tempa wykorzystywania oraz realnego zainteresowania w ramach poszczególnych działań pomocowych. Perspektywa polskich przedsiębiorców różni się zdecydowanie od zarysowanego punktu widzenia Komisji Europejskiej. Jest też relatywnie łatwiejsza do uchwycenia i tym samym zdefiniowania i zbadania. Po pierwsze, znacznie bardziej oczywiste są cele ubiegania się o pomoc i ocena efektywności takich zabiegów. W uproszczeniu można je utożsamić z podstawowymi celami aktywności większości przedsiębiorców, tj. maksymalizowaniem zysku firmy i rozwijaniem jej działalności. W takim ujęciu uzyskanie pomocy jest efektywne, jeżeli przyczynia się do rozwoju firmy. Aby sprawdzić, które schematy pomocy w największym stopniu przyczyniają się do rozwoju firmy, wystarczy przeprowadzić badania ankietowe oraz analizę studiów przypadku wykorzystania pomocy przez firmy. Takie badania są od lat prowadzone w krajach UE i od niedawna na mniejszą skalę również w naszym kraju. W Polsce m.in. zajęła się tym Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan. Wyniki badania ankietowego odnośnie najbardziej pożądanych form pomocy i tym samym najefektywniejszych z punktu widzenia przedsiębiorców przedstawiono w tabeli. Nawet pobieżna analiza wyników badania wskazuje, że przedsiębiorcy w Polsce najbardziej cenią sobie bezpośrednie formy pomocy, mające charakter finansowego wsparcia inwestycji (preferencyjne pożyczki, bezzwrotne granty inwestycyjne). Wyniki te potwierdza również stopień wykorzystania i zainteresowania przedsiębiorców poszczególnymi działaniami pomocowymi w ramach SPO WKP. Generalnie sprawdza się ogólna prawidłowość, którą zaobserwowano również w wielu krajach UE, że im twardszy charakter ma wsparcie, tym większym zainteresowaniem przedsiębiorców się cieszy. Programy określane mianem miękkich, takie jak np. programy szkoleniowe czy też obejmujące doradztwo, w szczególności w sektorze MSP, cieszą się zdecydowanie mniejszym zainteresowaniem. Nie jest to naturalnie argument, żeby w ogóle z nich zrezygnować, ale przynajmniej można inaczej rozłożyć akcenty i budżet w ramach nowych programów operacyjnych przeznaczonych dla rozwoju przedsiębiorczości. Konieczny kompromis Najlepsze formy wsparcia sektora MSP według polskich przedsiębiorców. Dofinansowanie usług doradczych Dofinansowanie szkoleń Wsparcie inicjatyw związanych z pozyskiwaniem zagranicznych rynków Kredyty poręczone przez fundusz poręczeniowy Granty inwestycyjne (dofinansowanie inwestycji w nowoczesne technologie) Tanie pożyczki na przedsięwzięcia innowacyjne Przedstawione w artykule dwa punkty postrzegania pomocy publicznej, w szczególności tej finansowanej ze środków unijnych, wbrew pozorom nie są bardzo odległe. Ich uwzględnianie przez władze odpowiedzialne za programowanie 19,8 31,5 47,5 1,2 21,2 26,6 51 1, ,9 53,8 1, ,4 42,4 1,2 36,7 17,9 43,9 1,4 59,3 16,9 22,8 1 0% 20% 40% 60% 80% 100% Najbardziej interesujące Nieistotne Mniej interesujące Trudno powiedzieć Źródło: Opracowanie własne na podstawie M. Starczewska-Krzysztoszek, Konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw 2006, Raport z badań Monitoring kondycji sektora MSP 2006, PKPP Lewiatan, maj 2006, s pomocy może przyczynić się wyłącznie do efektywniejszej dystrybucji wsparcia unijnego zarówno z punktu widzenia niwelowania dysproporcji w poziomie rozwoju regionów, jak i interesów polskich przedsiębiorców. Miejmy nadzieję, że podmioty odpowiedzialne za programowanie pomocy, tworzące nowe programy operacyjne dla przedsiębiorczości (na lata ), uwzględniają w miarę możliwości doświadczenia z obecnego okresu programowania ( ) oraz preferencje polskich przedsiębiorców. Pamiętajmy jednak, że opracowane programy muszą zostać zaakceptowane przez Komisję Europejską i wobec tego będą wypadkową doświadczeń KE w udzielaniu pomocy, polskich władz odpowiedzialnych za dystrybucję funduszy unijnych oraz oczekiwań przedsiębiorców. Krzysztof Wąsowski Departament Integracji Europejskiej i Finansowania Handlu PKO BP SA 14 październik 2006, nr 6 (88)

