PIERWSZY W POLSCE FIRMOWY SYSTEM SPRZEDA Y BEZPOŒREDNIEJ LEKÓW

Transkrypt

1 ISSN Vol. XVI Rok za³o enia 1992 Nr 6-7 ( ) Czerwiec-Lipiec 2009 AMBASADOR FARMACJI Wydawnictwo Farmapress ICV 6,93 Czasopismo Aptekarskie ICV 3,72 Kontynuator tradycji Czasopisma utworzonego w roku 1871 we Lwowie W NUMERZE M.IN. PIERWSZY W POLSCE FIRMOWY SYSTEM SPRZEDA Y BEZPOŒREDNIEJ LEKÓW

2

3 VOL XVI Nr 5 (185) ISSN Rok 2009 KONTYNUATOR TRADYCJI CZASOPISMA UTWORZONEGO w ROKU 1871 we LWOWIE Po Krakowie, Rzeszowie i Lublinie spotykamy siê w Gdyni Wydawnictwo Farmapress ICV 6,93 Czasopismo Aptekarskie ICV 3,72 Niezale ny Ogólnopolski Miesiêcznik Farmaceutyczno-Medyczny dla Aptekarzy, Farmaceutów, Lekarzy, Producentów i Dystrybutorów Leków Wydawca, Redaktor Naczelny: Wiktor Szukiel tel. kom Pe³nomocnik Wydawcy Z-ca Redaktora Naczelnego: Jadwiga Szymañska tel. kom , tel. (0-22) Honorowy z-ca Redaktora Naczelnego: mgr prawa Barbara Jendryczko Sekretarz Redakcji: Bogdan Ostrowski RADA NAUKOWA prof. dr hab. n. farm. Kazimierz G³owniak kierownik Katedry i Zak³adu Farmakognozji z Pracowni¹ Roœlin Leczniczych, Uniwersytet Medyczny w Lublinie przewodnicz¹cy prof. dr Benito del Castillo Garcia kierownik Katedry Technik Instrumentalnych Chemii Analitycznej, Uniwersytetu Complutense w Madrycie, Hiszpania prof. dr hab. n. farm. Edmund Grzeœkowiak kierownik Katedry i Zak³adu Farmacji Klinicznej i Biofarmacji, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu prof. dr hab. n. farm. Roman Kaliszan cz³. koresp. PAN kierownik Katedry i biofarmacji i Farmakodynamiki, Gdañski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. n. farm. Wincenty Kwapiszewski Honorowy Prezes Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego prof. dr hab. n. farm. S³awomir Lipski Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii prof. dr hab. n. farm. Maciej Paw³owski kierownik Katedry Chemii Farmaceutycznej, Uniwersytet Jagielloñski, Collegium Medicum dr hab. n. farm. Anita Magowska Katedra i Zak³ad Historii Nauk Medycznych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu dr n. farm. Roman Duda Okrêgowa Izba Aptekarska w Kielcach dr n. farm. Jerzy Jambor prezes Polskiego Komitetu Zielarskiego w Poznaniu dr n. farm. Jerzy azowski sekretarz Naczelnej Rady Aptekarskiej w Warszawie Pomys³ artystyczny i koncepcja typograficzna Bogdan Ostrowski Opracowanie graficzno-techniczne i korekta Zespó³ Redakcja zastrzega sobie prawo adiustacji i skracania nades³anych tekstów. Publikacje w Czasopiœmie Aptekarskim nie mog¹ byæ kopiowane w adnej formie ani adnymi metodami mechanicznymi lub elektronicznymi, ³¹cznie z wykorzystaniem systemów przechowywania i odtwarzania informacji bez pisemnej zgody wydawcy, Wydawnictwa Farmapress. Czasopismo Aptekarskie we wspó³dzia³aniu z Wydzia³em Farmaceutycznym Uniwersytetu Jagielloñskiego Collegium Medicum, Wydzia³em Farmaceutycznym Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Okrêgow¹ Izb¹ Aptekarsk¹ w Krakowie, Wielkopolsk¹ Izb¹ Aptekarsk¹ w Poznaniu oraz Gdañsk¹ Okrêgow¹ Izb¹ Aptekarsk¹ zapraszaj¹ magistrów farmacji na Konferencjê Naukowo-Szkoleniow¹ OTY OŒÆ I NADWAGA JAKO PROBLEM ZDROWOTNY w ramach realizacji inicjatywy Rok 2009 Rokiem Walki z Nadwag¹ i Oty³oœci¹ Konferencja odbêdzie siê 27 czerwca 2009 r. w sali konferencyjnej Hotelu Nadmorskiego przy ulicy Ejsmonda 2 w Gdyni Realizacja Wydania Biuro Wydawcy i Redakcji: Zofia Soborowska ul. Obarowska 23/2, Warszawa Box 81 tel./fax (0-22) , fax 24 h cza@cza.pl Kolporta i prenumerata: tel./fax (0-22) Prenumerata roczna wraz z suplementami 200 z³, pó³roczna 120 z³ Wp³aty nale y dokonywaæ na konto: Adres strony WWW Czasopisma Aptekarskiego : Czasopismo Aptekarskie ukazuje siê tylko w prenumeracie. Za treœæ tekstów promocyjnych, reklam, og³oszeñ, insertów Redakcja nie odpowiada. Nak³ad nie przekracza egz. Tytu³ i znak s³owno-graficzny prawnie zastrze ony. Œwiadectwo ochronne nr i nr wydane przez Urz¹d Patentowy RP Wyk³ady zostan¹ zakoñczone testem Za uczestnictwo w konferencji przyznane zostan¹ 2 punkty edukacyjne tzw. miêkkie Uczestnicy konferencji, którzy zalicz¹ test otrzymaj¹ 6 punktów edukacyjnych, tzw. twardych szczegó³y na Copyright by FARMAPRESS

4 Jeżeli współpracujecie Państwo z jednym z Oddziałów Torfarmu, preparaty firmy AstraZeneca możecie zamówić pod bezpłatnym numerem infolinii. Jeżeli współpracujecie Państwo z jedną ze spółek Grupy TORFARM, prosimy o kontakt z Działem Telemarketingu pod bezpłatnym numerem infolinii. Warszawa Janki Kielce Radom Łódź Wszystkie spółki Grupy Kapitałowej mają możliwość sprzedaży preparatów AstraZeneca z obsługujących ich magazynów, aż do wyczerpania zapasów. TREŒÆ SPRAWY ZAWODU s. 25 Bogdan Ostrowski Pierwszy w Polsce firmowy system sprzeda y bezpoœredniej leków 7 Aptekarze o sprzeda y bezpoœredniej 13 ucja Suchocka Rynek dystrybucji w przededniu zmian 14 NAUKA I PRAKTYKA s. 47 S³awomir Lipski Nowy pandemiczny wirus grypy A(H1N1) lub S-OIV 19 Roman Kaliszan, Katarzyna Mazur Na tropie œrodków przydatnych w terapii lub profilaktyce choroby Alzheimera 25 Jan Ruxer Oty³oœæ strategie terapeutyczne 34 Jerzy Jambor Zio³olecznictwo klasztorne Bonifratrów (400-lecie przybycia Bonifratrów na ziemie polskie) 42 Wiktor Szukiel Promocja z histori¹ w tle 47 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY Bogdan Ostrowski Zalecenia a praktyka kliniczna w terapii cukrzycy 55 RELACJE Oty³oœæ i nadwaga jako problem zdrowotny 58 APTEKI W POLSCE I NA ŒWIECIE s. 60 Tomasz Z¹bkowski Apteki w Tunezji 60 NOWOŒCI WYDAWNICZE Oddział Toruń Gdańsk Olsztyn Katowice Kraków Łódź Lublin Poznań Warszawa Wrocław Telefon Zapraszamy do współpracy! Na Państwa kontakt czeka ponad 200 telemarketerów Od 9 maja preparaty firmy AstraZeneca możecie Państwo kupić w Grupie TORFARM & W celu zapewnienia Państwu kompleksowej informacji dotyczącej projektu realizowanego przez Grupę TORFARM oraz producenta leków AstraZeneca zamieszczamy zbiór niezbędnych informacji. Jeżeli nie współpracujecie Państwo z Grupą TORFARM lub jeśli macie Państwo jakiekolwiek pytania związane z projektem dystrybucji bezpośredniej AstraZeneca, prosimy o kontakt pod bezpłatnym numerem infolinii: lub przesłanie a pod adres: info@noweapteki.pl Nazwa Spółki Galenica Optima Radix Vita Plus Tadanco Panaceum Prego Multi Promedic Dolpharma Silfarm Itero Bielawa Ostrów Wlkp. Opole Numer infolinii s. 66 alli. Plan diety 63 KOMUNIKATY Konkurs na artyku³ pogl¹dowy opisuj¹cy Twoje doœwiadczenia z pracy w aptece zwi¹zane ze wspieraniem pacjentów z nadwag¹ i oty³oœci¹ 33 XXXVIII Zjazd Polskich Ogrodów Botanicznych 40 Konkurs na najlepsz¹ pracê magistersk¹ dotycz¹c¹ tradycyjnego leku roœlinnego 46 Regulamin dla Autorów publikacji naukowych... 64

