Metody kwestionariuszowe badania jakości życia

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Metody kwestionariuszowe badania jakości życia"

Transkrypt

1 632 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): Metody kwestionariuszowe badania jakości życia Questionnaire methods of studies on quality of life Anna Kłak 1/, Magdalena Mińko 2/, Dorota Siwczyńska 3/ 1/ Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny w Warszawie 2/ Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny w Warszawie 3/ Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Piśmiennictwo bogate jest w liczne doniesienia traktujące o jakości życia pacjentów dotkniętych różnymi chorobami. Coraz częściej bada się obiektywne i subiektywne odczucia pacjenta dotyczące jego stanu chorobowego. Obecnie priorytetem Unii Europejskiej (UE) jest podnoszenie jakości życia pacjentów cierpiących na przewlekłe niezakaźne choroby. Badanie jakości życia jest zagadnieniem interdyscyplinarnym, łączącym znaczenie kliniczne z psychologicznymi aspektami opieki medycznej. W ocenie psychologicznej jakość życia może być badana przy wykorzystaniu zróżnicowanych technik. Jakościowe, wieloczynnikowe badania poza tym, że umożliwiają dokładną ocenę samopoczucia chorego, pozwalają dokonać oceny ilościowej. Mimo wszystko tego typu badania są pracochłonne. Jakość życia można również zbadać za pomocą kwestionariusza. Pozwala to na uzyskanie ilościowego wyniku, który można porównywać z badaniami wykonanymi na innych grupach pacjentów. Obecnie dostępne są różnorodne narzędzia kwestionariuszowe badające jakość życia chorych, z uwzględnieniem różnych jej determinantów. Do najbardziej popularnych zalicza się: Living with Asthma Questionnaire (LWAQ), Asthma Quality of Live Questionnaire (AQLQ), Euro Quality of Life Questionnaire (EQ-5D) oraz Short-Form Health Survey (SF-36). Słowa kluczowe: jakość życia, metody kwestionariuszowe, nauki medyczne, alergie The scientific literature is full of numerous reports dealing with the quality of life of patients suffering from different diseases. Increasingly, the research deals with the objective and subjective feelings of patients about their condition. Currently, the EU s priority is to improve the quality of life of patients suffering from chronic non-communicable diseases. The studies on the quality of life is an interdisciplinary area, combining the clinical significance and the psychological aspects of medical care. The psychological assessment of the quality of life can be studied using different techniques. The qualitative, multivariate testing, apart from enabling accurate assessment of the patient s well-being, allows for the quantitative assessment. Nevertheless, this type of research is laborious. The quality of life can also be tested by a questionnaire. This allows a quantitative result, which can be compared with studies made in other patient groups. Currently, there is a variety of tools and questionnaires examining quality of life of patients with regard to its various determinants. The most popular include: Living with Asthma Questionnaire (LWAQ), Asthma Quality of Live Questionnaire (AQLQ), Euro Quality of Life Questionnaire (EQ-5D) and Short Form Health Survey (SF-36). Key words: quality of life, questionnaire methods, medical sciences, allergies Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence Mgr Anna Kłak Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny ul. Banacha 1a, Warszawa tel , fax , anna.klak@wum.edu.pl Wstęp Jakość życia jest definiowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) jako indywidualne postrzeganie ich pozycji życia w kontekście kultury i systemu wartości, w którym żyją i w odniesieniu do ich celów, oczekiwań i standardów [1]. HRQL (Health Related Quality of Life) odnosi się do osoby lub postrzegania wpływu choroby i jej leczenia, na jakość życia i funkcjonowanie jednostki. Podstawą HRQL są 3 komponenty: społeczny, psychologiczny i fizyczny [1]. Pojęcie jakości życia oparte jest na definicji zdrowia wg. WHO, która określona jest jako pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny a nie jedynie brak choroby [1]. Mimo, że pojęcie jakości życia jest trudne do zdefiniowania, jest ono nieodzownym elementem funkcjonowania każdej jednostki. Składa się z wielu płaszczyzn, które wpływają na globalne zadowolenie z życia, w tym zdrowia, właściwe dla warunków mieszkaniowych, zatrudnienia, bezpieczeństwa osobistego i rodzinnego, wzajemnych relacji, edukacji oraz wypoczynku. W aspekcie związanym z ochroną zdrowia, jakość życia odpowiada tym zagadnieniom, które bezpośrednio dotyczą zdrowia jednostki [2]. W obecnych czasach wzrasta zainteresowanie jakością życia pacjentów, dlatego jest to temat coraz bardziej popularny. Piśmiennictwo bogate jest w licz-

2 Kłak A, Mińko M, Siwczyńska D. Metody kwestionariuszowe badania jakości życia 633 ne doniesienia traktujące o jakości życia pacjentów dotkniętych różnymi chorobami. Coraz częściej bada się obiektywne i subiektywne odczucia pacjenta dotyczące jego stanu chorobowego. Obecnie priorytetem UE jest poprawa jakości życia pacjentów cierpiących na przewlekłe niezakaźne choroby. Pacjenci zgłaszają szereg problemów dotyczących ich ogólnej aktywności oraz pogorszenie jakości życia w relacji do zdrowia HRQL. Dlatego istotną składową w aspekcie pomiarów zdrowia w danej populacji jest zrozumienie, że jakość życia pacjentów jest równie ważna jak parametry kliniczne. Badania nad jakością życia są wyrazem holistycznego podejścia do pacjenta. Mają istotne znaczenie w chorobach przewlekłych. Poza czasem przeżycia, mogą stanowić główną zmienną zależną w modelach oceny efektywności leczenia i opieki [3]. Natomiast tradycyjne badania skupiają się w głównej mierze, na ocenie wpływu terapii na kontrolę objawów i częstość występowania powikłań, natomiast ich wpływ na jakość życia jest znacznie rzadziej analizowany. Ostatnie dziesięciolecia poddają analizie ocenę jakości życia pacjentów z chorobami przewlekłymi, czego dowodem jest m.in. potwierdzenie, że często niektóre zmiany, mało istotne w odczuciu personelu medycznego, znacząco wpływają na chorych lub ich rodziny. Natomiast inne zmiany, które lekarzom wydają się istotne z punktu widzenia zarówno stanu zdrowia, jak i sytuacji życiowej pacjentów, nie są przez chorych zauważane. Dla przykładu zagraniczna literatura bogata jest w liczne doniesienia dotyczące astmy, jako jednostki klinicznej i znaczenia badań nad jakością życia chorych na astmę [4-6]. Oğuztürk i wsp. opisał obniżanie się jakości życia chorych na astmę wraz z wiekiem [7]. Hazel w swoich badaniach również wykazał deficyt w jakości życia w stosunku do wieku badanych [8]. Z kolei w odniesieniu do badania wpływu płci na jakość życia chorych na astmę podaje, że płeć żeńska wpływa na pogorszenie wyników jakości życia chorych mierzoną kwestionariuszem EQ-5. Badanie jakości życia w świetle nauk medycznych Badanie jakości życia jest zagadnieniem interdyscyplinarnym, łączącym znaczenie kliniczne z psychologicznymi aspektami opieki medycznej. Dlatego realizacja wyników terapeutycznych nie jest jedynym z celów leczenia. Powodem tego jest realizacja tzw. celów pozamedycznych, przez które rozumie się poprawę samopoczucia chorego wpływającego na jego funkcjonowanie w społeczeństwie. Jest to istotne w przypadku chorób przewlekłych lub nieuleczalnych, w których niezupełnie jest możliwe osiągnięcie celów medycznych. Wówczas znaczenia nabierają cele służące poprawie komfortu życia pacjenta z chorobą [9]. Wraz z większym zainteresowaniem jakości życia pacjentów, zaczęto uwzględniać coraz więcej elementów składających się na jej ocenę. Przykładowo w 1948 roku jakość życia oceniano przez pryzmat ograniczeń aktywności fizycznej. Natomiast już w ostatniej dekadzie XX wieku analizowano dodatkowe kryteria takie jak: dolegliwości, aktywność społeczna, funkcje poznawcze, stan emocjonalny, sprawność narządów zmysłów, samoobsługa chorego [10, 11]. Techniki badania jakości życia W ocenie psychologicznej jakość życia może być badana przy wykorzystaniu zróżnicowanych technik. Jakościowe, wieloczynnikowe badania poza tym, że umożliwiają dokładną ocenę samopoczucia chorego, pozwalają dokonać oceny ilościowej. Mimo wszystko tego typu badania są pracochłonne [9]. Jakość życia można również zbadać za pomocą kwestionariusza. Pozwala to na uzyskanie ilościowego wyniku, który można porównywać z badaniami wykonanymi na innych grupach pacjentów. Najczęściej do pomiaru jakości życia stosuje się narzędzia generyczne (ogólne) oraz swoiste (specyficzne) [12]. Narzędzia ogólne obejmują profile zdrowotne oraz normy użyteczności stanu zdrowia. Umożliwiają zatem ocenę jakości życia u każdego pacjenta. Pozwalają dokonać pomiaru wszystkich najbardziej istotnych aspektów jakości życia. Natomiast normy użyteczności wskazują preferencje badanych wobec stanu zdrowia, bowiem ta sama choroba może w różny sposób wpływać na życie człowieka. Pomiaru jakości życia można dokonać za pomocą testu, nie używając wieloaspektowych skal wartości. Narzędzia generyczne cechują się niewielką czułością pomiarów tj. możliwością do wykrycia nieznacznych różnic mających znaczenie kliniczne. Kwestionariusz jako narzędzie badające jakość życia Analiza jakości życia dokonana przy użyciu kwestionariusza pozwala na zbadanie znacznie większej liczby grupy badanej, niż w przypadku zastosowania badania wieloczynnikowego. Psycholog w trakcie badania może pełnić rolę konsultanta. Jego obecność w trakcie badania nie jest konieczna, w przeciwieństwie do roli jaką odgrywa w trakcie tworzenia kwestionariusza i analizy wyników [9]. W nomenklaturze podział kwestionariuszy dokonany jest na ogólne i specyficzne [9]. Pierwszy rodzaj kwestionariuszy służy ocenie zależności pomiędzy stanem zdrowia chorego, a licznymi czynnikami takimi jak: relacje rodzinne, stan emocjonalny, aktywność zawodowa, etc. Natomiast kwestionariusze specyficzne co do zasady dzieli się na dwie kategorie. Pierwsza poddaje analizie konkretne sfery funkcjonowania chorego (domain specific). Druga kategoria analizuje czynniki