15 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Współpraca gospodarcza Jak prowadzić interesy z partnerami z Niemiec Roland Myca Wprowadzenie Po rozszerzeniu Unii Europejskiej odnotowano znaczny wzrost wymiany handlowej pomiędzy Polską a Niemcami. Trudności w niemieckiej gospodarce, a w szczególności kłopoty firm związane z kondycją finansową oraz fala upadłości odbijają się negatywnie na sytuacji polskich eksporterów na rynku niemieckim. W 2005 r. odnotowano prawie zgłoszeń upadłości przedsiębiorców w Niemczech. Do tego dochodzi problem kontaktów z pewną grupą przedsiębiorców, którzy dla zasady płacą za faktury z wielomiesięcznym opóźnieniem lub co gorsza, w niektórych wypadkach nie są gotowi na dobrowolną zapłatę długu. Sprawdzenie kondycji finansowej oraz sytuacji prawnej kontrahenta Z moich doświadczeń wynika, że polskie firmy z reguły nie sprawdzają w ogóle wiarygodności kontrahenta, co w praktyce prowadziło do wielu kłopotów z uzyskaniem płatności. Z tego powodu polecam sprawdzenie kondycji finansowej partnera, jego statusu prawnego oraz sposobu reprezentacji. Informacje powyższe można uzyskać między innymi z rejestru handlowego (jeżeli firma jest zarejestrowana) bądź poprzez wywiadownie gospodarcze. Uzyskane informacje o kontrahencie pozwalają ocenić stopień ryzyka finansowego i prawnego zawieranej transakcji. Stanowią one ponadto cenny instrument służący przygotowaniu umowy z partnerem oraz wybraniu sposobu zabezpieczenia transakcji (przede wszystkim sposobu zabezpieczenia płatności). Jeżeli partnerem jest niemiecka osoba prawna, np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (GmbH), polecam sprawdzenie, komu przysługuje prawo do jej reprezentowania. Na rynku niemieckim często dochodzi do zmian (w wielu wypadkach nawet niespodziewanie) w organach reprezentujących spółkę. Zwracam również uwagę na działające od pewnego czasu na rynku niemieckim brytyjskie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (limited, Ltd.), tzw. spółki skrzynki pocztowe, których kapitał zakładowy często wynosi parę lub parędziesiąt funtów. W Wielkiej Brytanii można utworzyć spółkę limited, której kapitał wynosi jeden funt brytyjski. Z racji stosowanego czasami w nazwie spółki brytyjskiej limited dodatku GmbH (charakterystycznego dla niemieckiej spółki z o.o.) dochodzi do problemów związanych z identyfikacją formy prawnej spółki. Przeciętne koszty sprawdzenia kontrahenta na rynku niemieckim przez wywiadownię gospodarczą kształtują się na poziomie pomiędzy 50 a 120 euro. Umowy oraz tzw. ogólne warunki umów Na rynku niemieckim w obrocie pomiędzy przedsiębiorstwami powszechne jest stosowanie umów w formie pisemnej. Przy kontaktach z partnerami zagranicznymi przyjętym często standardem jest stosowanie ogólnych warunków umów lub tzw. umów ramowych. Polskie przedsiębiorstwo powinno zachować szczególną ostrożność, jeżeli pragnie uregulować pewne kwestie inaczej, niż to jest podane w ogólnych warunkach niemieckiego partnera, by nie okazało się, że w stosunku do kontraktu znajdują zastosowanie przepisy prawne, które niekoniecznie muszą być dla firmy korzystne. W umowie bezwzględnie powinny być uregulowane: przedmiot umowy, np. precyzyjne określenie warunków dostawy (parametry jakościowe, ilość, warunki techniczne itp.), obowiązujące stronę terminy oraz warunki płatności. W razie nieuregulowania między stronami umowy terminu spełnienia świadczenia (np. dokonania dostawy) obowiązuje zasada (zarówno wg polskiego, jak i niemieckiego kodeksu cywilnego), że przy braku odmiennego postanowienia regulującego moment spełnienia świadczenia (np. dostawy) wierzyciel (np. zamawiający) ma prawo żądać natychmiastowego spełnienia świadczenia (np. dokonania dostawy). Dla uniknięcia wątpliwości strony winny ustalić przynajmniej w drodze korespondencji faksowej czas i miejsce realizacji dostawy. W praktyce wielu sądów niemieckich moc dowodowa faksu jest zbliżona do mocy oryginalnych dokumentów. Przy zawieraniu umowy w obrocie międzynarodowym ważne jest również przemyślenie kwestii wyboru prawa, a także wyboru sądu. Istotne w tym zakresie jest uwzględnienie okoliczności, że powinno wybierać się przede wszystkim prawo oraz sąd tego kraju, w którym bezpośrednio będzie realizowana egzekucja powstałego długu (należności). W ten sposób można skrócić czas związany z windykacją należności oraz zaoszczędzić część kosztów. Wybór prawa niemieckiego