5

6

7 ISSN Vol. XVI Rok za³o enia 1992 Nr 6-7 ( ) Czerwiec-Lipiec 2009 Wydawnictwo Farmapress ICV 6,93 Czasopismo Aptekarskie ICV 3,72 Kontynuator tradycji Czasopisma utworzonego w roku 1871 we Lwowie PIERWSZY W POLSCE FIRMOWY SYSTEM SPRZEDA Y BEZPOŒREDNIEJ LEKÓW Bogdan OSTROWSKI cza@cza.pl Klasyczne rozwi¹zanie biznesowe, które dominowa³o dot¹d w dystrybucji produktów leczniczych na polskim i œwiatowym rynku, to model, w którym firmy farmaceutyczne sprzedaj¹ swoje produkty hurtowniom, te zaœ nabywaj¹ tym samym prawo w³asnoœci tych towarów i mo liwoœæ pe³noprawnego rozporz¹dzania nimi we w³asnym imieniu tzn. sprzedaj¹ leki innym podmiotom: mniejszym hurtowniom b¹dÿ aptekom i szpitalom. W takim systemie dystrybucji lek, zanim trafi do pacjenta, jest w³asnoœci¹ kilku podmiotów, jego wytwórca traci wiêc kontrolê nad nim i nie jest w stanie zagwarantowaæ bezpieczeñstwa swojego produktu. Na rynek apteczny zaczê³y trafiaæ podróbki leków markowych, wiêc producenci, którzy ponosili dotkliwe straty z tego powodu, zaczêli poszukiwaæ innego systemu dystrybucji swoich wyrobów leczniczych, bo ich zdaniem tradycyjny ³añcuch dystrybucji jest zbyt skomplikowany, aby uda³o siê unikn¹æ niebezpieczeñstw. Pfeizer, gdy stwierdzi³ dwukrotne przedostanie siê do legalnej sieci sprzeda y podrobionego leku Lipitor, w marcu 2007 r. jako pierwsza firma farmaceutyczna na œwiecie postanowi³ Komentarze do publikowanego zdjêcia prosimy przesy³aæ em: cza@cza.pl. Najlepsze zostan¹ nagrodzone ksi¹ kami z Biblioteki Naukowej Czasopisma Aptekarskiego

8 SPRAWY ZAWODU przerwaæ w Wielkiej Brytanii i Hiszpanii tzw. integracyjnoœæ ³añcucha dostaw i sprzedawaæ swoje leki bezpoœrednio detalistom, bez skomplikowanej sieci poœredników. W tym celu podpisa³ umowê z jednym tylko dystrybutorem, firm¹ Unichem, który odbiera leki, pakuje je zgodnie z zamówieniami i dostarcza klientom. Pfizer oczywiœcie narzuci³ dystrybutorowi ostre kryteria dotycz¹ce bezpieczeñstwa i jakoœci sk³adowania leków. Nowy model dystrybucji bezpoœredniej leków mia³ wykluczyæ sytuacje zagra aj¹ce zdrowiu i yciu pacjentów, ale nieprzekonani co do tego brytyjscy hurtownicy zwrócili siê do s¹du o wstrzymanie wprowadzenia nowego modelu dystrybucji przez Pfizera. S¹d siê nie zgodzi³, ale nie uciszy³o to g³osów krytycznych, zarzucaj¹cych Pfizerowi duszenie rynku i nara anie pacjentów na przejœciowe braki niektórych leków. Spraw¹ zaj¹³ siê brytyjski odpowiednik naszego Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Office of Fair Trading (OFT) który zbada³, czy na brytyjskim rynku dystrybucji farmaceutyków nie zosta³a ograniczona konkurencja. Pfizer by³ pewien pozytywnych dla siebie wyników analizy OFT: wprowadzony w 2007 roku nowy model dystrybucji okaza³ siê skuteczny i zgodny z prawem. Jego wdro enie na rynku brytyjskim odby³o siê wyj¹tkowo sprawnie, zaœ wysoki poziom obs³ugi klienta szybko wyeliminowa³ wczeœniejsze obawy. Wed³ug danych Pfizera poziom obs³ugi klienta w ramach nowego systemu dystrybucji wyniós³ ponad 98 proc., co oznacza, e taki wskaÿnik wszystkich zamówieñ na leki by³ realizowany w sposób pe³ny i na czas. Polscy hurtownicy od pocz¹tku bacznie przygl¹dali siê zmianom na europejskich rynkach, wiedzieli te, e w œlady amerykañskiego giganta farmaceutycznego prêdzej czy póÿniej zechc¹ pójœæ inni producenci. Mimo to nie wszyscy byli przekonani, e wprowadzenie modelu bezpoœredniej dystrybucji leków jest w Polsce przes¹dzone, bo jak zauwa y³ w trakcie jednej z dyskusji œrodowiskowych przedstawiciel niewielkiej hurtowni farmaceutycznej z 15-letni¹ tradycj¹ w tej bran y nasz rynek ch³onie zachodnie trendy jak g¹bka, a nie wszystkie s¹ przecie z³otym lekarstwem na bol¹czki rynku w Polsce. Zmiana wprowadzona przez Pfeizera brzmia³y opinie polskich dystrybutorów nie by³a przecie adn¹ rewolucj¹, gdy hurtownie w wielu przypadkach ju wczeœniej wynajmowa- ³y powierzchnie hurtowni producentom, ograniczaj¹c swoj¹ rolê do us³ug logistycznych. Us³ugi takie przekonywali istniej¹ od jakiegoœ czasu, a mimo to podstawow¹ dzia³alnoœci¹ hurtowników jest wci¹ tradycyjny obrót hurtowy. Innego zdania by³i komentatorzy obserwuj¹cy rynek leków na œwiecie, którzy uwa ali zgodnie, e podobne zmiany czekaj¹ ca³¹ Europê, a wiêc i Polskê. Rych³o, bo zaledwie po nieca³ych dwóch latach, okaza³o siê, e mieli racjê: w œlady firmy amerykañskiej posz³a AstraZeneca powsta³y w roku 1999 w wyniku fuzji szwedzkiej firmy Astra AB z brytyjsk¹ firm¹ Zeneca Ltd. jeden z najwiêkszych œwiatowych producentów leków (s¹ one dostêpne w ponad 100 krajach œwiata), dostarczaj¹cy nowoczesnych i skutecznych leków przeznaczonych do terapii chorób, które stanowi¹ najwa - niejsze wyzwania wspó³czesnej medycyny (onkologia, pulmonologia, gastroenterologia, kardiologia, psychiatria, anestezjologia i antybiotykoterapia), firma posiadaj¹ca 27 oœrodków badawczo-rozwojowych i zak³ady produkcyjne w 19 krajach, która ka dego roku wydaje na badania nad nowymi lekami ponad 5 miliardów dolarów amerykañskich i podejmuje wysi³ki prowadz¹ce do wzrostu powszechnej wiedzy nt. chorób i ich najnowszych form leczenia. Z dniem 9 maja br. AstraZeneca, której innowacyjnoœæ to równie prze³omowe rozwi¹zania w takich obszarach jak system dystrybucji leków, jako pierwsza firma farmaceutyczna w Polsce wprowadzi³a System Sprzeda y Bezpoœredniej. SYSTEM SPRZEDA Y BEZPOŒREDNIEJ FIRMY ASTRAZENECA System Sprzeda y Bezpoœredniej, jako alternatywa dla klasycznego modelu dystrybucji produktów leczniczych, to rozwi¹zanie, w którym firma pozostaje jedynym w³aœcicielem leków w ca³ym kanale dystrybucji od wytwórcy do momentu sprzeda y ich do aptek ogólnodostêpnych lub punktów aptecznych. Nie dostarcza ich jednak za pomoc¹ w³asnych struk- 8 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( ) 2009