3 634 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): wynikające z samej choroby (disease specific). Jest ona ważna z uwagi na możliwość oceny samopoczucia chorego, stopnia nasilenia objawów, wpływu choroby na stan emocjonalny oraz na codzienną aktywność społeczną i zawodową [13]. Przykłady kwestionariuszy jako narzędzi badających jakość życia 1. St. George s Respiratory Questionnaire (SGRQ) SGRQ to kwestionariusz analizujący wpływ chorób układu oddechowego na codzienną aktywność chorego. Przeznaczony jest do samodzielnego wypełnienia przez osoby chorujące zwłaszcza na astmę oraz przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Kwestionariusz składa się trzech części. Pierwsza poddaje analizie dolegliwości, takie jak: odksztuszanie wydzieliny, częstość występowania napadów kaszlu, występowanie i czas trwania świszczącego oddechu oraz napadów duszności, itp. Druga część kwestionariusza dotyczy aktywności fizycznej, a w szczególności jej ograniczenia wynikające z obecności choroby. Ostatnia zaś część kwestionariusza analizuje wpływ choroby na codzienne funkcjonowanie pacjenta w społeczeństwie (aktywność społeczna i zawodowa, objawy uboczne, zapotrzebowanie na leki) [9]. Narzędzie nie dotyczy objawów depresji czy lęku chorego, lecz wpływu choroby na psychologiczne i społeczne jego funkcjonowanie [14]. 2. Asthma Severity Scale Kwestionariusz koncentruje się na aspektach związanych z kontrolą przebiegu choroby. Opracowany jest w dwóch wersjach: dla dzieci i dorosłych, różniących się długością skali. Dla dorosłych skala jest siedmiostopniowa, dla dzieci krótsza. Narzędzie to jest polecane w badaniach analizujących subiektywną oceną stopnia ciężkości choroby [13]. 3. Living with Asthma Questionnaire (LWAQ) Dla oceny przebiegu leczenia astmy u osób dorosłych, zespół Hylanda skonstruował kwestionariusz składający się z pytań dotyczących uprawiania sportu, zaburzeń snu, pracy zawodowej, spędzania wolnego czasu [15]. Przeznaczony jest dla oceny aktywności pacjenta. Wypełnienie kwestionariusza zajmuje około 20 minut. Może tego dokonać lekarz podczas wywiadu. Uważa się, że jest on wartościowy w badaniach długofalowych. 4. Outcome Measures in Ambulatory Care (Asthma and Diabetes) (OMAC) Za pomocą tego narzędzia można analizować kontrolę występowania objawów oraz powikłań [16]. Ponadto przy jego użyciu można dokonać subiektywnej oceny ciężkości choroby poprzez zbadanie stopnia dolegliwości bólowych, zaburzenia snu i nastroju chorego oraz aspekty psychospołeczne. Jednak narzędzie wymaga dalszych badań nad jego przydatnością. 5. Asthma Quality of Live Questionnaire (AQLQ) Jest to kwestionariusz autorstwa prof. Elizabeth Juniper z Uniwersytetu McMaster w Kanadzie [17]. Składa się z 32 pytań do samodzielnego wypełnienia przez respondenta lub wypełnienia przez lekarza podczas wywiadu. Jego ideą jest ocena wpływu procesu terapeutycznego na codzienną aktywność pacjenta chorego na astmę. Za pomocą kilkustopniowej skali można dokonać oceny: stopnia aktywności fizycznej, unikania czynników wpływających na duszność, występowanie objawów nocnych, lęk, wpływ choroby na codzienną aktywność w społeczeństwie [13]. Rekomendowany jest do stosowania w badaniach klinicznych. Prof. Juniper opracowała również wersję AQLQ dla dzieci, stosowaną w licznych badaniach na całym świecie. 6. Euro Quality of Life Questionnaire (EQ-5D) Kwestionariusz ten stosowany jest u osób powyżej 12. roku życia. Jego ideą jest analiza stanu zdrowia przy uwzględnieniu pięciu kategorii: troska o siebie, sprawność fizyczna, codzienna aktywność (praca, obowiązki domowe, nauka, wypoczynek, rodzina), lęk/depresja oraz ból/dyskomfort. Podzielony jest na dwie części. Pierwsza opiera się na wyżej wymienionych kategoriach oceny stanu zdrowia (EQ Index), natomiast druga zawiera skalę VAS, na której respondent ocenia swój stan zdrowia (EQ-VAS) [18]. 7. Short Form Health Survey (SF-36) Skala składa się z 36 pytań. Kwestionariusz poddaje analizie w 8-stopniowej skali profil funkcjonalny zdrowia i dobrego samopoczucia, jak również ocenę psychometryczną opartą na fizycznym i psychicznym stanie zdrowia respondenta. Jakość życia w oparciu o fizyczny stan zdrowia mierzona jest za pomocą wskaźników: funkcjonowanie fizyczne, odczuwanie bólu, ogólny stan zdrowia. Natomiast jakość życia w oparciu o zdrowie psychiczne mierzona jest poprzez: witalność funkcjonowania w społeczeństwie, stan emocjonalny oraz psychiczny. SF-36 okazał się przydatny w badaniach populacji ogólnej i szczególnej, przy porównywaniu względnego ciężaru choroby oraz zróżnicowanych świadczeń zdrowotnych wykonywanych podczas różnych zabiegów. SF-36 został skonstruowany tak, aby mógł spełniać minimalne standardy psychometryczne niezbędne dla porównania grupy. Koncepcje zdrowia zostały wybrane z 40 zawartych w Medical Outcomes Study (MOS) (Stewart