jest bardziej korzystny niż prawa polskiego, jeżeli chodzi np. o zastrzeżenie prawa własności do momentu uregulowania płatności. Wykonanie postanowień umowy Przy wykonaniu postanowień umowy ważne jest, aby dostawca lub wykonawca usług rzetelnie udokumentował zrealizowane czynności. Przykładowo w dokumentacji firmy świadczącej usługi lub dostarczającej towar winien się znajdować należycie sporządzony protokół zdawczo-odbiorczy. Brak odpowiedniej dokumentacji jest powodem częstych problemów z udowodnieniem prawidłowego wykonania umowy (zarzut podnoszony przez dłużnika). Zdarza się, że niemieccy przedsiębiorcy (zamawiający usługi lub odbiorcy) próbują stosować taktykę zgłaszania nieuzasadnionych reklamacji i roszczeń z tytułu rękojmi w celu wymuszenia na kontrahencie zagranicznym obniżenia ceny, a w sporadycznych wypadkach nawet odstąpienia od jej dochodzenia. dokończenie na stronie 17 październik 2006, nr 6 (88) 15

16 Gdy chodzi o pieniądze Zarządzanie ryzykiem walutowym w firmie Andrzej Michalczewski Światowy rynek walutowy staje się coraz bardziej skomplikowany i coraz mniej przewidywalny i należy przypuszczać, że takie jego zachowanie będzie w najbliższych latach regułą. Przyczyna tkwi w destabilizacji politycznej niektórych regionów świata, zróżnicowanym rozwoju gospodarczym krajów oraz coraz częstszych ruchach kapitału spekulacyjnego, poszukującego coraz lepszych miejsc do krótkoterminowego inwestowania. W konsekwencji tych zmian złoty narażony jest na okresową destabilizację. Wahania kursu, jakie obserwujemy w ostatnim czasie, w wielu wypadkach przyczyniają się do powstawania wielomilionowych strat w polskich przedsiębiorstwach. Straty te są tym większe, im większy jest udział eksportu lub importu w obrotach firmy. Zmienność kursu walutowego = niebezpieczeństwo dla polskich przedsiębiorstw Ryzyko walutowe ma więc coraz większy wpływ na ostateczną wielkość przyszłych przepływów eksportowych lub też importowych, denominowanych w walutach obcych. W takiej sytuacji ryzyko walutowe w znaczący sposób wpływa na wyniki finansowe w przedsiębiorstwach, które często lekceważą kwestię zarządzania ryzykiem walutowym. Ostatecznie przedsiębiorca, u którego w obrotach firmy znaczny udział ma działalność eksportowa lub importowa, może wybrać jedno z trzech rozwiązań: nic nie robić i w żaden sposób nie zabezpieczać się przed ryzykiem walutowym, licząc na pomyślność losu czyli spekulować na rynkach walutowych, próbować zarabiać na ruchach kursów walut poprzez opóźnianie lub przyspieszanie transakcji wymiany czyli również spekulować na rynkach walutowych, zabezpieczać się przed ryzykiem walutowym czyli wyeliminować spekulację. Ostatnie rozwiązanie jest optymalne z punktu widzenia skutecznego zarządzania finansami firmy i na polskim rynku możliwe do wykonania. Przedsiębiorcy powinni więc szukać rozwiązań, które skutecznie ograniczałyby występowanie ryzyka walutowego w ich działalności. Jednakże bardzo często właśnie transakcje zabezpieczające firmę przed ryzykiem walutowym są utożsamiane ze spekulacją na rynku walutowym, co jest podstawowym błędem pojęciowym. Foto: Artur Hojny Ryzyko walutowe może w znaczący sposób wpływać na wyniki finansowe przedsiębiorstwa Spekulacją dla firmy jest bowiem brak jakichkolwiek działań mających na celu minimalizację oddziaływania ryzyka walutowego na przepływy finansowe, a nie przeprowadzanie takich działań. W sytuacji braku zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym w przepływach finansowych powstaje otwarta pozycja walutowa równoznaczna z otwartą pozycją spekulacyjną u inwestora indywidualnego. Przedsiębiorca godzi się więc na jawną spekulację i zamiast koncentrować się na działalności operacyjnej firmy, staje się spekulantem na rynku walutowym. Taka sytuacja bardzo często kończy się dla firmy niepotrzebnymi stratami, a w niektórych sytuacjach może doprowadzić do poważnych problemów z płynnością firmy, co w konsekwencji może się skończyć upadłością przedsiębiorstwa. Zarządzanie ryzykiem walutowym ma więc ogromny wpływ na końcowy wynik operacyjny firmy i jej kondycję ekonomiczną. Podstawowe zasady budowania strategii zabezpieczających Do zabezpieczania się przed ryzykiem walutowym służą finansowe