9 SPRAWY ZAWODU tur. Koncern wybiera okreœlon¹ liczbê hurtowni, aby te w jego imieniu i na jego rzecz zajmowa³y siê administrowaniem procesu sprzeda y leków. Wszelkie us³ugi logistyczne (magazynowanie, dostawy do aptek) oraz sprzeda w imieniu i na rzecz AstraZeneca wraz z administracj¹ tego procesu prowadziæ bêd¹ dystrybutorzy (partnerzy biznesowi) wybrani przez AstraZeneca spoœród podmiotów obecnych ju na rynku: Polska Grupa Farmaceutyczna S.A., Prosper S.A. i Torfarm S.A. Dystrybutorzy wspó³pracuj¹cy z AstraZeneca w Systemie Sprzeda y Bezpoœredniej zostali wy³onieni w drodze postêpowania przetargowego zakoñczonego w IV kwartale 2008 roku. Przeprowadzone przez nas postêpowanie przetargowe pozwoli³o wybraæ partnerów, których udokumentowane w tym postêpowaniu doœwiadczenie oraz zdolnoœci w zakresie organizacji procesu sprzeda y produktów leczniczych do aptek daj¹ rêkojmiê wysokiej jakoœci zapewnia prezes AstraZeneca Pharma Poland Jerzy Garlicki. Chcemy bezpiecznie dystrybuowaæ leki, maj¹c nad tym kontrolê i spe³niaj¹c wszystkie wymogi prawne wyjaœnia ideê przedsiêwziêcia. Dziêki wdro- onym zmianom nasza firma bêdzie mog³a wzi¹æ pe³n¹ odpowiedzialnoœæ za leki od momentu wytworzenia do chwili dostarczenia ich do aptek. W rzeczywistoœci wybrane na partnerów biznesowych Astra- Zeneca trzy podmioty krajowe pe³ni¹ rolê agentów, którzy w imieniu w³aœciciela leku magazynuj¹, transportuj¹ i administruj¹ procesem sprzeda y towaru bezpoœrednio do aptek i punktów aptecznych. O tym, który dystrybutor, spoœród tych, które nawi¹za³y wspó³pracê z w³aœcicielem leku, ostatecznie bêdzie dostarcza³ towar do apteki, zdecyduje sama apteka. Sprzeda w imieniu i na rzecz AstraZeneca bêdzie prowadzona tak e przez sprzedaj¹ce na rynek apteczny spó³ki zale ne lub stowarzyszone wybranych partnerów. Proces realizacji zamówienia w nowym systemie ma wygl¹daæ podobnie jak obecnie: zamówione produkty AstraZeneca bêd¹ dostarczane do apteki ogólnodostêpnej lub punktu aptecznego z osobn¹ faktur¹, wystawion¹ w imieniu Astra- Zeneca Polska, wraz z pozosta- ³ym towarem zamówionym przez aptekê w hurtowni dzia- ³aj¹cej jako dystrybutor (partner biznesowy). W zwi¹zku z wdro eniem nowego modelu biznesowego, obok istniej¹cej na polskim rynku AstraZeneca Pharma Poland Sp. z o.o., odpowiadaj¹cej w dalszym ci¹gu za œwiadczenie us³ug marketingowych, w 2007 r. powsta³a nowa spó³ka nale ¹ca do grupy AstraZeneca AstraZeneca Polska Sp. z o.o. Jest ona podmiotem odpowiedzialnym za sprzeda leków w ramach Systemu Sprzeda y Bezpoœredniej, posiada zezwolenie na prowadzenie hurtowni farmaceutycznej, co zgodnie z Prawem farmaceutycznym daje jej prawo do obrotu produktami leczniczymi w Polsce. Mechanizm funkcjonowania nowego rozwi¹zania jest prosty i w praktyce bêdzie wygl¹da³ nastêpuj¹co: w celu z³o- enia zamówienia apteka bêdzie musia³a skontaktowaæ siê z lokalnym biurem handlowym jednego z trzech dystrybutorów. Schemat sk³adania zamówieñ, reklamacji i zwrotów oraz wiêkszoœci procesów zwi¹zanych ze sprzeda ¹ pozostanie bez zmian wyjaœnia Ewa Strzelczyk, koordynator projektu w AstraZeneca Pharma Poland. Przed dokonaniem zakupu apteka musi znaleÿæ siê w Bazie Klientów AstraZeneca. Wprowadzenie apteki lub punktu aptecznego na listê klientów jest dzia³aniem jednorazowym. W ka - dym momencie, po spe³nieniu podstawowych formalnoœci, apteka ogólnodostêpna lub punkt apteczny chc¹cy kupowaæ produkty AstraZeneca bêd¹ mog³y zostaæ wpisane do Bazy Klientów AstraZeneca. System Sprzeda y Bezpoœredniej podkreœla E. Strzelczyk pozwoli na zachowanie najwy szego poziomu bezpieczeñstwa od momentu produkcji leków do chwili dostarczenia ich do aptek ogólnodostêpnych lub punktów aptecznych, tj. w ca³ym kanale dystrybucji. Do farmaceutów trafi¹ tym samym produkty o najwy szej jakoœci, gwarantuj¹ce bezpieczeñstwo stosowanej terapii. Dziêki temu rozwi¹zaniu apteki ogólnodostêpne i punkty apteczne otrzymaj¹ jednakowy i wysoki standard obs³ugi, co z kolei wp³ynie na optymalizacjê procesu dystrybucji. Ka dy ze wspó³pracuj¹cych w nowym modelu dystrybucji partnerów zobowi¹zany jest dzia³aæ w sposób zgodny z wymogami prawa, w tym Prawa farmaceutycznego oraz Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej. Wprowadzenie CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( )

10 SPRAWY ZAWODU Systemu Sprzeda y Bezpoœredniej leków zapewnia koordynator projektu nie wp³ynie natomiast na organizacjê sprzeda y jej produktów leczniczych do szpitali. PARTNERZY BIZNESOWI ASTRAZENECA Kluczowym za³o eniem Systemu Sprzeda y Bezpoœredniej jest zapewnienie pacjentom zwiêkszonej dostêpnoœci leków AstraZeneca. Sposób przeprowadzenia wyboru kontrahentów i kryteria wyboru partnerów biznesowych mia³y na celu wy³onienie grona dystrybutorów zapewniaj¹cego pokrycie swoim zasiêgiem ca³ego rynku aptecznego i pozwalaj¹cego na realizowanie zamówieñ ka dej apteki mówi prezes AstraZeneca Jerzy Garlicki. Firma do³o y³a wszelkich starañ, aby wdra any system zaspokaja³ potrzeby klientów oraz pozwala³ na pe³ne i nieprzerwane zaopatrzenie w leki AstraZeneca polskiego rynku aptecznego. Jestem przekonany, e system sprzeda y bezpoœredniej to nowa jakoœæ w dystrybucji leków na polskim rynku aptecznym, dziêki której poprawimy dostêpnoœæ produktów AstraZeneca dla pacjentów. Kim tak naprawdê s¹ na polskim rynku leków obecni partnerzy biznesowi AstraZeneca w Systemie Sprzeda y Bezpoœredniej? Polska Grupa Farmaceutyczna S.A. dzia³a od 19 lat (do 1997 roku pod nazw¹ Medicines) i od wielu lat jest liderem w sektorze dystrybucji produktów farmaceutycznych. W 1998 roku zadebiutowa³a na Gie³dzie Papierów Wartoœciowych w Warszawie. Uzyskane ze sprzeda y akcji œrodki pozwoli- ³y jej na intensywny rozwój i konsolidacjê hurtowego rynku leków. Po okresie fuzji i przejêæ firma zajê³a pierwsze miejsce na rynku dystrybucyjno us³ugowym w sektorze ochrony zdrowia. Co pi¹ty lek sprzedawany w polskich aptekach pochodzi z magazynów PGF. Firma jest równie najwiêkszym partnerem polskich szpitali w zakresie zaopatrzenia w leki. Polska Grupa Farmaceutyczna to pierwsza polska firma z bran y dystrybucji farmaceutycznej dzia³aj¹ca na rynkach zagranicznych. Dzia³a na terenie Polski i Litwy we wszystkich segmentach rynku (hurtowym, detalicznym i szpitalnym), ponadto w Wielkiej Brytanii funkcjonuj¹ jej dwie apteki. G³ównym celem strategicznym grupy jest rozwój detalicznej sieci sprzeda y farmaceutyków w Europie. Dla realizacji tego celu w 2008 roku zosta- ³a utworzona w Amsterdamie spó³ka holdingowa CEPD NV konsoliduj¹ca segment detaliczny Grupy PGF. Jakie nadzieje wi¹ e ten potentat ze wspó³prac¹ z AstraZeneca, której projekt co do tego chyba nie ma dziœ ju w¹tpliwoœci przybli a koniec ma³ych hurtowni farmaceutycznych? Polska Grupa Farmaceutyczna S.A. wyjaœnia Karolina D¹browska z Biura Prasowego PGF postanowi³a wzi¹æ udzia³ w og³oszonym przez AstraZeneca przetargu na dystrybutorów Systemu Sprzeda y Bezpoœredniej, poniewa jako lider dystrybucji farmaceutycznej jest autorem i uczestniczy w wielu innowacyjnych projektach, a projekt AstraZeneca, jest w³aœnie jednym z takich projektów. PGF bêdzie operatorem logistycznym tego przedsiêwziêcia. G³ówn¹ zalet¹ tego projektu jest niew¹tpliwie jego innowacyjnoœæ. W ramach projektu zapewnimy bardzo wysoki standard obs³ugi dla wszystkich aptek. Wszystko, co robimy, ma na celu zapewnienie pacjentowi jak najlepszej obs³ugi i dostêpnoœci do leków. Potentatem na polskim rynku jest te drugi partner Astra- Zeneca Grupa Torfarm, holding spó³ki matki i 18 spó³ek zale nych dzia³aj¹cy w kategorii szeroko rozumianych biznesów zwi¹zanych z ochron¹ zdrowia i trosk¹ o zdrowie, lider na rynku hurtowej sprzeda- y do aptek, który œwiadczy kompleksowe us³ugi w zakresie handlowej i pozahandlowej obs³ugi aptek. Strategia grupy skupia siê wokó³ zasady tworzenia bezpiecznej alternatywy w stosunku do spó³ek, które tworz¹ sieci aptek. Szerokie kompetencje firmy obejmuj¹: produkcjê leków pod jedn¹ mark¹, dystrybucjê farmaceutyków, integracjê indywidualnych aptek zrzeszonych pod jedn¹ siln¹ mark¹, wspó³pracê z aptekami niezale nymi, prowadzenie wydawnictwa dotycz¹cego zdrowia i aktywnoœci fizycznej. Jej partnerami s¹ najwiêksze koncerny farmaceutyczne na œwiecie i czo³owi polscy producenci leków. Od 5 lat Torfarm jest spó³k¹ notowan¹ na Gie³dzie Papierów Wartoœciowych w Warszawie. W kwietniu br. do grupy do³¹czy³a Grupa Prosper, co ma gwarantowaæ uzyskanie pozycji 10 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( ) 2009