4 Kłak A, Mińko M, Siwczyńska D. Metody kwestionariuszowe badania jakości życia 635 & Ware, 1992). Reprezentują najczęściej mierzone pojęcia w powszechnie używanych badaniach dotyczących zdrowia. Wybrane pozycje kwestionariusza stanowią również ocenę wskaźników stanu zdrowia, takich jak: zachowanie funkcji i dysfunkcji, strach i dobre samopoczucie, obiektywna i subiektywna ocena stanu zdrowia oraz pozytywna i negatywna samoocena ogólnego stanu zdrowia. 8. The World Health Organization Quality of Life (WHOQOL) BREFF Jest to kwestionariusz służący ocenie psychometrycznej jakości życia. W pięciostopniowej skali analizuje on stan emocjonalny (radość z życia, możliwość realizacji zainteresowań, relacje z najbliższym otoczeniem, doświadczanie negatywnych odczuć takich jak: lęk, rozpacz, przygnębienie, depresja) oraz stan fizyczny respondenta (zaburzenia snu, wydolność w życiu codziennym, poziom energii umożliwiającej funkcjonowanie w społeczeństwie). 9. Quality of Life in Epilepsy Inventory (QOLIE) Kwestionariusz ten analizuje jakość życia poprzez pryzmat siedmiu czynników, na które składają się: samopoczucie emocjonalne, problemy z występowaniem napadów choroby, problemy związane z energetycznym poziomem zachowania i zmęczenia, funkcje poznawcze, skutki działania leków, społeczne funkcjonowanie oraz ogólna jakość życia [19]. Zastosowanie tego narzędzia umożliwia dostarczenie nowych informacji dotyczących skuteczności leczenia chorych na padaczkę. 10. The Karnofsky Performance Index KPS (Indeks Wydolności) Indeks ten określa fizyczne funkcjonowanie oraz metryczną ocenę stopnia funkcjonalnej samodzielności wyrażonej w postaci jednej liczby. Ocena zawiera się w skali od 0% do 100%, gdzie wyższa wartość procentowa odpowiada wyższej jakości życia pacjenta [20]. Skala ta bada jedynie funkcjonowanie fizyczne chorego, nie uwzględnia jego stanu psychicznego i emocjonalnego mającego wpływ na jakość życia [21]. 11. Nottingham Health Profile (NHP) (Profil Zdrowia) Metoda ta funkcjonuje już od 1986 roku. Liczne badania nad jej rzetelnością i trafnością sprawiły, że dostatecznie spełnia ona kryteria psychometryczne. Kwestionariusz podzielny jest na dwie części, z których pierwsza składa się z 38 pytań dotyczących głównych obszarów życia, takich jak: ból, energia, sen, reakcje emocjonalne, fizyczna ruchliwość, społeczna izolacja. Natomiast druga część składa się z 7 pytań dotyczących: prac domowych, zatrudnienia, życia społecznego i seksualnego, związków osobistych, sposobu spędzania świąt i wolnych dni oraz hobby i zainteresowań [21]. Im wyższa punktacja, tym chory ma bardziej poważny problem zdrowotny, gdzie maksymalnie można otrzymać 100 punktów w obydwu częściach. Jednak skala ta, analizuje tylko złe funkcjonowanie chorego, nie uwzględniając jego dobrego samopoczucia. Problem oceny jakości życia dzieci chorych na alergie W przypadku dzieci chorych na alergię, kwestionariusze badające jakość życia są bardzo ograniczone. Problem stanowi fakt, że nie istnieją kwestionariusze ogólne oceniające jakość życia dziecka będącego alergikiem. Co prawda wybór kwestionariuszy dotyczących konkretnych jednostek chorobowych jest znaczny, jednak poddanie ocenie ogólnej alergii u dziecka jest trudnym zadaniem. Chcąc ocenić jakość życia u dzieci chorujących na atopowe zapalenie skóry lub egzemę można posłużyć się kwestionariuszami taki jak: SCO- RAD, Nottingham Egzema Severity Score (NESS), Children s Dermatology Life Quality Index (CDLQI), Dermatitis Impact (DFI), Childhood Atopic Dermatitis Impact Scale (CADIS), Parents Index of Quality of Life in Atopic Dermatitis (PIQoL-AD), Childhood Impact of Atopic Dermatitis, Quality of Life in Primary Caregivers of Children with Atopic Dermatitis, Self Assessment Eczema Area and Severity Index (SA- EASI). W przypadku analizy jakości życia dziecka cierpiącego na astmę można posłużyć się kwestionariuszem: Asthma Severity Scale lub Pediatric Asthma Quality of Life Questionnaire (PAQLQ). PAQLQ poddany został walidacji do warunków polskich przez kilku badaczy [22, 23, 24], m.in. przez zespół Madaj w 2004 r. [25]. Autorka badania pozytywnie oceniła narzędzie. W sposób szczególny zwróciła uwagę na jego czułość i swoistość. Natomiast do oceny jakości życia rodziców/opiekunów chorego dziecka wykorzystywane są kwestionariusze: The Family Support Scale oraz Family Impact Scale. Zatem jeżeli chcielibyśmy zbadać ogólnie jakość życia dziecka możemy posłużyć się kwestionariuszami: General Health Questionnaire oraz Children s Health Questionnaire. Na podstawie analizy bazy PubMed żaden z tych dwóch kwestionariuszy nie był wykorzystywany w Polsce do oceny jakości życia dzieci chorych na alergie. Co prawda oba z nich były poddane walidacji do warunków polskich, jednak posłużyły do ogólnej oceny jakości życia [26] lub też oceny jakości życia w obliczu chorób społecznych [27-30]. Jedno badanie, w którym posłużono się kwestionariuszem Children s Health Questionnaire, obejmowało dzieci chore na astmę [31]. Jednak war-

5 636 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): tym uwagi jest, że kwestionariusz ten adresowany jest do dzieci powyżej 10 roku życia. Natomiast największy odsetek dzieci chorych na alergie w Polsce przypada na 6-7 rok życia (ponad 30%) [32]. Zatem wartym zastanowienia jest czy w przypadku oceny jakości życia dziecka chorego na alergię w wieku 6-7 lat, należałoby posłużyć się kwestionariuszem ogólnym takim, jak General Health Questionnaire, czy Children s Health Questionnaire, które nie są specyficzne dla chorób alergicznych, czy też wykorzystać jednocześnie kilka kwestionariuszy specyficznych dla konkretnych jednostek chorobowych (np. PAQLQ, Nottingham Egzema Severity Score (NESS). Oczywistym jest, że brak kwestionariusza oceniającego jakość życia dziecka chorego ogólnie na alergie jest dość poważnym zagadnieniem. Wobec tego godnym uwagi jest pytanie, czy nie warto zbudować takie narzędzie, które będzie stanowiło novum w obszarze badań jakości życia. Dyskusja Spośród 549 doniesień naukowych dostępnych w bazie PubMed traktujących o kwestionariuszu SGRQ tylko 5 jest autorstwa polskich naukowców. Kluczowym jest, że najstarsze z powyższych doniesień (1999 r.) dotyczyły walidacji polskiej wersji kwestionariusza St. George u pacjentów z astmą oskrzelową [33]. Kuźniar podaje, że niezawodność kwestionariusza wypadła dobrze ze współczynnikiem alfa Cronbacha powyżej 0,75 dla ogółu oraz poszczególnych domen. Wykazano istotne korelacje parametrów: spirometria, nasilenie objawów, samoocena stanu zdrowia oraz stopień depresji i jakość życia. Potwierdzono powtarzalność, stabilność i szybkość podczas pracy z kwestionariuszem. Skrócona polska wersja SGRQ okazała się w analizie psychometrycznej równoważna oryginalnej wersji SGRQ [33]. Pozostałe 3 publikacje dotyczą wykorzystania SGRQ do oceny: objawów PO- ChP, zmian błony śluzowej, płukania nosa i komórek eikozanoidów [34], inhibitora elastazy neutrofilów, a także budezonidu/formoterolu u chorych na POChP [35], SGRQ jako narzędzia do oceny jakości życia w chorobach dróg oddechowych [36]. W przypadku pozostałych kwestionariuszy najczęściej cytowanym w bazie PubMed jest Short-Form Health Survey (na doniesień 43 jest autorstwa polskich naukowców), natomiast najrzadziej cytowanym narzędziem jest Outcome Measures in Ambulatory Care (Asthma and Diabetes) o którym traktuje 1 doniesienie. Na kolejnych miejscach cytowań plasują się Euro Quality of Life Questionnaire (na 1891 doniesień 2 jest autorstwa polskich naukowców), Nottingham Health Profile (na 1013 doniesień 1 jest autorstwa polskich naukowców), (WHOQOL) BREFF (na 646 doniesień 8 jest autorstwa polskich naukowców), Asthma Severity Scale (na 639 doniesień żadne nie jest autorstwa polskich naukowców), The Karnofsky Performance Index (na 571 doniesień żadne nie jest autorstwa polskich naukowców), Asthma Quality of Live Questionnaire (na 229 doniesień 5 jest autorstwa polskich naukowców), Quality of Life in Epilepsy Inventory (na 201 doniesień żadne nie jest autorstwa polskich naukowców) oraz Living with Asthma Questionnaire (na 15 doniesień żadne nie jest autorstwa polskich naukowców). Najstarszymi z omawianych kwestionariuszy są The Karnofsky Performance Index (1977 r.), Nottingham Health Profile (1986 r.) oraz Asthma Severity Scale (1988 r.). Pozostałe pochodzą z ostatniej dekady XX wieku. Stosunkowo najmłodszym jest The World Health Organization Quality of Life (1998 r.). Oprócz St. George s Respiratory Questionnaire do pozostałych kwestionariuszy walidowanych na język polski należy AQLQ, dla którego opracowana została wersja dla dzieci Paediatric Asthma Quality of Life Questionnaire (PAQLQ) oraz dla osób opiekujących się dzieckiem z astmą Caregivers Paediatric Asthma Quality of Life Questionnaire (CPAQLQ) [37]. Kwestionariusz SGRQ dostępny jest w języku: duńskim, holenderskim, angielskim, fińskim, francuskim, niemieckim, greckim, włoskim, norweskim, portugalskim, hiszpańskim, szwedzkim, tajskim. Skrócona wersja kwestionariusza występuje też w wersji polsko-językowej, jednak przekład został dokonany przez MAPI Research Institute (www. mapi-institute.com), co w efekcie nie daje gwarancji adaptacji kwestionariusza do polskich warunków życia. Kwestionariusz SGRQ składa się z dwóch części. Część pierwsza (pytania 1-7) odnosi się do częstości objawów oddechowych. Tej części nie należy traktować jako narzędzie epidemiologiczne, ale jako subiektywną ocenę problemów z oddychaniem pacjenta. Część druga (pytania 8-14) odnosi się do aktualnego stanu pacjenta, np. aktywności fizycznej. Ocena wpływu obejmuje szereg zaburzeń funkcji psycho-społecznych. Walidacja wykazała, że składnik ten odnosi się w części do układu oddechowego, ale również dość silnie koreluje z wykonywaniem ćwiczeń, dusznością w życiu codziennym i zaburzeniami nastroju [38]. W przypadku AQLQ autorzy po przeprowadzeniu walidacji kwestionariusza w różnych krajach, wykazali bardzo silne właściwości pomiaru [40]. Ponadto wskazują na wiele zalet, jakimi cechuje się AQLQ. Do najważniejszych z nich zaliczają: doskonały test retest niezawodności, czułość, swoistość, korelacje między klinicznym stanem zdrowia a subiektywnym odczuciem pacjenta [39]. Wysoka czułość diagnostyczna jest również zaletą SF-36, zatem może być on stosowany także w początkowych stadiach choroby. Dlatego ten kwestionariusz należy do najważniejszych narzędzi stosowanych w chorobach somatycznych, bowiem jest pomocny w tworzeniu kwestionariuszy