instrumenty pochodne. Należą do nich między innymi walutowe transakcje terminowe forward, kontrakty futures na waluty i opcje walutowe. Instrumenty pochodne stają się coraz powszechniejszym narzędziem zarządzania ryzykiem walutowym, a ich dostępność na polskim rynku oraz płynność rynków tych instrumentów pozwalają na efektywne zarządzanie ryzykiem walutowym. Jednakże decyzja o wdrożeniu konkretnej strategii zabezpieczającej przed ryzykiem walutowym powinna być podejmowana na podstawie wyników szczegółowej analizy pozycji walutowej danego przedsiębiorstwa i bieżącej sytuacji na rynku walutowym, co ma wpływ na późniejszy poziom efektywności zastosowanej strategii. Niezwykle istotna jest więc odpowiednio dobrana i zaprojektowana strategia zabezpieczająca, dopasowana do charakteru transakcji wraz z użytymi do jej budowy instrumentami pochodnymi, które oprócz tego, że są wykorzystywane do zabezpieczania przed ryzykiem, mogą przynieść również dodatkowe korzyści. W ostatnim czasie przedsiębiorstwa coraz częściej sięgają po strategie opcyjne, w tym zero-kosztowe korytarze opcyjne, które pozwalają na efektywniejsze wykorzystanie zmian kursu waluty. Nie należy więc pozostawać biernym wobec ryzyka walutowego, ale podjąć działania zmierzające do jego istotnego ograniczenia i osiągnięcia poziomu optymalnego dla realizowanych transakcji. Złożoność 16 październik 2006, nr 6 (88)

17 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Współpraca gospodarcza i trudna do przewidzenia sytuacja na rynku wynikająca z zamieszania na scenie politycznej, ruchu międzynarodowego kapitału spekulacyjnego, częstych kryzysów finansowych, zmuszają zarządzających do poszukiwania skutecznych środków zabezpieczających transakcje eksportowe i importowe przed ryzykiem walutowym. Powoduje to również rozwój rynku finansowego, oferującego odpowiednie instrumenty pochodne. Warszawska Giełda Towarowa SA alternatywa dla zarządzających ryzykiem walutowym Niewątpliwie ważną sprawą jest również poszukiwanie coraz tańszych sposobów na zabezpieczenie ryzyka walutowego. Już dziś wielu polskich przedsiębiorców, w celu minimalizacji kosztów wdrażania strategii zabezpieczających, korzysta z oferty Warszawskiej Giełdy Towarowej SA, która oferuje instrumenty pochodne takie jak walutowe kontrakty futures i opcje walutowe. Ważną kwestią jest również możliwość wymiany walut poprzez WGT po cenach rynkowych i bez konieczności ponoszenia dość wysokich marż bankowych. Takie rozwiązanie może przynieść średniej firmie już kilkadziesiąt tysięcy złotych oszczędności rocznie. Dzięki takim instytucjom jak WGT zarządzanie ryzykiem walutowym staje się tańsze i powszechniejsze. Coraz więcej firm przekonuje się o potrzebie stosowania strategii zabezpieczających, co pozwala im na większą kontrolę przyszłych przepływów finansowych, a w efekcie przewagę ekonomiczną nad konkurentami niestosującymi zabezpieczeń, którzy oddają się spekulacjom na rynkach walutowych, co jednak bardzo często kończy się dla nich stratami. Jednocześnie wszystkich zainteresowanych tematyką zarządzania ryzykiem walutowym zachęcam do wzięcia udziału w szkoleniach współorganizowanych przez Warszawską Giełdę Towarową SA, Alpha Financial Services oraz ośrodki Krajowego Systemu Usług. Szczegółowe informacje zawierające m.in. terminy szkoleń i listę ośrodków KSU, w których będą się odbywać powyższe szkolenia, znajdą Państwo pod adresem html?id=1173. Andrzej Michalczewski doradca finansowy Alpha Financial Services Sp. z o.o. afs@wgt.com.pl dokończenie ze strony 15 Wezwania do zapłaty Jeżeli dłużnik opóźnia się z uregulowaniem należności z wystawionej faktury, należy skierować ostateczne wezwanie do zapłaty. Większość wezwań do zapłaty kierowanych przez zagranicznych kontrahentów (nawet wystosowywanych w języku niemieckim przez zagranicznych prawników i adwokatów) pozostaje bez odpowiedzi. Inaczej sprawa wygląda w wypadku wezwań do zapłaty wystosowanych w imieniu zagranicznych wierzycieli przez miejscowych (niemieckich) adwokatów. Dłużnicy w wielu sytuacjach zaczynają sobie uświadamiać, że brak reakcji narazi ich bezpośrednio na konsekwencje w postaci możliwości wszczęcia postępowania sądowego w Niemczech oraz na dodatkowe