11 SPRAWY ZAWODU zdecydowanego lidera, z ponad 30% udzia³em w rynku. Od 9 maja br. i ta firma bêdzie realizowaæ us³ugê logistyczn¹ w ramach Systemu Sprzeda y Bezpoœredniej AstraZeneca, administruj¹c procesem sprzeda y produktów tej firmy do klientów, magazynuj¹c produkty dostarczone przez AstraZeneca, przyjmuj¹c i przetwarzaj¹c zamówienia otrzymane od klientów, dostarczaj¹c produkty do klientów w imieniu i na rzecz firmy AstraZeneca. Podjêliœmy decyzjê o udziale w og³oszonym przez Astra- Zeneca przetargu na dystrybutorów Systemu Sprzeda y Bezpoœredniej, poniewa jest to wed³ug nas jeden z nowych kierunków, które bêd¹ wyznacza³y innowacyjne metody obrotu œrodkami farmaceutycznymi w najbli szych latach wyjaœnia Robert Pi¹tek, wiceprezes Zarz¹du Torfam SA. Torfarm jako bran owy lider bêdzie uczestniczy³ w tego typu projektach. Przygotowanie przetargu by³o sprawdzeniem jakoœci posiadanych i stosowanych procedur oraz sprawnoœci dzia- ³ania w wielu obszarach dzia- ³alnoœci spó³ki. Dziêki nowemu systemowi sprzeda y przekonuje R. Pi¹tek AstraZeneca Polska Sp. z o.o. stanie siê bezpoœrednim partnerem dla aptek ogólnodostêpnych i punktów aptecznych oraz pozostanie jedynym w³aœcicielem leków w ³añcuchu dystrybucyjnym, do momentu ich sprzeda y w aptece. Tym samym AstraZeneca Polska Sp. z o.o. przejmuje pe³n¹ odpowiedzialnoœæ za jakoœæ leku od momentu jego wytworzenia do znalezienia siê w aptece. Torfarm w imieniu Astra- Zeneca Polska Sp. z o.o. bêdzie podejmowa³ dzia³ania zapewniaj¹ce prawid³owy obrót produktami leczniczymi w Polsce. Nowy system nie spowoduje te zwiêkszenia nak³adów czasowych na zakup i sprzeda produktów. Zdaniem wiceprezesa Pi¹tka System Sprzeda y Bezpoœredniej pozwoli na zwiêkszenie dostêpnoœci leków dla aptek ogólnodostêpnych, punktów aptecznych i pacjentów, a tak- e wp³ynie pozytywnie na zachowanie wysokiego poziomu bezpieczeñstwa w ca³ym kanale dystrybucji. W jego opinii nie wp³ynie on na zasady dostarczania leków do aptek: Wszystkie zmiany zwi¹zane z procesem maj¹ charakter wewnêtrzny i s¹ zwi¹zane g³ównie z dostosowaniem struktur informatycznych do potrzeb producenta. System nie zmieni te modelu kontaktu z aptek¹ jedyn¹ zmian¹ mo e byæ zmiana dystrybutora dostarczaj¹cego produkty AstraZeneca. Wed³ug nas System Sprzeda y Bezpoœredniej bêdzie mia³ pozytywny wp³yw na dostêpnoœæ leków dla pacjenta. Zapewnienie i gwarantowanie przez producenta odpowiednich zapasów magazynowych pozwoli docelowo na pe³n¹ dostêpnoœæ leków dla pacjenta. Jest to nowy i innowacyjny model dystrybucji, który w naszej opinii bêdzie rozwija³ siê w przysz³oœci. Inne podmioty producenci leków najprawdopodobniej bêd¹ wdra ali w przysz³oœci podobne systemy. Nowy model dystrybucji wed³ug nas wywrze pozytywny wp³yw na rynek dostaw leków do aptek. Trzeci dystrybutor w Systemie Sprzeda y Bezpoœredniej to Prosper S.A. notowany od 1999 r. na Gie³dzie Papierów Wartoœciowych w Warszawie dystrybutor farmaceutyczny. Od kwietnia 2009 roku razem z Torfarm S.A. i 9 innymi spó³kami tworzy grupê kapita³ow¹ posiadaj¹c¹ najwiêkszy udzia³ w rynku dystrybucji farmaceutycznej w Polsce. Firma zosta³a za³o ona w 1990 r. przez dr. Tadeusza Weso³owskiego, prezesa Prosper S.A. Us³ugi spó³ki oparte s¹ na najnowszych zdobyczach technologicznych oraz innowacyjnych rozwi¹zaniach logistycznych. Patrz¹c na doœwiadczenia Wielkiej Brytanii, gdzie znaczna czêœæ rynku jest ju obs³ugiwana w Systemie Sprzeda y Bezpoœredniej mówi Zbigniew Jaworski z Prospera S.A. mo emy spodziewaæ siê równie diametralnych zmian w systemie dystrybucji w Polsce. W nowym modelu ciê ar finansowy dzia³alnoœci zostaje przerzucony z dystrybutora na producenta leków. Leki Astra- Zeneca bêd¹ dostarczane wed³ug takich samych zasad i najwy szej jakoœci standardów. Nie wiemy jeszcze, jak sytuacja rozwinie siê na polskim rynku, ale jedno jest pewne: wprowadzenie przez AstraZeneca Systemu Sprzeda y Bezpoœredniej spowoduje przyspieszenie prac nad nowymi modelami dystrybucji przez inne koncerny. Dodatkowo firmy, które podjê³y wspó³pracê z AstraZeneca, stan¹ na uprzywilejowanej pozycji to one bêd¹ wybierane póÿniej jako partnerzy przez innych producentów leków, wzmacniaj¹c sukcesywnie swoj¹ pozycjê. CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( )

12 SPRAWY ZAWODU KONIEC EPOKI MA YCH HURTOWNI? Szanowni Czytelnicy, W sprzeda y znajduje siê jeszcze pierwszy tom pozycji ksi¹ kowej z nowej serii wydawniczej Biblioteka Naukowa Czasopisma Aptekarskiego Podstawy OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ w teorii i praktyce aptecznej autorstwa dr. n farm. Jerzego azowskiego, znanego i cenionego w kraju i UE popularyzatora opieki farmaceutycznej. Koszt wraz z wysy³k¹ wynosi 57 PLN. Wp³acaj¹c kwotê na konto nale y podaæ wszystkie dane niezbêdne do wystawienia faktury VAT. JERZY AZOWSKI Podstawy OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ w teorii i praktyce aptecznej BIBLIOTEKA NAUKOWA CZASOPISMA APTEKARSKIEGO Oprawa twarda, ca³oœæ szyta, format 180 x 235 mm, s. 220, na marginesach stron umieszczono omówienia i cytaty, ka dy z rozdzia³ów koñczy siê pytaniami kontrolnymi. Ksi¹ ka zawiera indeks rzeczowy i bogate piœmiennictwo. Jak ocenia wp³yw nowego systemu dystrybucji leków firma IMS Poland badaj¹ca trenedy na rynku farmaceutycznym? Oto komentarz Stanis³awa Kasprzyka, jej dyrektora ds. hurtu farmaceutycznego: Jednym z najwa niejszych wyzwañ na rynku ochrony zdrowia jest optymalizacja kosztów. Dotyczy to wszystkich podmiotów tego rynku, a wiêc tak e producentów, którzy poszukuj¹ oszczêdnoœci m.in. poprzez zmianê systemu dystrybucji. Jednym z takich rozwi¹zañ jest wprowadzony na szerok¹ skalê w Wielkiej Brytanii system dystrybucji bezpoœredniej do aptek (DTP direct to pharmacy). Zasadniczym celem tego systemu jest poprawa efektywnoœci zarz¹dzania dystrybucj¹ leków, optymalizacja zapasów, a co za tym idzie tak e wp³yw na zakres handlu równoleg³ego. W takim systemie dystrybucji leki danego producenta dostarczane s¹ do aptek poprzez wybrane hurtownie, które pe³ni¹ rolê operatora logistycznego. Wed³ug takich zasad bêd¹ ju dystrybuowane w Polsce leki firmy farmaceutycznej AstraZeneca, która do tego celu jako operatorów logistycznych wybra³a trzy ogólnopolskie hurtownie. System bezpoœredniej dystrybucji mo e zagroziæ istnieniu mniejszych hurtowników to przyznaje wielu komentatorów, ale czêœæ z nich uwa a, e ma³e firmy logistyczne i regionalne hurtownie bêd¹ mia³y na pewno tylko mniejsze szanse utrzymaæ siê na rynku, gdy dystrybutorami w Systemie Sprzeda y Bezpoœredniej staj¹ siê gracze najwiêksi, którzy pokrywaj¹ swoim zasiêgiem prawie ca³y rynek apteczny, bo to oni stan¹ siê g³ównym dostawc¹ us³ug dystrybucji bezpoœredniej, jeœli zyskiwa³aby ona coraz wiêksz¹ popularnoœæ wœród producentów. Wed³ug Martina Bakera, angielskiego prawnika specjalizuj¹cego siê m.in. w prawie dotycz¹cym konkurencji przedsiêbiorstw, bez wzglêdu na przepisy obowi¹zuj¹ce na lokalnych europejskich rynkach jest ma- ³o prawdopodobne, aby hurtownicy mogli oprzeæ siê podobnym zmianom na swoich rynkach. Dodajmy to, co ju w roku 2007 (m.in. na dorocznej konferencji IMS Poland hurtowni farmaceutycznych) dla analityków tego segmentu rynku leków by³o oczywiste: to najwa niejszy w bran y dystrybucji farmaceutycznej projekt, który bêdzie kluczowy dla dalszego jej rozwoju. Wystarczy chocia by policzyæ, jak¹ to ju obecnie czêœæ naszego rynku aptecznego obs³uguj¹ wybrane przez AstraZeneca na dystrybutorów swoich leków podmioty CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( ) 2009