6 Kłak A, Mińko M, Siwczyńska D. Metody kwestionariuszowe badania jakości życia 637 swoistych [40]. W przypadku SGRQ zaletą jest powtarzalność, dzięki której wyniki są spójne w krótkim okresie czasu w podgrupie stabilnie chorych. Również mocną stroną kwestionariusza jest dobra adaptacja dla pacjentów z chorobami oskrzeli [41]. SGRQ może rozróżniać różne poziomy pogorszenia stanu zdrowia pacjentów ze schorzeniem oskrzeli oraz wydaje się być wrażliwym na spontaniczne zmiany stanu zdrowia w przedziale czasowym 6 miesięcy [41]. Wilson wykazał stabilność i trafność SGRQ w odniesieniu do objawów ze strony dróg oddechowych, natomiast nie wykazał korelacji objawów choroby z aktywnością fizyczną [41]. Jednak kwestionariusz ten nie jest bez wad, bowiem interpretacja wyników HRQL jest jedną z głównych barier dla zastosowania tego kwestionariusza w warunkach klinicznych [42]. Zespół Wilson a podaje, że związek między zmianą wyników SGRQ i zmianą wyników HRQL nie jest zbyt istotny [41]. Podobna sytuacja występuje w kwestionariuszu NHP, gdzie w przypadku chorób alergicznych wskazane jest uzupełnienie badań dodatkowymi narzędziami, które uwzględniać będą emocjonalny aspekt związany z chorobą [37]. Wnioski Najbardziej popularnym narzędziem badającym jakość życia jest Short-Form Health Survey, natomiast najrzadziej cytowanym jest Outcome Measures in Ambulatory Care (Asthma and Diabetes) (OMAC). W Polsce najczęściej stosowane były kwestionariusze takie jak: (SF-36), (AQLQ), (WHOQOL) BREFF. Wiele dostępnych na świecie kwestionariuszy nie była walidowana do warunków polskich. Na podstawie bazy PubMed można stwierdzić, że w Polsce nie była analizowana dość znaczna ilość kwestionariuszy badających jakość życia. Stąd też mamy do czynienia z niskim odsetkiem walidacji zagranicznych kwestionariuszy badających jakość życia do warunków polskich. Co istotne, znaczący problem stanowią kwestionariusz oceniające jakość życia dzieci, zwłaszcza w przypadku chorób alergicznych. Jest to istotne dla szeroko rozumianego zdrowia publicznego w świetle którego, człowiek postrzegany jest w sposób holistyczny. Zatem mając na uwadze, że alergia należy do chorób cywilizacyjnych oraz dotyka dość znaczny odsetek polskiego społeczeństwa [33], jakość życia tych pacjentów powinna być w sposób szczególny poddawana wnikliwej ocenie. Piśmiennictwo / References 1. Karski J, Słońska Z i wsp. Promocja Zdrowia. Sanmedia, Warszawa 1991: Bergner M. Quality of life, health and clinical research. Med Care 1989, 27: Majkowicz M, Zdun-Ryżewska A. Ocena jakości życia w zaburzeniach psychicznych. Psychiatria w praktyce klinicznej. Via Medica 2009, 2(2): Hyland M. Quality of life assessment in the adult asthma sufferers. J Psychom Res 1991, 35: Jones PW and Group at NSQoLS: Quality of life, symptoms and pulmonary function in asthma, long term treatment with nedocromil sodium examined in a controlled multicentre trial. Eur Resp J 1994, 7: Molen T. Quality of life in asthma. Europ Respir Rev 1997, 42: Oğuztürk Ö, Ekici A, Kara M i wsp. Psychological status and quality of life in elderly patients with asthma. Psychosomatics 2005, 46: Hazell M, Frank T, Frank P. Health related quality of life in individuals with asthma related symptoms. Respiratory Medicine 2003, 97(11): Pierzchała W, Farnik-Brodzińska M. Jakość życia i jej ocena u chorych na astmę. Alergia Astma Immunol 1997, 2(4): Kantz M, Harris W, Levitzky K. Methods for assessing condition specific generic functional status outcomes after knee replacement. Medical Care 1992, 30: Third Torrance G. Application of multitriabute utility theory to measure social preference for health status. Operations Research 1982, 30: Sokolnicka H, Mikuła W. Metody oceny jakości życia mające zastosowanie w medycynie. Medycyna Rodzinna 2003, 3(4): Bowling A. Measuring disease. Open University Press, Buckingham Jones P, Qiirk F, Baveystock C. A selfcomplete measure of health status for chronic airflow limitation: The St. George s Respiratory Questionnaire. A Rev Resp Dis 1992, 145: Hyland M, Kenyon C. A scale for assessing quality of life. J Psychom Res 1991, 135: Mc. Cool E, Meadows K, Hutchinson A. Outcome measure in ambulatory care: Developing measures for asthma and diabetes. A paper presented to the Society for Social Medicine. Health Related Quality of Life Workshop, Sheffield, May Juniper EF, Guyatt GH, Epstein RS i wsp. Evaluation of impairment of health related quality of life in asthma: development of a questionnaire for use in clinical trials. Thorax 1992, 47: Uchmanowicz I, Jankowska B, Banaszek B i wsp. Wpływ czynników społeczno-demograficznych na jakość życia chorych na astmę oskrzelową. Alergologia Info 2010, 5(2): Owczarek K, Michalak L. Badanie jakości życia kwestionariuszem QOLIE-31. Doniesienie wstępne. Epileptologia 2006, 14: Karnofsky DA, Burchanel JH. The clinical evaluation of chemotherapeutic agents in cancer, [w:] Evaluation of chemotherapeutic agents. MacLeod CM. Columbia University Press, New York 1949:

7 638 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): Majkowicz M, Chojnacka-Szawłowska G. Metodologiczne problemy badania jakości życia, [w:] Jakość życia w chorobie nowotworowej. de Walden-Gałuszko K, Majkowicz M. Wyd Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1994: Stelmach I, Podlecka D, Majak P i wsp. Validity of the Pediatric Asthma Quality of Life Questionnaire in Polish children. Pediatr Allergy Immunol 2011, 22(7): Trzcieniecka-Green A, Bargiel-Matusiewicz K, Wilczynska- Kwiatek A. Quality of life and activity of children suffering from bronchial asthma. Eur J Med Res 2009, 14(4): Ziora D, Madaj A, Wieckowka E i wsp. Correlation of spirometric parameters taken at a single examination with the quality of life in children with stable asthma. Physiol Pharmacol 2007, 58(5): Madaj A, Ziora D, Kozielski J i wsp. Jakość życia u dzieci chorych na astmę oskrzelową korelacja z badaniami czynnościowymi układu oddechowego. Alergia Astma Immunol 2004, 9(1): Małkowska-Szkutnik A, Tabak I, Mazur J. Application of the Polish version of CHQ-PF28 questionnaire in two population studies carried out in 2003 and Med Wieku Rozwoj 2010, 14(3): Szkup-Jabłońska M, Karakiewicz B, Grochans E i wsp. The effects of lead level in the blood on social functioning in children with developmental disabilities. Psychiatr Pol 2011, 45(5): Mazur J, Małkowska-Szkutnik A. Health-related quality of life in 13-year-old Polish adolescents measured by CHQ-PF28 questionnaire in relation to family socioeconomic status in the first year of life. Med Wieku Rozwoj 2010, 14(3): Michalska-Leśniewicz M, Gruszczyński W. Psychological determinants of quality of life in women diagnosed with depressive disorders. Psychiatr Pol 2010, 44(4): Tabak I, Jodkowska M, Oblacińska A. Social determinants of psychological distress in adolescents aged 18 years in Poland. Med Wieku Rozwoj 2008, 12(2): Zejda JE, Brozek GM, Cholewa Z i wsp. Prevention of childhood bronchial asthma-needs, abilities, limitations. Wiad Lek 2002, 55(1): Samoliński B, Lipiec A, Raciborski F i wsp. Epidemiologia chorób alergicznych w Polsce doniesienie wstępne. Alergia Astma Immunologia 2007, 12(1): Kuźniar T, Patkowski J, Liebhart J i wsp. Validation of the Polish version of St. George s respiratory questionnaire in patients with bronchial asthma. Pneumonol Alergol Pol 1999, 67(11-12): Piotrowska VM, Piotrowski WJ, Kurmanowska Z i wsp. Rhinosinusitis in COPD: symptoms, mucosal changes, nasal lavage cells and eicosanoids. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis 2010, 5: Kuna P, Jenkins M, O Brien CD, Fahy WA. AZD9668, a neutrophil elastase inhibitor, plus ongoing budesonide/ formoterol in patients with COPD. Respir Med 2011: Kuźniar T, Patkowski J. St. George s Hospital questionnaire (St. George s Respiratory Questionnaire) as an instrument for quality of life assessment in respiratory tract diseases. Pol Arch Med Wewn 2000, 104(1): Farnik-Brodzińska M, Pierzchała W. Znaczenie badań jakości życia w chorobach alergicznych. Alergologia Współczesna 2002, 4 (9): Meguro M, Barley EA, Spencer S. Development and Validation of an Improved, COPD-Specific Version of the St. George Respiratory Questionnaire. Chest 2007, 132(2): Juniper EF, Buist AS, Cox FM i wsp. Validation of a standardised version of the Asthma Quality of Life Questionnaire. Chest 1999, 115: Bąk-Drabik K, Ziora D. Jakość życia w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc. Pneumonol Alergol Pol 2004, 72: Wilson CB, Jones PW, O Leary CJ i wsp. Validation of the St. George s Respiratory Questionnaire in bronchiectasis. Am J Respir Crit Care Med 1997, 156(2): Ferrer M, Villasante C, Alonso J i wsp. Interpretation of quality of life scores from the St Georges. Eur Respir J 2002, 19:

Metody kwestionariuszowe badania jakości życia

Metody kwestionariuszowe badania jakości życia 632 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): 632-638 Metody kwestionariuszowe badania jakości życia Questionnaire methods of studies on quality of life Anna Kłak 1/, Magdalena Mińko 2/, Dorota Siwczyńska 3/ 1/

Bardziej szczegółowo

Jakość życia nie zależy wyłącznie od dobrostanu fizycznego, bo stan zdrowia ma wpływ na wiele aspektów życia.

Jakość życia nie zależy wyłącznie od dobrostanu fizycznego, bo stan zdrowia ma wpływ na wiele aspektów życia. Jakość życia w chorobie nowotworowej Krzysztof G. Jeziorski Warszawa Definicja jakości życia WHO (1993) Poczucie jednostki co do jej pozycji życiowej w ujęciu kulturowym oraz systemu wartości, w którym

Bardziej szczegółowo

Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia

Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia MIKOŁAJ MAJKOWICZ KATEDRA PSYCHOLOGII I ZAKŁAD BADAŃ NAD JAKOŚCIĄ ŻYCIA WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Użycie

Bardziej szczegółowo

Anna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę

Anna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów

Bardziej szczegółowo

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość

Bardziej szczegółowo

Zał.nr 4 Bartosz Uchmanowicz

Zał.nr 4 Bartosz Uchmanowicz Zał.nr 4 Imię i nazwisko: Bartosz Uchmanowicz Tytuł zawodowy/stopień naukowy/tytuł naukowy: lek. med. Miejsce zatrudnienia: Europejskie Centrum Kształcenia Podyplomowego Stanowisko: Dyrektor Tytuł rozprawy

Bardziej szczegółowo

Lek. Joanna Marciniak

Lek. Joanna Marciniak Lek. Joanna Marciniak Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we lekarz rezydent Wpływ atopowego zapalenia skóry na jakość życia chorych dzieci

Bardziej szczegółowo

4. Wyniki streszczenie Komunikat

4. Wyniki streszczenie Komunikat 4. Wyniki streszczenie Komunikat Aby przygotować powyższe zestawienia objęliśmy programem ponad 22.700 osób w 9 regionach kraju, z czego prawie ¼ przeszła szczegółowe badania lekarskie. Program ten jest

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE

Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W

Bardziej szczegółowo

Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica

Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Słowa kluczowe: rehabilitacja uzdrowiskowa, dysfunkcje narządu ruchu, ból, jakość życia Zdrowie na podstawie definicji prezentowanej, przez WHO oznacza całkowity brak

Bardziej szczegółowo

Jakość życia chorych na astmę dobrze i źle kontrolowaną

Jakość życia chorych na astmę dobrze i źle kontrolowaną PRACA ORYGINALNA Marta Chełmińska 1, Lidia Werachowska 1, Marek Niedoszytko 1, Marceli Bolałek 3, Amelia Szymanowska 1, Iwona Damps-Konstańska 1, Jan Marek Słomiński 2, Ewa Jassem 1 1 Klinika Alergologii

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu MARTA ARENDARCZYK, EWA

Bardziej szczegółowo

Badanie jakości życia dzieci chorych na astmę oskrzelową. Quality of life in children with asthma

Badanie jakości życia dzieci chorych na astmę oskrzelową. Quality of life in children with asthma Praca poglądowa Badanie jakości życia dzieci chorych na astmę oskrzelową Quality of life in children with asthma 1) Anna Madaj, 2) Dariusz Ziora, 2) Jerzy Kozielski 1) z NZOZ Allergo-Med Poradni Alergologicznej

Bardziej szczegółowo

Streszczenie Wstęp: Cel pracy:

Streszczenie Wstęp: Cel pracy: Streszczenie Wstęp: Ocena bólu, który jest zjawiskiem bardzo złożonym z klinicznego punktu widzenia, stanowi jedno z istotnych wyzwań współczesnej medycyny. Rzetelne oszacowanie bólu ma podstawowe znaczenie

Bardziej szczegółowo

OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY

OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY EVALUATION OF LIFE SATISFACTION AND PSYCHOLOGICAL WELL-BEING OF PATIENTS BEFORE SURGERY AORTIC ANEURYSM Emilia

Bardziej szczegółowo

lat deklarowało silny stopień nasilenia bólu. W RZS 51% respondentów chorujących powyżej 10 lat oceniało ból na poziomie silnym.

lat deklarowało silny stopień nasilenia bólu. W RZS 51% respondentów chorujących powyżej 10 lat oceniało ból na poziomie silnym. I. STRESZCZENIE Głównym celem pracy była analiza porównawcza jakości życia i stanu fizycznego pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów z grupą chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Badania przeprowadzono

Bardziej szczegółowo

eterminanty jakości życia chorych na astmę oskrzelową

eterminanty jakości życia chorych na astmę oskrzelową P R A C A O R Y G I N A L N A Izabella Uchmanowicz 1, Beata Jankowska-Polańska 1, Anna Bronowicka 2, Joanna Rosińczuk 3 1 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego, Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego, Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1

JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Katedra i Klinika Psychiatrii

Bardziej szczegółowo

Co roku na POChP umiera ok. 15 tys. Polaków

Co roku na POChP umiera ok. 15 tys. Polaków Światowy Dzień POChP - 19 listopada 2014 r. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) stanowi coraz większe zagrożenie dla jakości i długości ludzkiego życia. Szacunki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)

Bardziej szczegółowo

Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe

Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej

Bardziej szczegółowo

Tabela 1. Sfery zdrowia zawarte w kwestionariuszu SF - 36 Sfera zdrowia Sprawność fizyczna (PF Physical Function) Ograniczenie czynności codziennych o

Tabela 1. Sfery zdrowia zawarte w kwestionariuszu SF - 36 Sfera zdrowia Sprawność fizyczna (PF Physical Function) Ograniczenie czynności codziennych o ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 92 SECTIO D 2005 Klinika Otolaryngologii, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Department of Otolaryngology, Military

Bardziej szczegółowo

Czy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec

Czy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec Czy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec Klinika Pneumonologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc OT w Rabce-Zdroju Epidemiologia Zakażenia

Bardziej szczegółowo

Agresja wobec personelu medycznego

Agresja wobec personelu medycznego Agresja wobec personelu medycznego Od połowy XX wieku do chwili obecnej obserwuje się gwałtowny postęp w diagnostyce i leczeniu pacjentów. Postęp ten przyczynił się do wczesnego rozpoznawania chorób oraz

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY

JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ZAKŁAD PODSTAW POŁOŻNICTWA Marta Izabela Zarajczyk JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY Rozprawa na stopień doktora

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk

JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk Wstęp Problematyka jakości życia dzieci i młodzieży, mimo iż niezwykle istotna z perspektywy zarówno teoretycznej jak i aplikacyjnej,

Bardziej szczegółowo

Farmakoekonomika ekonomika farmacji

Farmakoekonomika ekonomika farmacji Farmakoekonomika ekonomika farmacji Czym jest farmakoekonomika? ekonomia farmacja medycyna farmkoekonomika ekonomia farmakoekonomika ekonomika ochrony zdrowia Analiza farmakoekonomiczna Analiza farmakoekonomiczna

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 609 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 609 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 69 SECTIO D 5 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej

Bardziej szczegółowo

Wsparcie społeczne. Dorota Wojcik, Natalia Zasada

Wsparcie społeczne. Dorota Wojcik, Natalia Zasada Wsparcie społeczne Dorota Wojcik, Natalia Zasada Czym jest wsparcie społeczne? Jest to wszelka dostępna dla jednostki pomoc w sytuacjach trudnych. Wsparcie to konsekwencja przynależności człowieka do sieci

Bardziej szczegółowo

May 21-23, 2012 Białystok, Poland

May 21-23, 2012 Białystok, Poland 6 th International Forum May 21-23, 2012 Białystok, Poland Advances in prevention of allergic diseases of the respiratory system based on population screening of children and adolescents in the Grodno

Bardziej szczegółowo

Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456

Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz

Bardziej szczegółowo

End-of-life treatment

End-of-life treatment Karolina Skóra End-of-life treatment Technologie stosowane w schyłkowej fazie życia (tzw. end-of-life treatment). End-of-life treatment (EoL) to terapia aktywna, która wydłuża życie, a nie tylko łagodzi

Bardziej szczegółowo

Katedra Psychologii Zdrowia i Rehabilitacji Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski

Katedra Psychologii Zdrowia i Rehabilitacji Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski dr hab. Kamilla Bargiel-Matusiewicz Warszawa, 14.09.2017r. Katedra Psychologii Zdrowia i Rehabilitacji Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski Recenzja dotycząca pracy doktorskiej pani Joanny Dudek

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia

Bardziej szczegółowo

Wstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE

Wstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE Dzieciństwo w cieniu schizofrenii przegląd literatury na temat możliwych form pomocy i wsparcia dzieci z rodzin, gdzie jeden z rodziców dotknięty jest schizofrenią Childhood in the shadow of schizophrenia

Bardziej szczegółowo

Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami

Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w

Bardziej szczegółowo

Warszawa / Zalesie Górne, 22.05.2012 r. Sz. Pan Bolesław Piecha Przewodniczący Komisji Zdrowia

Warszawa / Zalesie Górne, 22.05.2012 r. Sz. Pan Bolesław Piecha Przewodniczący Komisji Zdrowia Warszawa / Zalesie Górne, 22.05.2012 r. Sz. Pan Bolesław Piecha Przewodniczący Komisji Zdrowia Dotyczy: Prośba o zgodę na uczestnictwo w posiedzeniu sejmowej komisji zdrowia dotyczącym realizacji świadczeń

Bardziej szczegółowo

EPP ehealth. Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń

EPP ehealth. Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń EPP ehealth Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń Upodmiotowienie pacjentów Światowa Organizacja Zdrowia definiuje upodmiotowienie pacjentów jako proces,

Bardziej szczegółowo

Depresja wyzwanie dla współczesnej medycyny

Depresja wyzwanie dla współczesnej medycyny Projekt jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014 2020 Depresja wyzwanie dla współczesnej medycyny

Bardziej szczegółowo

POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM

POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy NF1 W RODZINIE

Bardziej szczegółowo

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją 234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 328 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 328 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 328 SECTIO D 2005 1 Poradnia Alergologiczna NZOZ Euromedica The Allergology Outpatient Department Euromedica, Grudziadz,

Bardziej szczegółowo

PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO

PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO w dniach 12.09.2014 13.09.2014 Data Godziny Osoba prowadząca Miejsce realizacji zajęć Forma zajęć Liczba godz. 12.09.14 (piątek ) 9.00-12.45

Bardziej szczegółowo

3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII

3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII 3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, charakteryzującą się nawracającymi atakami duszności, kaszlu i świszczącego oddechu, których częstotliwość

Bardziej szczegółowo

Astma i POChP. Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Astma i POChP. Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Astma i POChP Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Epidemia alergii i astmy Devereux G. 2006. Nature Rev Immunol 6;869-874. Epidemiologia astmy i chorób

Bardziej szczegółowo

pteronyssinus i Dermatophagoides farinae (dodatnie testy płatkowe stwierdzono odpowiednio u 59,8% i 57,8% pacjentów) oraz żółtko (52,2%) i białko

pteronyssinus i Dermatophagoides farinae (dodatnie testy płatkowe stwierdzono odpowiednio u 59,8% i 57,8% pacjentów) oraz żółtko (52,2%) i białko 8. Streszczenie Choroby alergiczne są na początku XXI wieku są globalnym problemem zdrowotnym. Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje u 20% dzieci i u ok. 1-3% dorosłych, alergiczny nieżyt nosa dotyczy

Bardziej szczegółowo

Leczenie POCHP z perspektywy pacjenta

Leczenie POCHP z perspektywy pacjenta Dr med. Piotr Dąbrowiecki Wojskowy Instytut Medyczny Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę Alergie i POCHP W Polsce ok.2.000.000-2.500.000 osób choruje na POCHP 20% posiada odpowiednie rozpoznanie

Bardziej szczegółowo

ZDROWIE PUBLICZNE STANDARDEM DOBROSTANU ROZDZIAŁ IV. Ostrowieckie Centrum Medyczne 1. Ostrowieckie Medical Center

ZDROWIE PUBLICZNE STANDARDEM DOBROSTANU ROZDZIAŁ IV. Ostrowieckie Centrum Medyczne 1. Ostrowieckie Medical Center ROZDZIAŁ IV 1 Ostrowieckie Centrum Medyczne 1 Ostrowieckie Medical Center 2 Wyższa Szkoła Biznesu i Przedsiębiorczości w Ostrowcu Świętokrzyskim Wydział Pedagogiki i Nauk o Zdrowiu Katedra Pielęgniarstwa

Bardziej szczegółowo

KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALISTYCZNA NAD PACJENTEM Z ALERGIĄ LECZONYM IMMUNOTERAPIĄ

KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALISTYCZNA NAD PACJENTEM Z ALERGIĄ LECZONYM IMMUNOTERAPIĄ KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALISTYCZNA NAD PACJENTEM Z ALERGIĄ LECZONYM IMMUNOTERAPIĄ Charakterystyka problemu zdrowotnego Alergia uznawana jest za chorobę cywilizacyjną XX wieku. W wielu obserwacjach

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia wybranych chorób alergicznych u dzieci w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2007 2010

Epidemiologia wybranych chorób alergicznych u dzieci w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2007 2010 378 Hygeia Public Health 212, 47(3): 378-382 Epidemiologia wybranych chorób alergicznych u dzieci w województwie warmińsko-mazurskim w latach 27 21 Epidemiology of selected allergic diseases in children

Bardziej szczegółowo

Unit of Social Gerontology, Institute of Labour and Social Studies ageing and its consequences for society

Unit of Social Gerontology, Institute of Labour and Social Studies ageing and its consequences for society Prof. Piotr Bledowski, Ph.D. Institute of Social Economy, Warsaw School of Economics local policy, social security, labour market Unit of Social Gerontology, Institute of Labour and Social Studies ageing

Bardziej szczegółowo

Karta Praska (The Prague Charter) Dlaczego jest to ważne. Prawo do opieki paliatywnej

Karta Praska (The Prague Charter) Dlaczego jest to ważne. Prawo do opieki paliatywnej Karta Praska (The Prague Charter) Dlaczego jest to ważne Prawo do opieki paliatywnej Dostęp do opieki paliatywnej stanowi prawny obowiązek, potwierdzony przez konwencję Organizacji Narodów Zjednoczonych

Bardziej szczegółowo

Choroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego

Choroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego Choroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego Podczas akcji przebadano 4400 osób. Na badania rozszerzone skierowano ok. 950 osób. Do tej pory przebadano prawie 600 osób. W wyniku pogłębionych

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE

JAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE JAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE A. Zielińska 1, M. Bielecki 2, F. Pierowski 3, U. Coupland 4, A.Bryńska 1, T. Wolańczyk 1, M. Marczyńska 4 (1) Klinika Psychiatrii

Bardziej szczegółowo

ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA

ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA Depresja Inż. Agnieszka Świątkowska Założenia kampanii Światowy Dzień Zdrowia obchodzony co roku 7 kwietnia, w rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia daje nam unikalną możliwość mobilizacji działań

Bardziej szczegółowo

Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań

Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań Łukasz Adamkiewicz Health and Environment Alliance (HEAL) 10 Marca 2014, Kraków HEAL reprezentuje interesy Ponad 65 organizacji członkowskich

Bardziej szczegółowo

, Warszawa

, Warszawa Kierunki rozwoju nowych leków w pediatrii z perspektywy Komitetu Pediatrycznego EMA. Wpływ Rozporządzenia Pediatrycznego na pediatryczne badania kliniczne w Europie Marek Migdał, Klinika Anestezjologii

Bardziej szczegółowo

Ocena jakości życia zależnej od zdrowia chorych na astmę oskrzelową mierzona kwestionariuszem SF-36

Ocena jakości życia zależnej od zdrowia chorych na astmę oskrzelową mierzona kwestionariuszem SF-36 prace oryginalne Piel. Zdr. Publ. 2013, 3, 2, 93 99 ISSN 2082-9876 Copyright by Wroclaw Medical University Bartosz Uchmanowicz 1, Bernard Panaszek 2, Izabella Uchmanowicz 3 Ocena jakości życia zależnej

Bardziej szczegółowo

Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych

Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski

Bardziej szczegółowo

rozpowszechnienie (występowanie i rozmieszczenie chorób, inwalidztwa, zgonów oraz innych stanów związanych ze zdrowiem, w populacjach ludzkich),

rozpowszechnienie (występowanie i rozmieszczenie chorób, inwalidztwa, zgonów oraz innych stanów związanych ze zdrowiem, w populacjach ludzkich), EPIDEMIOLOGIA Określenie Epidemiologia pochodzi z języka greckiego: epi na demos lud logos słowo, nauka czyli, nauka badająca: rozpowszechnienie (występowanie i rozmieszczenie chorób, inwalidztwa, zgonów

Bardziej szczegółowo

Opieka i medycyna paliatywna

Opieka i medycyna paliatywna Lek. med. Katarzyna Scholz Opieka i medycyna paliatywna Informator dla chorych i ich rodzin Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lublin, 2011 Szanowni Państwo, Drodzy Pacjenci, Rodziny.