koszty. Sądy niemieckie uznają koszty interwencji adwokata, związanej z wystosowaniem wezwania do zapłaty, za szkodę, która powstała z powodu opóźnienia w płatnościach. Windykowanie przed sądami w Niemczech W razie braku reakcji ze strony dłużnika na wezwanie do zapłaty pozostaje wszczęcie procesu sądowego przez złożenie pozwu do sądu. Brak reakcji na wezwanie do zapłaty (w szczególności wystosowane przez niemieckiego adwokata) prowadzi w praktyce do wniosku, że w wypadku wszczęcia uproszczonego postępowania w trybie nakazowym dłużnik wystąpi z zarzutami. Z tego powodu nie ma sensu kierowanie sprawy do postępowania nakazowego. Należy obalić panujące czasami wśród polskich przedsiębiorców przekonanie o stronniczości sądów niemieckich i ich działaniu na korzyść strony niemieckiej w sprawach, kiedy jedną ze stron jest zagraniczna firma. Przed wdrożeniem postępowania sądowego skarżący winien się należycie przygotować poprzez zebranie odpowiedniego materiału dowodowego oraz poinformowanie adwokata o wszystkich istotnych zdarzeniach, by ten mógł ocenić szanse powodzenia w procesie. Wiele porażek w procesach jest związanych z brakiem prowadzenia odpowiedniej dokumentacji, np. korespondencji związanej z reklamacjami, pisemnych potwierdzeń dokonanych ustnych uzgodnień itp. Poniżej przedstawiam przykład wyliczenia kosztów powoda związanych z prowadzeniem procesu o zapłatę przed sądem pierwszej instancji, gdzie wartość przedmiotu sporu wynosi euro: koszty sądowe: 1368 euro koszty zastępstwa procesowego strony: 2615 euro koszty łączne bez podatku 4003 euro + ewentualne koszty podróży + podatek VAT, który wynosi 16% (od roku %) Uwaga: polscy przedsiębiorcy posiadający europejski numer identyfikacji podatkowej VAT zwolnieni są od uiszczenia podatku VAT, pod warunkiem że kancelaria prawnicza również posiada ww. numer identyfikacyjny. Adwokaci są związani przepisami niemieckiej ustawy o wynagrodzeniu adwokatów (RVG) w zakresie stawek wynagrodzenia za prowadzenie procesu. Stąd niedozwolone są jakiekolwiek porozumienia powodujące obniżenie wynagrodzenia wynikającego z ustawy (tzw. zakaz dumpingu wynagrodzenia). Tak jak w Polsce, koszty procesu na końcu ponosi strona, która przegrała (z tą różnicą, że sądy w Niemczech w odróżnieniu od polskich zasądzają wszelkie uzasadnione ustawowo koszty, np. koszty zastępstwa adwokackiego przy windykacji przedsądowej). Egzekucja Postępowanie egzekucyjne toczy się na zbliżonych zasadach jak w Polsce. Organami wykonawczymi zajmującym się egzekucją w Niemczech są: komornik (Gerichtsvollzieher), sąd egzekucyjny (Vollstreckungsgericht) oraz urząd ksiąg wieczystych (Grudbuchamt). Roland Myca adwokat niemiecki z kancelarii Anwaltskanzlei Roland Myca z Dortmundu, roland.myca@kanzlei-myca.de październik 2006, nr 6 (88) 17

18 Przedsiębiorczość Nie ma dzieci nieciekawych cz. 2 artykułu Czy w Polsce urodził się Edison? Bogusław Seredyński W szkole nie lubiłem rosyjskiego. Nie, żebym coś miał przeciwko pięknemu językowi Puszkina i Jesienina. Po prostu pani profesor była despotyczna i apodyktyczna jak dyrektorka wiktoriańskiej pensji dla dziewcząt. Prowadziła piekielnie nudne lekcje. Stosowała niejasne kryteria ocen. Właściwie to w jakimś sensie były jasne: uczeń reprezentujący wartości użyteczne dla nauczycielki otrzymywał wysoką ocenę. Najwyższą w klasie miał więc syn dyrektora dużego domu towarowego mimo że po rosyjsku to on ani w ząb W szkole lubiłem fizykę. Profesor przekształcał klasę w scenę czarodziejskiego spektaklu. Kreda, zamieniona w uniwersalny przyrząd do badania sił, fruwała pod sufitem. Tablica pokrywała się mnóstwem zachwycających rysunków. Co kilka minut z opasłych gablot wyciągano kolejną niezwykłą machinę, odsłaniającą kolejną tajemnicę działania wszechświata Pan przy tym biegał po klasie, niekiedy coś wykrzykiwał, innym razem mówił szeptem, w jeszcze innej chwili przemawiał spokojnie, z rozwagą. Był zabawny i fascynujący. Ale był też bardzo wymagający. Gniewał się i potrafił być surowy, gdy ktoś przychodził nieprzygotowany albo był niedostatecznie skoncentrowany w czasie zajęć. Na tych lekcjach każdy z nas był wartościowy i uzdolniony, chociaż niektórzy byli uzdolnieni inaczej. Każdy jednak dostawał