13 SPRAWY ZAWODU??? APTEKARZE O SPRZEDA Y BEZPOŒREDNIEJ Bogdan OSTROWSKI cza@cza.pl Apteki nie s¹ zadowolone z wprowadzenia przez firmê AstraZeneca Systemu Sprzeda- y Bezpoœredniej. Jak informuje prezes Rady Œl¹skiej Izby Aptekarskiej dr farm. Stanis³aw Piechula, Okrêgowa Izba Aptekarska w Katowicach ka - dego dnia odbiera telefony z oburzeniem na nowy, uci¹ - liwy i nieudolny sposób bezpoœredniego zaopatrzenia aptek w preparaty firmy AstraZeneca a tak e innych firm, które takie dzia³ania podejmuj¹. Poruszeni wiadomoœci¹ o decyzji AstraZeneca internauci pisali ju po pierwszym dniu funkcjonowania nowego systemu nie kryli swoich najgorszych obaw: Wybrana w drodze konkursowej hurtownia T sta³a siê obs³ugiwaczem dla AZ pisze mgr farm. Przemys³aw Bloch. Odwaliæ ma czarn¹ robotê, a AZ za to zap³aci. Ceny ustala AZ, oficjalnie termin 30 dni, 3% rabatu czy bêd¹ lepsi i gorsi klienci? Naturalnie ba³agan dane o kontrahentach od nowa, bo okazuje siê, e czêœci aptek klientów nie przeniesiono do danych AZ. Telefon AZ zajêty, na nie odpowiadaj¹. Pocz¹tek monopolu w najlepsze. W innych hurtowniach naturalnie braki asortymentu AZ, czyli co pozostaje lepsze i gorsze hurtownie? Czy MZ nie powinno interweniowaæ? To ograniczanie dostêpnoœci. Dostawy 1x dziennie. Cena dla pacjenta wzrasta brak mo liwoœci wiêkszego rabatowania to jest na plus? Po prostu sta³e ceny w wydaniu producenta. A tak dodatkowo nowe narzêdzie monitoringu sprzeda y dla producenta wiêksza dla niego mar a. A co na to inspekcja F jaki nad tym ma nadzór? Czy towar w paczce dla apteki z hurtowni producenta to ju nie lek a produkt logistyczny? Nasza izba zapowiada prezes ŒOIA dr St. Piechula oficjalnie wyst¹pi przeciwko takim dzia³aniom i skieruje odpowiednie wyst¹pienie, które obecnie jest przygotowywane. Nic poza tym jako izba aptekarska zrobiæ nie mo emy, ale pamiêtajmy, e ka da apteka z osobna, a w sumie daje to wielk¹ si³ê, mo e zdecydowanie i skutecznie proponowaæ pacjentom tañsze zamienniki leków innych firm, co w dodatku jest szczególnie wskazane dla dobra pacjenta, a nawet wymagane prawem w przypadku leków refundowanych. Nie mam cienia w¹tpliwoœci, e solidarne dzia³anie wszystkich aptek powinno odnieœæ oczekiwany przez wielu z nas powrót do sprawdzonego i tradycyjnego zaopatrywania aptek. Decyzja, o jaki rynek aptekarski bêdziemy zabiegaæ, nale y do ka dego z aptekarzy. Œl¹ska izba aptekarska, aby pomóc aptekarzom oburzonym na takie dzia³ania firm, na swoim serwisie internetowym zamieœci³a listê zamienników brakuj¹cych w aptekach a objêtych Systemem Bezpoœredniej Sprzeda y produktów leczniczych firmy AstraZeneca (link do tej informacji: katowice.oia.pl/wpisy-act-more- -id-2675.html) Adres do korespondencji: Redakcja Czasopisma Aptekarskiego ul. Obarowska 23/ Warszawa tel CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( )

14 SPRAWY ZAWODU Decyzja o wprowadzeniu przez firmê AstraZeneca Systemu Bezpoœredniej Sprzeda y leków na naszym rynku nie jest zaskoczeniem dla tych dystrybutorów, którzy uwa nie obserwuj¹ i analizuj¹ trendy pojawiaj¹ce siê w tym segmencie rynku leków na œwiecie. Nie jest tak e zaskoczeniem dla tych z nich, którzy z powag¹ potraktowali zapowiedzi analityków, e trendy te prêdzej czy póÿniej dotr¹ do Polski i zdeterminuj¹ dalszy rozwój naszego rynku dystrybucji, prowadz¹c do upadku ma³ych hurtowni farmaceutycznych. Pisaliœmy na naszych ³amach wielokrotnie na ten temat, ale teraz, gdy odsuwane przez niektórych dystrybutorów jako nierealne zast¹pienie tradycyjnego obrotu hurtowego sprzeda ¹ bezpoœredni¹ staje siê faktem, przypominamy przede wszystkim fragmenty relacji z XIV Dorocznej Konferencji Hurtowni Farmaceutycznych w 2005 roku, zamieszczonej w nr 12(144) Czasopisma Aptekarskiego. RYNEK DYSTRYBUCJI W PRZEDEDNIU ZMIAN ucja SUCHOCKA lucynna@onet.eu Doroczne spotkanie dystrybutorów farmaceutycznych, organizowane przez IMS Health Poland po trzech kwarta³ach roku, tym razem odby³o siê 27 paÿdziernika br. (tj przyp. red.) i mia³o za motyw przewodni kierunki zmian na rynku dystrybucji leków. Pojawiaj¹ce siê w Europie nowe trendy zapowiadaj¹ wrêcz rewolucjê w tym sektorze tak e w Polsce. Jak do tych zmian powinny zatem przygotowaæ siê polskie hurtownie? NOWE TRENDY W DYSTRYBUCJI FARMACEUTYCZNEJ W EUROPIE (...) Zdaniem Pera Troeina na wielkoœæ rynku dystrybucji leków w Europie wp³ywa presja krajowych rz¹dów na rozwój rynku leków generycznych, które w ten sposób realizuj¹ politykê ograniczania rosn¹cych wydatków na leki. W Wielkiej Brytanii na przyk³ad rz¹d wymusi³ na producentach tak e obni enie w latach cen leków markowych o 7%. Okaza³o siê jednak, e penetracja rynku przez leki generyczne powoduje jego wzrost tylko na pocz¹tku, a po nasyceniu takimi produktami rynek stabilizuje siê. Trwa nadal mówi³ P. Troein konsolidacja hurtu, choæ na wielu rynkach dopuszczalny limit tej konsolidacji zosta³ ju osi¹gniêty. Pojawi³y siê w roku 2005 zupe³nie nowe trendy w dystrybucji europejskiej, które zdaniem specjalistów z IMS bêd¹ mia³y decyduj¹cy wp³yw na kszta³t rynku dystrybucji farmaceutycznej w najbli szych latach. S¹ to nowe kana³y dystrybucji, takie jak sprzeda bezpoœrednia produktów do aptek przez ich producenta, któr¹ zapowiadaj¹ niektórzy producenci globalni. (...) Najbardziej groÿne dla hurtowni farmaceutycznych mog³oby siê okazaæ zast¹pienie ich przez firmy logistyczne, co zapowiada ju kilku producentów. Kontrofensywê przeciwko takim planom rozpoczê³y najwiêksze paneuropejskie hurtownie Celesio, Phoenix i Alliance Unichem, maj¹ce prawie 43% udzia³u w rynkach tzw. starej Europy, które podjê³y szereg dzia³añ o charakterze us³ug dodanych: szkolenia 14 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( ) 2009