Bardziej szczegółowo

WELLMUNE. (składnik IMMUNOSTART) BADANIA KLINICZNE

WELLMUNE. (składnik IMMUNOSTART) BADANIA KLINICZNE WELLMUNE (składnik IMMUNOSTART) BADANIA KLINICZNE KLINICZNE #1 Grupa otrzymująca 250mg Beta-Glukanów w formie płynnej Wellmune w stosunku do grupy placebo odznaczała się: 45% mniejszymi objawami zapalenia

Bardziej szczegółowo

Jacek Partyka Prezes Zarządu Polskie Stowarzyszenie Osób Chorych na Dystonię. MyDystonia OD PACJENTÓW DLA PACJENTÓW

Jacek Partyka Prezes Zarządu Polskie Stowarzyszenie Osób Chorych na Dystonię. MyDystonia OD PACJENTÓW DLA PACJENTÓW Jacek Partyka Prezes Zarządu Polskie Stowarzyszenie Osób Chorych na Dystonię MyDystonia OD PACJENTÓW DLA PACJENTÓW DYSTONIA EUROPE 21 organizacji z 18 krajów Zarząd Monika (Szwecja), Edvige (Francja),

Bardziej szczegółowo

Astma oskrzelowa. Zapalenie powoduje nadreaktywność oskrzeli ( cecha nabyta ) na różne bodźce.

Astma oskrzelowa. Zapalenie powoduje nadreaktywność oskrzeli ( cecha nabyta ) na różne bodźce. Astma oskrzelowa Astma jest przewlekłym procesem zapalnym dróg oddechowych, w którym biorą udział liczne komórki, a przede wszystkim : mastocyty ( komórki tuczne ), eozynofile i limfocyty T. U osób podatnych

Bardziej szczegółowo

Poziom zadowolenia użytkowników platformy telerehabilitacyjnej / Satisfaction level of patients who used the telerehabilitation platform

Poziom zadowolenia użytkowników platformy telerehabilitacyjnej / Satisfaction level of patients who used the telerehabilitation platform Karolina KRAWCZAK 1,2, Wojciech GLINKOWSKI 1,2, Dominika CABAJ 1,2, Anna CZYŻEWSKA 1,2, Katarzyna WALESIAK 1,2, Andrzej GÓRECKI 1 Poziom zadowolenia użytkowników platformy telerehabilitacyjnej / Satisfaction

Bardziej szczegółowo

Stosowanie schematów terapeutycznych a jakość życia i stopień kontroli objawów astmy oskrzelowej współwystępującej z alergicznym nieżytem nosa

Stosowanie schematów terapeutycznych a jakość życia i stopień kontroli objawów astmy oskrzelowej współwystępującej z alergicznym nieżytem nosa Tekst: dr n. med. Mikołaj Dąbrowski, Klinika Chirurgii Kręgosłupa, Ortopedii Onkologicznej i Traumatologii, Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. Wiktora Degi Uniwersytetu Medycznego im. Karola

Bardziej szczegółowo

11. Liebhard J., Małolepszy J., Wojtyniak B. i wsp. Prevalence and risk factors for asthma in Poland: Results from the PMSEAD Study.

11. Liebhard J., Małolepszy J., Wojtyniak B. i wsp. Prevalence and risk factors for asthma in Poland: Results from the PMSEAD Study. 1. Wstęp Alergia uznawana jest za chorobę cywilizacyjną XX wieku. W wielu obserwacjach epidemiologicznych stwierdzono znaczący wzrost częstości występowania alergicznego nieżytu nosa i astmy oskrzelowej

Bardziej szczegółowo

Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska

Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu VII Zjazd PTNefD, Łódź 2015 1 Jakość życia

Bardziej szczegółowo

Astma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Astma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Astma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Astma trudna do leczenia CIĘŻKA UMIARKO WANA ŁAGODNA

Bardziej szczegółowo

Terapia zajęciowa w rehabilitacji środowiskowej w Holandii

Terapia zajęciowa w rehabilitacji środowiskowej w Holandii Terapia zajęciowa w rehabilitacji środowiskowej w Holandii www.leonardo.org.pl www.leonardo.org.uk www.leonardodavinci.nl Bastiënne de Regt Terapeuta zajęciowy, Terapeuta psychosomatyczny Tłumaczenie z

Bardziej szczegółowo

Wiedzy jak na lekarstwo! Czyli Polacy o chorobach autoimmunologicznych.

Wiedzy jak na lekarstwo! Czyli Polacy o chorobach autoimmunologicznych. Warszawa, dn. 26.08.2013 Informacja prasowa Wiedzy jak na lekarstwo! Czyli Polacy o chorobach autoimmunologicznych. Aż 75% Polaków nie wie, czym są choroby autoimmunologiczne. Tylko niewielki odsetek badanych

Bardziej szczegółowo

CZWARTEK, 26 WRZEŚNIA 2013 R. OTWARCIE FORUM 16.15-16.30. SESJA INAUGURACYJNA 16.30-18.00 Astma i POChP od urodzenia na całe życie

CZWARTEK, 26 WRZEŚNIA 2013 R. OTWARCIE FORUM 16.15-16.30. SESJA INAUGURACYJNA 16.30-18.00 Astma i POChP od urodzenia na całe życie CZWARTEK, 26 WRZEŚNIA 2013 R. OTWARCIE FORUM 16.15-16.30 SESJA INAUGURACYJNA 16.30-18.00 Astma i POChP od urodzenia na całe życie Sesja organizowana w ramach Narodowego Programu Wczesnej Diagnostyki i

Bardziej szczegółowo

PROGRAM SZCZEGÓŁOWY Piątek 23 kwietnia 2010 r.

PROGRAM SZCZEGÓŁOWY Piątek 23 kwietnia 2010 r. PROGRAM SZCZEGÓŁOWY Piątek 23 kwietnia 2010 r. Warsztaty Szkoleniowe V 7.15 8.45 Warsztaty spirometryczne Sesja B Sala 3/5 Warsztaty organizowane w ramach grantu naukowo szkoleniowego przyznanego przez

Bardziej szczegółowo

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

This copy is for personal use only - distribution prohibited. Kwart. Ortop. 20, 4, str. 34, ISSN 2083-8697 - - - - - REHABILITACJA STAWU BIODROWEGO I KOLANOWEGO, FINANSOWANA PRZEZ NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA W LATACH 2009 200 REHABILITATION OF THE HIP AND KNEE JOINTS

Bardziej szczegółowo

530 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): 530-535

530 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): 530-535 530 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): 530-535 Ogólnopolskie badania jakości życia związanej ze zdrowiem fizycznym i psychicznym kobiet w wieku 45-60 lat. Cz. 7. Badania kobiet z województwa łódzkiego Physical

Bardziej szczegółowo

Projekt Move to Work

Projekt Move to Work Projekt Move to Work Projekt Move to Work jest kontynuacją rozpoczętej w 2011 r. polskiej edycji międzynarodowego projektu Fit for Work. Stowarzyszenie CEESTAHC zaangażowało się w realizację projektu Fit

Bardziej szczegółowo

THE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS WITH PAIN IN LUMBOSACRAL SPINE AND AN ASSESSMENT OF THEIR ANALGESIC EFFECTIVENESS

THE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS WITH PAIN IN LUMBOSACRAL SPINE AND AN ASSESSMENT OF THEIR ANALGESIC EFFECTIVENESS NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE ZABIEGI FIZYKALNE U PACJENTÓW Z DOLEGLIWOŚCIAMI BÓLOWYMI ODCINKA L-S KRĘGOSŁUPA WRAZ Z OCENĄ ICH SKUTECZNOŚCI W DZIAŁANIU PRZECIWBÓLOWYM THE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS

Bardziej szczegółowo

Jakość życia w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc.