swoją szansę nawet wtedy gdy lenistwem zasłużył na surową karę Każdy! Zostałem fizykiem. Bynajmniej nie dlatego, że natura wyposażyła mnie w wybitne talenty czy przymioty umysłu ułatwiające wykonywanie tego zawodu. Zostałem nim właśnie z wyżej opisanych powodów A rosyjskiego nauczyłem się na studiach, gdy odkryłem, że najlepsza literatura fachowa jest wydawana nie tylko po angielsku, ale i po rosyjsku, i że ta ostatnia jest blisko dwadzieścia razy tańsza. Na dodatek znając język rosyjski, można było uczestniczyć w arcyciekawych spotkaniach z kolegami z innych krajów, wymieniać korespondencję i robić wiele rzeczy, których inni, nieznający tego języka, zrobić nie byli w stanie. Oto jak potężną rolę i wielki wpływ na życie człowieka (w tym wypadku mnie samego) mieli nauczyciele i system kształcenia. Skoro chcemy mieć kreatywne społeczeństwo, gotowe podejmować innowacyjne wyzwania współczesnego świata, musimy dopasować do realizacji tego zadania cały model kadrowy i programowy systemu wychowania i oświaty. Wielki guru amerykańskich handlowców z okresu międzywojennego Dale Cornegie w jednej ze swoich książek przyznał się, że nie lubi wszelkiego robactwa. Uwielbia za to truskawki ze śmietaną. Jednak idąc na ryby, na haczyku wiesza tłustego robaka, a nie truskawkę, bowiem w tym momencie liczą się potrzeby ryby, a nie jego Jedną z naturalnych potrzeb młodych ludzi jest kreatywność i brak akceptacji istniejącego porządku. O tej starej jak świat prawdzie zdają się niemal codziennie zapominać wszyscy, którzy mają wpływ na wychowanie i kształtowanie umysłów młodzieży. Młody człowiek, z natury ciekawy świata, musi funkcjonować w środowisku, które tę naturalną ciekawość będzie rozwijało. Tymczasem tradycyjne środowiska szkolne i rodzinne nagradzają przede wszystkim postawę karną, zdyscyplinowaną, podporządkowaną pisanym i niepisanym regułom postępowania. Twórcze postawy w naszej kulturze są raczej niemile widziane! Oczywiście nie ma nic złego w dyscyplinie, porządku i sumienności. Są one niezbędne do realizacji założonych celów. Nie mogą jednak być celem same w sobie! Winny być tylko fundamentem postawy kreatywnej i twórczej. Obecne systemy edukacyjno-oświatowe można z grubsza sklasyfikować jako: egalitarne lub elitarne. Pierwszy z nich opiera się na idei jak najszerszego rozpowszechniania pożądanych wzorców postaw i wiedzy. Ze zrozumiałych względów owo podstawowe założenie wymusza dostosowanie poziomu i zakresu rozpowszechnianej wiedzy do średniego poziomu intelektualnego i emocjonalnego populacji młodzieży, której dotyczy. Ta metoda edukacyjna jest obecnie najpowszechniej stosowana w praktyce. Ma jednak poważną wadę. Ze względu na konieczność ciągłego uśredniania nie akceptuje postaw skrajnych. Na marginesie systemu znajdą się więc wszyscy ci, którzy nie nadążają za realizacją programu. Niestety, jest i drugi margines: ci wszyscy, którzy w szczególny sposób wybijają się ponad przeciętność! To najpowszechniej krytykowana cecha egalitaryzmu szkolnego. Krytykowana słusznie Druga grupa systemów opiera się na tworzeniu grupy liderów, którzy, stanowiąc godny naśladowania wzorzec, będą przyczyniali się do rozpowszechniania pożądanych postaw i niezbędnej wiedzy. Te systemy odbierane są jako niezwykle skuteczne i godne upowszechniania. Ich podstawową cechą jest uszanowanie zróżnicowania członków społeczeństwa. Nikogo się nie wyklucza, a jedynie każdemu znajduje się właściwe dla niego miejsce w całej strukturze współczesnych społeczeństw. Każdy ma swoją wartość i każdy może być użyteczny, choćby do nauki specjalnie głowy nie miał. Wdrożenie takiego systemu to niezwykle trudne zadanie. Niesie też ze sobą wiele niebezpieczeństw. Najpoważniejszym problemem utrudniającym powszechne stosowanie tej metody w krajach silnie rozwijających się jest światowy deficyt liderów. Młody człowiek, który zdobędzie wykształcenie na najwyższym poziomie, 18 październik 2006, nr 6 (88)