15 SPRAWY ZAWODU dla farmaceutów i w³aœcicieli aptek, pomoc we wprowadzeniu u nich nowoczesnych systemów informatycznych, organizowanie akcji diagnostycznych dla pacjentów. Jednoczeœnie same tworz¹ lub przejmuj¹ sieci aptek, co zwiêksza rentownoœæ hurtowni i skuteczniej zapewnia realizacjê trudnej dla firm logistycznych kontroli przep³ywu leków. (...) BEZPOŒREDNIO DO PACJENTA W oparciu o proste regu³y specjalistyczne powsta³ odrêbny kana³ dystrybucji bezpoœredniej dotycz¹cy leków specjalistycznych. Inicjatorem recept na specjalistyczne leki wyjaœnia³ jego mechanizmy pan Troein jest lekarz rodzinny albo specjalista wspó³pracuj¹cy ze szpitalem. Analizy rynku pokazuj¹, e udzia³ leków przepisywanych przez specjalistów roœnie znacznie szybciej ni tych, których inicjatorami s¹ lekarze rodzinni. (...) We W³oszech dzia³a system tzw. bezpoœrednio do pacjenta, który jest przyk³adem takiej dystrybucji szpitalnej. Rozpoczê³o siê wszystko w roku 2004, gdy rz¹d zmieni³ przepisy prawne, potwierdzaj¹c, e lokalne w³adze zdrowotne mog¹ zakupywaæ leki bezpoœrednio od producentów, pomijaj¹c hurtownie i apteki, i wydawaæ je klinikom (np. klinice onokologicznej), które rozdaj¹ je pacjentom. Liczba takich produktów jest oczywiœcie ograniczona na pocz¹tku by³o to 37 leków. Taki system funkcjonuje tu dobrze i szybko roœnie dziœ jest to 6% rynku w³oskiego a tempo jego wzrostu siêga 16%. Du ¹ motywacj¹ jest tu fakt, e lokalne w³adze zdrowotne musz¹ za taki lek zap³aciæ bez wzglêdu na to, czy wyda go aptekarz, czy lekarz specjalista. Dziêki dystrybucji szpitalnej oszczêdzaj¹ jednak, i to a 50%, na kosztach. W Wielkiej Brytanii roœnie natomiast trend dostaw domowych zwi¹zanych z opiek¹ domow¹. Prawo tu dopuszcza, e firmy organizuj¹ce tak¹ domow¹ opiekê nad pacjentem (np. HealthCare Home) otrzymuj¹ produkt, na który specjaliœci wypisuj¹ recepty, które tak naprawdê s¹ zamówieniem. Firma taka kontaktuje siê z pacjentem i ustala dostawê leków do domu (tak e iniekcyjnych, bo zaanga owana jest pielêgniarka, która je wykonuje). Zaczê³o siê od niewielkich dostaw domowych, dziœ obrót w tym kanale dystrybucji ma wartoœæ 500 mln euro. W Holandii wystêpuje trend podobny s¹ to tzw. specjalistyczni farmaceuci. Nie mo na jednak uznaæ ich dzia³alnoœci za opiekê farmaceutyczn¹ ani za normaln¹ dzia³alnoœæ apteczn¹. Chodzi tu o apteki specjalistyczne zlokalizowane w okrêgach przemys³owych, ob³uguj¹ce ca³y kraj. Maj¹ wy³¹cznoœæ dystrybucyjn¹ na oko³o 15 leków, które dostarczaj¹ do domu pacjenta, prowadz¹ jego rozliczenia ubezpieczeniowe itp. Obecnie dzia- ³aj¹ trzy takie apteki, a w³aœcicielem jednej z nich, o nazwie cza@cza.pl Kontynuator tradycji Czasopisma utworzonego w roku 1871 we Lwowie ISSN Vol. XII Rok za³o enia 1992 Nr 12 (144) Grudzieñ 2005 W NUMERZE M.IN. CZY PRZE OM W DYSTRYBUCJI LEKÓW I FUNKCJONOWANIU APTEK W POLSCE NAST PI W ROKU 2006 CZY DOPIERO W 2007 Czerwony abêdÿ, jest firma paneuropejska OPG. (...) SYTUACJA APTEK W KRAJACH STAREJ EUROPY W Wielkiej Brytanii apteki niezale ne maj¹ 28% udzia³u w rynku a tempo ich rozwoju jest podobne do tempo rozwoju rynku ca³kowitego. añcuchy aptek, które s¹ tu przede wszystkim w³asnoœci¹ hurtowników, na razie rozwijaj¹ siê w wolniejszym ni ca³y rynek tempie. Boots superdrugs brytyjski w ostatnich latach mia³ np. wyniki gorsze ni ca³y rynek. añcuchy apteczne maj¹ tu mniejszy ni 50-procentowy udzia³ w dystrybucji (z tego Boots 9%). Niespodziank¹ s¹ natomiast wyniki sprzeda y leków w super- CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( )

16 SPRAWY ZAWODU marketach: naprawdê radz¹ one nieÿle, jeœli chodzi o leki bez recepty, ale nie przejmuj¹ rynku leków na recepty. Otwieraj¹ natomiast coraz wiêcej aptek i w ten sposób podwy szaj¹ wyniki. Obserwuje siê w UK równie informowa³ Per Troein tworzenie przez apteki lokalnych grup. Apteki, wystêpuj¹c w roli przedsiêbiorców, kupuj¹ po jednej aptece i tworz¹ grupê lokaln¹. Ich strategia to œwietnie obs³ugiwaæ pacjentów a potem grupê opuszczaæ, bo robi¹ na tym du e pieni¹dze, zarabiaj¹c nawet po pó³tora miliona za aptekê. Takie kana³y dystrybucyjne jak sprzeda wysy³kowa czy opieka domowa nie maj¹ du ego udzia³u w rynku, ale ich wp³yw na rynek dystrybucji jest znacz¹cy. Trac¹ udzia³ w rynku niezale ne apteki we W³oszech, roœnie zaœ udzia³ dystrybucji szpitalnej dla pacjentów ambulatoryjnych oraz dostawy leków do instytucji sprawuj¹cych opiekê domow¹ nad pacjentami. Podobne jak we W³oszech trendy w dystrybucji leków obserwuje siê w Portugalii, choæ jej systemy s¹ tu bardziej konwencjonalne. Dla aptek portugalskich w najbli szej przysz³oœci stanie siê natomiast problemem zapowiedÿ rozszerzenia sprzeda y leków OTC na rynek masowy. WNIOSKI DLA POLSKICH DYSTRYBUTORÓW Analiza zmian na europejskim rynku dustrybucji farmaceutycznej wykazuje zatem sumowa³ wnioski Per Troein e na tym rynku, którego 43% obecnie nale y do trzech paneuropejskich hurtowni, rozpoczê³y siê zmiany strukturalne: wiêksza wspó³praca z producentami, udzia³ wartoœci dodanej (informacja o leku, wspó³praca z aptekami, analizy rynkowe). Zmieniæ siê zatem musi rola dystrybutorów musz¹ oni oferowaæ us³ugi na wszystkich poziomach dystrybucji, np. informacji o rynku, us³ug logistycznych, informacji dotycz¹cej IT, us³ug promocyjnych na zlecenie producentów, poszukiwania nowych rozwi¹zañ dla funkcjonowania aptek, wprowadzania programów lojalnoœciowych dla konsumentów. Hurtownik musi po prostu staæ siê partnerem dla prowadz¹cych us³ugi zdrowotne. Szybko rosn¹ce wydatki publiczne na leki w krajach europejskich zmuszaj¹ rz¹dy do wprowadzania ró nych mechanizmów ich hamowania (np. bezpoœrednie dostawy leków do pacjenta w Wielkiej Brytanii i W³oszech), traci dynamikê rynek równoleg³y, g³ównie wskutek wygasania patentów. Wystêpuje du e zró nicowanie cenowe leków generycznych i stopieñ ich penetracji na du ych rynkach Europy. Zwiêksza siê wartoœæ bezpoœrednich dostaw producentów do aptek (szczególnie we Francji). Per Troein zakoñczy³ wyst¹pienie rad¹ dla polskich hurtowników. Sprzeda wysy³kowa, opieka domowa i tak dalej tym wszystkim bêd¹ kiedyœ zarz¹dzaæ hurtownicy. Pozostaje wiêc staraæ siê zrozumieæ trendy ogólnoeuropejskie i okreœliæ, jakie s¹ na ich tle moje szanse jako hurtownika. Ustosunkowuj¹c siê do wyst¹pienia specjalisty z IMS, Andrzej Tarasiewicz, prezes Zwi¹zku Pracodawców Hurtowni Farmaceutycznych w Polsce oceni³ je jako najbardziej pesymistyczne dla hurtowników. Jak szybko ta erozja rynku dystrybucji pyta³ dotrze do nowych krajów Unii Europejskiej? Per Troein odpowiadaj¹c, zauwa y³, e wiele zale y od rz¹dów tych krajów i ich polityki zdrowotnej. Zagro eniem dla rynku europejskiego doda³ mo e natomiast staæ siê przejêcie tego rynku przez firmy ze Stanów Zjednoczonych, oferuj¹ce ni sz¹ cenê na produkty innowacyjne. Wtedy nasze firmy farmaceutyczne nie bêd¹ mia³y pieniêdzy na badania i rozwój. Nie chcia³bym doda³ ebyœcie z tej konferencji wyszli w stanie depresji. Proszê, byœcie wracaj¹c do domu, zastanowili siê, jak mo ecie skorzystaæ z nowych koncepcji, które siê pojawiaj¹. HISZPAÑSKIE NAUKI I DOŒWIADCZENIA Uzupe³nieniem obrazu europejskiego rynku dystrybucji produktów leczniczych by³a na konferencji prezentacja Ramona Arnala z Grupo Safo w Hiszpanii bie ¹cej sytuacji na rynku dystrybucji w Hiszpanii. Rynek ten ma wiele podobieñstw do rynku w naszym kraju (jesteœmy krajami o podobnej liczbie ludnoœci, Polska jak przed laty Hiszpania by³a najwiêkszym krajem 16 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( ) 2009