Jakość życia w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc. Praca poglądowa Jakość życia w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc. Quality of life in chronic obstructive pulmonary disease. Katarzyna Bąk-Drabik, Dariusz Ziora ze Szpitala Klinicznego nr 1 w Zabrzu

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School

Bardziej szczegółowo

TREŚCI MERYTORYCZNE ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA. rok III semestr V

TREŚCI MERYTORYCZNE ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA. rok III semestr V TREŚCI MERYTORYCZNE ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA rok III semestr V PIELĘGNIARSTWO GERIATRYCZNE (80 godzin) (Oddział geriatrii) 1. Zasady i specyfika komunikowania się z osobą

Bardziej szczegółowo

Akupunktura Trudności w projektowaniu badań klinicznych

Akupunktura Trudności w projektowaniu badań klinicznych Akupunktura Trudności w projektowaniu badań klinicznych AKUPUNKTURA TRUDNOŚCI W PROJEKTOWANIU BADAŃ KLINICZNYCH Bartosz Chmielnicki słowa kluczowe: Akupunktura, metodologia, medycyna oparta na faktach,

Bardziej szczegółowo

DZIŚ STAWIĘ CZOŁA IPF. walczzipf.pl. Dla osób, u których zdiagnozowano IPF: Porady, jak rozmawiać z lekarzem o chorobie i opcjach jej kontrolowania

DZIŚ STAWIĘ CZOŁA IPF. walczzipf.pl. Dla osób, u których zdiagnozowano IPF: Porady, jak rozmawiać z lekarzem o chorobie i opcjach jej kontrolowania walczzipf.pl WSPIERAMY PACJENTÓW Z IDIOPATYCZNYM WŁÓKNIENIEM PŁUC DZIŚ STAWIĘ CZOŁA IPF Dla osób, u których zdiagnozowano IPF: Porady, jak rozmawiać z lekarzem o chorobie i opcjach jej kontrolowania PL/ESB/1702/0001

Bardziej szczegółowo

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: BIOSTATYSTYKA PRAKTYCZNE ASPEKTY STATYSTYKI W BADANIACH MEDYCZNYCH Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 1, Punkt 4 Tabeli str. 3

Załącznik nr 1, Punkt 4 Tabeli str. 3 Uwagi do projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu szczegółowych kryteriów wyboru ofert wraz z wyznaczającymi je warunkami oraz przypisaną im wartością w rodzaju rehabilitacja lecznicza

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Podstawy komunikacji z pacjentem 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek

Bardziej szczegółowo

Przewlekła obturacyjna choroba płuc a zakażenia pneumokokami

Przewlekła obturacyjna choroba płuc a zakażenia pneumokokami Przewlekła obturacyjna choroba płuc a zakażenia pneumokokami dr.med. Iwona Damps-Konstańska Klinika Alergologii Gdański Uniwersytet Medyczny Klinika Alergologii i Pneumonologii Uniwersyteckie Centrum Kliniczne

Bardziej szczegółowo

Smog zwiększa ryzyko wystąpienia alergii i astmy u dzieci

Smog zwiększa ryzyko wystąpienia alergii i astmy u dzieci Smog zwiększa ryzyko wystąpienia alergii i astmy u dzieci Zanieczyszczenie powietrza, a dokładnie pyły zawieszone PM 2,5 i PM 10 stanowiące kluczową grupę czynników wpływających na formowanie się zjawiska

Bardziej szczegółowo

Opieka pielęgniarska w chorobach przewlekłych układu oddechowego Pielęgniarstwo

Opieka pielęgniarska w chorobach przewlekłych układu oddechowego Pielęgniarstwo Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Nazwa modułu (przedmiotu) Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Forma studiów Semestr studiów Tryb zaliczenia przedmiotu Formy

Bardziej szczegółowo

Cz. II. Metodologia prowadzonych badań. Rozdz. 1. Cele badawcze. Rozdz. 2. Metody i narzędzia badawcze. Celem badawczym niniejszego projektu jest:

Cz. II. Metodologia prowadzonych badań. Rozdz. 1. Cele badawcze. Rozdz. 2. Metody i narzędzia badawcze. Celem badawczym niniejszego projektu jest: Cz. II. Metodologia prowadzonych badań Rozdz. 1. Cele badawcze Celem badawczym niniejszego projektu jest: 1. Analiza zachowań zdrowotnych, składających się na styl życia Wrocławian: aktywność fizyczna,

Bardziej szczegółowo

KONFLIKTY NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII

KONFLIKTY NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII KONFLIKTY NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII Maria Wujtewicz Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii GUMed II Konferencja Naukowa Czasopisma Anestezjologia Intensywna Terapia Sopot 2014 KONFLIKT INTERESÓW

Bardziej szczegółowo

Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek. Wyniki badania wieloośrodkowego.

Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek. Wyniki badania wieloośrodkowego. Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek. Wyniki badania wieloośrodkowego. K. Kiliś-Pstrusińska 1, A. Medyńska 1, P. Adamczyk 2, I. Bałasz-Chmielewska 3, R. Grenda 4, A. Kluska-Jóźwiak 5, B. Leszczyńska

Bardziej szczegółowo

Telefon 1: Ulica: Kod pocztowy: Województwo: Miejsce: Kraj: Poland. 90,55 kg 184,0 cm 26,7 kg/m²

Telefon 1: Ulica: Kod pocztowy: Województwo: Miejsce: Kraj: Poland. 90,55 kg 184,0 cm 26,7 kg/m² Wiek: Płeć: 29 lat 8 mies. mężczyzna Telefon 1: Ulica: Kod pocztowy: Województwo: Miejsce: Kraj: Poland Dane podstawowe Data: 13.04.23 Godzina: 10:53 90,55 kg 184,0 cm 26,7 kg/m² Płyn Pomiar całkowitej

Bardziej szczegółowo

Dr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, Recenzja. pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t.

Dr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, Recenzja. pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t. Dr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, 10.11.2017 Klinika Torakochirurgii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Recenzja pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t. "Gotowość

Bardziej szczegółowo

WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY WYDZIAŁ NAUKI O ZDROWIU

WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY WYDZIAŁ NAUKI O ZDROWIU W Warszawskim Uniwersytecie Medycznym na Wydziale Nauki o Zdrowiu na studiach II stopnia na kierunku pielęgniarstwo realizowane są ponadstandardowe efekty kształcenia w ramach przedmiotów: 1. Bezpieczeństwo

Bardziej szczegółowo

Alergia. Ciesz się pełnią życia z Systemem oczyszczania powietrza Atmosphere Sky!

Alergia. Ciesz się pełnią życia z Systemem oczyszczania powietrza Atmosphere Sky! Alergia Ciesz się pełnią życia z Systemem oczyszczania powietrza Atmosphere Sky! 01 Wprowadzenie Alergie są często występującym schorzeniem, a liczba dotkniętych nimi osób rośnie z każdym rokiem. Ponad

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Medyczny w Łodzi. Wydział Lekarski. Jarosław Woźniak. Rozprawa doktorska

Uniwersytet Medyczny w Łodzi. Wydział Lekarski. Jarosław Woźniak. Rozprawa doktorska Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wydział Lekarski Jarosław Woźniak Rozprawa doktorska Ocena funkcji stawu skokowego po leczeniu operacyjnym złamań kostek goleni z uszkodzeniem więzozrostu piszczelowo-strzałkowego

Bardziej szczegółowo

Jakość życia przewlekle chorych pacjentów w starszym wieku

Jakość życia przewlekle chorych pacjentów w starszym wieku Gerontologia Polska PRACA ORYGINALNA tom 14, nr 4, 185 189 ISSN 1425 4956 Marta Muszalik 1, Kornelia Kędziora-Kornatowska 2 1 Wydziału Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Prof. Karina Jahnz-Różyk Wojskowy Instytut Medyczny

Prof. Karina Jahnz-Różyk Wojskowy Instytut Medyczny Prof. Karina Jahnz-Różyk Wojskowy Instytut Medyczny Przewlekła choroba układu oddechowego przebiegająca z dusznością Około 2 mln chorych w Polsce, ale tylko 1/3 jest zdiagnozowana (400-500 tys) Brak leczenia

Bardziej szczegółowo

Recenzja: prof. dr hab. Helena Sęk. Redaktor prowadząca: Anna Raciborska. Redakcja: Magdalena Pluta. Korekta: Magdalena Pluta oraz Zespół

Recenzja: prof. dr hab. Helena Sęk. Redaktor prowadząca: Anna Raciborska. Redakcja: Magdalena Pluta. Korekta: Magdalena Pluta oraz Zespół Recenzja: prof. dr hab. Helena Sęk Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja: Magdalena Pluta Korekta: Magdalena Pluta oraz Zespół Projekt okładki: Katarzyna Juras Zdjęcie Autora: Maria Krzyślak-Kowalik

Bardziej szczegółowo

POSTÊPY W CHIRURGII G OWY I SZYI 1/2008 19

POSTÊPY W CHIRURGII G OWY I SZYI 1/2008 19 Zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne w zakresie rynologii Klasyfikacja zapaleñ zatok przynosowych i zalecenia Europejskiego Towarzystwa Rynologicznego Na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów

Bardziej szczegółowo