19 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Przedsiębiorczość natychmiast wchodzi na otwarty, globalny rynek i stojąc w obliczu przyjęcia niezwykle atrakcyjnych ofert zewnętrznych, bardzo rzadko decyduje się pozostać w miejscu, któremu zawdzięcza swoją pozycję. Wszelkie próby administracyjnego ograniczenia tego wyboru są słusznie traktowane jako zamach na podstawowe swobody osobiste i nie mogą być akceptowane w systemach demokratycznych. Co w tej sytuacji począć? Rozwiązaniem jest tworzenie liderów, nazwijmy to przechodnich, których zadaniem jest odgrywać przewodnią rolę (proszę nie mylić z dawną epoką ) na pewnym etapie życia młodego człowieka. Uważny czytelnik już wie, kogo mam na myśli oczywiście nauczycieli i wychowawców. W pewnym sensie można też do tej grupy zaliczyć rodziców, ale o tym za chwilę. Na początku ważna uwaga: od dawien dawna prelegenci stosują pewne techniki mnemotechniczne, które ułatwiają zrozumienie i utrwalenie przekazanej porcji wiedzy. Dla ułatwienia i utrwalenia również w poniższym opracowaniu postanowiono zebrać wszystkie uwagi w postać uporządkowanych, usystematyzowanych, krótkich formuł z nadzieją, że ta metoda spodoba się czytelnikowi. Nazwałem ją NAP. Jest to akronim od słów nauczyciel, autorytet i program. Nauczyciel Dla młodego człowieka dobry nauczyciel powinien mieć cechy, które dla porządku można określić akronimem 3P, czyli przewodnik, przywódca, praktyk. Przewodnik Życie jest niczym górska ścieżka: trudna, wyboista, ale piękna urodą tajemnicy zamkniętej za każdym zakrętem i widokiem zmieniającym się po każdym kroku. Niektórzy przystanęli na niej na dłużej. Osiedli. Zagłębieni, jak polne kamienie, odsłaniają jedynie nieistotną część swego istnienia. Prawdziwą resztę, głęboko skrytą w glebie codzienności, niełatwo jest odkryć. I nie każdy może to uczynić... Na starcie życiowej drogi potrzebny jest właśnie ktoś, kto wskaże kierunek dalszej wędrówki. Nauczyciel powinien to umieć. Tak właśnie uczynił mój nauczyciel fizyki, roztaczając przede mną wizję fascynującego świata tej nauki. Przywódca Nauczyciel musi być przywódcą. Pożądaną cechą jego charakteru jest Autorytet nie jest towarem, który można kupić pewien rodzaj charyzmy, która cechuje osobowości przywódcze. Młodzi ludzie są jak nieujarzmione rumaki. Wystarczy chwilowy brak konsekwencji, słabość, uległość, by wychowankowie, poczuwszy swą siłę, weszli wychowawcy na głowę. To oznacza całkowitą klęskę dydaktyczną. Każdego, kto jest słaby i niekompetentny, wcześniej czy później czeka taka klęska. I odwrotnie. Zwróćmy uwagę na to, jak nasze dzieci szybko przyswajają sobie wiedzę zdobytą od kolegów na podwórku Co jest przyczyną aż takiej atrakcyjności tej formy edukacji? Niekiedy będzie to oczywiście status zakazanego owocu. Przede wszystkim jednak będzie się liczył fakt, że wiedza ta najczęściej pochodzi od starszych kolegów, którzy Foto: Artur Hojny cieszą się niekłamanym autorytetem i mają cechy autentycznych przywódców. Nauczyciel, rodzic, który dla wychowanka jest przywódcą, będzie naśladowany, będzie stanowił pewnego rodzaju wzorzec. Jego hobby, wiedza, zainteresowania, postawa, zachowanie są dla wychowanków, mówiąc językiem współczesnej młodzieży, trendy. I odwrotnie: nauczyciel uległy, słaby, niekonsekwentny, niekiedy zbyt pobłażliwy lub nadmiernie agresywny, będzie powszechnie krytykowany, a wszystko, co się z nim kojarzy, będzie przyjmowane jako nieatrakcyjne, złe Praktyka Bez wsparcia prezentowanych racji osobistym doświadczeniem trudno jest być przekonującym. A nauczyciel przekonujący jest skuteczny. Uczeń nie może podejrzewać, że nauczyciel nie wierzy w przekazywane mu prawdy No może wierzy, ale nie do końca, ponieważ w żaden sposób tego nie może potwierdzić. Kolejna klęska Autorytet Bez autorytetu nie można realizować zadań dydaktycznych. On właśnie gwarantuje, że nauczyciel jest słuchany, a jego słowa nie są przedmiotem krytyki czy wątpliwości. Z drugiej strony na kryzys autorytetu, jako na główną przyczynę problemów w wychowaniu młodzieży, wskazują najwybitniejsi fachowcy. Zdaniem wielu młodych ludzi kupić dziś można niemal wszystko nawet uczucia. To bardzo odważna i kontrowersyjna teza. Można się z nią nie zgadzać, można z nią dyskutować Ale nie można dyskutować z faktem, że jest pewna grupa ludzi, którzy tak właśnie uważają. Wszyscy jednak nawet oni są szczerze przekonani, że nie wymyślono jeszcze hipermarketu, w którym na półkach leżałby ślicznie opakowany towar o nazwie autorytet. Autorytet nie jest towarem, który można kupić. Autorytet trzeba zdobyć, a właściwie trzeba go zbudować. To trudna, mozolna praca. dokończenie na stronie 21 październik 2006, nr 6 (88) 19