17 SPRAWY ZAWODU nowo przyjêtym do Unii Europejskiej) ale i du o nas ró ni. W Hiszpanii najwiêkszym problemem dla dystrybutorów farmaceutycznych jest to, e kompetencje prawodawcze ma tu 17 regionalnych samorz¹dów, co oznacza w praktyce, e ka - dy region ma w³asne zestawy prawa, a to jak przyzna³ Ramon Arnal jest niszcz¹ce dla hurtowników, poniewa musz¹ dostosowywaæ swoj¹ dzia³alnoœæ do lokalnych rozwi¹zañ prawnych w ka dym regionie. Hiszpania pod wzglêdem wydatków na opiekê zdrowotn¹ to siódmy rynek œwiata (Polska plasuje siê na miejscu czternastym), zatem jest to równie du y rynek farmaceutyczny. Wydatki na opiekê zdrowotn¹ siêgaj¹ tu 10 milionów euro. Rz¹d hiszpañski przez ca³y czas próbuje je obni aæ, ale nie kosztem wzrostu odp³atnoœci pacjenta za leki. Hiszpanie maj¹ najni szy wspó³czynnik wspó³p³atnoœci pacjenta za leki 6,3% (dla porównania: pacjent w Polsce pokrywa ponad 55% ceny leku refundowanego i jest to najwiêcej w Europie). Emeryci maj¹ leki bezp³atnie, a poniewa ich liczbê szacuje siê na ok. 20% ludnoœci, wiêc to oni s¹ beneficjentami 88% wydatków na opiekê zdrowotn¹. (...) W Hiszpanii najwiêkszy udzia³ w rynku dystrybucji leków maj¹ w opinii Ramona Arnala kiepsko zarz¹dzane apteki bêd¹ce w³asnoœci¹ spó³dzielni aptekarskich (ponad 74%), których jest w sumie 35. Drugie miejsce w tym rankingu maj¹ apteki wielonarodowej organizacji Safo Alliance Unichem, której udzia³ w rynku szacuje siê na 20%. Tak naprawdê ton rynkowi aptecznemu nadaj¹ wiêc spó³dzielnie aptekarskie i jest to unikatowa specjalnoœæ hiszpañska w Europie. Wiêkszoœæ tych spó³dzielni po³¹czy³a siê, tworz¹c grupy zakupowe i ma w zwi¹zku z tym lepsze szanse negocjowania warunków handlowych z producentami. Wprowadzaj¹ one tak e drobn¹ logistykê (np. zbieranie produktów wycofanych lub przeterminowanych), ale g³ównym celem jest raczej bezpoœrednie pobieranie produktów od producentów i ewentualne przekazanie ich jakiejœ grupie centralnej, która dzia³a jako niezale ny podmiot. (...) Bardzo kontrowersyjny temat to sprzeda bezpoœrednia przez producentów, gdy towarzyszy jej wzrost tzw. szarej strefy a to za spraw¹ dzia³ania grup zakupowych aptek, które kupuj¹ lek od producenta, by go nastêpnie sprzedaæ innemu hurtownikowi. Sprzeda bezpoœrednia w ci¹gu ostatnich 2-3 lat wzros³a trzykrotnie i obecnie wynosi co najmniej 7-8%, 76% produkcji firm farmaceutycznych jest jednak sprzedawana hurtowniom. Liderami na rynku spoœród krajowych producentów s¹ tu dwie firmy: Almirall Prodesfarma z 6,3% udzia³u w rynku oraz Esteve (ok. 4%). Liderem absolutnym jest natomiast miêdzynarodowy Pfizer z prawie 10% udzia³u w rynku. Rynek producencki nie jest wiêc tak e w Hiszpanii skonsolidowany i jest to zgodne z trendem globalnym. W roku 2005 hiszpañskie ministerstwo zdrowia wprowadzi- ³o parapodatek dla producentów, dotycz¹cy g³ównie bardzo du ych firm i zapowiada dalsze zwiêkszenie kontrybutów ponoszonych przez bran ê. (...) CZY NADCHODZI REWOLUCJA W POLSCE? (...) Nowe zjawiska na polskim rynku dystrybucji (w gruncie rzeczy skomentowa³ pan Kasprzyk to one nie s¹ takie nowe) to konkurencja miêdzy hurtowniami, ale nasila siê konkurencja miêdzy aptekami wojna cenowa, kampanie zwi¹zane z otwieraniem aptek... Apteka na takie dzia³ania potrzebuje jednak œrodków a tych mo e najczêœciej dostarczyæ hurtownia (walka rabatowa, programy lojalnoœciowe, grupy zakupowe, ³añcuchy aptek). Zdaniem IMS walka cenowo-rabatowa osi¹gnê³a ju ró ne poziomy i widaæ, e zmiana mar w pocz¹tkach 2003 roku nie prze³o y³a siê na zmianê rabatów. Programy lojalnoœciowe i promocje cenowe zosta³y tak szeroko zastosowane, e w tym mo na by upatrywaæ przyczyn dziwnego wyniku badañ IMS wykazuj¹cego, i poziom deklarowanego w nich uczestnictwa spad³ z 50 do 20%. Mnogoœæ programów jest tak wielka, e trudno o ich identyfikacjê. Apteki pytane przez IMS o najwiêksze dla nich zagro enia, w roku 2004 wskazywa³y na kapita³ zagraniczny i du e spó³ki wchodz¹ce na nasz rynek. W tym roku 95% z nich odpowiedzia³o, e zagro eniem jest konkurencja s¹siednich aptek lub te sieci aptecznych. To efekt rozpoczêtej w 2004 roku CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( )

18 SPRAWY ZAWODU przez takie podmioty aktywnej promocji skierowanej do pacjenta (leki za grosz, leki za darmo, dop³aty do recept inne ró ne dziwne rzeczy, jakie dzia³y siê na rynku). Boimy siê tych, którzy s¹ ko³o nas skomentowa³ St. Kasprzyk. Apteki wci¹ u nas powstaj¹, choæ eksplozja ich otwierania ju minê³a. Liczba takich placówek w ci¹gu roku zmienia siê o 400 obecnie mamy aptek otwartych. W pewnym okresie w niektórych województwach by³a moda na otwieranie punktów aptecznych ich liczbê szacuje siê na 8% ogólnej liczby aptek, ale ich roz³o enie w kraju nie jest równomierne. S¹ województwa, gdzie stanowi¹ a 15%, i takie, gdzie jest to zaledwie 3% (np. woj. pomorskie). Badania IMS wykaza³y, i ponad 90% aptek w naszym kraju to indywidualna w³asnoœæ lub mini³añcuchy z³o one z oko³o 9 aptek. añcuchy licz¹ce 5-20 aptek to prawie 4% wszystkich placówek, a powy ej 20 aptek 20%. Najwiêksze emocje wywo³ywa³y ³añcuchy aptek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego. Ich liczba zwiêkszy³a sie w br. prawie do 90 (z 35 w roku 2004). Nie jest ich zatem wiele, ale liczy³a siê bardziej ich aktywnoœæ, która powodowa³a ferment w œrodowisku. Aktywna dzia³alnoœæ promocyjna skierowana do pacjentów by³a pocz¹tkiem tworzenia przez apteki grup zakupowych. Powsta³o ich niewiele, mia³y za cel negocjowanie lepszych warunków handlowych w hurtowni. Po roku IMS stwierdza, e czêœæ takich grup zamilk³a, czêœæ zosta³a powi¹zana z hurtowni¹ jako tzw. apteki przy hurtowni, inne przekszta³ci³y siê w ³añcuchy wirtualne (wspólne dzia³ania marketingowe, promocyjne i wizualizacyjne). W roku bie ¹cym obserwowaliœmy w Polsce pocz¹tki importu równoleg³ego jego mo liwoœci da³o nasze wejœcie do Unii Europejskiej. Zaobserwowane na rynku 2005 zjawiska i fakty prowadz¹ do nastêpuj¹cych wniosków ogólnych: Stabilna pozycja hurtowni oraz brak akwizycji zahamowa³y proces konsolidacji. Walka rabatowa i wysokie zadania sprzeda owe producentów pogorszy³y sytuacjê hurtowni ma³ych, lokalnych. Programy lojalnoœciowe i promocje cenowe sta³y siê powszechnie stosowanym narzêdziem, ale jednoczeœnie spad³a ich skutecznoœæ. Zahamowanie wzrostu rynku zmieni³o podejœcie producentów do sektora dystrybucyjnego podjêli oni poszukiwanie dobrego dojœcia do aptek. Miniony rok przyniós³ poszukiwanie alternatywnych kana³ów dystrybucji, których wyraÿne przyczó³ki ju mamy zim¹ br. firma UTI/DHD zaanonsowa³a swoje wejœcie do Polski, teraz wszyscy czekaj¹ na efekty jej aktywnoœci na naszym rynku. Pojawi³a siê pierwsza polska hurtownia internetowa: e-cefarm. Do czynników, które w ka - dej chwili mog¹ zak³óciæ stabilizacjê na polskim rynku Stanis³aw Kasprzyk zalicza inwestycje kapita³u zagranicznego w hurt i detal (³añcuchy aptek) oraz alternatywne kana³y dystrybucji (np. bezpoœredniej), powstanie ³añcuchów wirtualnych (grup zakupowych), du e konsolidacje wewnêtrzne i regulacje pañstwa. Analiza rynku aptecznego i jego wspó³pracy z hurtowniami dokonana przez Marka Gembala prowadzi do wniosku, e apteki ograniczaj¹ liczbê dostawców a coraz wiêcej z nich decyduje siê wspó³pracowaæ tylko z jednym z nich. Równie hurtownie koncentruj¹ siê na wspó³pracy z mniejsz¹ liczb¹ aptek. Wzmocni³y one ju tak dalece swoj¹ ofertê, e przestaje ona byæ elementem je ró nicuj¹cym. W rezultacie wzrasta udzia³ g³ównego dostawcy w zaopatrzeniu apteki, apteki maj¹ mniej mo liwoœci porównania cen dostawców a zwi¹zki miêdzy aptekami i hurtowniami staj¹ siê coraz trwalsze i g³êbsze, co z kolei hamuje mo liwoœæ wzrostu organicznego hurtowni. Adres do korespondencji: mgr ucja Suchocka ul. Wyszyñskiego 26/ Olsztyn tel CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( ) 2009

19 NAUKA I PRAKTYKA NOWY PANDEMICZNY WIRUS GRYPY A(H1N1) LUB S-OIV prof. dr hab. S³awomir LIPSKI Rada Naukowa Czasopisma Aptekarskiego slipski@op.pl New pandemic virus A(H1N1) or S-OIV Streszczenie. Badacze staraj¹ siê poznaæ ewolucjê i rozprzestrzenianie siê nowego wirusa A (H1N1) lub S-OIV, który zosta³ klinicznie rozpoznany w kwietniu 2009 r. i nazwany gryp¹ meksykañsk¹ lub gryp¹ œwiñsk¹, która przenosi siê na cz³owieka. W koñcu kwietnia przedstawiciele Œwiatowej Organizacji Zdrowia w Szwajcarii oraz Oœrodków Kontroli i Zapobiegania Chorobom w USA (Centers for Disease Control and Prevention CDC) og³osili wybuch œwiatowej pandemii grypy. W wyniku tego WHO podnios³a alert do fazy 5 lub, jeœli zajdzie potrzeba, do fazy 6, która stanowi sygna³, e grypa mo e osi¹gn¹æ stan pandemii na œwiecie. W koñcu kwietnia rz¹dy pañstw œwiata podnios³y poziomy bezpieczeñstwa do mo liwego przeniesienia siê pandemii. W tym samym czasie wielu badaczy uzgodni³o, e grypa ma charakter epidemiczny, który do 6 maja sta³ siê ekstremalnie s³abym, o œmiertelnoœci mniejszej ni poprzednie pandemie (œmiertelnoœæ mniejsza ni w sezonowej grypie). Niemniej ka da epidemia grypy wywodz¹cej siê od zwierz¹t, choæ klinicznie rozpoznana jako ³agodna, jest epidemiologicznie i klinicznie niebezpieczna dla cz³owieka. Genetyka wirusa okaza³a siê na tyle nowa, e ludzie nie maj¹ odpornoœci na walkê z gryp¹. Dostêpne obecnie szczepionki, które niszcz¹ wirusy A(H1N1), nie daj¹ jakiegokolwiek zabezpieczenia. WHO zaleca œrodki przeciwwirusowe oseltamivir (Tamiflu) i zanamivir (Relenza). S³owa kluczowe: grypa meksykañska, grypa œwiñska, oseltamivir (Tamiflu), wirus A(H1N1), wirus S-OIV, zanamivir (Relenza). Summary. Researchers are scrambling to study the evolution and spread of the novel virus A(H1N1) or S-OIV, that was clinically identified in April 2009, and is commonly referred to as Mexican or swine influenza whose leap to humans. By late April, officials from the U.N. s World Health Organization (WHO), based in Switzerland, and the Centers for Disease Control and Prevention (CDC) in the U.S., were expressing serious concern about the flu outbreak, worried that it might become a worldwide flu pandemic. As a result, WHO raised its alert level to Phase 5 out of 6 possible, which it defines as a signal that a pandemic is imminent. By the end of April 2009, governments across the world had taken emergency measures to slow the transmission of a possible pandemic. At the same time, however, many scientists were reaching a consensus that the epidemic which until May 6 was so far relatively extremely mild and believed that it could be less fatal than previous pandemics (The mortality is lesser as in seasonal influenza). However, human infections with influenza viruses of animal origin, even those that appear to be clinically mild, warrant a thorough public health investigation to assess the epidemiologic and clinical risk to humans. The genetics of the virus are so novel that humans are unlikely to have much immunity to it. The current seasonal flu vaccine, which targets a different A(H1N1) strain, also isn t likely to offer any protection. The WHO has recommended treatment with the influenza drugs oseltamivir (Tamiflu) and zanamivir (Relenza). Keywords: mexican flu, swine flu, Oseltamivir (Tamiflu), virus A(H1N1), virus S-OIV, Zanamivir (Relenza). CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( )

20 ??? NAUKA I PRAKTYKA CDC sklasyfikowa³ 4 segmenty RNA genomu wirusa grypy A(H1N1) sk³adaj¹ce siê na zaka enie: jeden endemiczny dla cz³owieka, jeden endemiczny dla pó³nocnoamerykañskich i meksykañskich ptaków oraz dwa endemiczne geny H3N2 wirusa œwiñskiego pochodzenia amerykañskiego i euroazjatyckiego. Zaczê³o siê w po³owie marca tego roku w Meksyku na farmie La Gwardia, kiedy w³adze przes³a³y próbki pobrane od pacjenta do Kanadyjskiej Agencji Zdrowia. Gdy grypa pojawi³a siê w Kalifornii, 23 kwietnia Oœrodki Kontroli i Zapobiegania Chorób (Centers for Disease Control and Prevention CDC), które s¹ agendami Ministerstwa Zdrowia i S³u b Zabezpieczenia Ludnoœci USA (United States Department of Health and Human Services HHS), og³osi³y pojawienie siê nowego typu wirusa grypy A(H1N1). Jak okreœlili pocz¹tkowo niektórzy uczeni: geny, które nie wiadomo, sk¹d siê wziê³y [4]. Obecnie wiadomo, e wirus A oznacza siê stosownie do dwóch bia³ek stwierdzonych na powierzchni wirusa: hemaglutyniny (H) i nauraminidazy (N). Struktura tych bia³ek zmienia siê ze wraz ze szczepem dziêki mutacjom genomu wirusa. CDC sklasyfikowa³ 4 segmenty RNA genomu wirusa grypy A(H1N1) sk³adaj¹ce siê na zaka enie: jeden endemiczny dla cz³owieka, jeden endemiczny dla pó³nocnoamerykañskich i meksykañskich ptaków oraz dwa endemiczne geny H3N2 wirusa œwiñskiego pochodzenia amerykañskiego i euroazjatyckiego (Butler 2009). Wirus ten oznaczono jako S-OIV. Wielu badaczy dosz³o jednak do wniosku, e wszystkie 4 czêœci genomu pochodz¹ od œwiñ. Wiadomoœæ o pandemii grypy umocni³y podjête 25 i 29 kwietnia br. kolejne podwy szanie przez Œwiatow¹ Organizacjê Zdrowia z siedzib¹ w Genewie i CDC stopnia alarmu przeciwpandemicznego z 3. do 4. a potem do 5. w skali szeœciostopniowej (1. aden zwierzêcy wirus nie wywo³uje grypy u ludzi; 2. zwierzêcy wirus grypy wywo- ³uje pojedyncze zaka enia ludzi; 3. zwierzêcy lub zwierzêco-ludzki wirus grypy w sporadycznych przypadkach wywo³uje grypê u ma³ych grup ludzi, nie przenosi siê miêdzy ludÿmi, zatem nie powoduje zagro- enia rozprzestrzenienia siê grypy; 4. zwierzêcy wirus lub wirus grypy zwierzêco-ludzki ³atwo przenosi siê ze zwierz¹t na ludzi i miêdzy ludÿmi i powoduje potwierdzone rozprzestrzenienie siê grypy; 5. miêdzyludzkie rozprzestrzenienie siê grypy co najmniej w dwóch krajach potwierdzonych przez WHO; 6. miêdzyludzkie rozprzestrzenienie siê grypy w wielu krajach i regionach potwierdzone przez WHO, pandemia; okres popandemiczny: zaka enia gryp¹ powracaj¹ do wartoœci charakterystycznych dla okresów sezonowych. Wirus grypy z Meksyku i Kalifornii dziêki komunikacji lotniczej rozprzestrzeni³ siê na wiele krajów na ró nych kontynentach: w Europie (zw³aszcza w Hiszpanii), Australii, Nowej Zelandii, Afryce Po³udniowej, Chinach, Indiach, Filipinach, Korei P³d. i innych. Ostry stan pogotowia og³osi³a s³u - ba zdrowia w ró nych krajach œwiata, m.in. w Polsce. Wywo³a³o to, szczególnie w pierwszym okresie, spor¹ panikê i niepokój nawet wœród ludnoœci krajów cywilizowanych, Chocia grypa nie przenosi siê w produktach spo ywczych (temp.70 C podczas gotowanie lub sma enie zabija wirusy), to Serbia, Chiny i Rosja wstrzyma³y import miêsa wieprzowego z USA. Brak danych o zaka eniach œwiñ w Egipcie spowodowa³ podjêcie decyzji w³adz o wybiciu œwiñ. Grypa u œwiñ, w przeciwieñstwie do ptaków, przebiega lekko, a zwierzêta rzadziej choruj¹. CHOROBOWOŒÆ W Meksyku zapadalnoœæ na grypê A(H1N1) dotyczy³a przede wszystkim ma- ³ych dzieci i m³odych ludzi oraz doros³ych osób z obni on¹ odpornoœci¹. CDC okreœli³ objawy choroby jako typowe dla sezonowej grypy. Niektóre Ÿród³a podaj¹, e u pacjentów wyst¹pi³o znaczne podwy szenie poziomu cytokin, ale CDC twierdzi, e nie dysponuje wystarczaj¹c¹ liczb¹ informacji potwierdzaj¹cych te dane. Poza tym nieznane jest szybkoœæ przenoszenia siê zaka enia gryp¹. Dotychczasowy przebieg epidemii wskazuje na jej bardzo ³agodny charakter i sprawiaj¹cy wra enie mniej zaraÿliwej ni pocz¹tkowo przypuszczano. Œmiertelnoœæ oscyluje tu wokó³ 2-3% odpowiadaj¹cych grypie sezonowej. Z drugiej jednak strony, 20 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 6-7 ( ) 2009