20 Pytanie do prawnika Co warto wiedzieć o recyklingu używanych samochodów? Katarzyna KORNOSZ Prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie recyklingu używanych samochodów, poza ogólnymi wymaganiami określonymi w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, związane jest ze spełnieniem dodatkowych warunków wynikających z ustawy z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (DzU nr 25, poz. 202 i nr 175, poz. 1458). Zgodnie z tą ustawą, zbieraniem pojazdów wycofanych z eksploatacji mogą zajmować się wyłącznie przedsiębiorcy prowadzący punkty zbierania pojazdów i przedsiębiorcy prowadzący stacje demontażu. Natomiast demontaż pojazdów wycofanych z eksploatacji może być prowadzony tylko w stacjach demontażu. Stacja demontażu Zgodnie z definicją zawartą w ustawie (art. 3 pkt 10), stacja demontażu jest to zakład prowadzący przetwarzanie, w tym demontaż obejmujący następujące czynności: a) usunięcie z pojazdów wycofanych z eksploatacji elementów i substancji niebezpiecznych, w tym płynów, b) wymontowanie z pojazdów wycofanych z eksploatacji przedmiotów wyposażenia i części nadających się do ponownego użycia, c) wymontowanie z pojazdów wycofanych z eksploatacji elementów nadających się do odzysku lub recyklingu. Z uwagi na fakt, że pojazd wycofany z eksploatacji jest odpadem, kwalifikowanym w katalogu odpadów jako odpad niebezpieczny, przed rozpoczęciem Demontaż pojazdów wycofanych z eksploatacji może być prowadzony tylko w stacjach demontażu działalności gospodarczej polegającej na prowadzeniu stacji demontażu konieczne jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego lub innej decyzji w zakresie gospodarki odpadami. O tym, jaki rodzaj decyzji będzie potrzebny do rozpoczęcia działalności, decyduje przewidywana zdolność przetwarzania odpadów przez daną stację demontażu. Przedsiębiorca, który będzie prowadzić staję demontażu o zdolności przetwarzania masy odpadów (pojazdów wycofanych z eksploatacji ) powyżej 10 Mg na dobę, będzie musiał uzyskać tzw. pozwolenie zintegrowane (wydawane na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska DzU nr 62, poz. 627, z późn. zm). W przypadku pozostałych przedsiębiorców (prowadzących stację demontażu o zdolności przetwarzania do 10 Mg na dobę) wymagane będzie pozwolenie na odzysk i wytwarzanie odpadów (wydawane na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2002 r. o odpadach DzU nr 62, poz. 628 z późn. zm.). Organem uprawnionym do wydawania wskazanych powyżej pozwoleń jest wojewoda. Należy również pamiętać, że pozwolenie na wytwarzanie odpadów może być wydane po uzyskaniu wymaganego pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego oraz po sprawdzeniu przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska funkcjonowania instalacji i urządzeń służących do demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Minimalne wymagania techniczne dla stacji demontażu oraz sposób demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji określa rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 28 lipca 2005 r. w sprawie minimalnych wymagań dla stacji demontażu oraz sposobu demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji (DzU nr 143, poz. 1206). Natomiast obowiązki przedsiębiorców prowadzących stacje demontażu zostały określone w rozdziale 4 ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (art ). Zgodnie z powyższymi przepisami, Foto: Artur Hojny przedsiębiorca prowadzący stację demontażu jest obowiązany do przyjęcia każdego pojazdu wycofanego z eksploatacji, który posiada cechy identyfikacyjne pojazdu. Przy przyjmowaniu takiego pojazdu przedsiębiorca może pobrać opłatę od jego właściciela. Opłaty nie pobiera się, jeżeli pojazd wycofany z eksploatacji jest zarejestrowany na terytorium Polski, a także jest kompletny oraz nie zawiera innych odpadów, które nie pochodzą z danego pojazdu. Za pojazd kompletny uważa się taki pojazd, który zawiera wszystkie istotne elementy i jego masa jest nie mniejsza niż 90% pierwotnej ma- 20 październik 2006, nr 6 (88)